ئەندامو کۆمیتەو ڕاوەبەری پەکەکەی موراڎ قەرەیلان بۆنەو ساڵیاڎو ٤٠ەمین و هەڵمەتەو ١٥و ئابیۆ قسێش پەی ستێرک تیڤی کەردۍ.

قەرەیلان ئاماژەش بە گۆشەگیری سەرو رابەرو گەلوو کوردی عەبدوڵا ئۆجالانی کەرد و ئەرەیاۋناش، کە ئیمراڵینە ٢٦ ساڵێن مڎرامانێوە بێهامتا ئەنجام مڎریۆ. قەرەیلان یاڎش ئاوردۆ کە هەم جە کورڎەسان و هەمیچ جە جبەرو وڵاتی پەی دماییئاردەی بە گۆشەگیری گەلوو کوردی و دۆسەکێش رەنجێوە فرەشا کێشتەن و دەسنیشانش کەرد کە ئا ئەرەکۊشایەی تا ئیساتۍ کریان بەپاو پەنەوازی نییا و مشۊم زیاتەر فراوان بکریۆ.

قەرەیلان ئاماژەیچش بە هرووژمەکا دەوڵەتو تورکی پەی سەرو بەهاکاو گەلوو کوردی کەردۍ و ئەرەیاۋناش، کە مشۊم جە دژوو ئا هرووژما گلېرگەو کوردی جە گرڎ شۆنێنە خاوەنداری جە زۋان، هۊرپڕای و دروشمە و هێماکاش بکەرۆ.

قەرەیلان ئانەش وست ڕووە کە جە ئیساتێنە دووۍ ستراتیجۍ ئینۍ ئارانە، یوەم ستراتیجو ئازاڎیی کوردان، ئەویتەریچ ستراتیجو دەوڵەتو تورکین پەی عوسمانی تازەی کە مەرامشا کوردا دلێنەبەرۆ.

قەرەیلان باسش چانەیە کەرد کە پەدەکە جە ستراتیجو دەوڵەتو تورکینە بەشدارا. قەرەیلان ئەرەیاۋناش کە دماو ئانەی دەوڵەتو تورکی قەرارو جەنگی هەمەلایەنەیش دا، جە ساڵەکا ٢٠١٥، ٢٠١٦ ینە، دووۍ جارۍ دیڎارش چنی ۋەرپەرسا پەدەکەی ئەنجامدان و پێشنیازش کەردەن کە پەی پارێزنای دەسکۆتەکا گەلوو کورڎی پېوەرە هەنگام بنیا و واتش، سەرەڕاو ئانەیچ پەدەکە ۋێش رادەسوو دەوڵەتو تورکی کەردەن.

هۊرسەنگنایەکۍ موراڎ قەرەیلانی پی جۆرەنۍ:

گۆشەگیری سەرو رابەر ئاپۆی ٣ ساڵۍ و ٥ مانگێن یاخود ٤١ مانگێن بەردەواما. جە بارەو گۆشەگیری و چالاکیەکا  کە جە ۋەرا ۋەرو گۆشەگیرینە ئەنجام مڎریا، شمە چێش ماچدۍ؟

سەرەتا سڵام و رێزو ۋێم پێشکەش بە رابەر ئاپۆی مکەرو. جە بنەڕەتەنە گۆشەگیری ٤١ مانگۍ نیا، ٢٦ ساڵێن. گرڎ کاتۍ بیەن. بەڵام ٤١ مانگێن هیچ زانیاریێوە جە بارەشۆ نییا. ئەگینا گۆشەگیری گرڎ کاتۍ سەرو رابەر ئاپۆی بیەن. ٢٦ ساڵېن رابەر ئاپۆ جە زیڼانو ئیمراڵینە ئەرەکۊشۆ، پەی بیەو گەلوو کورڎی، پەی ئازاڎیی ، یەکسانی، واڵەو و برایەتی گەلا، پەی ئازاڎیی ژەنا، دیموکراسی و ئازاڎیی ئەرەکۊشۆ. ئەرەکۊشایۍ بە ئیراڎێوە پۆڵایین، چڼین ساڵێن بە پشوودرێژیێوە گەورۆ ملۆڕاوە. جە ۋەرا ۋەرو ئانەینە ئا ئەرەکۊشایەی کە ئێمە مکەرمێش، بێگومان تێر و تەسەل نییا. واتە ئارۆ رابەر ئاپۆ پا هەڵوێس و ئەرەکۊشایەو ۋێش باری هەرە گەورەش وستەن سەروشانا ۋێش. مشۆم ئێمە بارو سەرو شاناش سوک بکەرمۍ. ئێمە جە ۋەرا ۋەرو سیستم و قڕکەردەی، ئەشکەنجەی دەرونینە ئەرەکۆشای بەرز بکەرمێوە. کاتێ ئینسان چا چوارچێوەنە تەماشەش مکەرۆ، ۋەسۍ نییا. کەموکوڵیش هەن. بەڵام رەنجی فرەیچ هەن. واتە هەوڵدای گەلەکەیما هەم جە بەشەکا کورڎەسانی هەمیچ جە جبەرو وڵاتی و کۊششەکۍ دۆسەکاما ئینۍ ئارانە. واتە ئا هەڵمەتە جیهانیۍ ئاستێوەش هەن. بە تایبەت چی ڕووا دماینە ٦٩ کەسۍ جە براوەکا خەڵاتوو نۆبڵی قسێشا کەردۍ، نامەشا کیاست. بێگومان ئانە فرە ماناڎارا. وەڵۍ ئانەیچەنە جە فرەو وڵاتاوە کەسانۍ شناسیۍ، سیاسەتمەدارۍ، ۋەرگیریکارا مافەکاو مرۆڤی، یاساشناسا قسێشا کەردێبێنۍ.  هەڵوێسێوە مېیاننەتەوەیی و نەتەوەییش هەن، بەڵام پېسە واتم، تێر و تەسەل نییا، مشۆم قەوەتتەر بکریۆ. ئێمە پېسە جمیەری مشۆم سەرو هێڵۊو رابەر ئاپۆی بەتەمامی خاوەنداری جە ئەرکو ۋێما بکەرمۍ. ئەرەکۊشای زیاتەر پەرە پنەبڎەیمۍ و پا جۆرە بارو سەرو شانا رابەر ئاپۆی سوک بکەرمێوە. پا جۆرە سیستەمو قڕکەردەیی گۆشەگیری، بماڕمۍ. ئانە سەرەکیتەرین ئەرکو سەردەمین پەی ئێمە. چا چوارچێوەنە من داوا جە گرڎو وڵاتپارێزنا کورڎەسانی، جە گرڎو جەنگاوەرا و دۆسا مکەرو کە گوڕ بە ئەرەکۊشای بڎا.

