سوێسوو میدیای، پیت پەی زوان و فەرهەنگوو هەورامانی

هەڵای پا جۆرە کە پنەوازا ئێمەی هەورامی نەتاڤانما جە هاڵیگای مەجازی پەی ترۆق و گەشەو زوان و کەڵک گێرمێ.

ڕەنگا چا سەرەوختەنە مارشال مەک لووهان فیلسووفی کانادایی جە ساڵەو ١٩٦٠ی زایینیەنە دەسەواچەو دێهاتی جەهانیش ئاردٚەنە و دماتەر جە پەنج کتێبێشەنە پێسەو پەژمی شیش کەردٚەوە کە دنیا بە دەسوو یاونەرە کۆمەڵایەتیا بۆ بە دێهاتیوی فشاریا و سی ساڵێ وەڵێ ئانەینە ئینتێرنێت تێجارەتش پنە کریۆ جە کتێبوو "کەهکێشان گۆتێنبێرگ"یشەنە پێسەو دەسینێو پەی فرە بیەی زانایی نامێش بەرۆ،هیچکەس نەزانێ پی تەشک ودیامانە قسەکێش مەی ڤەرەڤە تەنانەت بڕیویچ لاقرتیێش پنە کەرێنێ بەڵام ڤینمێ نەتەنیا پەیلوایکەش بی هەرەقەتی بەڵکووم ئێننە کرژوکۆڵ دانش خار بەهیچێو مەگیریۆ و ڕۆبەڕۆ فرەزانەکێ چیویوی تازە مارانە.
ئیسە ئێتر میدیا و یاونەرە کۆمەڵایەتیەکێ ڕابەرێ و وەڵکەوتێ کۆگا ئێنسانیەکانێ و گەرەکشا بۆ تۆ هەر ویریوی نیشتگای جەهانیەنە گرسنا هەروەرەنە بنەش مدٚارە و کەراش بە یاسایوی هێقم و هەسەم کە لا دای چنەش کفرا!!!.
تایبەتمەندێو کە دنیاو ئارۆی هەنش ئانەنە کە یاونەرە کۆمەڵایەتیەکێ هەردٚەکێش بەزناینێ و ئێتر ملهۆڕە دیکتاتۆرەکێ پێسەو وەڵێ مەتاڤا وێشا و خەڵکەکەیشا قەتیسنانەوە وەڵاتوو وێشا و پا پڕۆپاگاندایا و فیشاڵا وێشا حەزشا پنە کەرا پەروەرناشا!!،هەرمانێوە کە بە ویروو ئی خامەیە تا وەڵێ شەڕوو سەردٚی بڕەوش بێ و ڕابەرە پۆخڵەکێ ئا چێوە پنەشا وەش بێ دێنێش دەموو کۆمەڵگاکەیشاوە وەلیم بە وەشحاڵیەوە ئیسە جە زووتەرین وەخت جە قۆمیای هەرمانێوێ ئی پەڕ تا ئەو پەڕوو دنیای هاگادٚارێش با.
یۆ جە قازانجەکاو سەردەموو میدیای تخوونەوە کەوتەی هەستوو نەتەوەکان یانێ نەدٚامەتێو مەی ملوو نەتەوێویەرە ئەو بنەچەکێ زێڵیشا مەیوە ئێش پەیش و تا وا حەننا پەیشا لیڤیۆ ملا پێوایشاوە و یاوەریشا مدٚا،هیچ ڕاوەبەرێو مەتاڤۆ دروێ دۆ چووک فرەو ئەرەنیشتێ ئا وەڵاتیە وێشا هەواڵەکەی بە گووشیەو دەسیشا گێرا و جە هەڵیگای مەجازیەنە وەڵاش کەراوە بێ ئانەیە هیچ وەرپەنگ و وەربەسێو وەروو ڕایشانە بۆ.
ئەوسا دەس یاوای بە دەسینێ هەواڵ کیانای تەنیا دلێ چنگاو دەسەڵاتدارەکانە بێ و ئادٚێ بە حەزوو وێشا هەواڵەکا وەڵا کەرێنێوە و ئا ویرە وێشا پنەشا وەش بێ ئێمەمانا زانێنمێش پنە!!.
