ڕۆمانە یۆ چا ژانەرە بە هێزانە پێسە هەویەت و کێبیەی و نیاچەماو حەر میللەت و نەتەوە وخەڵکێ ئەشناسە کەرۆنە. داستانێوە خەیاڵی و وەربەڵاوە، فرەیە جە وردٚەکاری و ژیوای، فەرهەنگ، گلێرگا، ڕەفتارەکێ، بۆنەو و مەراسمەکێ و ... خەڵکی نیشانە مدٚۆ و گوزارش جە شێوەو دیای و هورست و نیشت و کاری فەرهەنگی و ... ئا خەڵکەیە کەرۆ؛ داستانە دلێ ئا کۆمەڵگایەنە خەلق، ورازیەنە باڵاشەرە و نویسێنە.

 

'ئێژاتەرین شێوەو تێکەڵی مرۆڤی چەنی ئەدەبیاتی، داستان و ڕۆمانەنە'

ئێمەی هەورامی حەرچند ماوەیە فرەن تێکەڵ بە نویستەی شیعرێ بیێنمێ و ئەزموون و تەجرەبەی هێقم و هەقەتینما هەن چی بارەوە، بەڵام هێشتای جە حەوزەو داستان و ڕۆمانێنە گڕوگاڵ کەرمێ و سەرەتاو ئاشنایی و تێکەڵێما چەنی ئی ژانەرە ئەدەبینە. وەشبەختانە چی ماوە کۆتا و کورتەنە داستانێ بە هێز و شازێ بە زوانی هەورامی خەڵقێ و نویسێنێ. ئینە دەلاقێوەن تا ئێمەی هەورامیچ چەنی ژیوای سەردەمی و بەڕۆی ئاشنا بیمێ و سەرە بارمێنە دلێ سەرا.

چنارە بە قەڵەموو حەمەڕەزای بە‌همەنی، جە چوارسەدوو چلوویەرێ لاپەڕانە ساڵەو ١٣٩٩ جەلاو چاپەمەنی ئارۆ شاروو پاوەیەنە چاپ و پەخشە بیەنەوە. ئێژاتەرین شێوەو تێکەڵی مرۆڤی چەنی ئەدەبیاتی، داستان و ڕۆمانەنە. یۆ چا ڕۆمانانە وەش بنەش دریەنەرە و تاوانش دلێ دەروون و ناخوو وانەری هەورامی زوانینە یاگێ وێش کەرۆوە. داستانێ خەتی و رئالیستیە کە فرە چەنی ژیواو خەڵکوو هەورامانی تێکەڵەنە و تاوانش ژیوایە هەورامیانەی فەسێح و ئەسێح دلێ ئی ڕۆمانێنە بە وانەری بشناسۆ. دەروێش میران، دێدە حەلیمێ، پەروانە و ئەنوەر، وڵکڵە و ... کاراکتێرێ سەرەکی ئی ڕۆمانێ، دلێ گلێرگاو هەورامانینە مشەمەر و فراوان گنا وەرچەم. نەبیەو ئاسایش و ئەمنیەتی، میلیتاریزە بیەو مەحاڵەکەی، نەبیەو سەرتاییتەرین کەرەسەو سەڵامەت و بێداشتی و تەندرۆسی، وێرانی ڕاوبانی و ماشینی و سووتەمەنی و ئێمکاناتی ڕەفایی و وەش گۆزەرانی و... هەزاران کەم و کۆڕیێتەر جە نیگاو چنارەیوە پەی ئا کات و ساتەیە وەرچەمێ و دیارێنێ، نانا، بەڵکوو ئیسەیچ ئی خەڵکە بە هەزاران شێوێ و لۆنێ ئازار و ئەزیەت و ئەشکەنجەی ڕۆحی و جسمی دریۆ. دەرد و ئازارەو ئێمەمانا حەر ئەپی جۆرە دلێ چنارەینە باس کریان، بێ درەتان و بێ بەزەیانە ئەوپەڕوو زەجر و ئازاراوە سیماو مەرگی کێشیان ملشەرە. فەزا و ئۆتسمفێڕوو ڕۆمانەکێ ئانەی گێڵنۆوە:چێوێ بە نامێ ژیوای چی مەحاڵەنە نامۆ بیەن و بێجگەم ڕەنجی و ئازاری، نەسیبما چێوێتەر نەبیەن. وەختارێ تەماشەو پەروەندەو ئەنوەری کەرمێ ئینەش چەنە نویسیان: ( هەوڵ و کوشش پەی شێونای و ئارامی و ئەمنیەتوو وەڵاتێ و...) شۆنگێرتێ ئانەی بیمێ چی ئەنوەر گیریان؟ و دلیگیر و نوێشتەو پەروەندەکێش وانمێوە، پی ئاکامیە یاومێ مشۆم لاو ئێمەنە چندە دەسەڵاتوو دادی و قەزاوەتی و داوەری و... یاگێش نیەنە و هەژارا، دەسەڵاتی مەرکەزی بێ باکانە ئی خەڵکەیە پاچۆرە و جەبەینش بەرۆ. موزووع : باسوو دەگایەن بە نامێ چنارەی، یانەوەیە هەژار بە نامێ یانەو لالۆ میرانی کناچێ عازەبەشا هەنە و ئی کناچێ شوو کەرۆ بە کابرێوە نێزامی و نەهایەت بێوەرژەنی بۆ. لالۆ میران بە زەحمەت ژیوۆ و درێژەو ڕۆمانێ، وڵکڵە جە ئەدێ بۆ و ئەداش شوێتەر کەرۆ و سەروو لەمێوە فەوت کەرۆ. وڵکڵە هەتیم بۆ، ژەنەو ڕەیس پازگای چەنی وێس بەرۆش و جە فەزا و مەحاڵەو شارینە وڵكلە گەورە بۆ.

