جیهان

دوایین ھەواڵ

• زەریاکان لە توانایاندایە تاوەکو ساڵی ٢٠٥٠ خۆیان نوێ بکەنەوە! 

  بەپێی لێکۆڵینەوەیەک، کە لە گۆڤاری نەیچەر بڵاوکراوەتەوە، بەهۆی هەوڵەکان بۆ پاراستنی زەریاکان، پسپۆڕانی ١٠ وڵات رایانگەیاند، زەریاکان لە توانایاندایە تاوەکو ساڵی ٢٠٥٠ ئیکۆسیستم و ژینگەی خۆیان سەرلەنوێ بژییەننەوە.
• رێکخراوی تەندروستیی جیهان: ژمارەی قوربانیانی کۆرۆنا لە هەفتەیەکەدا ٢ هێندە زیادیکردووە 

  رێکخراوی تەندروستیی جیهان (WHO) نیگەرانیی خۆی لەبارەى خێرا بڵاوبوونەوەی پەتای جیهانیی ڤایرۆسی کۆرۆنا خستەڕوو و رایگەیاند، لە ماوەى ئەم هەفتەیەدا قوربانیانی ڤایرۆسی کۆرۆنا دوو هێندە زیادیان کردووە.
• ڤایرۆسی کۆرۆنا: تا ئێستا ٤٢ هەزار کەس گیانیان لەدەستداوە 

  بەپێی دوایین ئامارەکان ژمارەی ئەو کەسانەی لە سەرتاسەری جیهان تووشی کۆرۆنا بوون گەیشتە ٨٦٠ هەزار کەس و ٤٢ هەزار کەسیش گیانیان لەدەستداوە.
• نەتەوە یەکگرتووەکان: لە ساڵی ١٩٤٥ەوە قەیرانێکی بەم شێوەیەی قۆڕس جیهانی نەگرتووەتەوە 

  ئەنتۆنیۆ گۆتیرێس سکرتێکی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان ڕایگەیاند، پەتای ڤایرۆسی کۆرۆنای نوێ قەیرانێکی جیهانی قۆڕسە کە لە جەنگی جیهانی دووەمەوە قەیرانی بەم شێوەیە ڕووینەداوە.
• Covîd-19: ژمارەی ئەو کەسانەی گیانیان لەدەستداوە گەیشتە ٤٠ هەزار کەس 

  لەگەڵ بڵاوبوونەوەی پەتای Covîd-19 لە هەموو جیهان ژمارەی ئەو کەسانەی بەو هۆیەوە گیانیان لەدەستداوە گەیشتە ٤٠ هەزار کەس.
• نەتەوە یەکگرتووەکان: کۆرۆنا دەبێتە هۆی هەڵوەشاندنەوەی ئابووریی وڵاتانی تازە گەشەسەندوو 

  ئابوریناسانی سەر بە نەتەوە یەکگرتوەکان رایانگەیاند، پەتای ڤایرۆسی کۆرۆنا دەبێتە هۆی هەڵوەشاندنەوەى ئابووریی وڵاتە تازە گەشەسەندووەکان، کە ٢ لەسەر ٣ی دانیشتوانی جیهان لەو وڵاتانەدا دەژین.
• سوپای رزگاریی نیشتمانیی کۆلۆمبیا بەهۆی کۆرۆناوە ئاگربەستی راگەیاند 

  سوپاى زرگاریى نیشتمانى (ELN) لە کۆلۆمبیا، کە بە دوا بزووتنەوەى گەریلایی لە کۆلۆمبیا دەناسرێت رایگەیاند، بەهۆی پەتای کۆرۆناوە بە شێوەی یەکلایەنە بۆ ماوەى مانگێک ئاگربەست رادەگەیەنێت.
• دوایین زانیاریەکان لە بارەی ئامارەکانی تووشبوون و مردن بە ڤایرۆسی کۆرۆنا لە جیهاندا 

  ژمارەی ئەو کەسانەی تووشی ڤایرۆسی کۆرۆنا بوون، لە سەر ئاستی جیهان گەیشتووەتە ٧٤٠ هەزار کەس. بە پێی دوایین ئاماریش ژمارەی ئەو کەسانەی بەو هۆیەوە گیانیان لەدەستداوە، گەیشتووەتە ٣٥ هەزار کەس.
• نرخی نەوت بۆ نزمترین ئاستی ١٧ ساڵی رابردوو دابەزی 

