چیا فرات، ئەندامو فەرماندەیی گرڎیی هێزەکاو قەسەدەی، ئەرەیاۋناش: "هرووژمەکۍ دەوڵەتو تورکی و کەردەیۆ مەنتیقێوە فراوان ڕووەو داعشیرە جە مەنتیقە ئەرەگیرکریایەکانە کاریگەری نەرێنیش سەرو جەنگی دژو داعشی هەن و داواو پەشگیریش کەرد.
فرات ماچۆ، ئەگەر دەوڵەتا ۋەرکۊتوو مېیامینی بە حکومەتو دیمەشقیچۆ پېسە هێزەکاو قەسەدەی بە جددی دژو داعشی مرداوە، داعش نمەتاوۊ ۋێش ڕێکوزۆوە. قەوەت بیەیۆ داعشی ئاژێوە مەترسیڎار وەش مکەرۆ. نمەبۆ بیدۍ بە کۊسپ جە جەنگوو قەسەدەینە دژوو داعشی."
چیا فرات ئەندامو فەرماندەیی گرڎیی قەسەدەی، سەبارەت بە هەوڵەکا داعشی پەی ۋێڕێکوستەیۆ جە مەنتیقەکەنە، هرووژمەکا دەوڵەتو تورکی پەی سەرو سەرنیشت و ۋەرکۊتوو سوریای و کاریگەریشا سەرو داعشی و ئەرەکۊشای هێزەکاو قەسەدەی، جوابوو پرسیارەکا ئاژانسوو هەواڵوو فوراتیش دێوە.
شمە عەیامێوەن دژو داعشی جەنگ مکەردۍ. جە لێوەتەرۆ هرووژمەکۍ دەوڵەتو تورکی پەی سەرو سەرنیشت و ۋەرکۊتوو سوریای بەردەوامێنۍ. ئی هرووژمۍ کاریگەری سەرو جەنگوو شمە دژو داعشی وەشمکەرۆ؟
هرووژمەکۍ دەوڵەتو تورکی نەک هەر مەڵامەتێنۍ پەی ئانەی داعش ۋێش ڕێک بوزۆوە، بەڵکم کاریگەری نەرێنیچش سەرو تەماموو گەلا سوریای مبۆ. سوریا پارچە پارچە بیەن و جە ڕوو ئابوورییوە شکسش ئارڎەن. بەڵام دەوڵەتو تورکی ڕا نمەڎۆ سوریا ۋێش ڕێکوزۆوە. ڕا نمەڎۆ ئۆپۆزسیۆنو سوریای پێوەرە کوۍ باوە و چنی حکومەتو دیمەشقی بنیشارە و گرفتەکا سوریای چارەسەر بکەرا و حکومەتو دیمەشقی ناچار بکەرا دەستورێوە بنەڕەتی دیموکراتیک یاگە گیر بکەرۆ. دەوڵەتو تورکی جە لێوە پاڵپەشتی جە ئەلنوسرەی مکەرۆ جە ئیدلب، جە لێوەتەریچۆ هەوڵو پەرەدای بە ئەرەگیریەکاش مڎۆ. جە لێوەتەر بە کۆچبەرکەردەی کوردا کۆمکوژی نەتەوەیی ئەنجام مڎۆ. وەڵتەر هەرمانەی چامنێشا چنی ئەرمەنەکا کەردێنە، ئیساتێچ هەمان چێو چنی کورڎی مکەرا. کوردا جە یانەو مەنزڵ و ۋێشانە بەرمکەرا و جە یاگێشانە عەرەبۍ شۊنەکا تەری مارا و چا ئەرەنیشتێشا مکەرا. هەوڵ مڎۆ پەیوەندی کوردا چنی یۊترینی دلێنە بەرۆ. هرووژمەکێش پەی سەرو سەرنیشت، پانیشت و ۋەرنیشتی سەرو بنەماو دلېنەبەردەی گلېرگەو کوردینۍ.