تم و دیمەوو تەروو ئی ڕۆمانێ بەشێ وردٚی و گولانەو گەرەشێڵ کەردٚەو مافوو ئێنسانەکان و نەبیەو حیچ وەرپەنگێ و سنتەرێ پەی وەرچەم گێرتەو مافی ئێنسانێشا، هەژاری و کەم دەسەڵاتی خەڵکی و غایەبی دەسەڵاتوو وێت، تراژیدی و جەنایەت و ستەم و... هاوار کەرۆ جە هەورامانەنە. دنیاو چنارەی دنیایە تەسک و باریکەنە فرەو وەختی ئاوات و ئارەزووکێ تاکی و فەردیەنێ. حەر چندە کریۆ و پەیش هەن ئی جەهانە تاکیە بەش کەری ملوو گلێرگایرە و لوای دلێ ژیوای فەردی فرەو چێوە گردٚی و کولیەکا، پەی ئاشکرا و ڕۆشنێ باوە. فرەیە جە گرفت و کێشە تاکیەکا بینیەینێ بە سەرئێشە گردٚیەکاوە. ئی ڕۆمانێ جە نەوحوو وێشەنە شاکارا، پەنەوازا بۆ بە فیلم و شانۆ و... نمایش دریۆ. جە باری ڕەسەنایەتی وشەی و لایەنی گلێرگایی و ... مشۆم کەسێوە شاڕەزا و ئەنەیاوا و ئاشنای ششدانگ بۆ بە فەرهەنگوو هەورامانی تا بزانۆ: سێوەرێ وێرەگای لارێ بیەوە چێشێنێ؟ چەنی بێ وەروو چەمات. خەڵفەو هەنگوورێ پێچیەنە پەرچینەکەیرە چە حاڵەتێن؟تفی چێروو گەڵای و ترەکەو تەوەنانە، بووڵەو وەروو سۆبەی، مامانەو زاڕۆڵە بیەی و زەیسانە، هانەو ژەنا، دەس کورتی و نەداری، زیندان و بێ کەسی و غەریبی، ڕەیس پازگا و یانەوەیش جە دەگانە، دڵداری و ئەراگێڵی دەگای، کەسایەتی و ژن سەلاری و پیا ماقوڵی و... بزانی و بتاوی دەرک و واناو ئی داستانێتە بۆ.