پایۍ وزمۍ ٤٠ەمین ساڵیاڎو هەڵمەتەو ١٥و ئابیۆ، شمە سەرو هەڵمەتەو ١٥ و ئابی چێش ماچدۍ؟

سەرەتا ٤٠ەمین ساڵیاڎو هەڵمەتەو ١٥و ئابی، جەژنەو ژیۋایۆ جە رابەر ئاپۆی، جە گرڎو گەلەکەیما، دۊساما، گەلاو ۋەرکۊتوو میامینی، جە تەمامو خەباتکارا پیرۆز مکەر و جە ساڵەو ٤٠ەمینینە هیواو سەرکۊتەی پەی گرڎ لایۍ موازو. ئا ٤٠ ساڵەی ۋییەرد، جە تاریخو گەلەکەیمانە یاگێوە تایبەتیش هەن. ئا ٤٠ ساڵە بە مڎرامانی فرە گەورە، بە پیتەو ئاڵتونی نویسیان. بە ۋنەو گەشمەرڎە قارەمانەکاما ڕازیانۆ. جە کەسایەتی فەرماندەی نەمریما هەڤاڵ عەگید (مەعسوم کۆرکماز) تەمامو گەشمەرڎا شۆڕشی بە رێز و پنەزانایۆ یاڎێمکەروە و جارێوەتەر ئا پەیمانەی پاڎیشاما دان وە یاڎ مارووە. هەڵمەتەو ١٥ و ئابی جە ۋەرا ۋەرو سیاسەتو قڕکەردەی و دلێنەبەردەینە، هەڵمەتێوە بیەی و ئازاڎیی بۍ. جە ١٩٢٥ۆ پلانەو چاکسازی ۋەرکۊتی (شارک ئیسلاحات) جە کورڎەسانەنە، سیاسەتو قڕکەردەی بە شێوۍ ۋەرفراوان بەرد ڕاوە، بەڵام جە ساڵەو حەفتاکانە بەرکۊتۍ و ئامای مېڎانو رابەر ئاپۆی ئاما ئاراوە و پی جۆرە بڕۍ گروپۍ کوردیۍ سازۍ بێۍ، دیسان پەکەکە ئەرەمەرزیا و جەنگوو حیلوانی و سێوەرەکی رووەشدا و مڎرامان گیریا ۋەر. مڎرامانێوە کوردەواری وەڵێ وزیا و جە ۋەرا ۋەرەنە کودەتاو فاشیستی ١٢و ئەیلولو ١٩٨٠ ڕووەشدا و سەرەکیتەرین ئەرکەکەش ئانەبۍ کە پلانەو چاکسازی ۋەرکۊتی جە کورڎەساەنە سەربوزۆ، سیاسەتو قڕکەردەی بیاونا بە ئەنجام. واتە پا جۆرەشە پنە ئاما کە مرۆڤەکۍ دلۍ یانەکایچشانە نەیارێنۍ بە کوردی قسۍ بکەرا. پا حەدە زۆرداری سەرو کولتور، زۋان و بیەو زۋانی کوردی بۍ، فشار بۍ. بێگومان رابەر ئاپۆ وەڵۍ گرڎ کەسێنە درکش پی مەترسیە کەرد و پەی ئانەیچ ئاماڎەکاریش کەرد. ئامادەکاری هەڵمەتێش کەرد، جارێوەتەر ئا نیەت و نیازەو دوژمنیش ۋینا، هەڤاڵەکێما جە زیڼانەنە بێنۍ. مەزڵوم دۆغان، کەمال پیر، خەیری دورموش، فەرهاد کورتای ئا حەقەتینەشا دی، هەرپۊکەی گیانوو ۋێشا بەخشا. رۆحێوە فیدایی جە ۋەرا ۋەرو ئا سیاسەتەینە وەڵێوزیا. ۋێش جە ۋێشەنە هەڵمەتەو ١٥و ئابی بە سەرمەشقایەتی هەڤاڵ عەگیدی بە هەمان رۆح و هەمان قەرار ئەنجامدریا. بێگومان تەنیا بەرکۊتەی و مردایۆ چەکڎاری نەبۍ. راسا لایەنی چەکداریش بۍ، بەڵام ماناو ئایدۆلۆژی، کولتوری، سیاسی، کۆمەڵایەتیچش بۍ. کاتێ گلېرگەیچ بە چەمۍ ۋێشا دیشا کە رێبازێوە تازە، رێبازو گەریلای هەن و کە نمەگنۆ و مەبەزیۆ، دلۍ گلێرگەینە بڕوا وەڵێوزیا. جە ٨٤ ۆ تا ٩٠ ئا ئەرەکۊشایەی کە کریا، جە گلێرگەو کوردینە بە تایبە جە سەرنیشتوو کوردةسانینە بیر و بڕواس وەڵێوست. ۋەروو ئانەی ئا کوردۍ کە مەردۍ بێنۍ، زیڼۍ بیێوە، مجیێرە جاڎەکا، واتە شۆڕشێوە کۆمەڵایەتی و دیموکراتیک ئاما ئاراوە. پا جۆرە گلېرگەو کوردی ۋێش تازە کەردۆ، ئازایەتیش کریا ۋەرەرە. ئانە شۆڕشوو ژیۋایۆین، ژیۋایۆی  ئانەنە، شۆڕش ئانەنە. شۆڕش ئاما ئاراوە. جە جزیرە و بۆتان، کناچۍ کوردەی ئێزدیە هەڤاڵ بێریڤانە (بنەڤش ئاغات) سەرەتا دلۍ گەلینە خەباتش کەرد، چالاکی چەکڎاریش کەرد، دماتەر جە جاڎەکا جزیرەینە بە قارەمانی جەنگش کەرد و گەشمەرڎۍ بییە. ئانەیچ بی بە جۆش و خرۆشێوە. واتە جە ماڕای دەسەڵاتداری ستەمکارینە و کۆیلایەتی ژەنانە بی بە سەرەتێوە. پا جۆرە شۆڕشو ژەنێش وەڵۍ وست. واتە پی جۆرە هەڵمەتەو ١٥و ئابی دەوری فرە گرنگش دلۍ گلێرگەی کوردینە گێڵنا. جە بنەڕەتەنە واتە جە ماوەو ٩ ساڵی ۋییەرڎەینە جە بنەڕەتۆ سەرکەوت، رابەر ئاپۆ جە ساڵەو ٩٣ ێنە ئاێر بەسش ئەرەیاۋنا. ئا کاتە بەڕێز جەلال تاڵەبانیچ ئاما و ئاێر بەسش ئەرەیاۋنا. ۋەرو ئانەی ڕاگیری جە تنوتیژی کریا و پەرسو کوردی بەمەبەسو چارەسەری وزیا سەرو مێزۍ. بەڵام دەوڵەتو تورکی حەجگیز نیازو ۋێش پەی قڕکەردەی نە فاڕا، چا کاتۆ تائێساتێ پەی ماڕای و فاڕای مەرامو سیاسەتو قڕکەردەی ئاڎۍ ئەرەکۊشا. ۋێش هەڵمەتەو ١٥و ئابی جە ساڵەکا یوەمینە ئەنجامش گێرتەبۍ. ئارۆیچەنە پا رۆحۆ ئەرەکۊشای مکەرمۍ. ئا رۆحە رۆحو سەرکۊتەین. بە دڵنیاییوە ئێمە بەرەو سەرکۊتەی مبەرۆ.

باسو گرنگی ١٥و ئابیت کەرد جە سەرنیشتەنە. کاریگەری ئی هەنگامۍ سەرو پارچەکا تەرو کورڎەسانی چێش بۍ؟