  کاریگەریی ڤایرۆسی کۆرۆنا لەسەر بازاڕەکان بەردەوامە. لە ساڵی ٢٠٠٣ەوە تاوەکو ئێستا نەوت دابەزینی لەو جۆرەی بەخۆییەوە نەبینیوە. بەهای هەر بەرمیلێک نەوت بوو بە ٢٠ دۆلار.
• فەرهەنگۆکی ڤایرۆسی کۆرۆنا 

  دواى ئەوەی پەتای جیهانگیری ڤایرۆسی کۆرۆنای نوێ، یان کۆڤید ١٩ (Covîd-19) لە چینەوە بڵاوبوویەوە، چەند ناوێک بۆ ئەو ڤایرۆسە و چەند دەستەواژەیەک لەبارەى بڵاوبوونەوەى ئەو ڤایرۆسەوە بڵاوکرانەوە.
• بەهۆی ڤایرۆسی کۆرۆناوە هێرشی نەژادپەرەستی دەکرێتە سەر ئەڵمانەکان 

  وەزارەتی دەرەوەى ئەڵمانیا رایگەیاند، لە چەند وڵاتێک بەهۆی پەتای ڤایرۆسی کۆرۆناوە هێرشی نەژادپەرەستانە بۆ سەر ئەڵمانییەکان زیادیکردووە.
• زیاتر لە ٣٠ هەزار کەس لە جیهاندا بە هۆی کۆرۆناوە گیانیان لەدەستدا 

  ژمارەی ئەو کەسانەی بە هۆی ڤایرۆسی کۆرۆناوە لە جیهاندا گیانیان لەدەستداوە گەیشتە زیاتر لە ٣٠ هەزار کەس.
• لە بەریتانیا پزیشکان و چالاکانی کورد هاوکاری تووشبووانی کۆرۆنا دەکەن 

  ده‌سته‌ی راوێژکاریی و هاریکاریی تووشبووانی ڤایروسی کۆرۆنا لە بریتانیا ڕایگەیاند: ژمارەیەک پزیشکانی کورد و چالاکانی نیشتەجیێ ئەو وڵاتە هاوکاری تووشبووانی کۆرۆنا دەکەن و ژمارە تەلەفۆنەکانیانی بۆ هاوڵاتیان بڵاوکردووەتەوە.
• توێژی ئۆزۆن لە جەمسەری باشوور لە خۆ نوێکردنەوەدایە 

  زانایان رایانگەیاند، ئەو کونەی لە جەمسەری باشوور لە توێژی ئۆزۆن دروستبووە لە خۆ نوێکردنەوەدایە و خەریکە پڕ دەبێتەوە و ئەوەش پێشهاتێکى گرنگ و جدییە و لە سالێ ١٩٨٧ەوە تاوەکو ئێستا حاڵەتی سروشتیی لەو شێوەیە رووی نەداوە.
• 'ئابۆری جیهان دابەزینی زۆری بەخۆیەوە بینیەوە' 

  بەڕێوەبەری سندوقی نێودەوڵەتی دراو ڕایگەیاند، بەهۆی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆناوە ئابۆری جیهان دابەزینێکی زۆری بەخۆیەوە بینیەوە.
• دوایین ئاماری کۆرۆنا لە وڵاتانی جیهاندا 

  ڕۆژ بە ڕۆژ ڤایرۆسی کۆرۆنا زیاتر لە جیهاندا بڵاودەبێتەوە. ژمارەی ئەو کەسانەی تووشی ڤایرۆسەکە بوون ٥٥٠ هەزار کەسی تێپەڕاند و تا ئیستاش ٢٥ هەزار کەس گیانیان لەدەستداوە.
• لێکۆڵینەوەیەکى بەریتانی: ملیۆنێک و ٨٠٠ هەزار کەس بەهۆی کۆرۆناوە گیانیان لەدەست دەدەن 

