ئەمیر کەریمی هامسەرۆکوو پەژاکی بە وەرەچەمگێرتەی فاڕیایەکاو مەنتێقەکەی و ڕەنگدایوەشا سەروو ئێرانی بەتایبەتی دماو ورچنیەی سەرۆکایەتیی کۆماری و کوشیای ئیسماعیل هەنیەی واتش؛ "سیاسەتوو ئیساتێ دەوڵەتی پەی سەروو گلێرگاکاو ئێرانی فرە مگنۆ".
چی ڕوانە کە دۆخوو ئێرانی و پێوەس بە وەشکەردەی کابینەی چواردەیەمی، بابەتوو هجوومی پەی سەروو ئیسرائیلی و جە هەقەو کوشیای ئیسماعیل هەنیەینە و قەیرانەکایچەنە کە ئینێ بەرزبییەیوەنە، تا مێ ئاڵۆزتەر بۆ، ئانە ئێرانەنە دماو وەشکەردەی حکومەتی تازەی بەرەو چە ئاراسیوە هەنگامە منیۆ، سیاسەتەکێش تا چندە ناتەبێنێ چەنی مەیل و داواکاریی خەڵکی، گردوو ئی بابەتاما چی دیدارەنە چەنی ئەمیر کەریمی هامسەرۆکوو پارتوو ژیوای ئازادوکوردسانی(پەژاک)ی تاوتۆ کەرد. ئەمیر کەریمی ماچۆ: "هەلومەرجوو دلێ ئێرانی یەک جار هەستیارا و ئینا وڕاینە، قەیرانێ فرە گەورێ ئینێ ئارانە. کەلەبەروو بەینوو گلێرگەی و دەسەڵاتی فرە قووڵا. جەنگوو بەینوو گلێرگاکاو دلێ ئێرانی و دەسەڵاتی هەن، کە بییەن بایسوو ئانەیە سیستم زیاتەر زەبرش وەر بگنۆ".
دەقوو چەمپەنەکەوتەیەکەی ئینەن:
بە وەرەچەمگێرتەی هەنیەی و ئامایوەروو باسوو ئەگەروو هجوومو ئێرانی پەی سەروو ئیسرائیلی، ئایا بە ڕاو شمە ئێران وێش تلنۆ پی جەنگیوە؟
"مەکینەو جەنگی کە بە هجوومو حەماسی پەی سەروو ئیسرائیلی کەوت هەرمانە، فرە دژوارا بتاویۆ ئا مەکینەیە بمردنۆ، کوشیای ئیسماعیل هەنیەی قۆناغێوی تازەن و چا جەنگەیە کە ساڵێوەن دەسش پەنە کەردەن. چی قۆناغەنە جەنگەکە فاڕیانۆ پەی دلێ سنوورەکاو ئێرانی و ئینەیچ وەنەکەوتەیۆش مبۆ. ئیڕان تا ئا وەختە ئی جەنگە بەروو سنوورەکاشۆ بۆ، بەتەمامی وێش بە پارێزیای مەنۆوە. وەلێ ئیسرائیلیچ هاگاداروو خاڵە لاوازە ئەمنییەکا دلێنە و تەنیا دژوو خەڵکەکەو وێشا قەوەتا. سیستمی سەروازی و ئەمنیەتوو ئێرانیچ تەنیا دژوو خەڵکەکەیش قەقەتا. سیستمی سەروازی و ئەمنیەتوو ئێرانیچ تەنیا دژوو خەڵکی بە قەوەتی جمۆوە.