بێگومان کاریگەریش سەرو گرڎوو کورڎەسانی بۍ. ڕابەر ئاپۆ وەڵتەر جە ۋەرنیشتوو کورڎةسانی ئەرەکۊشایش کەردەن. فرێوە جە هەڤاڵا چا کاتەنە بەشدارۍ بێنۍ. بەڵام هەڵمەتەو ١٥و ئابی کاریگەریش سەرو پارچەکا تەرو کورڎەسانیچ نیارە. پەی نموونەی جە ساڵەو ١٩٨٨ بەدمایۆ جەکاتو ئەنفالینە پێشمەرگە جە پانیشتوو کورڎەسانینە پاشەکشەش کەرد. دیسان جە هەمان کاتەنە قۆناغێوە گرنگەی هامشێوە جە ۋەرکۊتوو کورڎەسانینە ڕووەشدا، چنی چڕبیەیۆ هرووژمە ئەرەگیریەکا، قۆناغێوە ئاما وەڵۍ کە گرڎ چێوۍ بەرەو دما لوۍ. ڕێک چا کاتەنە، جە ساڵەکا ٨٨، ٨٩، ٩٠، سەرهۊردای جەنگی گەریلایی جە سەرنیشتوو کورڎەسانینە دەسش پنەکەرد و بی بە همێڎێوە پەی گرڎوو کورڎەسانی. دەورێوە فرە گرنگش بۍ. دماتەر جەنگو گەریلای فاڕیا پەی سەرهۊردای. کاتێ گەلەکەما جە پانیشتوو کورڎەسانینە دیس کە گەلوو سەرنیشتی سینەو ۋێش کەردەن بە قەڵغان جە ۋەرا ۋەرو تانک و زرێپۆشەکانە و جە جاڎەو کۆڵانەکانە جەنگ مکەرا، هامکات دیش کە سەدامیچ کەمێ لاواز بیەن جە ٥و ئادارو ١٩٩١ دەسش بە ئەرەپڕای کەرد. مرۆڤ نمەتاوۆ کاریگەری مڎرامانوو سەرنیشتی سەرو پارچەکا تەرو کورڎەسانی نەوینۆ. واتە هەڵمەتەو ١٥و ئابی دەورێوە نەتەوەییش گێرت ئەستۆ و دماتەر وردە وردەی جە ناوچەکۆ بەرەو ۋەرکۊتوو مېیامینی پەرەش ئەسا. چونکی دژو فاشیزمی مڎرامانێوە شۆڕشگێڵنانە دەسش پنەکەردەبۍ، مڎرامانێوە سەردەمی بۍ، پۊکەی کاریگەریێوە چامنەش ۋنە کۊتۆ. هەرپاسە کاریگەریش سەرو گلێرگەو کوردی گرنگ بۍ. چونکی سەرنیشتوو کورڎەسانی نیمەو کورڎەسانیا، ئەگەر سەرنیشتەنە سەرهۊردایۍ چامنە نەبیۍ، بە دڵنیاییوە پرۆسەو ئازاڎیی جە بەشەکا تەریچەنە لاواز بۍ. بەڵام جە سەرنیشتەنە ئی ئەراپڕایە هێزش بە گلێرگەو کورڎەسانی بەخشا، هێزش بە نەتەوەو ڕزگاری کورڎةسانی بەخشا.

تاریخو ئەرەکۊشای چەکڎاری میاوۆ بە ٤٠ـەمین ساڵوەگەڕو ۋێش. سەرو ئاستو تاکتیکی و چنەئامایی هەپەگەی جە ساڵەو ٤١ـەمینینە چێش ماچدۍ؟

سەرەتا مشۆم بواچمۍ کە چن ساڵی ۋییەرڎە ئاسان نەبۍ، چی ئەرەکۊشاینە عەگید و هەڤاڵۍ قارەمانۍ فرێما گەشمەرڎۍ بیۍ. جە سەیەو ئی گەشمەرڎاوە ئی ٤٠ ساڵە پېسە داستانێوە وەشبیەن و تا ئارۊیچ بەردەواما. هەڤاڵ عەباس ماچۆ، ئینە ئەوەڵجارا بەبەردەوامی ٤٠ ساڵۍ سەرەمڕە جە کورڎەسانەنە مڎرامانێوە چامنە بلۆڕاوە. ئانە ڕاسا. جە هەمان کاتیچەنە ئانە ماوەو ٤ ساڵان، پەی یوەم جارین، جە بەشوو ۋەرنیشتوو زاپینە جەنگ بەردەواما. واتە دەوڵەتو تورکی پېسە ئەندامێوە ناتۆی، گرڎ جۆرە چەکێوە مۆدێرنش ئینا دەسۆ و گرڎ چەکێوە دژو گەریلای بەکار بەرۆ و گرڎ چەکۍ ئەتۆمی تاکتیکی قەڎەغەکریا و چەکی جیاوازش جە دژو گەریلای بەکارئاوردەن، بەڵام دیسان نەتاوانش زاپی کۆنتڕۆڵ بکەرۆ. ئینە بە دڵنیاییوە ئاستێوە بەرزا. واتە ئەگەر ئاستێوە نەبیۍ ئی گرڎوو تەکنیکیە کە جە ماوەو ئا ٤ ساڵەینە بەکار ئامان تاوۍ سەر گنۆ. سەرەڕاو ئانەی کە دەوڵەتو تورکی بێشومار سەروازێش هەنۍ.

هەرپاس تا ئا ڕاددە چەکی کیمیاوی بەکارمارانە

حەرجۆرە چەکێوی کیمیاوی بەکار مارانە، بۆردومانی کیمیاوی هەن، زەمینۆ تۆپواران هەن. یانێ حکومەتوو تورکی پێسە گەرەکشەن گرد جەنگ و تەکنیکێوی بەکار بارۆ، وەلێ گرد جاریوە شکس مارۆنە، بێگومان میتۆد و ئاستێوی کۆشیای هەن، ئینەیچ ئانەیە بەرموزۆ، کە گەریلا ٤٠ ساڵێ ئەزموونش هەن و ئاستی تایبەتوو وێش هەنش. چی چوارچوەنە هەرێمەکاو مەتینای وەرنیشتوو زاپینە مدرامانی تاریخی مکریۆ. ڕێز و سلام و وێم کیانوو پەی گردوو هامڕایا چی مدرامانەنە بەتایبەت مدرامانکەراو هەرێموو گەشمەردە دەلیلوو وەرنیشتوو زاپی بە ڕێز و منەتداریوە یادشا مکەرووە. واوەی جە کەسایەتیی هامڕا نەوالی و ڕۆستەمینە یادوو گردوو گەشمەرداو  مەتینای بەرز مرمانوو، کەسایەتیی هامڕا باهۆزینە هەوڵێرنە کە خەڵکوو لۆبانێ بێ، گردوو گەشمەرداو خواکورکی یاد مکەرووە، ئا وەعدە کە پنەما دێبێنێ ئەوەخوایش مکەرووە. یانێ پەنەوازا بواچمێ چی ٤ ساڵەنە، ڕەنج و کۆشیای ڕابەر ئاپۆی بە مدرامانوو گەشمەردا  درێژەش بییەن و تارێخیش خولقنان و سەروو بنەماو ٣ کۆڵەکا بییەن. یوەم:  فەلسەفە، ئایدۆلۆژی سەرۆک ئاپۆی و فەلسەفەو ئاپۆیی. ئەم ڕۆحە سەروو ئی کۆڵەکێوە بنیات نریان، دلێ کوڕا و کناچاو کەردینە وێش دییەنۆ، بە ئیرادەی قەوەت و فیدایی پەرش سانا. ئەساس و بنیات ئینەنە. پەرسەو دووەمی ئەزموونا، ئەزموونوو زیاتەر جە ٤٠ ساڵا. چونکوم ئێمەیچ سەروو بنەماو  ئەزموونیما وێما پەروەردە مکەرمێ. ئینەیچ بە ماناو ئانەیە کە هەر مهامراێوە ئیساتێ بەشدار بۆ ئەزموونوو زیاتەر جە ٤٠ ساڵا پەروەردەی موینۆ. یەرەم: پەرسەو تاکتیکی و ئاردەینە، شارەزابییەیا جە تەکنیکی. راسینە ئێمە کەمێو چی بابەتەینە دما کەوتیمێ، بەڵام حەرچندە دێر بێ تاکتیک و ئاردەینە پەرەش دریا پەنە. ئەگەر ٢٠ ساڵێ چێوەڵتەر ئاست و چەنەئاماای ئیساتێما پەرە دێ پەنە، گرد بوارێوە وەڵیوە بێنمێ. پەرەپەنەدای تیمە تایبەتە گێڵیارەکێما و هەماهەنگ و دماتەر پەرەپەنەدای جەنگی چێرزەمینی پەرەدایپەنە تاکتیک و ئاردەینەکا، ئاستێوەنە قووڵ بیۆ و کەوت خزمەتوو گەشەدای تەکنیکیوە، پەوکای متاوو بواچوو ئینایمێ ئاستێوەنەم وەلێ وەس نییەن هەڵای کەما. مەبەسم ئانەین کەموکەسریما هەن.  ئارۆ مەتینا و زاپ و باکوورنە مدرامان مکریۆ، یانێ دۆخەکە ئاسان نییەن، پەوکای قوربانی مدەیمێ، ئینەیچ پەنەوازییش بە دەداکاری هەن و زانیاری و قووڵبییەیوە، گرنگ ئانەن ئینسانەکێ بە دروسی چی قۆناغەیە بیاومێنە، سەروو ئی بنەمێوە، گەشەکەردەی شێوازی، عەقڵیەتوو جەنگیما پەرە پەنە دان. بڕێ وەڵێکەوتەیێ وەشێ بینێ. ئەگەر پاسە نەبیێ کەس نەتاوێ وەروو ئا گرد هجووم و تەکنیکە سەروازییانە بەردەوام بۆ، یانێ ئیردە و تاکتیک و ئاردەینە و هەم ئەزموون چی وەڵێکەوتەینە دەورشا هەن. سەروو ئی بنەمێوە ئارۆ متاومێ بواچمێ گەریلاکاو ئازادیی کوردسانی، یاوێنێ ئاستوو جەنگی ئاردەینەرانەی. زەمی و عاسمانۆ جەنگ مکەرا. چوارەمین پەرسە، جەنگی ئەکیکترۆنییا، ئێمە چینەینە کەمیما ئاردەن و وەلێ گەشە مکەرمێ و هەرمانەش سەرۆ مکەرمێ، پێسە بە پاو میتۆدە سەردەمییەکا، جەنگەنە جە گردوو بوارەکانە ئاردەینە گەشە مکەرۆ و  پێسە گەریلاکاو ئازادیی کوردسانی فەلسەفەو ڕابەر ئاپۆی دلێ وێشانە قووڵتەر مکەراوە و پێسەیچ مەبانێ بە هێزیێوی نەبەزیا، دەوڵەتوو تورکیچ ماچۆ ئێمە دلێمانە بەردێ تەنانەت بڕێ کوردێچ پێسەو پەدەکەی باوڕ مکەرا، پەوکای بەشداریشا چەنی مکەرا و هەمکارییچشا. یانێ ئا ئاستە ئارۆ گەریلاکاو ئازادیی کوردسانی بەدەسشا ئاردەن، ڕا بە دوژمنی نمەدۆ چو نکوم هێزێوی جەبنناما وەش بییەن. چینەیچ زیاتەر ئێمە تەنیا بەرێوە و شۆنێوی دیاریکریانە نییەنمێ. نەک هەرێموو بادینانی، بەڵکوم گرد یاگێونە ملوێنان کەسێ ئینێ پەشتیماوە. یئا گرد گەنجە کوردێ و کناچە و کوڕی پیسەو لافاوێوە ئینێ جووڵەنە و تا ئازادیی کوردسانی نمەمدرا و هیچ پەنگاوێ نمەمدرنۆشا هەمیشە نەمەزێنێ و سەرێمگنا.