داخۆم چن فەرهەنگێ بریقەدارێ
چن زوانێ ورشەدارێ
چن ئەدەبیاتێ حەنەرێ
چن فۆلکلۆرێ پیت دارێ
وەڵێ ئامای شەپۆلەو جەهانی بیەی و بەکار ئاردٚەی یاونەرە کۆمەڵایەتیەکا وەروو دڵ پیسی،  ملهۆڕی و نەزانی، بەخێڵی و وەرچەم تەسکی بڕێوی کەوتێنێ پەشتەو کەنۆڵا و ئیسە نامێشا کۆرە بیێنەوە.
جیاکار جە گردٚوو ئا نەدٚامەتیا و لێژیا کە جەهانی بیەی کەردٚێ خەڵاتوو دنیاو ئارۆی بەڵام مشیۆم بەیمێچ پنە کە قازانجێچش بیێنێ و یۆ چا قازانجاچە کە پیتش ئەوەنەبڕیان وێرە ڕنیای فەرهەنگ و زوانە چێرچەپۆکەکان چێروو گۆژم و هڕووموو فەرهەنگە زاڵەکا.
بێ هیچ شکێوە ئەگەر ئی پەردٚۆچە کە میدیای و یاونەرە کۆمەڵایەتیەکا ئاردٚ ڤەرەڤە پەی فەرهەنگە چێرەخەرەکا نەبیایا ئیسە بەشێوی فرە جە میراتوو بەشەری تایبە جە وەڵاتە دماکەوتەکانە لوابێ چێروو خاکی و شاریابێوە.
ئیسە فەرهەنگ،هۆرزەوئەرەنیشت،زوان و......ئا نەتەوا کە دنیای هەرەقەتینەنە پەردٚۆچوو وێ ئەرمانایشا نیا جە هاڵیگای مەجازیەنە گردٚ چێوشا پارێزنا.ئیسە ئێننە ئی شەپۆڵێ لواینە ڤەرەڤە ئا هەواڵ گیرێچە دەوڵەتەکێ نمازا بلانە تەلەوزیۆنەکاشا یاونەرە کۆمەڵایەتیەکانە تەلەوزیۆن منیارە و ویروو وێشا میاڤنا لاو وەردەنگەکاشا.
بەڕاسی دنیای چێمنە بیەن دێهاتیوی گولالە کە گردٚ کەس میاڤۆنە چەنیەتی هۆرزەوئەرەنیشتوو ئەڤی!!،هەر ئا دێهاتە کە چل و دوێ ساڵێ چیەو وەڵێ فیلسووفی زانا مارشال مەک لووهانی وات.

با بەیمێوە سەروو هەورامانوو وێما و بزانمێ دێهاتی جەهانی چن قازانجش بیەن پەیش.
با وەڵێنە بزانمێ هەورامان وەڵێ جەهانی بیەی چەنین بیەن؟
وەڵاتیوی دڵگیر،ئەوەڕازیا،مەکین کە هیچ دەسەڵاتێو نەپەرسێشەوە ڤنه
فەرهەنگی بەرزش بە تۆرەکە بریا!
زوانش تایبە واچێ و دەسەواچێش وەروو بێ مۆلاباتی و نەبیەی و زیت نەبیەیوەو خەمەوەراش بە دەسوو لەیدٚە پۆخڵا بریا!
ئەدەبیاتش
فۆلکلۆرش
هۆرپڕایش
جەژنێش
گۆرانیێش
کریای بە ماڵوو ئێدٚی و ئەڤی بێ ئانەیە نامێوەش چنە بریۆ!.
ئیجا ئەگەر جە لەیدٚە و ناحەزی ئێشت بیاڤۆ لا ڕەنگا ئێنەو ئا ئێشیە کە جە لاو دۆسییەوە موەریش سەخڵەت نەبۆ چووک حەسابوو دۆس و دژمەنی زەمین تا ئاسمانا و ئێشیچشا جیاوازا.