ئینسان نیشانەش مدۆ، کە جە ئەگەروو ئامایدلێ هێزێوە بەری پەی دلێ هامکێشەکەی، ئی سیستمێ فرە بەئاسانی گورزشا وەر مگنۆ و ئیسرائیلیچ خاس ئینەیە مزانۆ. هەلومەرجوو دلێ ئێرانی فرە هەستیارا و ئینا وڕاینە. قەیرانی یەک جار فرێ هەنێ گەندەڵیی دلێ وەڵاتی و بییەی باندا و تاقمە مافیایا گردوو ئاستە بروکراتیکەکانە بەتایبەتی ئەرەمەرزیای سەروازی و ئەمنییەکاو ئی سیستمینە پاسەش کەردەن کە بەراوەرد چەنی ناوەندە هەواڵییەکاو ئاسانتەر بتاوۆ دزە بکەرۆ دلێشۆ. پەوکای ئیسرائیل بە دەسنیشانکەردەی ئی لاوازییا پا مغێرۆرە سەروو ئەنەیە جەنگەکەی بفاڕۆوە پەی دلێ ئێرانی و چی ڕووەێجۆ بەڕۆشنی هۆشدارییش دان. پەوکای دوور جە چەمەڕوانییەکا کە ئێران بۆنەو کوشیای ئیسماعیل هەنیەیوە جەنگێوی هەمەلایەنە هوربگیسنۆ و هەوڵێ بدۆ کە "هەقەی قورسە" بکەرۆوە، یا گورزی گەورە وەنەو ئیسرائیلی بدۆ. تەنانەت ئەگەر ئێران گەرەکش بۆ پەی پینەکەردەی کەرامەتی ڕووشیایش و شکۆی ماڵیایرەیشهەنگامێوی چینێ بنیۆ، ئی هەنگامێ بە هەماهەنگی چەنی ئێرانی و بەشێوازیوی کە زیاتەر باروو بانگەشەی میدیایی بۆ و مکەرۆش.
حەرچندە ئەفسانەو نەبەزیای و نەمەڕیاو ئیسرائیلی وڕان، بەڵام پەنە مشۆ کە دەوڵەتوو ئیسرائیلی هەوڵێ ئانەینە بۆ کە ئا جەنگە دەسش پەنە کەردەن بیاونۆش ئاخر و ئینەیچ هەرمانەکاشەنە غەززەنە موینیۆ. حەر ئی هەنگاما دژوو ئێرانیچ درێژە پەنە بدۆ. ئیسرائیل یەرە پەرساو دلێنەبەردەی ناوەندە ئەتۆمییەکانە، کەردەی ئامانجوو ناوەندە مووشەکییەکانە، گورزدایونەو گرووپە پرۆکسییەکانە کە جەنگی بەوەکالەت پەی ئێرانی مکەرا، فرە ڕژدا و پا مگێرۆرە پەنە نمەشۆ دەسبەرداوو بەیاگەیاونای پلانەکاش بۆ کە پا شکڵە متێنێشرە. حەر نۆعە هجوومێوی هەقسانەرانە کە ئێران متاوۆ بۆ بە بەهانێوی تەمامە پەی دەسپەنەکەردەی ئۆپراسیۆنێوی چینەیە.
وەراوەرنە کۆماری ئیسلامیی ئێرانیچ نیازوو ئانەیشە هەن، کە کوشیای ئیسماعیل هەنیەی پەی مەرام و بەرژەوەندیی سیاسی بقۆزۆوە، پا مانێ کە ئانەیە بکەرۆ بە بابەتێوی پەی مامەڵە و سات و سەوداو دیپلۆماتیکی جە گەڕیوی دایوساناینە چەنی ئەمریکای و سانای چند ئیمتیازیوی پێوەس بە وزەی ئەتۆمی و تەوقدایەکا. ئانە کە مایێ هومێدهورچنییەی ئێرانییا نەبییەی مەیلوو ئێرانین چەنی ئێرانی. جەنگێوی هەمەلایەنە و بەروو کۆنترۆڵیوە متاوۆ زەرەری گەورە و قەرەبوونەکریاوە بە هەژموونو ئەمریکای بیاونۆ. حەرپاسە ئەمریکا گەرەکش نیا کە ڕووسیا ئا هەلەش پەی بڕەخسیۆ باباتەکەی پەی چەسپنای وێش جە ئێرانی بقۆزۆوە.