جە ۋییەرڎەنە وەزارەتو جەنگی تورکی هەمیشە قسۍ یەکلایەنۍ کەرۍ، گرڎ کاتێ باسو زەرەرەکا شمە و ئەرەگیرکەردەی کەرۍ، چن ڕووۍ چێوەڵی جە ئەرەیاۋنێوەشانە باسشا جە ئەرەیاۋناکەو شمە کەرد و بە دروێشا نیارە. پێوەش پی مژاریە شمە چێش ماچدۍ؟

ڕاسا هەم وەزارەتو وەرگیری هەم وەزارەتو دلێینەی دەربارەو جەنگوو ئیساتۍ قسۍ مکەرا. بە تایبەتی وەزارەتو وەرگیری حەفتانە قسۍ مکەرۆ، نمازۆهیچ کەسێ جە تورکیانە جە چاپەمەنییەکانە باسو چێوۍ تەری بکەرۆ. یانی پەی وەشکەردەی کۆنترۆڵی، جە چوارچێوەو جەنگی دەرونینە کە بەرۆش ڕاوە پا جۊرە قسۍ مکەرا. ئەرەیاۋنایەکۍ وەزارەتو وەرگیری یا جەنگی تورکی سەڎەنە ٩٥ شا دروێنۍ. پەی نمونەی جە دما ئەرەیاۋناشەنە ماچۆ کە جە ١و کانوونو یوەم و ٢٠٢٤ هەتا ئا کاتەی ئەرەیاۋناکەش دان ، یانی هەتا تەمموزو ٢٠٢٤ ماچۆ ١٦٥٢کەسێما کوشتێنۍ. یانی جە ئێمەشا کوشتێنۍ. بێگومان چینەینە تەنیا باسوو پانیشتی و ۋەرنیشتی مکەرۆ. یانی سەرنیشت ئینا جبەرو ئینەینە. ئینە دروێنە. ئێمە ۋێما ئانە مزانمۍ، پەی نمونەی دلۍ ٧ مانگی ۋییەرڎەینە، واتا جە سەرەتاو کانوونو یوەمیۆ هەتا تەمموزو ٢٠٢٤ ئێمە جە سەرنیستوو پانیشتەنە ٩٩ هەڤاڵێما گەشمەرڎێما بیێنۍ. بێجگە چینەی هیچ گەشمەرڎێوەتەرما نیا. ئینەیچ ئانەی بەر وزۆ کە ئی وەزارەتە وەزارەتو جەنگی دەرونیا، درۆوۍ مکەرۆ، هەتا ئێمە جە ۋەرنیشتیچما پەرسا، ماچا ئێمە جە دەسدایما نەبیەن، فرەو وەختا وزێنمێشاوە دروۍ، بەڵام دماتەر دەسبەردارۍ ئانەی بیەیمۍ. پەیچێشی؟ گەرەکشانە پەی ڕای گرڎی پېسە گرڎ کاتێ چا جەنگوو ۋێشا مکەرا، ۋێشا نیشانە بڎا. زانیاری هامشێوە سەرو گەریلاکاما مڎا، بەڵام ئا زانیارۍ دروێنۍ. پېسە واتم بە جەنگێوە دەرونی ئی کاریە مکەرا. یان دماو ئانەی تۆمارو گەشمەرڎەکاما مۍ، ئێمە ئاشکراشا مکەرمۍ. کە جە هەمان ڕۆنە ئاشکراش نمەکەرمۍ، بە مەڵامەتوو دێرکۊتەی دیکۆمێنتەکاوەن، بەڵام دماو ماوێوە ئاشکراش مکەرمۍ. دماو ئانەی تەماشەو چاپەمەنییەکا تورکیای،  جە (TRT) ەنە ئەرەیاۋناو وەزارەتو دلێینەی بەرگنۆ، ماچۆ میت ئۆپراسیۆنێوە فرە گرنگش سەرو پەکەکەیرە ئەنجام دان. میت شۊنیرە لوایش پەی کەردەن و دماو ئانەی ئۆپراسیۆنەکەش ئەنجام دان و فڵانە کەسش گەشمەرڎەکەردەن. کەچی ئێمە مانگێ چا وەڵتەر ئانەما ئەرەیاۋنان و چا کاتەنە نەبیەن. یانی بە ئاشکرا دروێنە. گەمە بە عەقڵو گلێرگەی مکەرا. یانی ئەجۊشانە گلێرگە هەرگیز تەماشەو چاپەمەنییەکا ئێمە نمەکەرۆ. ئینەیچ مەڵامەتێوەن پەی ئانەی دروۍ پی جۆرە وەڵا بکەراوە. پەنەوازا گلېرگەو ئێمە باوەڕ پی جۆرە دروا نەکەرۆ. ۋێما پېسە شۆڕشی هیچ چێوۍ نمەشارمێوە. پېسە واتم گەر بە دێر کۆتەیی دیکۆمێنتەکایچ بۆ، کە گرڎ کاتۍ دەسما نمەگنا، هەمیشە ڕاسی شۆڕشگێڵنی پەی گەلەکەیما و ڕای گرڎیی وەڵا مکەرمێوە.

