شۊڕشوو ۋەرنیشتی کە ۋێش سەرو ئازاڎیی ژەنۍ بنیاڎنیا پی جۊرە پەی وەڵۍ هەنگامەش نیا و گۊرەبی؛ جە ساڵەو ٢٠١٢ینە جە کۊبانێوە دەسشپنەکەرد و بە خێرایی گۊرەبی، جە ساڵەو ٢٠١٤ینە بە داستانی قارەمانانەو کۊبانۍکە سەرکەوتەی بۍ سەرو چەتەکا داعشیرە جە تەماموو دنیێنە دەنگش داوە. ئی شەپۊلۍ کە سەرو پارادایمی دیموکراتیک، ئیکۊلۊژی و ئازاڎیی ژەنێوە گۊرەبیەن، چنی ۋێش وەهارو گەلاش ئاورد. شۊڕش کە جە ١٩و تەمموزو ٢٠١٢ینە دەسشپنەکەرد، قۊناغێوە تازەش جە ئەرەکۊشای ئازاڎیی ژەنېنە دەسپنەکەرد. دلۍ شۊڕشوو ۋەرنیشتینە جە ڕوو ئابووری هەتا هونەر، چاند، تەندروستی... چڼین مېڎانۍ ژیۋای دەورۍ هێقمشا گێڵنا جە گۊرەبیەی شۊڕشینە. ژەنی جە شۊڕشەنە فرە بە تایبە پەی ئازاڎیی ئەرەکۊشێنۍ، پەی بەشەکا تەرو گلېرگەی بیۍ بە نمونېوە قەوەت و سەرچەمەو ئیسفاڎە چنەهۊرگېرتەی. شۊڕشوو ۋەرنیشتی نەک بە تەنیا پەی ژەنا جە هەمانکاتەنە پەی ئازاڎیی و دادپەروەری گلېرگەی بی بە نمونەو ئەرەکۊشای.

جە بەشی یووەم و دۊسیەکەیمانە هۊرسەنگنای مکەرمۍ پەی ڕێکوستەکا ژەنا جە ۋەرنیشتەنە.

جە یۊبیە ستاریوە بەرەوو کۊنگرە ستارو ڕێکوستەی ژەنا

دماو ئانەی ڕابەرو گەلوو کوردی عەبدوڵا ئۊجالان جە ساڵەو ١٩٧٩ینە پڕۊوە پەی دلۍ خاکو سوریای، ئەرەکۊشای ئازاڎیی کورڎەسانیچ  پایۍ منیۊ دلۍ قۊناغێوە تازەی. ڕابەر ئاپۊ کە ماوەو زیاتەر جە ٢٠ ساڵا جە  سوریانە مەنۊ، تۊموو ڕێکوستەی ژەنېش دلۍ گرڎوو کورڎەسانینە چەقنارە. حەقیقەتو گلېرگەی و ژەنیش ۋەرووچەما گرت و ڕاش پەی ڕێکوستەو ژەنا کەردۊ. میلیتانا ژەنۍ کە بە فکرو ئازاڎیی و ڕێکوستەی ژەنۍ ڕابەر ئاپۊیۊ قەوەتۍ بیۍ، ئەزموونوو ۋێشا پێشکەش بە خەڵکوو ۋەرنیشتی کەرد. خەڵکوو ۋەرنیشتیچ جە ١٥و کانوونوو یوەموو ٢٠٠٥ینە بە نامۍ یۊبیەی ستاری ڕێکوستەی ۋێش وەشکەرد. ئی ڕێکوستەیە بە فەلسەفەو ڕابەر ئاپۊیۊ دەسشپنەکەرد، دماتەر بە ئەرەکۊشای ژەنەو کوردی و هەرمانەکاشا جە ۋەرنیشتەنە ئەنجامش گېرت. یۊبیەی ستاری جە ١٥و کانوونوو یووەم و ٢٠٠٥ینە جە لایەنو جەمۍ جە شۊڕشگێڵنا، کۊششکارا و ئەڎایاوە ئەرەمەرزیا. بەشێوۍ پەنهان هەرمانەو ڕێکوستەی ژەنا کەرۍ. جە ۋەرنیشتوو کورڎەسانینە پەی شۊڕشوو ژەنۍ بنکێوە هێقمش نیارە، بە میراتوو ١٢ ساڵەو ئەرەکۊشایشۊ جە ساڵەو ٢٠١٦ینە بە نامۍ کۊنگرە ستاریوە بەردەوامیش بە ڕەوایەتی ۋێشدا. بە کۊنگرە ستارۊ ئەرەکۊشای ژەنا سنورەکېش ۋییەرنۍ و یاوا بەگرڎوو دنیۍ. جە لوبنان، پانیشتوو کورڎەسانی و وڵاتا ئۊروپاینە نوێنەرایەتی ۋێش ئەرەمەرزنا. ژەنۍ تەرۍ جە جەهانەنە بەشدارۍ دلۍ ئەرەکۊشای ئازاڎیی ژەنۍ بیۍ.