کە رووسیا ئا هەلەشە پەی بڕەخسیۆ و بابەتەکەی پەی یاگەوستەی ئێرانی بقۆزۆوە، بە سەرنجدایوە جە دیمەنە گردینەکەی، موینمێ کە ڕەوتوو وەڵێئامایەکا بەرەو سەرێعتەرکەردەی مەکینەو جەنگین یانێ متاومێ بواچمێ، کە نمەتاویۆ وەرە پی جەنگەیە بگێریۆ. چی؟ چونکوم داواکارییەکاو ئەمریکای و ئیسرائیلی ئێرانەنە ئینا پاشەکشێ ستراتیژینە. ئادێ ئانەشا جە ئێرانی گەرەکا کە پەرسە سەرەکییەکانە پێسە دەسوستەینەی مەنتێقەکەی، پەشتیوانیی گرووپە پرۆکسییەکا و سیاسەتوو بەرهومئاردەی چەکی ئەتۆمی و پەرەدای بە بەرهەمئاردەی چەکی دوورمەودای پاشەکشێ بکەرۆ. بەڵام ئانە کە ئێران ئینا شۆنیشۆ نەرمیئرمانای ئەمریکای و ئیسرائیلییا چەنی سیاسەتوو ستراتیژیی ئێرانی مەنتێقەکەنە و قبووڵکەردەیش پیسەو بابەتێوی دیفاکتۆی ئەگەریچ بکریۆ سازشا سەروو سیاسەتی کوڵمەودای و تاکتیکی. جە ورسەنگنای مەوداو بەینوو ئی چەمەڕوانی و مەیلا جە یۆترینیوە،پاسە دیارا کە ئی جەنگە فراوناتەر مبۆ. یانێ پەی ناچارکەردەی ئێرانی بە پاشەکشێ بڕێ هجوومێ مکریا و ئی هجووم و گورزێ متاوا قورسێ و مازیماڕێ بانە پەی کۆماری ئیسلامی و کاربەدەساو ئا سیستمەیچە بەتەمامی هاگادارێ ئانەینێ. هەلبەت نمەبۆ ئانەیچ هۆش بشۆوە کە بڕێو دەوڵەتێچ هەنێ هانیی ئێرانی مدانە پەی جەنگی، کە یۆشا ڕووسیان. کە حەزش بە جەنگێوی چینەین و چونکەم بەرژەوەندیێ فرە درێژخواینیش چی جەنگەنە هەنێ. پلانەو ڕووسیای ئانێنە کە ئێرانەنە بنێ وزۆ و سەرچەمەکاو وزەی و دەسیاونای بە کەنداوی یاگێ جیۆستراتیژیی ئێرانی متاوۆ ڕووسیای بکەرۆ بە هێزێوی گەورەتەر و ئینەیچ هەمان ئا چیوەنە کە ئەمریکا تەرسیش هەنە چەنش و وەربەسا وەردەموو ئەمریکاینە، پەی وەڵاکەردەیوە دەسوو ئیسرائیلی پەی سەروو ئێرانی. تورکیایچ وەڵاتێوی تەراکە مەیلش پەی ئا جەنگی هەن. تورکیا جانەیە متەرسۆ کە یاگێ ستراتیژییەو سەدەو ویسی جەدەس بدۆ، چونکوم سیاسەتی ئەمریک زیەتر سەروو سوڕگەو هەماهەنگیی عەرەب ئیسرائیلی مجیانرە، تورکیا گەرکشا ئازەربایجان و عێراقونو بۆ بە هێزیوە بتاوۆ وەرکەوتوو دلێڕاسەینە دەورش بۆ.