دەوڵەتو تورکی جە گرڎوو ئا هرووژمانە پەشتی بە ناتۆی بەسۆ. گرڎوو ئا تەکنیکا کە بەکاربریا جە ناتۆی هۊرشا مگېرۆ. بێگومان هرووژمەکۍ دەوڵەتو تورکی کاریگەری نەرێنیش سەرو تەرکیزو هێزەکاو قەسەدەی جە جەنگوو داعشینە هەن. جە لێوەتەرۆ هەوڵوو لاواز کەردەی ۋێڕاوەبەری مڎۆ. بە مەرامگېرتەی مەنتیقە ژیانیەکا گەلی و چێرخانوو هەرێمی، هەوڵ مڎۆ قەیرانەکا قووڵتەرۍ بکەرۆوە و ورەو گەلی وەزنۆرە و گەل متمانەش بە ڕاوەبەری نەمەنۆ و جە دماینە ناچار بە کۆچبەری با."
چەتەکۍ داعشی چا مەنتیقانە کە دەوڵەتو تورکی ئەرەگیرێش کەردێنۍ، بە ئازاڎیی خولیاوە و درێژە بە ۋێڕێکوستەیۆیشا مڎا. چا مەنتیقاوە ملا پەی دێرەزۆری و عێراقی. بەردەوام هەوڵمڎۆ مېڎانۍ زیاتەرۍ پەی داعشی نکەرۆوە. عایامێوەن هێزەکۍ قەسەدەی و ۋێڕاوەبەری جەنگێوە گەورە دژوو داعشی ئەنجام مڎا. بەڵام هرووژمەکۍ دەوڵەتو تورکی پەی سەرو هەرێمەکەی بەردەوام کاریگەری نەرێنی سەرو ئەرەکۊشایما دژوو داعشی مکەرۆ. بۆ بەمەڵامەتوو ئانەی کە قەسەدە و ۋێڕاوەبەری سەرنجشا سەرو داعشی کەم بۆوە.
قەسەدە چن ئەرەیاۋنێوەش ئەرەیاۋنێنۍ، هرووژمەکۍ دەوڵەتو تورکی ڕاش پەی ۋێڕێکوستەیۆ داعشی کەردێنۆ، بەڵام جە لایەنو مېڎانی مېیاندەوڵەتیوە هیچ کاروەدایۍ ڕووەش نەڎان پەی چی؟
گرڎوو دەوڵەتەکا عال ئاگاڎارۍ جابەجێکەردەی سیاسەتەکا دەوڵەتو تورکیاینۍ جە ۋەرکۊتوو مېیامینینە. هەم ئێران و هەم ڕووسیا و هەم هامپەیمانی مېیاندەوڵەتی ئینەی موینا. دەوڵەتو تورکی ئەندامو ناتۆیا، ئاڎۍ گەرەکشا نیا دەس جە دەوڵەتو تورکی ۋەربڎا. ئاڎۍ جە ۋەرکۊتوو مېیامینینە پەنەوازشا بە دەوڵەتو تورکین، گەرەکشانە دەوڵەتو تورکی جە دژو ئێرانی بە تایبە پەی ئاسایشو ئیسرائیلی کەڵک هۊربگېرا. دەوڵەتو تورکی پەی ئانەی فڕۆکەی ئێف ١٦ جە ئەمریکای بسانۆ، جە دۆسیەو سوید و فینلاندینە پەیەدە، قەسەدە و یەپەگەش کەردۍ بە مژارو مامەڵە کەردەی.