  بەپێی لێکۆڵینەوەیەکى بەریتانی، هەر چەند رێوشوێن لە دژی بڵابوونەوەی پەتای کۆرۆنا (Covîd-19) بگیرێتەبەر، بەڵام ئەگەری ئەوە هەیە لە سەرتاسەری جیهان بەهۆی ئەو ڤایرۆسەوە ١ ملیۆن و ٨٠٠ هەزار کەس گیانیان لە دەست بدەن.
• ئەفغانستان بەهۆی ڤایرۆسی کۆرۆناوە ١٠ هەزار زیندانی ئازا دەکات 

  حکومەتى ئەفغانستان رایگەیاند، بەهۆی مەترسیی بڵاوبوونەوەى ڤایرۆسی کۆرۆنا لە ماوەى ١٠ رۆژدا ١٠ هەزار زیندانی ئازاد دەکات.
• داعش لە ئەفغانستان هێرشی کردە سەر پەرستگایەک: ٢٥ کەس گیانیان لەدەستدا 

  چەتەکانی داعش لە لە کابولی پایتەختی ئەفغانستان هێرشیان کردە سەر پەرستگایەکی هندووەکان و کۆمەڵکوژیان تێدا ئەنجامدا. لە ئەنجامی ئەو هێرشە چەپەڵەدا ٢٥ کەس گیانیان لەدەستدا.
• لە ئەڵمانیا ٤١١٨ کەسی تر تووشی کۆرۆنا بوون و ١٤٩کەسیش گیانیان لەدەستدا 

  ئینیستیتۆی ڕۆبێرت کۆچ ڕایگەیاند، لە ئەڵمانیا بە تەنها لە ڕۆژێکدا ٤١١٨ کەس تووشی ڤایرۆسی کۆرۆنا بوون و بە گشتی ١٤٩ کەس گیانیان لەدەستداوە.
• لە ئەوروپا هاتوچۆی ئاسمانی بە ڕێژەی ٣ لەسەر ٤ کەمبووەتەوە 

  هاتوچۆی ئاسمانی لە ئەوروپا کەمبووەتەوە و باسی ئەوە دەکرێت، کۆمپانیاکانی هێڵی ئاسمانی ساڵی ٢٠٢٠، ٢٥٢ ملیار دۆلار زیان دەکەن.
• ئامارێ نوێی ڤایرۆسی کۆرۆنا لە وڵاتانی جیهاندا 

  ڤایرۆسی کۆرۆنای نوێ ڕۆژ بە ڕۆژ زیاتر بڵاودەبێتەوە و لە جیهاندا ٤٠٠ هەزار کەس تووشی ڤایرۆسەکە بوون و نزیکەی ١٧ هەزار کەسیش گیانیان لەدەستداوە.
• سیاسەتەکانی جۆنسۆن دەبنە هۆی گیان لەدەستدانى ٧٠ هەزار کەس لە بەریتانیا 

  بەپێى لێکۆڵینەوەیەک چاوەڕێ دەکرێت بەهۆی سیاسەتەکانى حکومەت بۆ بەرەنگاربوونەوەى ڤایرۆسی کۆرۆنا تاوەکو کۆتایی ئەمساڵ ٧٠ هەزار کەس لە بەریتانیا گیانیان لەدەست بدەن.
• قەیرانەکە گەورەتر دەبێت؛ ٨٠ وڵات داواى یارمەتییان لە سندوقی دراوی نێودەوڵەتی کردووە 

  تاوەکو دێت قەیرانی ڤایرۆسی کۆرۆنا (Covîd-19) لە جیهاندا گەورەتر دەبێت. سندوقی دراوی نێودەوڵەتیش رایدەگەیەنێت، قەیرانەکە لە لە قەیرانی ئابووریی جیهانی لە ساڵانى ٢٠٠٨ – ٢٠٠٩ گەورەتر دەبێت.
• کۆرۆنا ڕۆژ بە ڕۆژ زیاتر بڵاودەبێتەوە و خەڵکێکی زۆریش گیانیان لەدەستدەدەن 

  لە جیهان ژمارەی تووشبووان بە ڤایرۆسی کۆرۆنا و ئەوانەی گیان لەدەستدەدەن ڕۆژ بە ڕۆژ زیاتر دەبێت و تا ئێستا ١١ هەزار کەس گیانیان لەدەستداوە و ٢٧٠ هەزار کەسیش تووشی ڤایرۆسەکە بوون.