ڕومانەو “دێڕ بە دێڕ حەسرەت”ی بە قەڵەموو خاتوو ژوانێم واناوە و فرە لەزەتم بەردٚ چنەش و دەس وەشیش چنە کەروو پەی هێز و تینوو قەڵەمیش و ویری گەشیش. پێسەو وەردەنگێوی نەک پێسەو مۆنتەقێدێوی گەرەکما چن کەلیمێ دڤوو پەیتا سەروو ئی کتێبیە کە هەم ئەژناسابۆم پنەتا و هەم تاوابۆم پی بۆنەوە دەس وەشیێوی تایبەتم کەردٚەبۆ جە نویسەروو ئی بەرهەمیە و داوا کەروو جە گردٚیتا حەتمەن بواندێشەوە ،چوون ئێژاو وانایا.

ـــ “دێڕ بە دێڕ حەسرەت” ڕومانێوە کۆمەڵایەتیە و ڕەوانشناسیەنە کە ۳۴۰پەڵێنە نویسیەینە و باسوو ئازار و ئێشەکاو کۆمەڵگاو هەورامانی کەرۆ بە تایبەت باسوو ژەنێ.

سەرانسەروو ئی ڕۆمانێ باسوو دیاردەو شوو کەردٚەی یام ژەن ئاردٚەی کەرۆ سەرۆ ڕەوتوو قەدیمی و ئا کۆسپ و گرفتا وزۆ وەروو باسی کە خەڵکوو مەحاڵوو هەورامانی بە تایبەت شاروو هەورامان تەختی وەروو باوەڕی ئایینی ڕادیکاڵی و سۆنەتی کە بیەنشا و بۆنەو زاڵ بیەی حۆکموو ئایینی پیاسالاری و بێ تەوەجۆیی بە خواستوو کۆڕ و کناچێ و تەنیا وەروو ئانەی گوا دەسووراتوو ئایینیشا بەردەبۆ ڕاوە،جۆرێو چی بابەتەنە هۆرس و ئەرەنیشتشا کەردەن کە دوێ جوانێشا بێ ئانەی تا ئیسە هەنترینشا دیەبۆ میاڤنا بە یۆی و بەداخەوە نەتاوانشا لەیەکوو ئانەی بدٚاوە کە ئایا ئی کناچێ ئی کۆڕشە گەرەکا؟ئەسڵەن یۆترینشا دیەن و پێوەرە قسێشا کەردێنێ و ئاشنەینێ بە ویر و داخوازیەکەو هەنترینی؟؟

بۆنەو حاکم بیەی ویری کۆنەو خەڵکی و ئێرادەتێو کە بە ئایینی بیەنشا فرەو خەڵکی بەداخەوە هەر پی شێوە دریان شوو یام ژەنیش پەی ئامەینە و ئێتر خاس یام خراب ساچیەینێ و سۆتێنێ.بەڵام قارەمانەو داستانەکێ ئێمە یانێو “سارا” بە هیچێو مەتاڤۆ چنی ئی جۆر مامەڵە کەردەیە کەنار بەی و بەداخەوە دماو پانزە ساڵا ژیوای هامبەشی چەنی شوەکەیش سەرەڕاو ئانەی نەتاواش ئی گرفتیە حەل کەرۆ تەنانەت تووشوو ناوەشیێوی دەروونی بۆ و درێژەو ڕومانەکێنە داستانێ فرێش قۆمیا ڤنن.
تەرح و پەیرەنگ:

