تان و پۊ وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی و ھەنگامۍ کرڎەیۍ پەی ئاۋەڎانکەرڎەو ناوچەو ھۆرامانی و ئەۋەگېڵنای زۋانی ھۆرامی پەی بوارو وانای و ڕاۋەبەریی، کتێبێوەن جە نۋیستەی و ئاماڎەکەرڎەی "ئاکۊ مارانی" و جەی دماوە بە زنجیرە جە بەشو هەورامی ئاژانسەکەیمان (فوڕات نیوز)ەنە وەڵاو مەکریۆنەوە.

بەشی هەشتەم

کۊنیشت چنین ئەنجام مڎریۊ و ماۋەو میانو دۋۍ کۊنیشتا چڼا؟

ۋەڵۍ گرڎ چېۋېۋیەنە مشیۊ بەشداریکەرڎەی ھەر کەسېۋی چە دلۍ ئا کۊنیشتانە ئازاڎانە بۊ و ھیچ ناچاریکەرڎەیش چنە نەبۊ و ئارەزۇمەڼانە بۊ. بەپېچەۋانەو ۋەڵتەری، کە ڕەنگا فرەجارۍ کۊنیشتو خەڵکی ئاسان نەبېیەبۊ، کە تێکنۆلۆجیاو ئینتەرنێتی و پەیۋەڼی دیجیتاڵی نەبۍ، یان بە ئاستو ئیسەی نەیاۋابۍ، چە ئیسەنە فرە بە ئاسانی کۊنیشت و گفتوگۊکەرڎەی خەڵکی، یان بەشېۋ چە خەڵکی ھەر کاتېۋەنە و ھە یاگېۋ با، فرە بە ئاسانی ئەنجاممڎریۊ و تەنانەت ئەر ئەندامېۋ کۊمەڵەکۍ لۋابۊ گەشتوگوزار ئۆ ناوچېۋی تەرو جەھانی، فرە بە ئاسانی متاۋۊ دلۍ کۊنیشت یان گفتوگۊکەرڎەو خەڵکو یاگەکۊ وېشەنە بەشداریکەرۊ. بېجگە ئانەیە مشیۊ کۊنیشتو خەڵکی پابەڼی پارتییایەتی و نەژادی و ڕەگەزی و ڕەنگیی و کولتۇرییش نەبۊ، بەڵکو گرڎو خەڵکو ئا یاگۍ یان ئا ھەرمانگا و ناچەیە گېرۊۋە، کە گلېرۆبېیەکەی بە ژیۋای و ھەرمانە و وانای و حەزەکا ئاڎی پەیۋەست بۊ، ھەڵبەتە بەشداریکەرڎەکەیچ ھەر کاتېۋ و ھەر یاگېۋەنە ئارەزۇمەڼانەن.

کۊنیشتی گرڎینە ۋاتا کۊنیشتو گرڎو خەڵکو کۇجیېۋۍ، گەڕەکېۋۍ، دەگێۋۍ، یان ھەرمانبەرا، ھېتیارا، فېرکەرا و وانیارا و خزمەتکەرا [خزمەتکەرڎەی چە بوارەکا خەسەخانەی و پیریانە [یانەو پیرا] و باخچەو زاڕۊڵا و سەرپەرشتی پەککۆتا و ئاۋۍ و ئەلەکتریکی و ...تد] یاگە ھەرمانېۋی پەی گفتوگۊکەرڎەی پەرسە ھامبەشەکاو وېشا، ئەۋەئیستەی چارەسەرو گرفتەکاشا، مسۆگەرکەرڎەی کەرەسا و  پەنەوازییەکاشا، بڕیاردای و دەسنیشانکەرڎەی چنی ئەنجامدای بڕیارەکا و ھەر پاسە ھۊرۋچنای دەسەو سەرپەرشتیکەرڎەی و پیاڎەکەرڎەی بڕیارەکا [نمایەندا]، ھەر پاسە ھەنگام بە ھەنگام گرڎو بوارەکا ژیۋایەنە تاکو بە پېکئاۋرڎەی ڕېکۋزیێ جەماۋەرییەکا و ھەر پاسە وېڕاۋەبەریی دەگایا و ناوچەکا و شارەکا و ھەرېمەکا میاۋۊ.

