جەنگو تەپو تلەوەری
جەنگو تەپو تلەوەری یام جەنگو دزڵییٛ و لهوٙنی چی و کەی و جەکۆ ڕووەشدا؟
جەنگو تەپو تلەوەری یام جەنگو دزڵییٛ و لهوٙنی چی و کەی و جەکۆ ڕووەشدا؟
دەمیٛو هەورامانو دزڵییٛ زوٙرمسانوٙ و دەسگیٛروٙ ملو شارو دەگاو زەمینوزارو ناوچەو بەرزنجەی و دەورو پەشتیشرە ، ئاگەیچە مڵکو جافەکا بوٙنەو ، ئتر پەنا بەرا پەی لاو قەومەکاشا جە هوٙزو جافرسانی تا هەقەو ویٛشا بساناوەوو زەمینو زارو دەگاکاشا هوٙرگیٛراوە ، ئاوەختە جافرسان چیدیم بیەن و جە هەڵەبجەنە ، هەر چا سەروەختەنە عوسمان پاشاو جافی پیێوە ویٛش کیانوٙ پەی جەم کردەو باجو سەرانەی بەنامیٛ ( عەبدڵا ئاغەو تەویٛڵیٛ ) ، چەولایچۆ لاو دزڵییٛوە مەجید بەگ ئەژناسیا بە وەرگەبوٙر ئامان و خەریکو گلیٛرکەردەیوە باجو سەرانە پووشانەو کەشانەی بیەن چا دەگایەنە هەکە وستیٛنیٛشا چیٛرو حوکمو ویٛشا ، ئتر بەینو هەردووینە دەمەقاڵیٛ و جەنگ دروس بوٙنە ، تەقە کەرا یوٙترینیو چن تفەنگچیێوە کوشیا بەینو هەردوینە ، ماچا حمەلاوە کوٙرو نادر ئاغەی سەبەبکارو هوٙرگیسنای ئی جەنگەیە بیەن چوون ویٛش وەڵتەر هەشت کەسیٛ بەدەسو ئاڎی کوشیێ بیێنیٛ .
ئتر جافرسان ئامادەو ساز بوٙنە پەی هامکاری جافەکا ، لەشٙکرێوە بە سەروکاری حمەخان بەگی ڕیٛک وزوٙ تا پەلامارو لەشکرو مەحمودخانی بڎا ناوچەکەنە، ئتر تفەنگچیەکاو دزلییٛ پی هەواڵیە مزاناو مەرزیارە سەنگەرەنە وەرگیری جە ویٛشان مکەرا ، جەنگ دەسپەنە کەروٙ ، لەشکرو جافرسانی مەڕیوٙ و ( 10-15 ) دە تا پانزە تفەنگچییٛ هانەگەرمڵەییٛ برینداریٛ بانە ، هەڵبەت ئی جەنگە دەگایەکاو بنارو شارەزوری پەشتەو سەیسادەقی و بەرزنجەی ڕوەش داینە .
دمایی لەشکرە مەڕیاکە گیٛڵوٙوەو نامیٛوی منوٛیسا پەی جافرسانی و ئاگادارش مکەرا هەکە جەنگەنە مەڕینێ ، دماو ماویٛوی تەری هەمدیسان جافرسان لەشکر کوٙکەروٙوەو پەلامارەو ناوچەکاو چیٛردەسو مەحمود خانو دزڵییٛ مڎوٙوە ، ئیجارە لەشکرو جافرسانی سەرگنوٙ و دەگاو بانیشاری چیٛردەسو تفەنگچیا مەحموڎ خانی سوٙچنا .
دماو شش مانگیٛوی تەری هەمدیسان تەرفدارا مەحموڎ خانی بە سەروکاری مەجیڎ بەگی ، ( مەجید بەگ ماموٙزاو مەحمودخانی بیەن ) ، لەشکر کوٙ کەراوە دەس کەرا هەڵمەت دای ، جەنگو ئیجارەیە دەمەو وەهار بوٙنەو گنوٙ نزیکو دەگاو گوڵپی ( تەپوتلەوەری) ، جەنگێوە فرە سەخت ڕووە مڎوٙ ، ویەرینو هەورامانینە بە جەنگو تەپو تلەوەری مژناسیوٙ ، ئیجاریچە تفەنگچییٛ فرێ جە هەردووەلای کوشیا ، لەشکرو هەورامانو دزڵییٛ مەڕیوٙ و لەشکرو لهوٙنی سەر گنوٙ ، ( یارەپەشە ) گنوٙ شوٙنەو لەشکری مەڕیاو هەورامیەکا ، جە ئەحمەداوا کوشیوٙ ، یاگیٛ ویرۆوستەین هەکە شیٛخ نەجمەدینو بیاریٛچ چا جەنگەنە بەشداریش کەردەن، فرە لاڵیانۆ یارەپەشەی هەکە نەگنوٙ شوٙنیشا ، وەلیٛ بەگوٙشش نەکەردەن ، تا کوشیان .