تەرحەو ئی داستانێ پتەو و هێقم مجیەینەرە.نویسەر بە درۆسی هەر ئەوەڵەوە زانانش پەی خەت بە خەتیش مشیۆم چێش بنویسۆ.تەرحەکێ واتەن پەنەش کە ئەگەر قارەمانوو داستانەکێت تووشوو فڵان ناوەشی دەروونی بۆ،ئەوەڵەو ڕەفتار و کرداروو کەسێوی کە تووشیاروو پێسنە ناوەشیێوی بۆ ئەچێمنەنە و وردە وردە بەرۆش وەرەوە تا تلنووش دلێ ئەسڵوو ناوەشیەکەی و گردٚوو نیشانەکاو ناوەشیەکەی وزۆ وەروو باسی و زەینەو وانەری ئامادە کەرۆ کە سارا خەریکەنە ناوەشە گنۆ.پەی نموونەی :هەر ئەوەڵوو ڕایوە بە شێوازوو ئەرەنیشتەیش،جۆروو تەماشا کەردەو شوەکەیش،واخوا بیەو فرە ئا کەلیما و جۆملا کە سارا دڵش پوەنێ یام قینیش مەی چەنەشا.پێسەو ئا قسا کە عێرفان کەرۆشا پەیش.دەنگوو عێرفانی.سەڵوەکێ و ڕەنگەو گجیەکەیش و ولە گڵاویەکێ تەموەو کجیەکەیش و…کە تا ئاخروو داستانەکێ بە دەیان جار واخوەی باوە کە نیشانەو زەینەو ناوەشوو ساراین.

تێموو داستانەکێ:

ئەوەڵوو ئی داستانێ پاسە ملۆ وەرەوە کە وانەر پاسە ئێحساس کەرۆ کە ئینە ڕۆمانێوە دژە پیا و فێمێنیستیەنە!!سارا وەشش نمەی شوەکەیش،تەنانەت مەتاڤۆ پەی یەک جاری بدٚیۆ دلێ چەماش.مەتاڤۆ نامێش دۆ واچۆ سەعدی هەر ماچۆ “ئاغە”!!بەڵام بە تەشەر نەک ئاغەی هەرەقەتین.

وەروو ئانەی داستانەکێ خەتی نەلۆ وەرەوە و پەی وانەری هەم جاڵبە بۆ و هەم نەبۆ بایێسوو مانیایی وانەری،نویسەر دماو ئانەی حاڵوو ئیسەو سارای بەیان کەرۆ پەیما گۆرج فلاش بەک مدٚۆ ڤنە و بەرۆماوە پەی پانزە ساڵا چیوەڵی و واوەی درێژەو داستانەکێنە وەختێو ژیوای وێش گێڵنۆوە پەی کناچەکێش دووبارە بە تکنیکوو فلاش بەکی بەرۆماوە قەدیم و واوەی فۆرواردما کەرۆوە پەی ئیسەی.

ـــ یۆ جە تایبەتمەنیا و خاڵە فرە گرنگەکاو ئی داستانێ ئانەن کە ڕاوی داستانەکێما جار جار زەمانوو ڕەوایەتی فاڕۆ.هەم تکنیک و تەوانایی وێش کێشۆ ڕۆخوو وانەریەرە و هەم نمازۆ ڕووتین سەروو یەک زەمانیەوە مەنمێوە و پەی نموونەی ماوێو جە زەمانوو حاڵیەنە باسما پەی کەرۆ جەیاگێوەنە کە گەرەکشا باسوو بابەتێوی کەرۆ پێسە بەیانش کەرۆ:
“دمایی دێدە حەفسێ گێڵنابێشەو؛یۆ جە شەوگاروو پاییزێ بیەبێ و…”.یام:”ئاغە جگەرەکەش چێرسیگاریەکەنە کۆشنانشەو و واتەنش:
و…

تایبەتمەنتەرین خاڵەو تێم و شێوازوو پەردازشوو ئی داستانێ ئاخرەکاو ئی ڕۆمانێن.وەختێو سارا کەمڵ تووشیاروو ناوەشیەکەی بیێنە و چێگەنە نویسەر ڕۆڵوو وێش و تەوانایی وێش هۆنەرمەندانە وستەن گڕ و بە فاڕای زوو زوو سێکانسەکاو بیمارستانی و یانەی و قسێ هەڵەت و پەڵیتێ سارای،دەمێو بەرۆمانە دلێ بیمارستانی و زوو مارۆماوە یانە.سارا ئینا بیمارستانەنە دوێ خەتێ وارتەرەنە ئینا یانەنە و کەمێوتەر لوەینە پەی دلێ قەبرستانی،ڕێش چەرمێو خەریکا خنیکنای خنیکنۆش.دەمێو بەرمشۆ دەسشەوە دەمێو گەرەکشا بلۆ شۆنیشەرە و…..