 

'چنارە پێسە نمادێ گوزارش جە ئا ژیوایە کەرۆ ئی خەڵکە پەی وێش هۆرش نەچنیەن'

پەی ئانەی قسێ و باسەکەیما توکمە و پوختە بۆ پەنەوازا چەند خاڵێ لای واریەوە گنا وەروو چەمی و جە بارەو ئی ڕۆمانێوە ئاشکرێ و بەیان کریا. تاکتیکێ پەی نویستەی ئی ڕۆمانێ هۆرچنیان گێڵۆوە پەی نیشاندای وەنەقۆمیایەکا و خاڵە سلبیەکاو ژیواو خەڵکوو هەورامانی، چنارە پێسە نمادێ گوزارش جە ئا ژیوایە کەرۆ ئی خەڵکە پەی وێش هۆرش نەچنیەن، بەڵکوو زاڵم و ستمکاری نوسخەپێج کەردٚەن پەی ئی خەڵکە هەژارەیە.

١- زوان: دیارا پەی ئانەی داستانە خاستەر تێکەڵە بۆ چەنی وانەری و هاندای پەی وانایش وەروو دەسینە بۆ، ئەرکێ بنەمایی و هەقەتینش هەن. ئەگەر ڕەتەکە ئاسایی و سرۆشتی و زیننە نویسیا بۆ. وانەر دلیگیر و مەتنەکەی نزیک بە زوانی ڕوانە و محاوەرەیی وێش و پوختە وبێ ئیراد یام کەم ئیراد وەروو دەسیشەنە بۆ، زەوق و رۆغبەت جە دەروونشەنە وەش بۆ، بە مڵکوو وێش زانۆش و خێران سەروو وانایشەوە. وەشبەختانە نویسەروو چنارەی تاوانش چی وینگا و پەنجەرەوە خاس وێش برمانۆ و جۆرێ ڕەستەکێش متێنێرە وانەر وێش پێسە ئەکتەر و بازیگەری دلێ داستانەکێنە وینۆوە و حەر ئینە بیەن بایس و هۆ ئانەی وانەر جە یەخێ واناو داستانەکێ نەبۆوە و حەر پاسە زوو تێکەڵش بۆ و هورست ونیشت وێش چا دلێ ڕەستە و مەتنینە بە ئاشکرا و بێ پێچ و پەنا وینۆ. پەنەوازا ئینەی واچوو کەسێوە لادٚەگا و دێهاتەنە ژیوا بۆ، سەرڕاستەر تاوۆ ئێرتێبات و تێکەڵی و هەمڕاییش چەنی ئی ڕۆمانێ و ئا تایبەت ژیوایەو دلیگیروو داستانەکێ گێرۆ و خدٚەش بدٚۆنە.

٢- تەسویر و وێنێ دلێ ڕۆمانەکێ فرە ئاسایی و سادٚە و ساکار و هەورامیانە و سەرسامانە مدٚا چەمەوە. فەزایە دەگایی هەورامیانە، لیپانلیپ جە خاڵە سەرەتاییتەرین ڕەوتوو ژیواو دەگێ. حەر ئینە تاوۆ یۆ چا خاڵە بەهێزا بۆ تا وانەر هازە و گڕ و تینەی جیاوازەش بۆ پەی وانایشەوە. وەختارێ باسوو سیماو دەگای یام دیمەنوو دلێ باخا کەرۆ و... وانەر هەست کەرۆ وێش خەریکا پێسە بکەری جم و جووڵە کەرۆ و هەست بە ئاشنایی چەنی دیمەنەکا جە دەروونشەنە قوڵێ شانۆ. ئاشناێی نویسەری بە بنچینەو ژیوای دلێ باخا و دلێ دەگاینە تام و لەززەتێ تاسۆخ و تایبەتش دان بە دلیگیروو داستانەکێ، بە شێوەیە وانەری سەرسام کەرۆ. چی وینگاوە کریۆ وچیۆ: نویسەر ئەنەیاوا و شاڕەزا بیەن پەوکای تاوانش تێکەڵی و پێوەرەیی ئا خەڵکەیە جە بەشە جیاجیایەکاو داستانەکێنە پێوەرە بەسۆوە تا وانەری ملزەم کەرۆ بلۆنە ناخ و دەرونوو داستانەکێ. جە یەخێ داستانێ نەبۆوە تا تەمامنۆش.

