رێبەر ئاپۆ تاكە مرۆڤ، زانا، فەیلەسوف و فەلسەفەناس و مێژوونووس و تئۆریسین و هزرزانە كە هەڤاڵێتیەكی راستەقینە و بەدوور لەبەرژەوەندی سیاسی و جیاكاری رەگەزی توانیوویەتی داكۆكیكار و داڕێژەر و ئەندازیاری زانستی ژنۆلۆژی بەدرێژایی مێژووی مرۆڤایەتی بێت. ئەم نزیكبوونەوانەی رێبەر ئاپۆ وای كردوە كە لەژیان، تێكۆشان و فەلسەفە و هزری خۆیدا رەنگدانەوەی هەبێت و توانیوویەتی بەپراكتیكی لەكەسایەتی خۆیدا و لەتێكۆشان و بەرێكخستن كردنی كادیر و رێكخستنی پەكەكە پراكتیزەی بكات. كاتێك رێبەر ئاپۆ دەڵێت؛ ئایدیۆلۆژیای ئازادی ژن، گەوهەری پەكەكەیە یاخود بزوتنەوەی شۆڕشگێڕی بەبێ ئەوەی لەتەوەری ژندا رێكخستن و تێكۆشان بكات، ئەوا بەمسۆگەری ناگاتە سەركەوتن، دەیەوێت ئەو راستیە دەستنیشان بكات كە ژن سەرچاوە و بنەمای سەرەكی و ئەساسی بیانوی تێكۆشانە. رێبەر ئاپۆ لەشوێنێكی تردا دەڵێت؛ تێكۆشانی ئازادی ژن پیرۆزترین و بەنرخترین تێكۆشانە و تا ژن ئازاد نەبێت؛ كۆمەڵگە ئازاد نابێت لەم گوتارەشیدا، دەیەوێت لەدیدێكی ترەوە ئەوەمان پێ بڵێ كە پرسی ژن، سەرچاوەی ئەساسی هەموو پرسە كۆمەڵایەتیەكانە.

پرسی ژن لەكۆمەڵگە، پرسێكی ئایدیۆلۆژیی و كۆمەڵایەتیە و تەنیا بەهەڵوێستێكی رووكەشیانەی سیاسی و رۆژانە چارەسەر نابێت. نە بەنزیكبوونەوەیەكی فیۆداڵیانە، نە بەنزیكبوونێكی دەسەڵاتداریەتی و دیماگۆژی و دۆگماتیكانەی ئاینی و نە بەنزیكبوونێكی بۆرژوازیانە و نە بەنزیكبوونێكی لیبرالیستی یاخود رئال سۆسیالیزم ناتوانرێت خوێندنەوە و نزیكایەتی لەگەڵ پرسی ژن دا بكەین. ئەم رێبازانە لەمێژە تاقی كراونەتەوە و بێجگە لەقووڵكردنەوەی پرسەكە و كەڵەكەبوونی پرسەكان نەیتوانیووە هەنگاوێك بەر بەچارەسەركردنی ئەو پرسە كە سەرچاوەی هەموو پرسەكانی كۆمەڵگەیە بهاوێژێت.