ئی فاڕای زوو زووو سێکانسەکا نیشاندەروو وەزعەی ئاڵۆزوو ساراین.

نامێو کتێبی و ڕووبەرگ:

نامێ کتێبی و ڕووبەرگ فرە گرنگ و بایێخدارا.بەتایبەت پەی کەسێوی یام وانەریوی کە نویسەری نمەژناسۆ ئاشناییش نیا چنیش.
نامەکێش پەڕوو پۆسیشەنە و گێرە زیاتەریچ.بەڕاسی دێڕ بە دێڕوو ئی کتێبیە کەلاو کەرۆ جە حاڵ و وەزعەو سارای.هەر چن دماتەرەنە باسش سەر کەروو و جیاکارا جە ئەسڵوو باسەکەیما،بەڵام من ئێجیۆم فرەفرەتەر جە حەسرەتی تەوەجۆ کریان بە حاڵ و وەزعەو قارەمانوو داستانێ.ئینە ئێتر سەلەقەیین و وانەر هەن پێسەو من زوو مانیۆ جە ئاننە تەوزیحاتی و هەنیچ پنەش وەشا.

ڕووبەرگوو ئی کتێبیە بەداخەوە قسێوەش پەی واتەی نیەنە.هەر چن هەوڵش دان وەزعەی پەشێڤۆ سارای نیشانە دۆ بەڵام من هەم وەڵێ ئەوەوانایش و هەم دمایچەوە ئاننە ئێرتێباتم چنی نەگێرت و کریێ وەشتەر بۆ و جە باری دەروونناسیەوە بڕێو ڕەنگێ و شێوازێش چنە با کە نیشاندەروو حاڵ و ڕۆو سارای با.واخواش کەروەوە کە ئینە سەلیقەین.پەی نامێ داستانێچ هەر پاسە.وانەر هەن تەنیا حەز بە یەک کەلیمەی کەرۆ.پەی نموونەی نامێش هەر “حەسرەت” یام “سارا” بیەیا.بەڵام من وێم وەشم نامێوێ مەی کە ڕەستەیە بۆ.

‌‌ڕاوی یام زاویەو دیدی:

زاویەو دیدێ یام ڕاوی ئی داستانێ ئەوەڵ کەسا.یانێو نویسەر جە زوانی قارەمانەو داستانەکێوە پەیما باس کەرۆ.شیکاری وردش هەن ملوو زەین و ڕفتاروو گردوو شەخسیەتەکاوە.بە تکنیکیوی عال و ژرانەیچ جار هەن پەی نموونەی وێش جیای سەعدی قسێ کەرۆ و هەر بە ڕاوی ئەوەڵ کەس و مەفاڕۆش پەی یەرۆم کەسی کە جە نۆعوو وێشەنە پەی من جاڵب بێ.

تەنیا یەک یاگەنە کەمێو نامۆ بێ پەی من کە وەختێو باسوو جوانی و زەریفی وێش کەرێ کەمێو دێ دڵوو وانەریەوە کە کەسێو باسوو زەریفی بەژن و باڵاو وێش کەرۆ .چی جۆر یاگانە مەعموولەن ئێمە عادٚەتما کەردەن کە ڕاوی یەرۆم کەس بۆ.

شەخسیەت پەردازی:

ــــ یۆتەر چا خاڵا کە حەز کەروو پەیتا بەیان کەروو شێوازوو ئژناساو شەخسیەتەکاو ئی داستانێن.بە پەیلواو من ئێننە ژیرانە و ئۆستادانە شەخسیەتەکێ ئەژناسیەینێ کە پێسەو کەلاسوو دەرسی مێژوو نیشانەو مسیارەکاش بدٚەی.