هجوومەکاو دەسەڵاتداریی ئاکەپە-مەهەپەی وەراوەروو کولتوورو کوردانە بەردەواما، گەنجی و ژەنی ئاهەنگگێڵناینەنە  مگیریا چەنی ئی باەتەی هورمسەنگندێ و مسۆم وەراوەروو ئینەیەن چێش بکریۆ؟

گلێرگە بڕێو تایبەتمەندیێ وێش هەنێش، کە شکۆو گلێرگەینێ، پەی ئینەیچە بدیەیدێ پەی نموونەی ئەدیوی ٨٣ ساڵە موزانە زیندانۆ، ٧٥ ساڵ پەی ٨٠ ساڵی موزانە زیندانۆ. هجووم مکەرانە سەروو قەبرەکاما و مشێوناشا، هیچ چەنەویەردەێوەشا نییەن. پەی نموونەی ب مەبەست زیندانییا وەرنمەدا، یانی قینی و کینەشا هەن، پاسە گەرەکشانە گلێرگەی تێک بدا، پەی مەسەلێ زوانیچ کوردیما تاقی کەردەنۆ، شکۆ و گلێرگەی و زوانی ڕاو تە ڕە تە-یوە  گەرەکشانە ڕاو ئا کەناڵیوە ئینەی بیاونا ئەنجام و زوانی بەرا دلێنە. پێسە دیما وەڵتەریچ ڕانماییەکاو هامۆشۆیشا سەروو جادەکاوە سڕیێوە، کە بەکوردی نویسیێبێنێ، تا یاوا پانەیە ئاهەنگی کوردی وانەنە ڕاو پاریزگاو وانیوە بە یاسا سنووردار بکریۆ، یانێ کە ئیتر کوردێ نەتاوا سەربەوێ زەماوندە بکەرا، بە ئاهەنگی کوردیی پەسێنێ، بە زوانی کوردی پەسێنێ، سەبەبەکەش چێشەن. ئانەنە کە سیاسەتوو دەوڵەتوو تورکی پەی کوردا سیاسەتوو دلێنەبەردەین. پەوکای مشۆم کورد خاوەنداریی جە بەهایەکاش بکەرۆ، مشۆم گرد کەس یانەو وێشەنە بەکوردی بنیوسۆ و بدوۆ، یانێ گەنجە بەڕێزەکا من تورکیێوە خاس مزانوو بەڵام چی چێگەنە سەرەمڕ بەکوردی مدوو،هەڵبەت سەبەبوو وێش هەنش، منیچ حەز جە زوانی تورکی مکەروو بەس سیاسەتوو سڕیەیوە سەروو زوانەکەیماوە هەن. پەنەوازا هاگادارییش بکەرمێ و پەرەش پەنە بدەیمێ گێڵنای ئاهەنگی نمەەنێوە هەن ئەفریقای پانیشتنە وەراوەروو ڕژێموو ئاپارتایدینە مدرامانی کۆمەڵایەتیی خەڵکی بێ، پێسە بێ سەرەوردای.  ڕژێمی ئاپارتەید فرە چینەیە نیگەران بێ بە ورپڕای وێشاوە سەرەوردایشا فراوان کەرد و ڕژێمشا بەرد دلێنە پەوکای زەروورا وەرگێریی جە ئاهەنگگێڵنای وێما بکەرمێ، گرد یاگێوەنە هورپرای کوردی بکەرمێ و بەکوردی قسێ بکەرمێ و سەرباروو ئانەیە بڕێو داگێ واتەیوە درووشموو   'بژیوۆ سەرۆک ئاپۆ'یشا پیسەو ئازادی ڕابەروستەی نیانرە و واتەنشا تاوان نییەن، کەچی پا بەهانێوە پۆلیسێ هەڵای گەنجێ مگێرا، ئیتر مشۆم گرد لاێونە بەکوردی قسێ بکەرمێ و ئاهەنگ و زەمانوندە بگێڵنمێ. و بواچمێ 'بژیوۆ سەرک ئاپۆ' ئینەیە ڕەوا بکەرمێ و ناڕەزایی نیشانە بدەیمێ کە گەرەکشەن بەهاکاو کوردی دلێنە بەرۆ و وەريچەموو خەڵکیشا بوزۆ و بێشناسنامەیی بوزۆ وەڵێ و پەوکای زەروورا هەڵوێستی کۆمەڵایەتیی نەتەوەیی نیشانە بدەیمێ.

لە هەرێمەکەدا چەندین قەیران و ئاڵۆزیێ هەنێ، چی سەروبەندەنە دەوڵەتی تورکی دەوری نەرێێ مگێڵنۆ، دەوڵەتوو ئاکەپە-مەهەپەی پی نزیکبییەیوە گەرەکشەن چێش بکەرۆ، ستراتیژی هەرێمیی دەوڵەتوو تورکی چێشەن؟  

ئیساتێنە جەنگی یەرموو جیهانی خەریکەن رووە مدۆ، ناوەندەکەیچش وەرکەوتوو دلێڕاسەی و فەلەستین و کوردساننێ،  ئۆکراینیچەنە جەنگ بۆ چقەکەش کوردسانا، جەنگێوی سەخت کوردسانەنە هەن بەڵام سانسۆر مکریۆ پەی ڕای گردینی وەڵا نمەکریۆوە بەداخۆ کەردسانەنە چینەن و فەلەستینەنە کۆکوشی هەن و چی دمایوە قەیرانەکێ پاسە فرێ بیێنێ گومانوو ئانەیە مکریۆ جەنگێوی هەرێمی وەش بۆ، ئینە کە دەوڵەتوو تورکی گەرەکشا.  بە مانێوە تەرە  تەیب ئەردۆغان دووەڕووییانە دەور مگێڵنۆ و گەرەکشەن هەرێمەکەنە جەنگ هوربگیسیۆ چی تا ئانێ ملا دلێ جەنگەکەیوە لاوازێ با و وێچش قەوەت، ئینە ئامانجشا، ماچۆ پەنەوازا ئێمە پاکێچێوە ئاسایسی وەش بکەرمێ پاسە گەرەکشەن ئیسفادە جە لاوازیی هەرێمەکا بوینۆ. ئیسە قۆرتەکێ هەرێمەکەن بە کوشتەی حەلێ نمەبا، کۆکوشی حەل نییەن، حەل دیای و وئنگەو ڕابەر ئاپۆیا، ژیوای و گێڵاین شۆنەو دیالۆگی هامبەشیرە، پەوکای پەشتیوانی ئا هەوڵەو ئایربەسی مکەرمێ، جەنگی هەرێمی نیا مسڵەحەتوو گەلینە.   

کەسێ هەلپەرستێ پێسەو ئاکەپە-مەهەپەی گەرەکشانە ئیسفادە چی ئاڵۆزیا بوینا و ئامانجەکاشا سەروو هەرێمەکاوە بارانە دی، وەلێ قۆرتێ هەرێمەکەی بە جەنگ حەلێ نمەبا، ئاخرۆ مشۆم ناچارێ دیالۆگی با و ئانەی بکەرا بە چارەسەر.

