بە پاو شۆنیرەلوایو پەرسوجۆی جەبارەو گۆکەردەی نامیو دەگێ سەرو زوانو خودو خۆڵکو   دەگەیوە جە وەڵێو بارکەردەکەو ساڵەو ١٩٧٨ز ینە، وچیەو (یاڵانپێ) پێسە نامەیوە نامێنە سەرو زوانو خۆڵکو  هێڵانپەیرە ، پانەی کە  (یاڵانپێ) بە هەڵە نامێ بەردەیە نامێ دەگێن بەتایبەت  جە لاو خۆلکو جبەرو هێڵانپەیوەو هەم جەڕوەو ئیداریچەوە،چوون  فرەتەرینو نامە ئیداریەکانو خودو نامێو خۆڵکی بەهەڵە نویسەینیو یاداشت کەریەینێ ، هەتا  لاو نامیو دەگایەکا بیاوۆن ئا بە هەڵە تۆمار کەردەیە درێژ بیەنوە ،گۆکەردەیو هەم ڕانویسو نامەکێ بەشێوەو (یاڵانپێ) پەی یووەم جاری جە لایانو عوسمانیەکانوە  بەکار بریانو جەڕوەو ئیداریوە بڕیەنشان ملو نامیو دەگەیکەیرە، ئادیج حەر وەرو ئانەی یام  گۆکەردەیو نویستەی نامیو (هێڵانپێ) جەلاشانەوە گران بیەن، یام حەر بەدەسی ئەنقەست نامەکێشان کەردەینە بە (یاڵانپێ) هەتا جە زوانو تورکیوە نامەکێ نزیک بکەرانوە ، چوون وچیەو  ( یاڵان) ی جە زوانو تورکینە بەواتاو (دروێ) مەین ،حەر پاسە جە لایەوە تەریچەوە   دەسورو متەیرەو زوانەوانی نامێو نامە نیای جە زوانو هەورامینەو کوردینە عاسمانو ڕێسمان جەیۆی جیەینێ ، بڕێو کەسەی  بەهەڵە نامەکێ بە (یاڵان پێ) لەیەکمداوە، یانی (وارو یاڵاوە) ،وەلێم بە دڵنیاییوە جە ڕیشەو جە بنەڕەتنە  نە (ێاڵ)و نە (پێ) بەشێوەیوە جیا جە یووی دلیو خودو نامێ هێڵانپێنە نەبیەینێ ، ئاخر مەر کوا زوانو هەورامینە مەوچیۆن (پێ)!!؟(پێینی یاڵ، پێینی شاخ) بەڵکەم  هەورامینە  جیاتی (پێ)ی مەوچیۆن ( پا، پاین) (پایینو کەشەکەیوە ، پایینو دەگێوە) ! وەلێم ئەر  بێو نامەکێ گێڵنمەیوە پەی سەرو ڕێخە ویەرینوو تاریخیەکەیش ئانە (یاڵ) جەبنەڕەتنە ( ئاڵ ) بیەنو جە نامێ( کونفیدراسیونو قەبیلەکاو ئاڵیپی) مادەکاوە  ئامەینە،  کە  جە سەدەکانو (٧ و ٨) وەڵەی زایینینە حکومەتو فەرمانڕەواییو  سەرزەمینوو ئەشرافەکاو مادەکان بیەنو  جە یاداشتو لەشکەرکێشیەکانو ئاشوریەکانە پەی سەرو ئا فەرمانڕەواییە ، بەچندان جارەی نامێ (الیپی= ئاڵیپی) بریەینەو  ئامەینە ، حەر بەنمونە جە تەوەن نویسیاکەو دەگاو (تەنگی سەر)ینە جە هەورامانو ئەو دیمینە کە تەوەن نویسیایە ئاشوریەکان کەجە یۆ جە لەشکەر کێشیەکاشانە پەی سەرو (ئاڵیپی)نویستەنشاو نامێ (الیپی) ئامەینە ... دماتەرو بەویەردەو بە گوزەروو  ڕۆو ڕۆزگاری (ئال)و  وچیەو ( الیپی) واڕیان بە (ئێڵ)و.... (پی)واڕیان بە (پێ) و پی جۆرە (الیپی) بیەینە بە (ئێڵانپێ) ، جەلایەنو زوانیچەوە جە زوانو هەورامینە پیتو (ئ) مەواڕیۆن بە پیتو (ه) پێسە  ( ئاگاداری =هاگاداری) ..( ئاگا= هاگا)( ئەڵبەت= هەڵبەت)( ئاسان = هاسان).(ئەستەم= هەستەم ) (ئەسرین )ئەسری =هەسرین،هەسری(فرمێسک)......ئاست = هاست .....ئامووشۆ = هامووشۆ ...هتد........حەر پی جۆرە نامێ ( ئێڵانپێ) واڕیەینە پەی ( هێڵانپێ) ...