بە ئازادٚ بیەی بەشوو پانیشتوو کوردٚەسانی چێروو زۆڵموو سەددامی گۆڕبەگۆڕیەوە هەورامانیچ کە پشکێوە حەشا چنە نەکریاش چی سەرکەوتەیەنە بێ پێسەو ئەڤ بەشەکاو وەڵاتی پاسە زانێ ئێتر زامێش پەی هەتاهەتای مەکۆلیاوە و گنۆشەنە وەشە ناخافڵ چانەیە هەر ئا بەش بڕیایە بۆ بە بەشەش و دەسەڵاتی بە نامێ وێمانەیچ پێسەنە بەعسی فاشیستی وەلیم بە تەشک و دیامانێوتەر زامێ منیۆ سەروو زامیش!.
بەعس نازێ بە زۆر هیچ زوان و فەرهەنگێو بێژگە ئانە کە دڵش پوە بێ برەوش پنە دریۆ ئێدٚیچ بە نەرم و نیانی!.
بەڵام شۆنۆ ئامای شەپۆڵەو جەهانی بیەی و فێر بیەی خەڵکی بە میدیای و هاڵیگای مەجازی ئا وەرپەنگێ کە دەسەڵاتە ملهۆڕەکا وەشێ کەردٚێبێنێ دەور دریایوە، ئیسە ئێتر پەی ئەرەنیای تەلەوزیۆنیوی ئینتڕنێتی ئیجازەو هیچکەسیش‌ گەرەک نیا یامکەتی پەی ڕێک وسای وەڵاکریایێو ئەوەجەش نیا کابرا بلۆ لاڵیۆڤە پەی ئانەیە ئیجازەش پنە دا.
هەورامان تا وەڵێ ئامای دنیای مەجازی فەرهەنگ و زوانێوش نەمەنەبێ، هەناسەبڕ بیەبێ و سەرەوەختوو حاوزاوێنە بێ تا یەکەم کەڕەت وێبلاگێ بە هەورامی وەشێ بیێ دماتەر یاونەرێ کۆمەڵایەتیێ پێسەو فەیس بووک،یووتیووب،تووئیتێر،ئینستاگرام،تێلێگرام و....ئاماینە وەر.
ئیسە ئێتر نویسەرێ،هۆنیارێ،دڵسۆچنێ،لەیەکەوەدەرێ هەورامیێ بێ هیچ هەردٚێو خەریکێ پارێزنای،ئەوەئاسەی و ترۆق بە زوان و فەرهەنگوو هەورامانیەنێ.
هەرچن مشیۆم واچمێ هەڵای پا جۆرە کە پنەوازا ئێمەی هەورامی نەتاڤانما جە هاڵیگای مەجازی پەی ترۆق و گەشەو زوان و فەرهەنگەکەیما کەڵک گێرمێ بەڵام ئەگەر ئی پەردٚۆچە نەبیایا ئیسە هەورامان تەنیا نامێوە بێ و هیچ ئەگەریچ نامێش کۆرە نەبیایاوە.
جە پیت و قازانجوو میدیای و یاونەرە کۆمەڵایەتیەکا ئانە وەسێن کە خەمەوەرێ و دڵسۆچنێ هەورامانی وەروو کەڵک گێرتەی چی پەردٚۆچیە تاواشا هەورامانی بە ڕێکڤزیاو یۆنێسکۆی بژناسنا و هەورامان سەبتی جەهانی کریۆ و نامێش گنۆ سەروو زوانا،بێ شک سەبتی‌ جەهانیش یانێو ئەوەمەنای فرەتەریش و ئەوەتەنای فەرهەنگیش.
ئێمەی هەورامی ئەگەر شۆنۆ ئی ڕێسکێ هۆرکەرمێ و ڕاما ڤنە نەڤڵاڤیۆ متاڤمێ فرە فرەتەر چینەیە فەرهەنگ و زوانیما ترۆق پنە دەیمێ.

نۋیسەر/ ئۆمید حەبیبی- نۆدشە
سەرچەمە/ پاوە پرێس