٣-کەڵکگێرتەی جە ڕەسەنایەتی، وەسفوو وشەی هەورامیانەی . زاڵ بیەی ملوو زوانیرە و ئەشناسای یاگە نادیارەکا و قەمچ و پێچەکاو زوانی، ئەبزار و کەرەسێ برەودارا دەسوو نویسەریەوە. ئەر نویسەرێ تۆشەو وشە ڕەسەن و ئەسیلەکاش پەنە نەبۆ، فرەو وەختی زەلیل و کرۆڵ و داماگ مەنۆوە و خاس نمەتاوۆ پەیام و دەنگوو وێش یاونۆ. نویسەر چێ ڕۆمانێنە جە بارەو باری غەنایی و دەوڵەمەندی وشەیوە دەسێ پەڕێ و هەیبەتدارێش بیەنێ و تاوانش چەندین وشێ هەورامیێ وەختوو فەراموشی و گوم بیەیشا بیەن جە مەرگی نەجات بدۆ و گێڵنۆشاوە پەی وشەخەزێنەو دەوڵەمەندوو هەورامانی . ئینەی پەی وێش تاوۆ بەڵگێ سەرکەوتە و پیرۆز بۆ جە لاو نویسەریەوە پەی بارەگاو وشەدٚانوو هەورامانی و داستانەو چنارەی.

٤-گوفتمان و دیالۆگ..ئەرکوو کەسایەتیەکا دلێ ڕۆمانێنە. پەی نویستەو داستانێ لانی کەم پەنەوازا ئی چند خاڵێ وەرچەمێ با: ویری گەورە، پلکێش کەردٚەی وانەری پەی لوای دلێ داستانێ بە دیالۆگ. نویسەر مشۆم کەسایەتی دلێ ڕۆمانەکێش یاگێ وێشانە بنیۆرە و پاڵدەرشا بۆ پەی دیالۆگی. وات و واچ سیفاتەکاو قسەکەر و گۆش گیری دیاریێ کەرۆ. وات و واچ حاڵەتە هەقەتین و بنەمایین جە داستان و ڕۆمانەنە. وانەر جە داستان و ڕمانێوە حەر بەیان کەردەی جە لاو تاکێ تایبەتیوە بۆ، جە وانایش هەراسان و شەکەت بۆ و ئاننە زەوق و هازیش نیەنە وانۆشەوە. بەڵام دیالۆگ تاوۆ ئی خەسار و کەم کۆڕیە پۆژنۆرە. ئیجا ئەرک و ڕۆڵوو کاراکترەکا فرە یاگێ سەرەنجێنە و مشۆم دیالۆگەکە ئاسایی و تەبێعی بۆ، و جە ڕاساو چوارچۆ ڕۆمانەکێنە مجیابۆرە. پەنەوازا قسەکەرەکێ کەسانێ سەرزیننە و ڕۆحدارێ با. وەشبەختانە ڕۆمانەو چنارەی ئی خاڵە موهێم و بنەماییشە پەوە دیارەنە و فەزاو وات وواچی فراوان دڵێ ئی ڕۆمانێنە سەرڕێزش کەردٚەن. ماچا جە داستانەنە تایبەتتەر ڕۆمانەنە وەختارێ نویسەر ئێشارە کەرۆ بە تفەنگێوە مشۆم حەتم ئا تفەنگە لێوەنە نالێوەش چەوە بۆ. ئەننا بە بێ بەهانە نویستەی و بەیان کەردەی بڕێ کۆدا پەی نویسەری نۆحێ کەم سەلێقەیین. چاوەختەنە خانم بەتووڵە گەرەکشا وڵکلەی بەرۆ چەنی وێش پەی لۆڕستانی، وڵکڵە ملەجێڕێ کەرۆ سەروو ئینەی سننۆقەکەو جلەکاو ئەدٚایش بەراش چەنی وێشا و نویسەر چێگەنە ئی بەشەیە بۆڵت کەرۆوە. دماتەر و جە کۆتایی داستانەکێنە بەر گنۆ ئا سننۆقە چندە بیەیش و وەجودش پەنەواز و زەرووریی بێ و فرە خاڵ و لایەنێ تاریک و لێڵێش ڕۆشنێ کەردێوە. ئینە تاوۆ یۆ چا خاڵا بۆ شاڕەزایی نویسەری بە ڕۆمانێ ئاشکرا کەرۆ.