پی شێوە نویسەر ئی کارشە کەردەن کە پەلەش نەکەردەن پەی ئەژناسناو شەخسیەتەکا.هەر کام یاگێوە تایبەتەنە باسش کەردێنێ.پەی نموونەی چن جارێ نامێ فاتمێ مامۆزایش یام کەمال و جەمالی برایش مارۆ و هیچ مەواچۆ.چوون چا سێکانسەنە ئاننە کەمال ڕۆڵش نەبیەن و ویەرۆ سەرشەنە.بەڵام یاگێوەنە کە کەمال ڕۆڵی عالتەر وینۆ و چا فەزانە ئەوەجاش هەن کە ئێمە جەماڵی یام کەمالی بژناسمێ،ئێتر دەس کەرۆ بە ئەژناسنایش و باسوو بەژن و باڵای و ڕەفتار و کرداریش کەرۆ.کە نۆعوو وێشەنە تازەگەرین و فرە دڵچەسپا و سەروو وانەری چا ئەوەڵاوە بە ئەژناسناو شەخسیەتەکا مەژغووڵ نمەکەرۆ.

دیالۆگ:

بە وردی دیالۆگ هەن دلێ ئی داستانێنە بەڵام بە نێسبەتوو شەخسیەتەکاش و فرە بیەیشا فرە کەما.بەڵام هەر یاگێوەنە گەرەکش بیەبۆ چێوێو بیاڤنۆ زەینوو وانەری دیالۆگەنە پەڕوو پۆسی ئاردەنش و کاروو وێش کەردەنش.پەی نموونەی چن کەلیمێ و جۆملێ ئینەی دلێ ئی داستانێنە و یەک دنیا قسە و باس هەن سەرشا کە نویسەر تەنیا قاڵبوو دیالۆگێوی کۆتایەنە ئاردێنێش و تەفسیر و دەرکشا وستەنش سەروو شانەو وانەری.پەی نموونەی تەنیا ئێشارە کەروو بە چن خاڵا.
ـــ “چی چەم نمەوزی فاتمێ مامۆزایت”.فەرهەنگوو غەڵەتوو مۆقایێسەو بەینوو زاوڵا.
ـــ خوا تەختە ڕێک وزا.
ـــ پەی کناچێ عەیبا
ـــ شێتەنی،ئاوڕووما بەری
ـــ هاگات ئاوڕوو تاتەیت بۆ تۆ کناچێنی.
ــ بەژنت گیانش وستەنەنە ولە گوڵاواو گجیەکەیت.
ـــ هەر ڕەنگێو کەریەنە ماناش پنە مدٚەی.
ـــ کناچێ کناچێ وێتانە.من پیایانە کناچێم دەینە.
ــ هەر عەسر وەڵێ ئانەی یۆترینی وینا مشیۆم مارە بڕیا.نامەحرەمێنێ 
ــ و…..

مەکان
فەزاسازی و فەزا وەشکەردەی.

هەر کەس ئاشناییش بۆ بە قەڵەموو نویسەری مزانۆ کە ئەسەرە وەڵینەکاشەنە ڕێک‌وپێک ئێشارە نەکەرێ پەی مەکانوو داستانەکێ.یام واچێ دەگایێوەو هەورامانی یام پێسەو سەبکوو بەختیار عەلی نامێ تاشێ پەی دەگا و شارەکاش.بەڵام دلێ ئی کتێبیەنە نویسەر بە وردەکاری ئێشارە کەرۆ بە مەکانوو داستانەکێ و دەقێق و بە درۆسێ نامێ دەگایەکاو دەورو بەروو شاروو هەورامان تەختی مدٚۆ.باسوو باخ و هەوار و زیارەتتڵانەکاشکەرۆ.پیشالیار،سەروو پیری،کەماڵا،بەننەن و…
فەزاسازی دلێ ئی داستانێنە فرە عال نیا و بەڵام لاوازیچ نیا.پەی نموونەی وەختێو باسوو یانەو وێشا یام یانەو هەسوورەیش کەرۆ تەنیا ماچۆ دوێ چەمێ یانێ بێنێ.یانە بنارینەکە.ئۆتاقەکێ و….