ژن لەئەتۆنۆلۆژیای كوردیدا بەژیان هاوتا كراوە. ژیانیش هاوتایە بەئازادی. خۆ ناكرێت ژیانێكی كۆیلایەتی و كۆیلەوار بژین. كاتێك باس لەئازادی بكرێت، ئەوا بەو واتایە دێت كە ژن و ژیان و ئازادی خاوەنی یەك رەگ و ریشاڵەی هاوبەشن. ژیان و ئازادی یاخود ژیانی ئازاد بەبێ ئازادی ژن بوونی نابێت. ئەمە هاوكێشە و تێكهەڵكێشی یەكترن و لەیەكدی جیاناكرێنەوە، دیالەكتیكی سێ لایەنە و بێگومان ئەو ئاڵنگاریانەیە ئەمڕۆكە تووشی كۆمەڵگە بووە بەهۆی ئەو جیاكارییەی كە لەم هاوكێشەیەدا هاتووەتە ئاراوە، تا ئەو هاوكێشەیە راست نەكرێتەوە، ئەوا مەحاڵە بتوانرێت بیر لەچارەسەری پرسەكانی ژینگە، بێكاری، هەڵاوسانی ژمارەی دانیشتوانی گۆی زەوی، مافی منداڵان و پەككەوتووان، دیموكراسی و ئەخلاق و بەرێوەبەرایەتی ئازاد و هاوسەنگی نێوان كۆمەڵگە و تاك، بنەماڵەیەكی دیموكراتیك و هاوژیانی ئازاد بكرێتەوە. بۆ ئەوەی بگەینە ئەو ئاستەی ژیان كە رێبەر ئاپۆ و پەكەكە تێكۆشانێكی بێ وێنە و ناوازەیان لەبواری تێكۆشانی كەسایەتی لەبواری رەگەزی، نەتەوەی دیموكرات و چینایەتی پێشخست. ئەم تێكۆشانە، تێكۆشانێكی دوو لایەنەیە، نزیكبوونەوەیەكی یەكلایەنەی هاوشێوە رێكخستنە چەپە كلاسیكەكان نییە. لەلایەك تێڕوانین و هزرێكی دەسەڵاتداریەتی پیاوی باڵادەست زاڵ بێت و لەلایەكی تر بێ باوەڕیەكی قووڵ بەكەسایەت و هاو رەگەزی خۆ لەئارادا بێ و پێداگری لەسەر كەسایەتی كۆنی خۆی بكاتەوە. پیاوی دەسەڵاتداریش بەهەمانشێوە دەبێت بیست و چوار كاتژمێرە لەنێو تێكۆشانێكی كەسێتی دا بێت، بۆ ئەوەی هەست بەلایەنە نێگەتیڤەكانی كەسی خۆی بكات كە وەكو مرۆڤێك مامەڵە لەگەڵ رەگەزی بەرامبەردا بكات و تەنیا بەچاوی رەگەزی پلە دوو سەیری بەرامبەرەكەی نەكات. ئەم تێكۆشانە بێ وێنەیە لەپەكەكەدا بەتێكۆشانی رەگەزی، چینایەتی و نەتەوەی دیموكراتیك فرمووڵە كراوە. ئەگەر كادیرێكی پەكەكەیی نەتوانێت لەو ئاستەدا بەشداری هێڵی راستینەی پەكەكە و تێكۆشانەكەی بكات، ئەوا پەكەكە و رێكخستنەكەی دەستبەرداری نابن و ئەگەر پێویست بكات بەدەیانجار لەخولی پەروەردەی هزری، رێكخستنی دەرباز دەكرێت. ئەم خاڵە یەكێك لەجیاوازیە سەرەكیەكانی پەكەكە و بزوتنەوە و رێكخراو و پارتەكانی تر لەكوردستان و لەسەر ئاستی دنیا دەخاتە روو. خاڵی تر تێكۆشانی خۆناسین و خۆبوون و بەمرۆڤبوونە. رێبەر ئاپۆ دەڵێت؛  بونیادنانی كەسایەتیەكی ئازاد لەبونیادنانی دەوڵەتێك بەنرخترە. لەو دیدگایەوە تێدەگەین كە بەكەسایەتیەكی ئازاد دەتوانرێت ژیانێكی ئازادانە بونیاد بنرێت و بژین. نە بەكەسێكی دەسەڵاتدار و دەسپۆت و كۆیلە. ئەم تێزە هزریە لەبونیاد و ناواخنی ئاینەكانیشدا بوونی هەیە، وەك نموونە؛ لەقورئانی پیرۆزدا جەخت لەسەر خۆناسین وەكو دەرچەیەك بۆ خواناسین دەكرێتەوە. یانی بەرێگەی خۆناسینە كە تاكێك دەتوانێ خوا بناسێ. یاخود پەیامبەر محەمەد دەڵێت؛ جیهادی ئەكبەر، جیهادی نەفسە و جیهادی ئەسخەر، شەڕی لەگەڵ نەیارانە. رێبەر ئاپۆ هەمان رێبازی پەیامبەرانەی بۆ خۆ لەتێكۆشانی كەسایەتی و رێكخستن بوونی پەكەكە دەگرێتە بەر. لەتێڕوانینێكی تردا رێبەر ئاپۆ باس لەچۆنیەتی تێكۆشانی كەسایەتی خۆیدا دەكات و  دەڵێت؛ سەدا 95ی تێكۆشانی من لەبەرامبەر بەكەسایەتی پاشڤەڕۆ و دواكەوتووی كۆمەڵگەكەمە و سەدا 5ی تێكۆشانم لەبەرامبەر بە نەیارانە. ئەم پێناسەیەی رێبەرایەتی ئەوەمان پێ دەڵێت كە تێكۆشانی كەسایەتی رەمز و كلیلی سەركەوتنی هەموو سەركەوتنێكە.