٥- جۆغڕافیا و مەکان و یاگێ ژیوای و زیستی. یاگێ لوای ڕاوەو داستانێ و دیار کەوتەی جۆغڕافیای دلێ ڕۆمانێنە پا شێوە وانەر پەیش ئاشکرا بۆ ئا مەکان و یاگە کۆگەن ئا حاڵەتە جە ڕەوایەتەنە پەنەش ماچا ئاکسیۆن، موهێم و بنەمایە هەقەتینا. مشۆم خالەقوو بەرهەمی زانۆ چکۆ و چەنی کاراکترەکا بارۆوە گۆ، دەسشا گێرۆ پەی ڕەوایی دای ئەپا حاڵەتە بۆحران و بەسەر ئامایا. ئینیشا گرد مشۆم چا ڕاسەوە با کێ دلیگیر ئاسایی بلۆ وەلێوە و یاگێ پەسەندوو وانەری بۆ. پەیاموو یاگێ چا بەشەنە سەرچەمە گێرۆ وەختارێ وڵکڵە جە چنارە یاگێ ژیوایش فاڕیۆوە پەی لۆڕستانی و جە ئێدامەنە تاوۆ بلۆ زانکۆ و ئێنسانی خۆنەوارش چەنە بەر بێ، بی وەرچەم گێرتەی یاگێ و مەکان و یانەوەی ئی هەڕەت و ڕەوتوو فاڕیای ئەنجام نمەگێرۆ. یام چاگەنە ئەنوەری بێ سەواد و ناشاڕەزا بە وەزعەی سیاسی و... وەختارێ ملۆ زیندان سەوادٚدار بۆ و جە بارەو فرەیە جە ڕوەدایە سیاسیەکا چەم و دەمش کریۆوە. ئینە ئەرکێوە وردٚین جە پەیام و مەسێجوو داستانەو چنارەی جە بەشوو بەها دای بە جۆغڕافیای و ئیخلاقی یەنەوەیی. ئەر بە لۆنێتەر ئی پەیامیە هۆر گێرمێ، وەختارێ زانی یاگێ ژیوایت تەنگەلانەنە و لایەنی ئارامش و سۆکناییت هەژارا مشۆم دەس کەری گۆڕانکاری. زانمێ چی داستانێنە تەنیا ئەنوەر و وڵکڵە جە دەگاو چنارەینە زیەیرە و دوورێ کەوتێوە، حەر ئا زیایرە بی بایس جە فرەو چێوانە وەڵکەوتەی و پیشڕەفت بە وێشاوە وینا.