ستراتیجی سەرەکی جە هەرێمەکەنە چێشا؟

دەوڵەتو تورکی چی دە ساڵەو دماینە ستراتیجێوە تازەش بە بنەما گرتەر. ئانە گرنگا. واتە جە ساڵەو ٢٠١٤ ینە جەنگ جە دژو داعشی ئاما ئاراوە و کورد چنەشەنە ئاما وەڵۍ. شۆڕشوو رۆژئاوای وەڵۍ ئانەینە ڕووەشدا. ۋێش جە پانیشتیچەنە قەوارێوە کوردی هەن، جە سەرنیشتەنە هەدەپە دەنگێوە فرەش بەدەسئاورد، سەڎەنە ١٣و دەنگەکاش مسۆگەرکەردۍ. دەوڵەتو تورکی چا وەڵێکەتەیا کوردی تەرسا، کە تورکیا بەش بەش بۆ ، گولانە بۆوە. واتشا پەی ئانەی تورکیا گولانە نەبۆوە مسۆم دەسوەردای بکەرمۍ، جەنگ بکەرمۍ و تورکیا پېسە وەڵتەری نەبۆ، مشۆم تورکیای گەورە بکەرمۍ. سەرو ئا بنەمایۍ دلۍ سیستەمو دەوڵەتینە هێزەکاو ئیساتۍ یاخود ئاکەپە-مەهەپە، ئەرگەنەکۆن، پارتو وەتەنی، ئوراسیاچییەکۍ گرڎ یۆشا گێرت و ئەردۆغان پېسە رێکوزی هۊرچنیا. واتە قبوڵشا کەرد. ۋەرو ئانەی ئەردۆغان دەرفەت و تواناش ئینا ۋەردەسەنە، گلێرگەش هەن. پی جۆرە یۆشا گێرت. وەڵتەر گرڎ دژۍ یۊترینی بێنۍ. پەی نمونەی مەهەپە دژو ئاکەپەی بۍ، ئاکەپە و ئەرگەنەکۆن دوژمنۍ یۆی بێنۍ، مەگەر کەسۍ سەر بە ئەرگەنەکۆنی نەگیریێبێنۍ؟، ئانۍ گرڎ کوۍ بیێوە و واتشا بەمەڵامەتو مەترسییەکا سەرو تورکیای مشۆم یۆ گێرمۍ، بە هۆشمەندی عوسمانی تازەیۆ جمێوە. ۋێما چی سەردەمەنە گۊرۍ مکەرمۍ، یاخود جە هەڕێمەکەنە ۋێما مکەرمۍ بە دەوڵەتێوە هەرێمی، ئیمپریالیست. پەی ئانەی میساقی میللی ئەرەگیرمکەرمۍ، سوریا، عێراقی پا جۆرە وزمۍ چێرو هەژمونو ۋێماوە. بەمەڵامەتوو ئا ئەقڵیەتەیۆ ئاڎۍ سەروازەکێشا کیاستێنۍ پەی عێراقی و سوریای و لیبیای. تەنانەت کیاستێشا پەی سۆماڵ، نایجریا و هەرپاسە ئازەربایجانی، واتە دەوڵەتو تورکی ستراتیجێوە تازە پېسە کۆنسێپتێوە پەی ۋێش قبوڵ کەرد و سەرو ئا بنەمایە ئی دەسەڵاتە وەش بی. چی مابەینەنە پێگەو و قەوارەو کوردی ئازاڎی سەرو وێش بە مەترسی مزانۆ. گەرەکشا سیاسەتوو قڕکەردەی، دلێنەبەردەی سەرو گلێرگەو کوردیرە جابەجێ بکەرۆ و پا جۆرە ۋێش گەورە بکەرۆ. واتە عوسمانی تازە جە بنەڕەتەنە ئەقڵیەتو تورانیزمیا. گەرەکشا تورکایەتی برەو پنە بڎۆ. گەرەکشا پا جۆرە ۋێش گەورە بکەرۆ. بریار و ستراتیجو دەوڵەتی تازەو تورکی ئینەنە.

شمە ستراتیژوو دەوڵەتوو تورکیایتا هورسەنگنا، ئینسان چەنی متاوۆ پەشتیوانییەکاو پەدەکەی و ئی ستراتیژییە لەیەک بدۆوە؟

ئینە بابەتیوی فرە سەرنجکێشا، ئیساتێ مزانمێ دەوڵەتی تورکی، ئی چەمک و ستراتیژەشە پەی وێش قبووڵ کەردەن. ئیمە یاومێشنە و شۆنیشەرە لوێنمێ، جا وەختنە گەرەلمابێ چەنی لایەنی کوردی هامبەشی بکەرمێ، چەنی فرەو ڕێکوزیایەکا هامبەشیما کەر، بە مانێوە تەرە دەوڵەتوو تورکی یاوان چەمکێوی تازە و خۆفناک، ئینە تەرسینە پەی گردوو کوردی مشۆم دژوو ئینەیە یۆ بگێرمێ. پەنەوازا ستراتیژی نەتەوەیی کوردی بنیات بنریۆ. باسما جە چەنی مامەلەکەردەی چەنی ئی هەڕەشێ دەولەتوو تورکی کەرد. دمایی ساڵەو ٢٠١٥-٢٠١٦ینە  شەخسیی وێم دووێ جارێ لوانی سەردای ڕاوەبەریی پارتی دیموکراتوو کوردستانی و ئا پەرسێمە تاوتۆ کەردێ، واتشا ڕاسا با پێورە بیمێ، قەرارما دا کۆمسیۆنێوە پەی چارەو قۆرتەکا وەش بکریۆ. دمایی نەیاوناشا یاگێ هەردووە جارەکە سەڕاو قەرارەکا وەلێ نەوزیا هەرمانە. پارتی ناما وەڵێوە دمایی ساڵەو ٢٠١٧ ڕیفراندۆم دەسش پەنە کەرد، بە سەرۆکایەتیی راوەبەروو پەدەکەی بێ وەختوو ڕیفراندۆمینە دەوڵەتوو تورکی دژایەتیش کەرد، لوا چەنی ئێرانی کۆ بیۆ سەروازێ عێراقیێش ئاردێ سلۆپی. واتش ئێمە پێوە بلمێ وەرۆ. یانێ دژایەتییش وێش بەڕۆشنی بەروست. بنەرەتەنە ئی هەرمانێ تورکیایە بانگەشەکێش پەشتراسێ کەردێوە، پەی نموونەی هومێدەوارێنمێ پەدەکە ئی ڕاسییا بوینۆ و  ڕەنگای کریۆ جە یۆی نزیکێ بیمێوە، وەلێ دیما پەدەکە تەسلیموو تورکیای بێ. چونکوم تەیب ئەردۆغانی وات ئاوراتا کەروو، گرد چێوێش وات، وەلی دمایی لوێوە لاش و داواو چەنەویەردەیشا کەردە، ئینە تەسلیمبییەێوە تەما بێ. نموونێ چانێ تارێخەنە هەنێ ساڵاو ١٨٣٠ و ١٨٣٢ دماوە دەوڵەتی عوسمانی فرە لاواز بێ.کوردستانەنە چێگە ڕەواندوز میر محەممەد ڕەواندوزیفرە قەوەت بێ. بۆتانەنە میر بەدرخان بەگ گەنجێوی قەوەت بێ. ئەگەر هەردوویشا ئامێبیێنێ لاو یۆی، تاوێنێ دەوڵەتی ئەرەبیاونا. یانێ هیچ کەس پاسە قەوەت نەبێ کە بتاوۆ بۆ بە قۆرتێوە وەروو دەمیشانە وێشا جە گرد لایێوە قوەوتتەرێ بێنێ. وەلێ چێش مکەرا؟ میر محەممەد ڕەواندوزی هجووم مکەرۆ سەروو بۆتانی. گەرەکشەن دەسەڵاتوو بەدرخانی  شکس پەنە بارۆ. هەمان وەختەنە جارێوی تەر هجووم مکەرۆ سەروو شەنگالی، وەڵتەرێ فەرمانەو (کۆکوشی)یش ملوو گەلوو ئێمەرە ئاردێنە بە هەزارا ئێزدیێ کوشیێنێ، یانێ پاسە وێشا گژێ یۆیرە ئامێ. ئانە ڕووەش دا چێش بێ؟ میر محەممەد ڕەواندوزی شکسش ئارد. مەبەانەنە نەک چا جەنگەنە، دماتەر هێزەکەش بریا دلێنە. دەوڵەتێ شکسشا پەنە ئارد، دمایی دەوڵەتوو عوسمانی بە هاندای ئینگلیزی و فەرەنسییەکا هجوومش کەرد سەروو  بەردخان بەگی و دلێشانە بەرد. ئا فرسەتیچە پاسە دلێنە شی.