بەڵام کەسېۋ کە ئاماڎەو بەشداریکەرڎەی ڕېکۋزیێ جەماۋەرییەکا، یان پېکئاۋرڎەی ھەرەوەزییە کۊمەڵایەتیی و ئابۇرییەکا، یان ڕېکۋستەو وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی یاگۊ ھەرمانۍ و وانای و خزمەتکەرڎەی، یان دەگێ و شاری نەبۊ، مەرج و ئەرک نېیا، کە مشیۊ بەشداریکەرۊ، بەڵام مافو بەشداریکەرڎەی کۊنیشتەکاش ھەن، چۇنکە سەرەڕاو جیاۋازی ۋیرۆکەرڎەیش، یان جیاۋازی شېۋەو ڕېکۋستەی ژیۋای و ھەرمانېش، ھەر ئەندامو کۊمەڵېن و گرڎ گرفتېۋە و بڕیارېۋۍ کۊمەڵایەتییە ئاڎېچی گیرۊۋە و بەشداریکەرڎەی مافۍ بنەڕەتیی وېشا.

بەشداریکەرڎەو کۊنیشتەکا، گفتوگۊکەرڎەی چە بارەو پەرسە ھامبەشەکا و بڕیاردای و دەنگدای و ھۊرۋچنای، وېھۊرۋچنای پەی دەسەو سەرپەرشتیکەرڎەی مافو گرڎ کەسېۋېن و ھیچ مەرجېۋو دارایی و دارابېیەی نامبانگداریی و پسپۆڕیی و پلەی ئەکادێمیستی و یان بېیەی پلە و پایەی پارتییایەتیش نېیا. بەپېچەۋانۆ مشیۊ چە ھەر کۊششېۋی ڕامیاریی پەی زاڵبېیەی سەرو کۊنیشتەکارە و کېشکەرڎەی خەڵکی پەی دلۍ گرۇپۍ و پارتییە ڕامیارییەکا، یان ھەر پاگەندەکەرڎېۋی ڕامیاریی و ھەر فېڵ و تەڵەکېۋی ڕامیاریی و پارتییبازیی و ئایدیۆلۆجگەریی ڕاگیریکریۊ و ھەر پاسە ۋەرگېرتەی چە کەسە داراکا، کە پەی سەپنانی و بەدەسئاۋرڎەی پایەگای کۊمەڵایەتیی دلۍ ڕېکۋزیێ کۊمەڵایەتییەکانە کۊششکەرا و دەسەڵات و پایەگای ئابۇریی وېشا پەی زاڵبېیەی سەرو خەڵکیەرە بەکاربەرا. 

بە کوڵی و پوختی پایەگای ئابۇریی و دارابېیەی پلەی ئەکادێمیستی و شارەزایی بوارەکا و لایەنداریی ڕامیاریی نمەتاۋا بەرتەریۍ با پەی وۍ-ھۊرۋچنای و نمایەندەبېیەی و بەشداریکەرڎەی دەسەو سەرپەرشتی ڕېکۋزیێ جەماۋەریی و کۊمەڵایەتییەکا و وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی؛ بەس دڵسۊزی و پاکی و وېبەخشیی پەی خزمەتکەرڎەی کۊمەڵۍ مەرج و بنەمان پەی وۍ-ھۊرۋچنای و نمایەندەیی و بەشداری دەسەو سەرپەرشتی ڕېکۋزیاکا و ھەر پاسە پەی دەسەو نمایەندەیی وېڕاۋەبەریی دەگێ و یاگۊ ھەرمانۍ و وانای و خزمەتگوزاری و ....تد.