تورکیا ۋێش پەی جەنگێوە پی جۆریە ئاماڎە کەرڎەن. جە هامکارییەکاش چنی ئازەربایجانی و ئیسرائیلی و وەبەرئاوردەی سەرو ناسیۆناڵیزمی تنڕەوی ئازەری، ئەجۆشەنە کە مەسڵەحەتۍ فرەش چا جەنگەنە مبۆ. ئەگەر جەنگێوە ڕووە بڎۆ یاخود ئەگەر جەنگ بیاوۆ قۆناغی کردەیی، ئەمریکا بێگومان ناچارا وەرگیری جە ئیسرائیلی بکەرۆ و جە ئیساتێوە پاپۆڕە جەنگییەکێش و چێر ئاو گێڵەکێش پەی ئاژێوە چەمەڕا کریای ئاماڎۍ کەردێنۍ. تورکیا بە تەمامی جە بەرەو ئیسرائیلینە مبۆ، فرەی وڵاتا عەرەبیچ جە ۋەرا ۋەرو ئێرانینە مرداوە و رووسیایچ بە کەڵک هۊرگېرتەی جە جەنگی هەوڵ مڎۆ جە ئێرانەنە بنە وزۆ و ئی جەنگە بەمەڵامەتوو دەسلوایی ئێرانی جە گروپە پرۆکسیەکانە کە بە گروپەکاو "بەرەو موقاومەی" ئشناسیێنۍ، تەمامو ناوچەکەی تەنۊوە و ژمارێوە فرە هێزۍ چی جەنگەنە چۆوە گلیا، کە ئینەیچ جەنگەکەی مکەرۆ بە جەنگێوە هەرێمایەتی و سەروو هەرێمایەتیچ. بەڵام دماجار ئی جەنگە مبۆ بە مایۍ لاوازی کۆمارو ئیسلامی و تەنانەت وڕایچش. واتە دۆڕیاو ئی جەنگەیە کۆمارو ئیسلامی مبۆ. ئەگەر پەرسە دلېینەییەکایچ ۋەروچەما گێرمۍ، ئەگەر تەنانەت کۆمارو ئیسلامیچ نەوڕۆ، مبۆ بە دەوڵەتێوە بەتەمامیی بێکاریگەر و گولانە و چێرو رکێف و پەشتیوانی هێزەکا پێسە رووسیای و چینی و سەرو ئاستی مېیاننەتەوەیی و ناوچەیی ئیتر هیچ ئیراڎێوەش نمەبۆ. "
پێکئاوردەی کابینەو حکومەتو چواردەیەکی ئێرانی بەروزو چ سیاسەتێوە سیستمی کۆمارو ئیسلامییا؟
"کابینەو پشنیازکریاو پزیشکیانی هامشێوەو خودو هۊرچنیەکەی دیزاینکریان و مجیانەرە و بەتەمامی سەرو بنەماو هامکێشە و هامسەنگیە دلێینەییەکا دەسەڵاتی رەنگڕێژکریان. هەرپۊکەی ئی کابینە بەروزو سیاسەتو خودو سیستەمو کۆماری ئیسلامیا جە قۆناغی ئاینڎەنە. پێکئاماو کابینەکەی چن رەهەندێوە جە کرداری سیاسی دەسەڵاتی بە ڕۊشنی نیشانە مڎۆ: یووەم ئانەی کە بە گرڎیی ئی کابینە بەرش وزۆ کە گرڎوو قەولەکا پزیشکیانی و گروپەکەیش، تەنیا بانگەشەو هۆرچنیەی بۍ و هیچ بوارێوە کرداریشا نییا. هیچ پلانێوە پەشتەو ئا قەولاشاوە نیا و ئینەیچ نەبیەی ویستو رابەرا پەی هەر چەشنە فاڕیایێوە جە سیاسەتو بنچینەیی سیستمی نیشانە مڎۆ.
دووەم؛ ریزبەندی کابینەکەی نیشانەش مڎۆ کە خەڵک و گلېرگە بە تەمامی هیچ پێگێوەشا جە سیاسەتەکا کۆمارو ئیسلامینە نییا، پی مەعنۍ کە تەماشەکەردەو خەڵکی، پەرسەکێشا، فەرحانی گلێرگەی، ئاینڎەو گلێرگەی و پلانەکێشا پەی گلێرگەی جە دامودەزگای سیاسی کۆمارو ئیسلامینە هیچ دەورێش نییا. سیاسەتی سەرەکی سیستەمی جە ۋەرا ۋەرو خەڵکینە بێدەنگکەردەیشانە و بە بێدەنگی ئاستەیۆیشانە. سیستەم بە تەمامی یەک کاری جە پێشینەش هەن. ئاڎیچ ۋییەرنای قەیرانێوەن کە جە سیاسەتو جبەرینە چۆشۆ تلیان و گەرەکشا پاپۆڕو کۆمارو ئیسلامی چی تۆفان و باهۆزە ناوچەیی و جیهانیەنە پڕنۆوە و هیچ لایێ جە پرسە دلێینەییەکا نمەکەرۆوە. هەمان ئا سیاسەتۍ جابەجێ مکریا کە بە درێژایی تەمەنو ئا سیستمەیە پەی پرسە دلێینەییەکا بیێنۍ.
