مزانیێوه په‌ی کاروانوو ئه‌ده‌بیاتو داستانێ هه‌ورامیێ
ڕه‌خنه‌و شیکاری فەرشید ڕۆستەمی پەی ڕۆمانه‌و "چناره"ی جە نویستەی م. ره‌زا به‌همه‌نی.
«ڕۆمانەو "چنارە"ی، نویستەو "ڕەزا بەهمەنی"نە. نویسەر نیشتەجاو وەڵاتوو سۆئێدین و بە تازەیی "چنارە"ش چاپ کەردەن. ئی کتێبە دووەم ڕۆمانەو نویسەرینە. بەهمەنی نزیک بە دوێ ساڵا چێوەڵی ڕۆمانێوەش بە نامێو "سیاوڕێحانە"ی چاپە کەردە و هەرپاسە، ئەدەبیاتی داستانینە بڕێو کوڵەداستانێش جە سۆشیاڵ میدیانە وەڵا کەردێنێوە. ئی وتاره به گردی گه‌ره‌کشا جه دوێ به‌شێنه ئه‌وه‌وانای ئی به‌رهه‌می که‌رۆ. به‌شوو یه‌که‌مینه سه‌روو لایه‌نه لاواز و نێگه‌تیڤه‌کا دڤان و به‌شوو دووه‌مینه باسوو لایه‌نه ئه‌رێنییه‌کاو ئی ڕۆمانێ کریان»
«ڕۆمانەو چنارەی ملۆنە یانەو مەکتەبوو ڕەئالیسمی. چوونکای فەزاو داستانەکێ دلێ چینوو واروو کۆمەڵگاینە ڕوە مد٘ۆ و کەسایەتییەکێش و ژیوایشا پێوەنشا واردەن بە چینی واریوە، هەرپاسە؛ پەرژای سەروو ڕەنج و مەینەت و چەرمسەرییەکاو چینی وارینی و چن هۆکارێ تەرێ جە تایبەتمەندییەکاو مەکتەبوو ڕەئالیسمینێ. هەرپاسە، تاومێ واچمێ چنارە،ڕۆمانێوە کلاسیکەی ڕەئالیستیەنە. بۆنەو ئانەیوە کلاسیکەنە؛ چوون دلێ کلاسیسمینە سروشت نە پاجۆرە کە هەن، بەڵکوو پاجۆرە کە نویسەر حەزش پەنە کەرۆ، نیشانە دریۆ. پەی وانەری پەیجۆری هەر ئینە وەسێن کە شێوەو وەسفنای زمسانی یا پاییزی چەنوو جۆروو وەسف کەردەی وەهاری پاڵوو هەنگەرینە بنیۆرە و زانۆ کە نویسەر درێژەو ئی وەسفینە وەهارەکەش لاوە وەشتەرا. لایێوە تەرەو یۆ جە بنەماکاو کلاسیسمی کە سەرەتاو قەڕنوو ویسیوە پەنەش زیاد بی، ئەسڵوو عەقڵین( اصل خرد)؛ یانی فرەو یاگانە جیاو هەست و ئیلهامی، عەقڵا که بڕیار مدۆ و دلێو ڕۆمانوو چنارەینە هەر یاگێوە بڕیارێوە گەورە دریۆ بێ گومان عەقڵی سەلیم پاسە حوکمش کەردەن. پەی نموونەی وەختێوە دەروێش میران (باباو وڵکڵەی) تەنیا مەنۆوە و کناچەزاکەیش مسپارۆ دەسوو کەسانێوە کە ئینێ لۆڕستانەنە. دیسان کلاسیکنە زوان هەمیشەی ڕەوان و ڕۆشنا و هیچ پێچ و لکێوەش نیەنە چەنە.»
«ڕەخنە ماچۆ بە ئێمە، بەرهەمی ئەدەبی زەمانێوە تاوۆ کاریگەریش بۆ سەروو وانەریرە کە ئا بەرهەمە ئەزموون و تەجرەبە کریابۆ. ئەگەر سەرنجە دەیمێ، عالتەرین بەرهەمەکاو ئەدەبیاتی جەهانی، پەوچی عالێنێ کە ئەزموون کریێنێ و نویسەر - بە مەعنای گردینۆ- جە ئەزموونوو وێش پەی خەلق کەردەی ئی دەقی بەهرەش بەردەن. بێ گومان ڕۆمانەو چنارەی پەوچی تاوانش جە ماوێوە کەمنە سەرنجەو عەشرەتوو ڕۆمان و ئەدەبیات دۆسا کێشۆ پەیلاو وێش، چوون جە ساتەوەختێوە نەفرە دوورنە، ئی ڕۆمانێ بە گردوو بەشەکاشۆ تەجرەبە کریێنە.»
نویستە: فەرشید ڕۆستەمی
سەرچەمە: ئەنجۆمەنوو_ڕۆجیاری