٦- چەمەڕایی و ئینتێزار جە ڕۆمانەنە ئەرکدار و هێزدارا، فرە هۆنەرا نویسەر تاوۆ بە تەمام مانا چەکەرەو چەمەڕایی دەروون و وەجودوو وانەرینە سەوز کەرۆ، چوون نەبیەو چەمەڕایی سەرچەمەو هێزی جە وانەری گێرۆ و دەس بەتاڵ مازۆشەوە. ئەڵبەت حاڵەتوو چەمەڕایی تێکەڵا چەنی سەرسامی و کارەسات و بوحران و شوور و شەوق و هەیجانی دلێ ڕەوایەتێنە. چوون حەرکام چی حاڵەتا مەردێبا و زیینێ نەبا، ئەو حاڵەتەکە نمەتاوۆ ڕۆڵ و ئەرکوو وێش بەگا بارۆ. پەنەوازا ئینەی عەرز کەروو پەی ئانەی بەگردٚی بزانمێ ئی حاڵەتێ دلێ ڕۆمانەو چنارەیەنە چەنی ڕۆڵشا بیەن و قەبوڵوو ئەرکیشا کەردٚەن، ئینەی بزانمێ خەڵکوو ئێمە دلێ چنارەینە لاو حیچ دەسەڵات و پاڵوو حیچ هێزێوەنە نەسەیانەوە و نەتاواش هەناسێ ڕاحەت کێشۆ. دایم تراژیدی و کارەسات و بوحرانی گمارۆ دان و پەی تاوێ ناستەنش جیا. حەر دەسەڵاتێ پەی وێش بە لۆنێ ئاستەنگی و بەدبەختیش پەی ئاردٚەن وەرەوە. کارەسات و گیر و گرفتێ ئەوخۆ بیەنێوە. فەزایە جە چەمەڕایی بیەن ئامیانوو چنارەی، هێز گێرتەی وانەری پەی یاوای بە لووتکێ و ئەوجوو داستانێ.

 

'بڕێ گرفتێ و بارێ نەرێیی ڕۆمانەکێ'

ئەڵبەت حەر ئەپاسە واتەنشا ولیی بێ دڕەی نیەنە. ئی ڕۆمانێچە فرەو یاگانە بە پەیلوای من گرفتێش هەنێ و باری نەرێنیش پەوە دیارا. جە وارەوە کۆتا و بێ قڕە، چند خاڵێ دەس وزمێ سەر.

١- ڕەوتێ زەمانی و نویسیاری داستانێ وەحدەت و یۆگێرتەی دلیگیری چەنی واقێعی، ئەرکی سرۆشتی و تەبێعی و ڕەوایی دای بە ڕەوایەتوو داستانێ و ئاسایی بەیان کەردٚەو واقێعەکا بە لۆنێ وانەر خزۆنە بنکلیشوو داستانی و هەست بە لاوازی و ناڕێکی بەیان کەردٚەی، ڕەوایەتی نەکەرۆ. ٣١ تۆزەو گەڵا هەنارەکا، وەڵتەرێ ٢٣ واتەنش شەوەی وەڵینە وارانێ فرە وارا، وەختارێ واران وارۆ ئێتر تۆزە مەمەنۆ/٧٩و٧٨شەوە ئننە تاریکە بێ جە چن گەزینە کەس کەسی نەوینێ، بە پاو ئانەی لای سەریەوە ئێشارەش کەردٚەن وەروە زەمینەنە بێ... ئێتر پەی ئێمە وازێحا شەوێنە وەروە زەمینەنەنە بۆ هەوا ئاننە تاریک نیا حەر چند مانگەشەوەیچ نەبۆ. وەروە تا سەروو زەنگۆڵاشا یاوێ، چەم چەمی نەوینێ/٨١ وشەو کۆڵبەری، بە پاو ئانەی ئێمە وێما خەڵکوو سنورینمێ وەڵتەرێ ئی وشە پەی ئا کەسابەتەیە بکار نامان، پا هەرمانێ فرەتەر واچینێ قاچاخیەتی یام کاسبی و ئەننەیچ سیستماتیک و وەروەڵاوە نەبێ، ئی وشەو کۆڵبەریە تازەن و هینوو سەردەمین و پلان و بەرنامەی تایبەت و دیاریکریا ئینا پەشتێشەوە. پەنەوازا ئێشارە کریۆ بکار ئاردٚەی حەر وشێوە زەمانوو وێشەنە بۆ تا سەرشێویایی ئەو وانەری نێ وەرەوە و ڕەوتە تاریخیەکەی نەلۆ لاڕانە. دیارا فەزاو فانتێزی و خەیاڵی جیاوازا چەنی ئەسپارای ئەرکە زەمانی تارێخیەکا بە وشەکا و بکاری ئاردٚەیشا جە زەمان و مەکانوو وێشەنە/٨٣ سەردار سەرەڕاو مانیایی و هیلاکی... سەردار وەرمەنە بیەن چی مشۆم مانیا و هیلاک بۆ؟/٨٨ ، زامدار کریا بێ، زەمانوو شای حیچ کاسبکارێ ئاما و لوای ئەو دیمی کەرێ نامێش کۆلبەر نەبێ و تا ئیسەیچ ژاندارەکێ تەقەشا ئەو ئا کاسبکارا نەکەردٚەن و ئەزیەت و ئازارشا جە حەدوو گێرتەی باری و جەریمەی ماڵی بیەن، ئینە جەفانە بە نێسبەتوو وانەری ئادرەس و نیشانێ هەڵەش دەیمێ پەنە.