بەڵگەو ڕاسو دروسی ئی پەیشیەیە ئانەن کە وەڵەی ئانەینە کە دەگا بە (هێڵانپێ) نامێ بریۆن،جە ویەردەنە بە (ئێڵانپێ) نامێ بریەینە حەر پێسە کە جە کتێبەکەو (قازی مەلا عەبدوڵڵا شەیدای) بەنامێ ( تاریخو سانەکاو هە ورامانی)کە جەویەردەنە نویسیانو مامۆسا ئەحمەدی نەزیری بەچاپ یاونان ،جە هەریۆ جە لاپەرەکانو (٢٢ ،١٨٥،٢٩٤)و ئاکتێبەینە نامێ دەگێ بەشێوەو (ئێڵانپێ) ئامەینە ، حەر پاسە جەدیوانەکەو ڕەحمەتی مامۆسا مەلاحەسەنو دزڵیێنە ، چاپو یەکەمی ، لاپەڕەکانو(٢٨، ٢٠٠، ٢٠١)ینە دیسان نامەکێ بە شێوە و(ئێڵانپێ) ئامەینە ، پەی نمونەی جەلاپەڕە (٢٠١) سەرەتاو شێعرەینە مەواچۆن.... ( ئێڵانپێ غەمگین بێ تۆ بێ نوور بێ -- وەهار جە دوریت شەتاوش سوور بێ )... بەڵام دماتەر (ئێڵانپێ) سەرو زوانو خۆڵکو دەگەیوە وەرە وەرەی واڕیان بە ( هێڵانپێ) و هەتا ساڵەو ١٩٧٨ گێرتەیرەکەو بارکەردەکەی دەگێ حەر پا نامەیوە سەرو زوانیوە بێن ، حەر چند چی لاو چەو لایچەو بە هەڵە بە (هێڵامپێ) گۆ مەکریۆن ، کە ئینە تەنیا پەی هاسان گۆکەردەیو واڕیای پیتو (ن)یەن بەپیتوو (م)ی .....چوون گرد نامێوە بە ویەردەو ڕۆزگاری واڕیای سەرو شێوەو گۆکەردەو نامەکەیرە مەینەو توشو سویایو واڕیای مەبۆن ..، 
٢- جە ڕوەو زوانەوانیچەو شەرتیچ نیەن کە گردو نامێوە بەتایبەتی نامە کۆنەکێ حەر ئەشۆم ئیلانا و بیللا ماناشان بۆن، پەوکای ئەگەر قەرار بۆن کە نامێ دەگێ گێڵنمێوە پەی سەرو نامە ئەسڵیەکێو ڕیشەییەکێش ، ئانە مەبۆن کریۆوە بە ( الیپی= ئاڵیپی) .. 
٣- پیسە واتاو مانێچ ئەر بێو بوچیۆن ئینا ( وەرو پێ و یاڵاوە) ئینە تەنیا شیکەردەیوە وتەفسیرەیوەی زاهیریو ڕواڵەتی وچیەکەین نەک وانایایەیوە  ویەرینیوو زوانەوانیو  کرۆکیو جەوهەری ، حەر پێسە کە چەنی لەیەکدایوەی ڕواڵەتیانە پەی وچیەو  (بێمزەڕەت بی)  بەلەیەکدایوەی ( بەبێ مزە چەنە گێرتەی ڕەت بیەی )مەکەران ، بەبێ هاگا چانەی کە(بێمزە) حەر (مضر)ی عەرەبین، حەر پاسە (پێ)چ هەورامینە نیەنو هەورامینە وچیۆن (وەرو پای - وەرو پایا ، پاین- پاینەو) نەک (پێ ، پێین )ی سۆرانی.......
٤- جەڕوەو ڕاوەبەرایەتیو ئیداریوە و کاروبارو کەسیو نامێ دلیو  پەنەشناسی  (تەسکەرە)یچەوە ( وچیەو (یالانپێ)حیچ شەرعیەتەیوە  ویەرینیو تارێخی دروسش نیەنو چوون فرەو نامەکا بەهەڵە و پەڵە یاداشت کریەینێو نویسیەنێ ،وەرو ئانەی  نویسەرو کاتب نفوسەکێ فرەتەر عەرەب زوانێ بیەینێ یام (اضعف الایمان)ەنەنە کوردێ سۆرانێ بیێنێو سەرو بنەماو نامە ئیداریە  هەڵەکیو عوسامانیەکانوە بە (یاڵانپێ) یام (یالانبی) یاداشتەشان کەردەینە .... حەر پەی نمونەی نامێو ئەداو وێم بە هەورامیانەکەو وێمان وچیان(گوڵئەندام ، گوڵعەننام)ە ، کەچی ئیسە جە پەنەشناسو تەسکەرەنە بە (کول اندام) نویسەینە ، ئینە پەنەمان مەواچۆن کە نامێ دلێ (پەنەشناس)و تەسکەرەی حیج ڕەوایەتیەوە  ڕاستو دروستیو تارێخیش نیەن...پەوکایەو  دماجار  جادیدگاوە نامیو دەگاو هێلانپێ  ئەپی جۆرەو ڕیزبەندیە  چەنی گوزەرو ڕۆو ڕۆزگاری  واڕیایش جە سەرەرە ئامان ....... 
 ( الیپی ، ئاڵیپی)  -  ئێڵانپێ  - هێڵانپێ

نویستەی: ڕەحیم حەمەعەلی
سەرچەمە/ هەورامان نیوز

وینانە:
١- وەرو زیاتەر درێژ نەبیەیوەو بابەتەکەی  باسو سەزەمینو حکومەتو (کونفدراسیونو قەبیلەکانو ئاڵیپی)مادەکان هورمەگیرون  پەی کاتەیوە تەری ... 
٢- جە ئیسەنە ئینانێ بەدەس ئاردەی چند سەرچەمەیوە تەرینە کە نامیو دەگێکێما چەنەشانە ئامەینە و دماتەر ئینە  دلیو کتێبەیوە تایبەت بە هێڵانپەینە  مەوزیۆن ڕووە.....
٣- جەوارەو نەخشەو (کونفیدراسیونو قەبیلەکانو ئاڵیپی)مادەکانەن...