نویسەر بەهەر هۆکارێو هەن کە من نمەزانووش ئاننە باسوو وردەکاریەکاو مەکانی مەکەرۆ.پاسە باسوو هەستوو وێش کەرۆ و پەیوەنیش چنی گێرمێ،ئاننە فەزاما پەی مەخۆلقنۆ کە وەختێو ماچۆ لوایمێ باخەرە منی وانەر هەست کەروو کە ئینانێ باخەنە.یام ئینانێ پیشالیار و…

بەڵام تەنیا بەنام بەردەی کۆلیەتوو مەکانی و وەزعیەتی جۆغرافیایی مەحاڵەکەی ڕازیە بۆ و فرەتەر هەوڵش دان کە ڕۆحیاتوو سارای جە باری دەروونیەوە بژناسنۆ پنەما نەک چێوانێوتەر.

زەمان

هەر پاسە کە جە سەرەوە ئێشارەم کەرد،زەمانوو ڕەوایەتوو داستانەکێ وێش تازەگەریش پوەن.بە فاڕای زەمانی وانەر زەینش جە مانیایی مسیۆوە.
پەی زەمانوو دلێنەو ڕۆمانەکێ نویسەر بە ئێشارەش بە چن خاڵا مۆستەقیم مەواچۆ ساڵەو چننی بێ بەڵام وانەر وێش مشیۆم بزانۆ کە زەمان پنەما ماچۆ کە ئی داستانێ وەختێو بیێنە کە ماشین بیەن،جادٚەو بەننەنی بین،تەلەفوون بیەن بەڵام باسوو مۆبایلی نمەکەرۆ.ماهوارە و تەلەفزیۆن و….
کە پاسنەن زەمانوو ئی داستانێ فرە کۆن نیا.

زوانوو نویستەی

شێوازوو نویستەی ئی ڕۆمانێ پەی وێش تایبەتا.نویسەر تەوانایی وێش گردٚش گێرتەن بە کار کە نەسریوی ئاهەنگین بنویسۆ.هەزاران تەشبیهێ بێ وێنێ جە ڕۆحیات و حاڵوو سارای ئینەی دلێ ئی داستانێنە.دەیان کێنایێ و ئێستێعارێ.پەڕەنە تەزادێ ئاهەنگینی و ڕیتم دارێ.نەسرش نەسریوی سادەن بەڵام ڕیتمیک و تێکەڵ چەنی تەشبیهاتی.چوون نویسەر کە جیاتی سارای قسێ کەرۆ وحاڵەتوو ڕۆحی و ڕەوانی و جەستەیی وێش بەیان کەرۆ پەیما،ئێتر تا هاز و هێزش چنە بیەن وێش تەشبیهش کەردەن بەچێوانێوی کە هەرپاسە واتم فرە ئاهەنگی و نەزم دار کەوتەن وەرچەموو وانەری.

ــ ئی کتێبە دوێ ویراستارێش بیێنێ.کاک سەباح جەباری و کاک فەرشید شەریفی

من گەرەکم نیا سەروو شێوازوو ڕانویس و ڕازوانوو ئی کتێبیە ئاننە باس کەروو.بەڵام بەداخەوە تا دڵت پوە بۆ دوورا جە زوانێوی یۆگیری کە ئیسە فرەو نویسەراو هەورامانی پنەش منویسا.بەداخەوە فرە تەسەنۆعین و هەوڵی فرە دریان کە بە شێوازێوی تازە بنویسیۆ کە بەداخەوە من نموونەش هیچ یاگێڤەنە نەدٚیەنم و فرە بێ ڕۆحا.شەڵڵای نویسەر هەر بە لەهجە تایبەت و وەشەکەو تەختی نویستەیاش تا وانەر ڕاحەتتەر تاوەیاش پەیوەنیش چنی گێرۆ.بەڵام تا وا یاگێ من دیەبۆم هەڵێ ڕانویسیێ و تایپیێچ فرە کەمێنێ و ئەوەجاش هەن دەس وەشی کریۆ چی دوە ئازیزیە.
بەڵام…..