ئیساتێچ پاسنەنە، پێسە گەرەکسانە فرسەتەکاما چەنە بساناوە، نمەبۆ بازمێ پێسەو کوردی پێسەو وەڵاتپارێزنی نمەبۆ ڕا بدەیمێ تارێخ چی سەدەو ٢١ینە ئەوەخوای بۆوە، با پەرسەو ئازادی کوردی بەرزە بکەرمێوە و بیاونمێش سەرکەوتەی. یانێ دووێ ستراتیژێ هەنێ پەی ئازادیی کوردی ستراتیژێوە عوسمانی، دەوڵەتوو تورکی کە مەبەستش دلێنەشییەی کوردین. پەدەکە بەشدارییش ستراتیژوو کوردینە کەردەن. مەبەسم ئانەنە بەڕاسی ئینە چەنی ڕۆشن بکریۆوە؟ ئانە فرە سەرنجکێشا، چونکوم ئادێچ ماچا ئێمە کوردێنمێ. بە نامێ کوردایەتیوە چەنی گرد کەسیوە مامەڵە مکەرا و گەرەکشانە کوردی دلێنە بەرا، ستراتیژیشا موزمێ ڕووە و مشناسمێش. پیلانەکێ بە قەراروو مەهەپەی، ئەرگەنەکۆنی دەسنیشانێ مکریا. ئینێ ڕەگەزپەرسێنێ، بییەی کوردی پێسەو هەڕەشێوە پەی سەروو نەتەوەکەیسا مزانا. پلێ کوردیشا گەرەکە نییەنە، ڕاسا کورد هەن وەلی ئیساتێ پەدەکە بەشێوەن چا ستراتیژییە کە گەرەکشەن کوردی دلێنە بەرۆ. یانێ بەڕاسی بابەتیوی فرە گرنگا و دۆخێوەن کە پەنەوازییش بە ڕۆشنۆکەردەی هەن، بە بڕواو ئێمە هیچ ڕۆشنۆکەردەێوە پەی ئینەیە لاو کوردیوە نییەن. ئادێ گەرەکشانە گردوو دەسکەوتەکاو گەلوو کوردی دلێنە بەرا، پەی نموونەی دماو ڕیفراندۆمی دەوڵەتوو تورکی گرد چێوشا کەرد. بە مانێوە تەرە  قەرار دریا  مەنتێقە ستراتیژییەکاو پانیشتوو کوردسانی ئەرەگیر بکەرا، بە مەبەسوو راگیری جە سەرەوردای و ‌هەرجۆرە جووڵێوە بێ. هەمان قەرارشا سەروو سووریایچ دا، وەرنیشتوو کوردسانیچش گێرتۆ، ئینە کەی دەسش پەنە کەرد؟  

پەوکای واتم حیچ ڕۆشنۆکەردەێوە نییەن، یانێ پەکەکە چێگەنە بەهانێنە، ئانەیچ نەبیێ بەهانێوە تەرە وێزێنێوە، گەرەکمەن بواچوو دەوڵەتوو تورکی، حەرگیز مەنتێقە گیریایەکا چۆڵێ نمەکەرۆ. ئەگەر بلا شۆنیشەرە، موینی کە ئی ڕێ وەشێ مکریا، گرد مشۆشانە ئی بنکە و بارەغی گرد شیەیشانە هەن کە وەششا مکەرا پەی ١٠ ساڵا نییەنێ، بەهەمیشەیی وەشێشا مکەرا تا ئەرەگیرێشا بکەرا و سەرەمڕ دلێشانە بمەناوە. چەنی نمەوینیۆ؟ مشۆم ئینە بوینیۆ، وەلێ موینمێ ورسەنیشتەکێ فرە فەرقشا هەن، پەوکای داوا وەنەو گەلەکەیما مکەروو، پانیشتوو کوردسانینە ئەوەڵ بادینان، کە ئادێ بە چەمێ وێشا ئی چێوا موینا ، ئێمە ئەوەڵۆ قەرارما دا واتما وەرگێڕی مکەرمێ و پەی پارێزنگاریی خاکی مەبارەکوو کوردسانی گرد حەوڵێما دێنێ. تەنانەت بەدیلێ گرانێما دێنێ و واوەی مدەیمێچ. ئیسە پەی نموونەی گەرەکشانە گارێ بگێرا چەنی متاوا گارێ بگێرا؟  گارێ کەشێوەن حاکما ملوو مووسڵیرە، ئینا دلێڕاسەو هەولێری و دهۆکینە. ئینا دڵوو هەرێمینە ئێمە ڕا پی هەرمانێ نمەدەیمێ، مدرامان مکەرمێ، با دژوو ئەرەگیری جەنگ بکەرمێ نەک بیمێ بە یاردەیدەرێشا تەنانەت چی وربەیمێ و ڕەممێ ئێمە نمەڕەممێ. ئانە ئیساتێ چوارساڵێن مکەرمێش چیولای ئاستێوە بەرزنە نیشانەش مدەیمێ. پەنەوازا گەلەکەما پەشتیوانیما بکەرۆ. ئێمە وەڵاتپارێزنانە مکۆشیەیمێ و ڕووبەڕووێ دوژمنی بیمێوە. ئەگەر گەلەکەما پەشتگیرما بۆ چا هەرمانێنە مکەرمێشا بەرۆ، پا بۆنەوە داواو من پەی گەلی پانیشتوو کوردسناینە ئانێنە بەتایبەت عەشرەتەکاو کوردسانی ئانێ کە کوردایەتیی وێشا پارێزنان، ئانێ کە وەڵاتپارێزنێنێ، ئێمە پەشتیوانی گەلەکەیما گەرەکمانە و جەنگوو زەڕی نمەکەرمێ و لکەدریێ کەسیچ نییەنمێ، ئێمە کوردێ کوردسانینمێ و شۆڕشگێڵنێنمێ، وەعدما دان ئی خاکەیە جە دوژمنی و ئەرەگیرا بپارێزنمێ و بەردەوام گەلی مپارێزنمێ و گەرەکمانە وەڵاتپارێزنناو کوردسانی چە حیزب و عەشیرەت وڕێکوزیا مەدەنییەکێ پەشتیوانێما با تا پلانەو دوژمنی تێکە دەیمێ و ئەرەگیری دمایی پەنە بارمێ و ئی وەڵاتەی و گەلەکەیما بپارێزنمێ، ئینە داواو ئێمەنە پەی خەڵکی.