٢- ڕەستێ باوێ و فەرمەیێ زوانی هەورامی. کورە زێوا. ١٠. ١٣٩٩. کورە پەی نێرینەی بکار مێ پەی ماینەی ماچمێ: کنا/ ١٧ دایبێنێش، ئاردێبێنێش/ ٢٨، دوێ چڵێ بەیێ بە باڵای بەرزشاوە، درەختوو بەیێ باڵاش بەرز نیا، باڵای بەرز پەی چنار یام سوورە چناری بکار مێ./ هەمان لاپەڕە، تۆختان بە تاپیرێ وەش نمەبۆ، بە دێڵێ وەش بۆ/ ٥٠ بەشێشا کەردٚێوە، پەخشێشا/ ٥٨، پەتوە، پێچەنێ، وختارێ زاڕۆڵە دلێ بێشکێنە بۆ بە پێچەنێ دەسێش بەسیاوە نەک بە پەتوو/هەمان لاپەڕە: ڕژا، وڕا/٦١، پرونێشا پێوەرە، پێوەرە ئێزافەن، یۆ جە خاڵە ئەرینەکاو زوانی هەورامی ئیجازا، وەختارێ واتت پرونای ئێتر ڕەوا نیا واچی پێوەرە. (پرونێشا) تەماما /٧٩ شیێبێ، فاڕیەبێ/٩٣ ئامارە وار، لوارەوار. وەختارێ ماچمێ ئامارە وار مشۆم وێچما وارەوە بیمێ. بەڵام وەختارێ وێما هەنمێ سەرەوە ماچمێ: لوارەوار/ ١١٥ بیێبێ، بیەبێ/١٢٨سووچەی سۆتێنێ، سۆتەی، سۆتێنێ/١٣٤ گرمەو کەکڵەوانێوە، دەنگوو کەکڵەوانێوە. کەکڵەوانی نمەگرمنۆ/ ٤١٢ مۆڕێوەش کەرد، مۆڕێوەش بەردۆ/ ٤٢٣ چەمێش ژیرێ کەردایانێوە، چەمێش ژووژێ کەردایانێوە/٤٣٧ کێلەکێش دوێ تاپیرێ بێنێ، دێڵێ بێنی ، چوون تاپیر حاڵەتێ جە تەوەنێن پەی شانای بۆ و خرتەنە، بەڵام پەی کێلێ جە تەوەنەو دێڵێ یەرە گۆشێ کەڵکە گیریۆ.

٣- باری ئێملایی: هەرچند ئی داستانێ فرە بە پارێز و بەهرەش جە ویراستاری قەدٚەر و ئاوەزێ بەرزی بەردٚەن بەڵام بێ ئیرادە نیەنە. ١٥، وەسێ، وستێ/٦٩ ، نمەژەڵێویۆ، بڕێ یاگێنە پەی مەنفی کەردەی ( ن) ئاردێنە منیچ ئینەیە بە درۆس زانوو/ ٧٤ گورکەکەی، گۆرەکەکەی/٩٥ گرتێ، گێرتێ/ ١٦٧ پیکیان، پێکیان/٢٣٤قوڵقوڵەو نیمەڕۆی، قوڵەقڵوو/٢٨٠ نتمیش، من نەزانام ئی وشێ یانێ چێش بە لام بە پاو ڕەستەکەی ڕەنگە ڕیتمیش بۆ/٣٧٣ سەرۆشتوو، سرۆشتوو/ ٣٩٥ سنحش، سنحەش/ ٣٩٧ کوتووپڕ، کتووپڕ/ ٤١٢ زەردەخوێوش، زەردٚەخوێوەش/

٤-وشێ بێگانێ. ٣٣ قاترێوە، هەسەرێوە.    