دەوڵەتو تورکی گرڎ هەوڵێ مڎۆ پێگەو کوردی دلېنەبەرۆ و بیەو ۋێش سەرو مەنتیقەکەیرە فەرز بکەرۆ. بەڵام تا ئیساتۍ جە جابەجێ کەردەی پلانەکاشەنە سەرکەوتە نەبیەن. دەوڵەتو تورکی بەردەوام بانگەشەو ئانەی مکەرۆ کە ۋێش کێشوی کوردی دلێنە مبەرۆ. دەوڵەتو تورکی متمانە و پەشتگیری بە سوپاکێش، ئەمریکا و ناتۆی مبەسۆ. ئەجۊشەنە پی جۆرە متاوۆ گەلوو کوردی کۆمکوژ بکەرۆ. جەنگوو فەلەستین و ئیسرائیلی قەیرانەو ۋەرکۊتوو میامینیش قووڵتەرە کەردۆ. پەنەوازا پی جۊرە جە بێدەنگی هامپەیمانی بیاومێنە. دەوڵەتو تورکی بەبێ هامپەیمانی نمەتاوۆ جە سوریانە مەنۆوە، دەوڵەتو تورکی چانەی متەرسۆ حکومەتو دیمەشقی و ۋێڕاوەبەری ڕێکۍ گنا. ۋەروو ئی مەڵامەتینە بە بەردەوامی پلانەش هەنە چنی ئەسەدی کۊبۆوە و پەیوەندییەکاش چنی دیمەشقی ئاسایی بکەرۆوە. هەنگامەی یوەمەش ئانێنە ڕێکەوتەیۍ دژو کوردی چنی سووریای بەسۆ. ئەمریکا و ڕوسیا جە ۋەرا ۋەرو هرووژمەکا دەوڵەتو تورکینە پەی سەرو سەرنیشت و ۋەرکۊتوو سوریای بێدەنگۍ بیۍ. ئینەیچ ئانەما نیشانە مڎۆ کە جە مابەینشانە ڕێککەوتەی هەن. جە حەقەتینەنە دەوڵەتو تورکی بەبێ ئیجازەو ئاڎیشا نمەتاوۆ هیچ هرووژمېوە ئەنجام بڎۆ. چێگەنە حەقەتینێوە هەن ئاڎیچ ئانەنە کە هەر کەسێ بە پاو مەسڵەحەتەکا ۋێش مامەڵە مکەرۆ. هەڵوێسوو ئەمریکای هەمیشە ڕۊشنا. پەیوەندییەکێشا چنی قەسەدەی کاتیێنۍ و ئینۍ چوارچێوەو جەنگوو داعشینە. ئاڎۍ هیچ عتلاقێوەشا بە ۋێڕاوەبەریۆ نییا.
دماو شکسوو داعشیوە باخۆزنە، چەنی وێش مەنتێقەکەنە ڕێک وزۆوە؟ جموجووڵەکێش چی مەنتێقەنە زیادێ کەردێنێ؟
داعش دماو باخوزی دەسەڵاتێوی فرەش جەدەس دا. ئا هێزە کە داعشی سەروو پایاوە ئازێوە مەڕیان، بەڵام بەڵام سوریا و عێراقەنە زاڵێ نییەنێ سەروو جوگرافیاو وێشارە. ئادێ نەتاوانشا گلێرگەی ڕێک بوزاوە. وەڵاتوو سووریای ئیساتێ پارچە بییەن حکوومەتوو دەیمەشقی بە پەشتیوانیی ئێرانی و ڕووسیای سەروو پایاوە مەنەنۆ، جە ڕووەو ئابووریوە بەتەمامی دلێنە شییەن. حکومەتوو دیمەشقی بواروو سوپێوە فرە لاوازا و وەروو ئینەیە داعش سنووروو عێراقی و سوریاینە وێش ڕێک موزۆوە. هاموەخت بە هجوومەکاو دەوڵەتوو تورکی پەی سەروو هەرێمەکاو سەرنیشت و وەرکەوتوو سووریای جارێوی تەر هەوڵێ مدۆ هەناسە بە داعشی بدۆوە.
ڕاسیینە ئەگەر دەوڵەتاو وەرکەوتوو دلێڕاسەی، حکومەتوو دیمەشقی، ئێران، عێراق و هامپەیمانێ پێسەو هێزەکاو قەسەدەی بە جیددی ڕووبەڕووی داعشی بیێنێوە، داعش نەتاوێ وێش ڕێک بوزۆوە. دەوڵەتوو تورکی ئیساتێنە هامبەشوو داعشیا. گردوو بەرەکاش ڕووەو داعشیرە کەردێنێوە، سەروو سنوورو عێراقی و سوریایوە دەروازەو سنوورو ئەبوکەماڵیوە وێش سەرقاڵوو ڕێکوستەیوە کەردەن . وردە وردە چالاکیێ گولانێ مکەرا.