ئی کابینە هەرپېسە خودو پزیشکیانی و گروپەکەش باسشا چۆوەکەردەن، کابینەو یەکڕیزییا، ئی یەکڕیزییە ئینا بەینو ئا گروپانە کە جە جەنگ و ملەملانێ دەسەڵاتی و دلۍ سیستەمینە بەشدارێنۍ و ئی یەکڕیزییە عیلاقەش بە خەڵکی و گروپە کۆمەڵایەتی و سیاسیەکا جبەرو بازنەو دەسەڵاتیوە نییا. ئی کابینە بەشێوەن جە سیاسەتو یەک دەسیکەردەی سیستەمی. یەکدەسکەردەیۍ کە تا ئیساتۍ بە سەرکۊتەیی هەرمانەش نەکەردێنە و گەرەکشا بە شێوەی سازانو دلېینەی و بەشکەردەی کێکەو دەسەڵاتی دلۍ گروپەکانە بیاوۆ ئەنجام. بە پاو ریزبەندی کارە وەڵینەکاشا کە جە سیاسەتەنە کەردێنێشا، ئی کابینە ئەرکو ئانەیشە هەن کە جە سیاسەتوو جبەرینە بڕۍ سازشۍ و نەرمیۍ برمانۆ و بە پنەدای ئیمتیازی بیاوۆ بە بڕۍ سازانۍ، چونکی سیستەم جە مېڎانوو سیاسەتوو جبەرینە ۋێش جە مەترسینە موینۆ. جەنگەکە تاڕادێوە دەسشپنەکەردەن و دەوڵەتا بە تایبەتی ئیسرائیل پەیامی پەنەوازشا بە دەوڵەتی دان، تەنیا کۆمارو ئیسلامی جە روو سیاسەتوو دلێینەیۆ قەناعەتش پاسەن کە بە درێژەدای بە هەمان سیاسەتی ۋییەرڎەی بە تایبەتی سیاسەتو سەرکوتکەردەی، تۆقنای و جە قەنارەدای متاوۆ ناڕەزاییە دلېینەییەکا کپ بکەرۆوە و ڕا جە ئامای مېڎانوو هێزێوە بکەرۆ کە بتاوۆ فشار وزۆنە سەرو سیستەمی.
مکریۆ پی جۆرە سیاسەتی دیاریکریا پەی ئی حکومەتەیە پێناسەبکریۆ: مەرایی و سازش پەی جبەری و مشتەی پۆڵایینە پەی دلێینەی. پۊکەی شالیار و ئەرەمەرزیاکۍ کە جە سیاسەتو دلێینەینە ۋەرپەرسېنۍ جە سەرکوتکەردەی یاگۍ ۋێشانە مەنێنۍ پېسە شالیارو ئیتلاعاتی، شالیارو دادی و ئابوری و هەرپاسە کەسایەتیە سەروازی و تنڕەوەکۍ پەی مەنسەبەکا شالیارو دلېینەی و تەنانەت شالیارو پەروەردەی نریێنێرە، کە ئینۍ گرڎ ئانەی بەروزا کە ئی کابینە رەوتێوە گشگیرو سەرکوتکەرا. ئینەیچ دماو هۆرچنیەکاوە تا ئیساتۍ جە ڕاو بەرزبیەیۆ ژمارەو جابەجێکەردەی سزاو جە قەنارەدای و سەپنای سزای قورسۍ سەرو ۋەرهەڵسکارە سیاسیەکارە و چانەی مشۆ خێرایی و تنبیەیۆ ئی پرۆسەیە چنی پێکئاوردەو حکومەتی نەک هەر کەم نەکەرۆ، بەڵکم تنتەریچ مبۆوە و زیاتەر بەرزبۆوە. جە حەقەتینەنە ئی کابینە بە روانگێوە تەمام ئەمنیەتی پەی پرسە دلێینەییەکا مجیانەرە و بەرنامەش پەی نریانەرە و جە ڕاو ڕاو جا و کەرسەی ئەمنیەتی و سەرکوتکەردەیۆ ۋەرەن ڕوو پرسە دلێینەییەکا مبۆوە. پەرسوو ژەنا، نەتەوەکا، ئایینزاکا، مافەکا و ئازاڎییەکا تاکی و مافو زەحمەتکێشا و کرێکاراو بە تەماشا کەردەیۍ پا جۆرە و ڕاو جای پا جۆرە و جەمۍ جە ۋەرپەرسا پا جۆریە کە تەنیا لکە کۊرەکا تنتەرۍ مکەراوە و پرسەکا قوڵتەرۍ مکەراوە. بە ۋەرو چەما گێرتەی ئینەی سەرو بنەماو ئەسڕیەیۆ ئەویشا تەری، رەخنەگێرتەی جە بەشدارنەبیەی ژەنا، نەتەوەکا، ئایین و ئایینزاکا چی کابینەنە ئیتر ئا قیمەتشە نیا کە گفتوگۆ و مشتومڕش سەر بکریۆ.