پیٛێوە پیرو گوڵپی بیٛ (لالوٙ ڕەشە ) گجار بەیازیٛ وانیٛوە پەیما ، باسو ئی جەنگەیە کەریٛ ، ئیٛمە زاڕوٙڵیٛ بیٛنمیٛ و گوٙشش پەی گیٛرێنمیٛ ، یەک بەیازی دریٛژ وانیٛوە سەرو ئی جەنگو تەپوتلەوەرو هەورامیاو لهوٙنیا دلیٛ بەیازەکانە تەنیا یەک هوٙنیام ویرە مەنیٛنە و منویسوشۆ :
شوٙشمەیا ڕەمنێ تاخڕو سەرگەتیٛ ... بەڵخەیا گرتیٛ و گوڵپیا وەتیٛ
داخەی گرانەم هەکە چا زەمانەنە وەرو تەماعەو دنیێ بەگو سانەکیٛ هەورامانی جەنگی ویٛکوشیشا کەردەن، یانی متاومیٛ واچمیٛ تفەنگچی گردو دەگاکاو هەورامانی چی جەنگە ویٛتڕنەنە بەشداریشا پەنە کریان .
چەنی ئانەیچە جەنگو تەپو تلەوەری دلیٛ ویرو هوٙشو خەڵکو دەگاو گوڵپینە هەنو مەنەن و گجار گیٛڵناشەو .
جەنگو ئاوەختەیە بە تفەنگو ( وەرندڵ )ی کریان ، ئەگەر چەکی تەربیایا خەڵکی فرەتەر کوشییٛ .
دماو مەڕیاو لەشکرو هەورامانون دزڵییٛ ، گیٛڵاوە و ملاوە دزڵیە ، وەلێ ئی شکستەو مەڕیایەشا ویرنە مەنەو وەرگە گرتەیش سەخت بیەن ، دماو ماوێ تەری هەمدیسان مەجید بەگ لەشکر کوٙ کەروٙوە هەڵمەتە ماروٙ پەی هانە گەرمڵەی ، لەشکرو مەجید بەگی بیٛتەرس ملش نیان پەی هانە گەرمڵەی وەلیٛ لهوٙنیەکا پەنەزانا بیٛ و دەربەنڎو کەیمنیەنە پەیشا نیشارە و ناخڵافێنە گنا کەمینشاو مڎاشاوەنە فریٛشا چەنە کوشا ، هەر چاگەیچەنە (مەجید بەگ ) کوشیوٙ ، هەرپاسە مچەو حمەلەی هانە گەرمڵەییچ کوشیوٙ .
گیٛڵناوە ماچا مەجید بەگ زەخمین بیەنو بەردەنشا پەی خانەقاو بیاریٛ ، ئەڎاو مەجید بەگی هەواڵەکەی مژنەووٙ جە دزڵیۆ مەیو سەردەمو هەواڵو زەخمین بیەو کوڕەکەیشەوە ، وەختێ ئەڎاش یاووٙ لاو کوڕەکەیش ماچوٙ ڕوٙڵەگیان ڕازیم نیەن نکەو ئایت چۆوە بێ ، چوون توٙ بە تفەنگو جافرسانی کوشیانی ، کاوڕی نیٛر پەی سەرەبڕیەین .... ئتر مەجید بەگی منیا دارە مەیتێوە و بەراشۆ ڕوو بە دزڵی ، هەتا خاکو لهوٙنینە بانە ئەڎاش مەگرەووٙ ، وەلێ هەکە خاکو لهوٙنی ترازیا ئەڎا دەسش کەرد شیوەنو ڕوٙڵە ڕۆ و هەڕپیمای ...........
جافرسان دماو جەنگو ناوەشی پەی ئاشتەوایی کناچێوە ویٛشو کناچێوە برازایش مڎوٙ بە کوڕاو برازایی مەحمود خانی ، جافرسان ساڵەو ( 1312 کوٙچی/1933 زاینی ) بیەن بەسان ، دوویٛ ساڵیٛ وەڵێ ئانەی بوٙ بەسان ئاوارەو ئیراقی بیەن ، ساڵە (1309 -1310 کوٙچی ) ( 1930) .
داخەم مەشوٙ بە ڕیٛکو پیٛکی ساڵەو قوٙمیای جەنگەکەی دیار نیەن پەیما .
جافرسان چیدیم فەوتش کەرد ، قەبرسانو عەبابیلیٛ پەشتەو هەڵەبجەی بەخاک ئەسپاریان .
سەرچەمە : کتیٛبو مێژوو هەورامانی / د. محمەدئەمین هەورامان
نویسەر و ئامادەکار/ د.ناجح گوڵپی