ــ وەختێو مەتنێوی هەورامی چنی سۆرانی یام کەڵهۆڕی سەروو زاهێریەرە مۆقایێسە کەرمێ،ئەوەڵین چێوێو گنۆ سارا و گۆرج ماچۆ من هەورامیەنا حەرفەو “دٚ”نە.
بەداخەوە ئی کتێبە هیچیاگێوش ئی حەرفێشە نیەنە چنە.گاهەز مامۆساکێ من واچا ئێمە زوانی یۆگیرما گێرتەن وەرچەم و پەوکەی نویستەنما “ئەدا،بدیە،مدۆش و داد و نمەدۆ و….
من هیچ یاگێڤوو هەورامانی نەژنیەنم یۆ واچۆ “ئەدا” بەڵکووم ماچا “ئەدٚا”.

ویەرمێ ….شەرعە بنەش قووڵەنە…..

پێسەو ئاخرین قسێ:

ــ دیسان دەس وەشی کەروو جە خاتوو ژوانێ پەی کتێبەکەیش و ئاواتم ئانەن فرەتەر چنەش وینمێ و بوانمێوە.
بەڵام چن هەستێم هەنێ سەروو ئی ڕومانێ کە ئێجیۆم نەواچووشا غەدرم کەردەن وێم و پەی وێچم حەتمیێ نیەنێ و پێسەو پەرسێوێنێ پەیم

ـــ پاسە ئێحساس کەروو نویسەر ئاننە هەوڵش دان هێز و هازوو قەڵەموو وێش کێشۆ ڕۆخوو وانەریەرە،ئاننە هەوڵش نەدٚان کە داستانەکێ پەردازش کەرۆ و لکێش وزۆنە و گێرە و کێشە وەش کەرۆ وانەری جەزبوو وێش کەرۆ.بەداخەوە فرە باسوو ڕۆحیاتوو سارایش کەردەن.جاری پاسنەهەن دوێ پەلێ تا یەرێ پەلێ فەقەت تەشبیهێ ئامەینێ کە سارا حاڵش خرابا و فرەفرەن.بە پەیلواو من ئینە بۆ بە نوونگەو ئانەی کە وانەر دەس کێشۆ جە ئەوەواناو داستانەکێ یام لانیکەم ئا چن پەلیە دۆوە تا بیاڤۆ یاگێوە ئێتر ئاننە باسوو دڵ و دەروونوو سارای نەبۆ و بزانۆ جەریان میاڤۆ کۆگە!

ـــ دیارا نویسەر پەی نویستەو ئی رومانێ هەوڵ و مانیایی فرەش کێشتەن و هەر پاسە ئەوەڵوو ئی بابەتیەوە واتم،نویسەر جە باری دەروون ناسیەوە مۆتالێعەش بیەن و ئیجا دەسش کەردەن پی ڕومانێ بەڵام فرە لوەینە سەروو بەشە عێلمیەکەیشەرە و کەمێو زەربەش دان ئەسڵوو تێموو داستانەکێ.
خزمەتوو خاتوو ژوانێ بە کتێبخانەو هەورامانی و یاگەدەسش دایمە ڕەنگین بیەن.
ئاواتم ئانەن ڕومانێ دماینەش فرە ڕێک‌وپێکتەرە بۆ جە “دێڕ بە دێڕ حەسرەت”ی.

نویستەی: هەورامان ڕوستەمی، ۲مانگەو سەوزە وەهاروو ۱۴۰۰ک.ڕ. مەریوان

لاچەمێوی خێرا سەروو ڕومانەو”دێڕ بە دێڕ حەسرەت”ی بەرویروو خاتوو ئامینە ڕەحیمی (ژوان).
وەڵاوگە:نارین.بۆکان.
چاپوو ئەوەڵی ۱۳۹۹ک.ڕ
سەرچەمە/ پاوە پرێس