پزیشکیان جە ماوەو هەڵمەتەو هۊرچنیەکانە بانگەشەو ئانەی کەرۍ کە پەرسە سەرەکیەکەو ئێمە پەرسوو دلێینەیا و مشۆم چارەسەر بکریۆ، بەڵام ئارۆ رێک پێچەوانەکەیش مکەرۆ. چارەسەرکەردەی پرسە دلێینەییەکا جە روانگەو کۆمارو ئیسلامییوە واتە پاککەردەیۆ و ئەسڕیەیۆ خودو پرسیارەکۍ، سەرکوتکەردەی ۋەرهەڵسکارا و ئانەی نەتاویۆ هیچ دەنگێوە ناڕەزایی بەرزبۆوە؛ ئینەیچ بە ئاراسەو پێناسەی نەریتی و قەڎیمی سیستمو دەسەڵاتوو ئێرانین جە سەقامگیری و تەنانەت دادپەروەری. وەختێنە کەس نەیارۆ ڕەییەو ۋێش بەربڕۆ، وەختۍ ڕا نەڎریۆ کە هیچ دەنگێوە ۋەرهەڵسکار بیەیش بۆ، پاسە حسێب مکریۆ کە سەقامگیری و تەنانەت دادپەروەری چەسپیان! بەڵام ئانە جۆرێوەن جە ۋۍ خەڵەتنای، گلېرگە بە تەمامی ئینا گریای و لێوارو ئەوەتەقایۆینە. گرڎ چێوۍ جە دلێینەو ئێرانینە گریۆ و ئی گریایی و ژڵېوە دلێینەییەو خەڵکی دلۍ ئێرانینە کەی میاوۆ بە ئاستو ئەوەتەقیۆی گۆرەی، ئینە تەنیا سەرو کاتی مردان. پزیشکیان جە هەڵمەتەو هۊرچنیەینە ئاماژە پانەیە کەرۍ کە گرفتۍ سەرەکیەو وڵاتی نەبیەی ۋەرپەرسا شیاوین و ئۆباڵو گرڎوو غەڵەتە سیاسی و ستراتیجیە غەڵەتەکا کۆمارو ئیسلامی وزۍ ئەستۆو ۋەرپەرسا ناشایستەی، ئینەیچ جە وەختێنە هەر ئی ۋەرپەرسۍ جە وەزیفەکاشانە مەنێنۍ و نەک هەر مەنێنۍ بەڵکم چا یەکڕیزییەی کە پزیشکیان باسش مکەرۆ بە تەمامی دەستکراوۍ کریێنۍ کە سیاسەتەکاو وەڵتەریشا درێژە پنەبڎا. ئی سیاسەتێچە هەرپېسە واتما سیاسەتو سازشی و نەرمی ئەرماناین جبەرۆ و سەرکوتکەردەی جە دلێینەنە، سیاسەتێوە کە بە دڵنیاییوە شکس مارۆ؛ سیاسەتێوە کە ئەرکۍ قورس وزۆ سەرو شانا گلېرگەکاو ئێرانی، بەڵام سەرەڕاو ئانەیچ ئەرەکۊشای و مڎرامانی جەماوەری زیاتەرش شۊنیرە مبۆ".