مۇچە و خەرج و پاڎاشت پەی نمایەندا چڼا و کۍ ئا مۇچە و خەرجەیە مسۆگەرکەرۊ و چ سەرچەمېۋۆ مێۋ؟

ۋەڵۍ ئانەیە بە ئا پرسیارا وەڵامبڎریۊۋە، پەنەوازا ئانە ڕۊشن بۊ، (نمایەندە) چە (یاگەگیر - پارلەمانتاری جیاۋا، کە سیستەمە ڕامیارییەکانە ھەن)، نمایەندە ۋاتا کەسېۋ نمایەندەیی بڕیارەکا کۊنیشتو خەڵکی کەرۊ و بڕیارەکا خەڵکی پېسەو ئەرکېۋی پنەئەسپاریای سەرو شانەو وېش ئەنجاممڎۊ و نمایەندە ھەر ئېڼەو کەسە ھۊرۋچنەکا [کەسانېۋ کە بە نمایەندەیی ئاڎی دەنگشادان] مافو بڕیاردایش ھەن و ھیچ ئەرەنیشتېۋەنە، یان کۊنیشتېۋەنە، یان گفتوگۊکەرڎەیېۋەنە ئا مافەشە نېیا، کە پەیلۋای کەسیی وېش، یان حەز و بڕیارۍ کەسیۍ وېش بەنامۊ خەڵکیۆ بیاۋنۊ و ھەر چېۋېۋ کە خەڵکە ھۊرۋچنەکەی ببڕیارنەڎابۊ، ئاڎ [نمایەندە] مافو ۋاتەی و پیاڎەکەرڎەی و گفتوگۊکەرڎەیش نېیا. ھەر کاتېۋېچ چە باری نائاسایی پېسەو جەنگینە نمایەندە کۆتەنە زیڼان یان دەسبەسەرکریا، وۍ بە وۍ [خۊ بە خۊ] نمایەندەییەکەیش چە دەسمڎۊ، تاکو ھەم گیانو وېش پارېزیابۊ و نەگنۊنە چېرو فشارو زیڼانیکەراش و ھەم چە ناچاریی و دەسبەسەرییەنە نەتاۋۊ بەنامۊ خەڵکی سازشکەرۊ یان بە سازشکەرڎەی ناچارکریۊ. 

بەکوڵی و پۊخی، نمایەندە "عەبدولمەئمۇرا"، نەک بڕیاردەر. چە بارېۋەنە، کە چە ئەنجامدای ئەرکەکەیشەنە سەرکۆتە نەبۊ، یان چە گفتوگۊ-کەرڎەیەنە چنی نمایەندەو ڕاۋەربەریی ھەرمانگێۋی تەری، یان نمایەندەو دەگێۋۍ تەرۍ، یان نمایەندەو ناوچېۋی و ھەرېمېۋی تەری، بە سەرەنجام نەیاۋا، نمایەندە ھیچ مافېۋش نېیا، کە جیاتی خەڵکی بڕیارەبڎۊ و سازشکەرۊ، بەڵکو مشیۊ گېڵۊۋە پەی لاو ئا خەڵکەیە، کە ئاڎشا بە نمایەندە ھۊرۋچنان و جارېۋتەر سەرەنجامو گفتوگۊکەرڎەکەی، یان ئەنجامداو ئەرکەکەی بە خەڵکەکەی بیاۋنۊۋە و خەڵکی بڕیاربڎۊۋە، کە نمایەندە ھەنگامۍ دماتەرەنە چېشکەرۊ، یان چېشنەکەرۊ. 

بېجگە ئانەیچە، ھیچ کات نمایەندەو خەڵکی پەی ئەنجمادای ئەرکەکا یان ئەرەنیشتەی و گفتوگۊکەرڎەی چنی یاگەکا تەری، تاک نمایەندە نېیا و نمەبۊ و مشیۊ نمایەندەیی چە یەرۍ کەسا کەمتەر نەبۊ، ۋاتا گرڎو ئاستەکانە مشیۊ نمایەندەیی بە شېۋەو کۆمیتەی بۊ و ھەمیشەییچ نېیا و ماۋەو بېیەیش و ھەرمانکەرڎەیش، ماۋەو میانو دۋۍ کۊنیشتا خەڵکەکەین. کریۊ یۊ چە نمایەندەکا سەرو بنەماو دڵسۊزی و متمانەو خەڵکەکەی فرە جارۍ ھۊرۋچنیۊۋە، بەڵام ھەرگیز بەبۍ ڕەزامەڼی خەڵکەکەی مافو درېژەدای بە نمایەندەییش نېیا.