هامڕا ئا نۆعەشە دیارا و ئێمەیچ ملمێ شۆنیشەرە عێراقیچ بەشداروو ئا ستراتیجییە بێ، چا بارەوە چێش ماچدێ؟

ڕاسا، یانێ سیاسەتوو حکومەتوو عێراقی ماوەو ٤ساڵی وەڵینینە سەردەموو کازمییوە تا ئیساتێ سیاسەتیوا نیا بەرژەوەندیی خەڵکوو عێراقینە. مەبەستم ئانەنە یۆ متاوۆ پەنەم بواچۆ شمە بەررژەوەندیی عێراقی مزاندێ یان نا، یانێ وێشا نمەزاناش؟ ڕاسییەکێ ئینێ وەرووچەماوە. دەوڵەتوو تورکی چەمەڕوانیێوی چانەش جە عێراقی هەن. عەبادی، وەختێوە سەرۆکوەزیران بێ گەرەکش بێ ئا سەروازێ باشیکەنە بلانە بەر، وەلێ تورکیا نەلا بەر و هێزی زیاتەرش ئارد، چی؟ چونکوم حسابوو وێش کەردەن گەرەکشەن بڕێو لایەنێ تورکمانیێ بجووڵنۆ بڕێو لایەنێ عەرەبی-سوننێ ڕێک بوزۆ و بڕێ لایەنێ کوردیێ پەی بەرژەوەندیی وێش بەکارێ بارۆ، ئیسەتێچ مکەرۆش و عێراق ق پانیشتەنە خەریکا. سەرۆکوەزیرانوو ئیساتێ عێراقی، حکومەت، ڕەنگای بڕێ لایەنێ تەرێ ئەزموونێوی چانەشا نەبۆ، گێرا قۆرتێوی چانە هەرمانەنە بۆ، بەڵام ئێمە مزانمێ کعە بنەماو دەسەڵاتینە چوارچوێوی ڕاوەبەریی هەماهەنگی هەن. بەڕێز مالکی و هادی عامری و قەیس عەلی و عەبادی و ئەوێ تەرێ چەنی ئی دۆخە نمەوینا و پەسەندش نمەکەرا و ڕا پەی ئیمپراتۆریەتی عوسمانیی تازەی مکەراوە؟ بەڕاسی ئینسان نمەیاوۆنە.  بە پەیلوای ئێمە ئینە بۆ بە هەڕەشێوی گەورێ پەی سەروو ئایندەو عێراقی. عێراق ئیتر نمەتاوۆ دەسوو تورکیای خاکەکەشنە بەرۆ، چی سەردەمەنە ئی جۆرە حکومڕانییە سەروازیی نییەن، بەڵکوم ئابووری و سیاسییا، کولتووری و سەروازییا، ئیساتێ تورکیا ئەوەڵ پلێ سیاسییەو وێش بنیاتە بنیۆ و دمایی جە ڕووەو ئابووریوە بێ وەرۆ، تورکیا چا بارۆ سەروو عێراقی حسابش کەردەن و یانێ چەمەڕوانیێوی چانەش هەن، ئی سیاستە کە ئیساتێ عێراق مکەرۆش ڕاو دەسدرێژی پەی تورکای مکەرۆوە، کە ئینەیچە نیا بەرژەوەندی گەلاو عێراقینە بە ڕاو ئێمە.

پلانەکاو دەوڵەتوو تورکی پەی ئەرەگیری دەوڵەتوو تورکی پەی ئەرەگیریی وەرنیشتوو سەرنیشتوو سوریای ئاشکران، دەربارەو ئینەیە چێش ماچدێ؟ 

ئیساتێنە دەوڵەتوو تورکی نەک هەر گەرەکشەن وەرنیشتوو کرادسانی ئەرەگیر بکەرۆ، بەڵکوم گەرەکشەن دماییش پەنە بارۆ، نموونەیچ عەفرین و سەریکانیین. ئیسەتێچەنە گەر دەسشنە بۆ، گەرەکشا کۆبانێنە و جزیرەیچەنە ئینەیە بکەرۆ. یانی گەرەکشا بە قووڵایی ٣٠ کیلۆمەترا ئەرەگیری بکەرۆ، ئا یاگێچە کە ئەرەگیرش مکەرۆ، بە زانایوە کوردش چنە نمازۆوە. ویەردەنە لایەنە کوردییەکێ غەڵەتشا کەرد یانێ پەی نموونەی بە خەڵکۆ بەرشیێ عەفرینەنە. ڕاسینە بەبێ ئانەیە هەستش پەنە بکەرۆ بی بە یاردەیدەروو ستراتیجوو تورکی. گەرەکسانە کوردێ بەرکەر ا و یاگێسانە عەرەبێ بنیارە یانێ دیمۆگرافیا بفاڕا. ئانا سەدەنە ٢٠ و سەدەنە ٢٥ش بۆ، پەی چێشی؟ تا بناغەو سۆسۆلۆژیاو خۆسەریی جە بەین بەرا، یانێ ئیساتێنە تورک تەرسیوی فرێش جە ستاتۆو خۆسەری هەن. گەرەکسەن راوبەریی کۆمەڵایەتی بەرۆ دلێنە. وەرنیشتیچنە ئەگەرش هەن، پەی چێشی؟ ٣٠ کیلۆمەترێ سنووری وەش مکەروو، ئەگەر ئی ٣٠ کیلۆمەترەی وەش بکەروو پەی وێش وەرنیشتوو کوردسانی نمەمەنۆ.  یانی ئینسان متاوۆ بواچۆ، گەر دەوڵەتوو تورکی بێ دەسشۆ و ساعیبوو دوێ ئامانجان یۆ دلێنەبەردەی وەرنیشتی، دووەمشا ئانەنە دمایی بارۆ بە وێراوەبەریی سەرنیشت و وەرکەوتوو سووریای. یانی نزیکایەتیی دەوڵەتوو تورکی ئینەن، ئینە ئەرەگیریی نییەن قڕکەردەیا، موینی بڕێوەیچ ماچا ئێمەیچ کوردێنمێ ئێمەیچ سیاسەتمەدارێنمێ، ئێمەیچ ئەنەکەسەنمێ و نمەزانوو چێشێنمێ ئەنقەرەنە.  بێناموس گەرەکشەن دمایی بە وەڵاتەژەیت بارۆ دەگایەکات بەرۆ دلێنە تۆ چێش مکەری چا؟ بەیدێ دلێ خەڵکوو وێتاوە  جا مدرامان هەن، پەشتگیرییش بکەردێ و یۆی بگێردێوە، پیسە ئینسان متاوۆ دوژمنی تێک بدۆ، چگە چینەی ڕایوە تەرە نییەنە، شمە چا چەنی دوژمنی خەریکێ زوڵمیندێ ئینە شمە نەجات نمەدۆ.  ئینە ستراتیجوو ئادیشان، ئانەن کە وەرنیشتی نازا، پیسەو عەفرینی، گەرەکسانە بڵاوە بە کوردا بکەرا، پەوکای پەنەوازا گرد وەڵاتپارێزێوە یوێ با.

ئاخرۆ گەرەکمەن پەی گردوو کوردسانی داواو یۆبییەی نەتەوەیی بکەروو، بە بۆنە و ساڵیادوو ١٥و ئابیوە، بەڕاسی ئارۆنە، تورسیوی گەورێ سەروو تەماموو کوردسانیوە هەنە، گێرا بڕیو لایەنێ نەیانە دلێ یۆبییەی نەتەوەییوە و بەرەو دوژمنینە بانە، بەڵام گردوو ئەرەمەرزیایا وڵاتپارێزنێ، پارت، تەڤگەر، ڕۆشنویرێ شاعیر، هونەرمەندێ و گرد کەسێوە پەرە بە هەولی یۆبییەی نەتەوەیی بدا، چی قۆناغە گرنگە تارێخییەنە مشۆم ئێمەی کورد پەی حەرچوارپارچەو کوردسانی ستراتیژیوی هامبەش پەرە پەنە بدەیمێ و سەروو ئی بنەمێ جممێوە. فرسەتوو سەرکەوتەیما هەن، گەر بەکارش نارمێ دوژمن بە پیلانێ بەرۆش دلێنە، داوا جە گرد لاێوە مکەروو گرد وەڵاتپارێزنیوە چی قۆناگە تاریخییەنە یۆبییەی نەتوەیی وەش بکەرا پی داوێ دماییش پەنە ماروو و واوەی جەژنەو ژیوایوە، وەنەو تەماموو گەلەکەیما و هامرایا مەبارەک مکەروو و پەی ساڵەو ٤١ـەمینوو هەڵمەتەو ١٥و ئابی هومێدوو سەرکەوتەی پەی گرد لایوە موازوو.

ئیدامەش هەن....