تا ئیساتێ فرەتەرین ئیساتێ فرەتەرین ئۆپراسیۆنێ دێرزۆرنر کرینێ ، ماوێ چی وەڵەتەر فرەو چەتەکاو داعشی چا گیریێ، چی داعش ئاگەیە هورمچنۆ؟
دێرەزۆر مەنتێقێوی فرە فراوانا چە جە ڕووەو جوگرافی و چە جە ڕووەو کۆمەڵایەتییوە، فرەش بیابانا، دەگێ و شارەکڵێ فرێش هەنێ و گەردووە دیموو ڕووباروو فوراتیوە هورکەوتەن. داعش بەئاسانی دەسش پەنە میاوۆ چونکوم ئینا سەروو سنووروو عێراقیوە. بەشیوە هەرێموو دێرەزۆری ئینا چیروو دەسوو هێزەکاو قەسەدەینە و پیسەو سارێوە ئینا چێروو دەسەڵاتوو هێزەکاو قەسە و پێسەو شاریوی ئینا چیروو دەسەڵاتوو حکوومەتوو دیمەشقینە چەودەسوو ئاوەکیوە هیچ کۆمترۆلیوە نییەن ئینە هاموشۆو جووڵە پەی داعشی ئاسان مکەرۆ، سالانێوا چێگەنە هەن پەوکای هەرێمەکەی خاس مشناسۆ.
زیندانەکاو سەرنیشت و وەرکەوتوو سوریای فرە گیریایەکاو داعشی هەنێ. فرەو جارا لاو قەسەدەی و وێڕاوەبەرییوە داوا وەەنەو وەڵاتە پەیوەندیدارا کریان ئا زیندانییا دادگایی بکەرا، بەڵام تا ئیساتێ هیچ جوابێویشا نەدریانۆ. ئایا هیچ وەڵێئاماێوئ تازە سەبارەت بە دادگاییکەردەی ئەنداماو داعشی؟
فرەو ئەندامە زیندانیکریایاو داعشی تاوانی فرە قورسشا کەردەن؛ تاوانی دژوو ئینسانی و کۆکوشییشا کەردەن و تەرسیوی گەورێشا سەروو گلێرگەیوە وەشە کەردێنە. فرێشا وەڵاتاو بەریوە ئامێنێ و دەوڵەتێچ گەرەکشا نییەن و نایانەوێت دادگاییشا بکەرا. ئینە دۆخێوی ئاسایی نییەن، چەنی هەزارا کەسا، کە تاوانی گەورەشا کەردەن و تەرسێوی گەورێشا سەروو ئینسانیوە وەشە کەردێنە. جە جەنگی جیهانی دووەمینە هیتلەر جولەکەکێش کۆکوشێ کەردێ و نزیکەو پەنج ملوێن کەسێش کوشتێ. دماو جەنگی دادگایێویی تایبەت پەی ئا کەسا دەسش پەنە کەرد و گردشا دادگایێ کریێ. دادگایێوی چانە پەی ئی دەوڵەتا جە ڕوەو داراییوە قورسەن. لایێو تەرۆ فرێو جە دەوڵەتەکا بوارو هەواڵگێرییوە چی بابەتەینە تلیێنێ چۆوە وەرو ئینەیە بەڕاسی گەرەکشا نییەن فرەو چێوا ئاشکرا بکریا. بەڕاسی گەرەکشانە گرد چێوێ بەشاریاوەیی بمەنۆوە. هەرپاسە وەروو ئانەیە هەڵای وێڕاوەبەری بەڕسمی نەشناسیان. ڕاوەبەری خۆسەری گەرەکش بێ ئەنداماو داعشی دادگایێ بکەرۆ، بەڵام هامپەیمانیی میاندەوڵەتی دژوو ئینەیە مدراوە. دەوڵەتێ بە هیچ نۆعێوە گەرەکشا نییەن وێشا بوزانە چێروو ئی بارگرانییوە. جە ڕووەو سیاسییوە کەس گەرەکش نییەن وێش بوزۆ چێروو ئا بارگرانییوە. پەوکای هامپەیمانی چەنی ئانەینە گردشا زیندانەنە بمەناوە.