٥-هۆرسنگنای و لەیەکەدای و بەیان و شەرحە، پەنەوازا نزیک بۆ چەنی واقێعیەت و ڕەواڵی سرۆشتی ژیوای دلێ ڕۆمانێ. نەتەوەو لۆڕی یۆ جە نەتەوەکاو ئێرانیا بە درێژایی تاریخی ئادٚیچ پێسە ئێمە زوڵم و زۆری و ئازارێ و... چەنیشا بیەن. بەڵام چی ڕۆمانێنە حەر لێوەنە باسوو لۆڕی و کوردی ئامان فرە بە یۆوە فەرقشا هەن، لۆڕێ گردٚ ئەهلوو سەوادی و کەماڵاتی و دەوڵەمەند و دەرس وانێ و ئاسایش و ڕاحەتینە ژیوای ژیوا و... حەتتا وەختوو بێکاریشا بە ئەسپ سواری و کەیف و زەماوند تێپەڕ کەرا. بەڵام ئێمەی هەورامی گردٚەش بەدبەختی و هەژاری و ئازارەنە بیێنمێ. ئی گۆزارەشە چەنی ئەمری واقێح و شێوە و ڕەواڵە عادیەکەی یۆ نمەگێراوە و ئینە پەی وێش تاوۆ خاڵێ نەرینیە بۆ پەی ئی داستانێ. ئینەیچ زانوو داستانە خەیاڵ و فانتازیا زاڵا و چەنی واقێعی یۆ نمەگێراوە، بەڵام بە حەر لۆنێ بۆ داستانە گۆزارش جە واقێعی کەرۆ/٢٦١ژەرەژەو ویاری ئامێبێوە وەتەن، وەختارێ ماچمێ ویاری ئێتر نامێ وێش ئینا بە وێشەوە، یانێ ژەرەژێ ئینا ئاما و لواینە تاوێ کویسان و تاوێ گەرمیان. بەڵام ژەرەژەو وەتەنی زم و هامن ئینا چا مەحاڵەنە. بە ژەرەژەو ویارێ نمەکریۆ واچی وەتەنیە. ئاماوە وەتەن جە باری مانایی و مەزموونیەوە هەڵەن.

فرەو یاگانە زیندانوو زەمانوو شای پێسە مەکانێ فێر بیەی و بنکەیە فێرکاری و ڕۆشنویری دریان قەڵەم. ٢٨٢ شەخسیەت و وێ باوەڕی ئیسەیشە چەنی وەڵێ فرە فەرقش کەردە بێ/ کریۆ بە دوێ شێوێ تەماشەو ئی ڕەستەیە کریۆ: یۆ ئینە چوون ئەنوەر نەزان بیەن و هاگایی گلێرگاییش کز بیەن و ەختارێ تێکەڵ بە زیندانە سیاسیەکا بیەن تاوانش فرە چێوێ ئەرینێێ فێر بۆ. خاڵەو دوویچ بارێ نەرینیش هەن چی وینگاوە بەشە سەرکەوتەی پەی دەسەڵاتی گۆزارش کەرۆ و ئینە جە حاڵێوەن ئا دەسەڵاتە حیچ بەستەر و چێرخانێش پەی گەشەو تاکی زیندانی سیاسی نەمتەنەرە و ناستەنیچش زیندانیج هازەو ڕۆشنویریش پەرە بسانۆ.

سه‌رچه‌مێ:

١- بزدووده‌ زه‌کریا، بنه‌ماگه‌لی ئه‌ده‌بی چیرۆک، 1399

٢- میرصادقی جمال، شناخت داستان، 1391

٣- یونسی ابراھیم، ھنرداستان نویسی، 1369

٤- سامرست موام، ترجمه‌: کاوه‌ دھکان، رمان و داستان کوتاه‌،1352

٥- دقیقیان شیرین دخت،شخصیت پردازی در داستان، 1397