یانەو ژەنۍ بی بە نامونیشانو چارەسەری

ژەنی کە سەرمەشسقایەتیی شۊڕشوو ژەناشا وست سەروو شانەی، ئائەو سەرمەشقایەتییە تەنیا جە مەیدانوو سەروازیینە نەبێ، بەڵکوم گردوو مەیدانەکاو گلێرگەینە دەورشا ورگێرت.  جە حەر شارێوی سەرنیشت و وەرنیشتوو سوریاینە کە ڕزگار کریێ، ئەوەڵ ژەنی ڕێکوستەی وێشا ئەرەمەرزنێنێ. چی چوارچوەنە هەر شار و مەنتێقێوی ڕزگارکریانە یانەو ژەنا ئەرەمەرزنیا. ٢٠و ئازاروو ٢٠١١ینە قامیشلۊنە بە ٣ ژەنێوە، عامودیە بە ٤ ژەنێوە،  ساڵەو ٢٠١٢ینە تربەسپی بە ٨ ژەنیەنیێە لە دێریک بە ٨ ژەنێوە و چلاخانە بە ١٥ ژەنێوە حەر یۊ  چا شارانە یانەو ژەنۍئەرەمەرزنیا و ٧ کانتۊنەکەو سەرنیشت و وەرکەوتوو سوریاینە بە ڕێکوستەی،جە ٥٣ ناوەندانە یانەو ژەنا ئەرەمەرزنیا.

بە سوپابییەی ژەنێ: یەپەژە

ژەنی کە دلۍیۊبییەی وانیاراو کوردستانی (یەخەکە)ینە بە چندین گرووپۍگولانۍجەمۍبیێبێنێوە جە یۊی و وێپارێزنایشا وەش کەرد. لە هەمان وەختەنە کاتدا بەشدارۍدلۍیەکینەکاو پارێزنای گەلی بیێ، کە جە ساڵەو ٢٠١٢ینە ئەرەمەرزیابێ. دماو ئانەیە ژمارەو ژەنا دلۍهەرمانەو وێپارێزنایەنە زیادە بییە جە جزیر، کۊبانۍو عەفرینەنە تابووروو وێپارێزنای ژەنا ئەرەمەرزیا. پەی هەوەڵ جاری  شوباتوو ٢٠١٣ینە  مەنتێقەو جندرێسوو عەفرینینە تابوورو گەشمەردە ڕووکەنی ئەرەمەرزیا. ئی تابوورە لاو گەشمەردە ڕوکسەن عەفرینێوە ڕێک وزیا. چەنی ئی تابوورەیە ئەرەمەرزنای تابوورەکاو خۊسەری دەسش پەنە کەرد.

٢٥و شوباتوو ٢٠١٣ینە دربێسیەنە تابووروو گەشمەردە بەرچەمی،  ٨و ئازاروو ٢٠١٣ینە تابووروو گەشمەردە عەدالەتی قامیشلۊنە، جە ٢٤و ئازارو ٢٠١٣ینە تابووروو گەشمەردە دجلەی کۊبانێنە و تابووروو گەشمەردە زۊزانی لە دێرکەنە ئەرەمەرزیا. ئی تابوورۍبیۍبە زەمینەسازیی سوپابییەی ژەنۍ وەرنیشتەنە. پێسە جە ٤و نیسانوو ٢٠١٣ینە یەکینەکاو پارێزنای ژەنۍ(یەپەژە) ئەرەمەرزیۍو ژەناو نەتەوەکاو کورد، عەرەب، ئەرمەن و سوریانی بەشدارۍبیۍدلێشەنە. یەپەژە تەنیا  سنووروو وەرنیشتینە نەمەنۊ، بەڵکوم جە فەرمانەو ٢٠١٤و سەروو شەنگالینە فریاو هاواروو خەڵکوو شەنگالی کەوت و چەتەکااو داعشیش ماڕۍو بەسەدان ژەنیی ئێزیدییش دلۍدەسوو چەتەکاو داعشینە ڕزگارۍکەردێ. یەپەژە ئەزموونەکاو وێش پێشکەشوو یەکینەکاو ژەناو شەنگالی (یەژەشە)ی کەردۍتاوەکوو ئا یەکینە مەرزیۊرە.

ئەنجوومەنوو ژەناو سوریای

ئەنجوومەنوو ژەناو سوریای، کە جە ٨و ئەیلولوو ٢٠١٧ێنە بە بەشداریی ٢٠٠ ژەنا  تەماموو سوریاینە، جە مەنبەجەنە کۊنگرەو ئەرەمەرزنای وێش بەست و چا وەختۊ بە بەردەوامی سەرانسەروو سوریایەنە کۊشیای بە ڕێکوستەی ژەنا مکەرۊ. جە ٢٠و گوڵانینە گەڕەکەو شێخ مەقسودوو حەلەبینە کۊنگرەو دووەموو وێش بەست و ٢٥٠ ژەنیی سووریۍپێسەو ئەندامی بەشدارۍبیێ. هەرمانەکاو وێش جە چوارچوەو کۊشیاینە پەی واوەی ئەرەمەرزنای، چارەسەروو پەرسەکاو سوریای و بونیاتنیای ژیوای یەکسانی و ئازادی بەردەوام پەنە مکەرۊ.