ئی دۆخە بییەن کێشێوی میاندەوڵەتی و چارەسەرش ئەستەما. چا چوارچویچەنە باس جە کەمپوو ڕۆژی و هۆڵیچ مکریۆ. ئی کەمپێ فرە تەرسناکێنێ، چونکە داعش چا کەمپانە عەقڵیەتوو وێش ڕێک موزۆوە، بە هەزاران زارۆڵێ بە عەقڵییەتوو داعشیوە پەروەردێ مکریانێ. چند وەڵاتێوی ئەوروپیێ ئامێ و بەشێو جە هاموەڵاتاو وێشا بەردێ، فرێشا زارۆڵێ بێنێ و بەشێوە چا ژەنا تەرسناکێ نەبێنێ، دەوڵەتوو تورکی بەردەوام هەوڵێ قەوەتکەردەی داعشی مدۆ. پەوکای پەنەوازا گلێرگەی وەراوەروو هجوومو چەتەکاو داعشی وێشا ئامادە بکەرا. وەروو ئانەیە کەس هەست بە وەرپەرسیی تەمام نمەکەرۆ. ئینەیچ نیشاندەروو ئانەینە ئی کێشە بەردەوام بۆ.
هامپەیمانیی میاندەوڵەتی ساڵانێوەن پێسەو هامبەشوو هێزەکاو پارتی دیموکراتوو کوردستانی جە جەنگوو داعشینە وێش نیشانە مدۆ. سەرەڕاو ئینەیچە چی جە بابەتوو دادگاییکەردەی ئەنداماو داعشینە بێدەنگەن؟
چونکوم ئەگەر هامپەیمانی قەراروو دادگایی بدۆ، ئانە وەڵاتێ تەرێچ مگێرۆوە، بەڵام هامپەیمانی گەرەکش نییەن وێش بوزۆ چێروو بارێوی چانەیوە، هاموەخت جە ڕووەو ئابوورییوە شییەینەیش فرەن. گەرەکشانە دیلەکێ دەسوو هێزەکاو قەسەدەینە بمەناوە.
واتت داعش زیاتەر یاگە حکومییەکاو دیمەشقینە چالاکەنە. بەڵام ئا دۆخە هەم لاو حکومەتوو دیمەشقی و هەم لاو ڕووسیایوە پێسەو کێشێوی جیددی نمەینیۆ. چەنی ئی نزیکبییەیاوە هورمسەنگندێ؟
هۆکاروو چالاکیی زیاتەروو داعشی چا یاگانە، کە حکوومەتوو دیمەشقی زاڵا، پەی ئانەیە مگێڵۆوە، کە جەنگوو حکوومەتو دیمەشقی دژ بە داعشی لاوازەن. ڕووسیا بڕێوجارێ هجوومی عاسمانی مکەرۆ، بەڵام ئەگەر سەروو زەمینیوە زاڵ نەبۆ، هجوومە عاسمانییەکێ کاریگەرییوی چانەشا نمەبۆ. پەنەوازا هەواڵگێری و ئاسایشوو دلێ و ڕێکوستەی گردین قەوەت بکریۆ. داعش تەرسیوی گەورێنە پەی سەروو حکومەتوو دیمەشقی. ئەگەر قەسەدە جەنگو داعشیش نەکەردێ و داعش باخۆزەنە شکسش ناردێ، ئیساتێ فرەو مەنتێقەکاو چێروو دەسەڵاتوو حکوومەتوو دیمەشقی تەمام دەسوو داعشینە بێ. یانێ ماڕای داعشی باخۆزەنە حکومەتوو دیمەشقیش ڕزگار کەرد.
هەرێمەکاو ڕاوەبەریی خۆسەری جە هەرێمەکاو حکومەتوو دیمەشقینە سڵامەتتەرێنێ. چونکوم داعش نمەتاوا بەئازادی مەنتێقە سەربەوێکانە هەرمانە بکەرۆ. پەنەوازا ڕووسیا و ئێران و سوریا زیاتەر سەرنجەشا سەروو جەنگوو داعشیوە بۆ. ئەگەر داعش مەنتێقەکەنە هوربێزۆوە، دۆخێوی فرە خۆفناک سەرە هورمدۆ. وەروو ئینەیە گردوو وەڵاتاو وەرکەوتوو دلێڕاسەی پەنەوازا چی بارەوە هەستیاری و جیدیێ با. چێگەوە پەنەوازا جیاتیی ڕاگێرییەکا، پەشتگیریی جە جەنگوو هێزەکاو قەسەدەی بکەرا دژ بە داعشی.