چە سیستەمو وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتیەنە کە مەبەسو ئی پڕۆژەیە ھەن، نمایەندەیی ھیچ پاڎاشت و بەرتەریېۋی ئابۇریی و کۊمەڵایەتییش نېیا، بەس ھۊگریی کەسیی کەسەکان ھەر پېسەو ھۊگریېۋی ھونەریی و ئەدەبیی و وەرزشیی وېبەخشانەن. شېۋازۊ ڕاۋەبەریی چە ڕامیارییکەرڎەیۆ فاڕیۊ بە ھونەرو ڕېکۋستەی و گونجنای، ھونەرېۋ کە فرەو مرۊڤەکا بە سرۇشت چنەش بەھرەمەڼېنۍ، بەڵام سیستەمی قۇچکەیی و میانیگەرای ڕامیاریی ڕاو چە-وۍ-بېگانەکەرڎەو کەسەکاۋە، ئا بەھرەشە دلېنەبەرڎەن و فرەو کەسەکا چە ئا بارۆ بڕۋاشا بە وېشا نەمەنېنە.

نمایەندەیی ھیچ مەرجېۋی کولتۇریی و ئەکادێمیستیی و تەمەنی و داراییش نېیا. دەسنیشانکەرڎەی تەمەنو نمایەندەی پەی سەرو ھەژدە (١٨) ساڵۍ، ۋەرو ئانەی نېیا، کە زاڕۊڵۍ و نۊجوانۍ شاییستەییشا نەبۊ، یان مافشا نېیا، بەڵکو پەی ئانەین، کە زاڕۊڵۍ و نۊجوانۍ ھەلۍ تەمامەشا پەی ویارای و وەشی تەمەنو زاڕۊڵەی و نۊجوانی وېشا بۊ و گەشەکەرڎەی دەرۇنیی و جەسەیی و ھۆشیشا نەگنۊ چېرو بارو قورسایی ھەرمانەکا کۊمەڵۍ. ھەڵبەتە ئانەیچ بە ئا ۋاتا نېیا، کە زاڕۊڵۍ و نۊجوانۍ بەھیچ جۊرېۋ چە چالاکېییەکا وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی و ھەروەزی و کۊمەکۍ کۊمەڵایەتییەنە نەخششا نېیا و نمەبۊ. نەخێر، ئاڎېچۍ پېسەو ھەر چین و تۋېۋۍ کۊمەڵایەتیۍ ڕاو ڕېکۋزیاکا وېشاۋە چە پېکئاۋرڎەی بنەماکا وېڕاۋەبەرییەنە بەشدارییکەرا و ڕېکۋزیێ جەماۋەریی و کۊمەڵایەتیی و وەرزشی و ھونەریی و زانستی و ...تد زاڕۊڵا و نۊجوانا بەشېۋەنۍ چە پېکەرەو وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی و بڕیاردایەکانە بەشدارېنۍ و داوازیی و پەنەوازییەکۍ ئاڎېشاچ بەشېۋەنۍ چە ئەرکەکا نمایەندە ھۊرۋچیاکا. زاڕۊڵۍ و نۊجوانۍ نمایەندەیی ڕېکۋزیاکا وېشا دلۍ ڕاۋەبەرییەنە کەرا، ھەر پاسە چە پېکئاۋرڎەو پەیکەرەو یۊگیرتەی فێدراڵیستیی سېستەمو وېڕاۋەبەرییەنە ھەر پېسەو وېڕاۋەبەریی دەگاکا یان شارەکا، نمایەندەو ڕېکۋزیێ جەماۋەریی و کۊمەڵایەتییەکا، نمایەندۍ زاڕۊڵا و نۊجواناش بەشدارېنۍ و مشیۊ بەشداریکەرا و مافو بڕیاردایشا بۊ و داوازییەکا وېشا ۋەڵنیازکەرا.

----------------------------
ڎ : ئەڎا
ۋ : ۋاران
ڼ : مەڼ
ۊ : لۊ
ﯗ = وو : (مــﯘ)

بەشی هەفتەم

 

بەشی ششەم

 

بەشی پەنجەم

 

 

بەشی چوارەم

 

بەشی یەرەم

 

بەشی دووەم

 

بەشی یوەم/ یەکەم