پەكەكە، باوەڕی بەوەیە كە بەكەسایەتی ئازاد دەتوانرێت، ژیانێكی ئازاد بونیاد بنرێت و لەو بارەشەوە وەها دەڵێت؛ ئەی ژیان یا لەگەڵ تۆدا ناژیم، یاخود ئەگەر بژیم ئەوا دەبێت بەئازادی بتخەمڵێنم. هیچ  كاتێك ژیانێكی دەستەمۆكراو و دوور لەنرخ و بەها مرۆڤیی و چاندی و كۆمەڵایەتیەكانی پەسەند نەكردوە. هەمان دید و تیڕوانینی بۆ نزیكبوونەوەی لەخەباتی ئازادیخوازی ژنان هەیە و دەڵێت؛ خۆ دزینەوە و دورگرتن لەژن، بێ شەرەفیە و بونیادنانی ژیانێكی ئازاد بەم پیاو و ژنەی ئێستاش مەحاڵە. بۆ گەیشتن بەو ئاستە لەزانابوون؛ بونیادنانی ئەكادیمیای كەسایەتی ئازاد و ئەكادیمیای زانستی كۆمەڵناسی پێویستیەكە. واتا پەروەردە خاڵی ئەساسی لەگۆڕینی كەسایەتی بونیادی ترین میكانیزم و چارەسەرییە و لەو چوارچێوەیەدا دەڵێت؛ بۆ ئەوەی كۆمەڵگەیەكی ئازاد بونیاد بنرێت؛ چۆن ماركس باوەڕی بەوە بوو كە بۆ ئەوەی ژیانێكی بەرابەر و یەكسانیخواز بونیاد بنرێت ئەوا ئابوری، ئابوری، ئابوری پێویستە منیش دەڵێم بۆ ئەوەی كۆمەڵگەیەكی ئازاد و دیموكرات بونیاد بنێین ئاوا پێویستیمان بە بەپەروەردە، پەروەردە، پەروەردە هەیە.

ئەم تێروانینە فەلسەفی و رێكخستنی و چەمك و بەسیستەم كردن لەهزری رێبەر ئاپۆ نموونەكەی لەمێژوودا ناوازەیە و دەتوانرێت بەپشت بەستن بەهزر و رامان و فەلسەفەی رێبەر ئاپۆ كۆمەڵگەیەكی ئازاد و كراوە بونیاد بنێین و خۆلیاكانی ژیانی ئازاد كە لەمێشكماندا بەساڵانە دەژین، بیگەینینە حەقیقەت و راستیەكی ئەبەدی. لەم روانگەیەوە چاو لێكردن لەپەكەكە، بەپارتی ژنان، مایەی شانازی هەموو ژنانە و لەسەر ئەو بنەمایە دەڵێم رۆژبوونی پەكەكە و رۆژبوونی ژنان و لەدایكبوونی ژیانی ئازاد لەكەسایەتی پەكەكەدا بەرز و پیرۆز بێت.