ئەنجوومەنوو ژەناو سەرنیشت و وەرکەوتوو سوریای

ڕێکوستەیەکاو ژەنێ، کە ماوەو ١٢ ساڵا بە یۊبییەی ستاری دەسش پەنە کەرد و دمایی بە خەباتەکاو کۊنگرەو ستاریوە بەردەوامییش بێ، جە ڕزگارکەردەی چندین هەرێمانە جە لایەنی سوپایی، دیپلۊماسیی، چاندی، سیاسی و ئابوورییوە دلۍگلێرگەینە دەورش گێڵنا. گردوو پارت، ئەرەمەرزیاو گلێرگەی مەدەنی، پارتی سیاسی و ئەرەمەرزیای نیشتیمانی مەیدانوو وێشەنە هەرمانە کەرێ. بەتایبەت دماو ئانەیە مەیدانەکاو ڕەقە، تەبقا، دێرەزور و منبجی جە ئەرەگیرکاری ڕزگارۍکریێ، ئی مەیدانە پێویسییش بە وەشکەردەی  بە وەشکەردەی ئەنجوومەنێوی هامبەشی بێ. بە سەرمەشقایەتیی کۊنگرەو ستاری ژەنی و تەڤگەرەکاو هەرێمەکەی بە گفتوگۊکەردەی سەروو ئەرەمەرزنای ئەنجوومەنێوی هامبەشوو ژەنا ساڵەو ٢٠١٩ینە کەوتۍدلۍهەرمانکەردەیوە و هەنگامێوی گەورێشا نیا. ئەنجوومەنوو ژەناو سەرنیشتی و وەرکەوتوو سوریای بە بنەماگێرتەی یەرۍهەرمانە بنەڕەتییا  ١٤و حوزەیرانوو ٢٠١٩ینە ئەرەمەرزنیا. بی بە ئەنجومەنی هامبەشوو ٥٢ تەڤگەراو ژەناو کورد، عەرەب، سوریان، ئەرمەن، کلدانی، تورکمان و چەرکەسانا.

جڤاتوو ژەناو زەنوبیای

دماو ئانەیە شۊڕشوو وەرنیشتی  سەرنیشتنە و وەرکەوتوو سوریاینە وەڵا بییۊ، پەی مەیدانە ڕزگارکریایەکاو پێسەو منبج، تەبقا، ڕەقا و دێرەزوری گفتوگۊ بارەو ئەرەمەرزنای رێکوستەی تازەو ژەناوە کریا. ئی هەرمانۍچێروو چەترەو کۊنگرەو ستاریوە بریێنۍڕاوە، ١و حوزەیرانوو ٢٠٢١ینە فاڕیا پەی ئەرەمەرزنای ژەناو زەنیوبیای. هەرێمەکاو پێسەو وەک ڕەقا، تەبقا، منبج و دێرەزور وێشا ڕێک وست و سەروو بنەماو وێیاونای بە گردوو ژەنا جە گردوو پێکئامایەکاو سەرنیشت و وەرکەوتوو سوریاینە دەسش بە خەباتی کەرد. سەروو بنەماو ڕزگارکەردەی ژەناو جڤاتوو ژەناو زەنیوبیای منبەج، ڕەقا، تەبقا و دێرزورنە ٤ نویسگۍئەرەمەرزیێ. ئی نویسگۍلاو ٧ دەساو ڕاوەبەرییوە بریێنۍڕاوە. سەروو پەرسەکاو دادپەروەری، پەرەوەردە، بنەیانەو گەشمەردا، ئابوری، پارێزنای، ئەرەیاونای، تەندروسی، چاند و هونەر ١١ کۊمیتۍئەرەمەرزیێ. دەوری بنەڕەتیی ئی کۊمیتا ئانەنە کە ژەنی هەرێمە ڕزگارکریایەکانە ڕێکۍبوزۊ، بەشداریی هەرمانۍبکەرۊ و گرد کەسێوە ڕێک بوزۊ و پەرەوەردەش بکەرۊ. پێسە ڕێکوستەی دروسوو ژەنا سەروو بنەماو کۊشیای ئازادی و  دیموکراسییش وەش کەرد. 

هێزەکاو ئاسایشوو دلۍژەناو سەرنیشت و وەرکەوتوو سوریای

سەرنیشت و وەرکەوتوو سوریاینە کە گردوەخت مبۊ بە ئامانجوو هجوومەکا، پەی مسۊگەرکەردەی ئاسایشوو دلۍژەنا، یەکینەکۍئەرەمەرزیێ. هێزەکاو ئاسایشوو دلۍژەنا، کە بە ٢ کەسێوە وێشا ڕێک وست، ١٠و مژداروو ٢٠١٣ینە ڕێکوستەی وێش دەس پەنە کەرد، جە ٣٠ی حوزەیرانوو ٢٠١٤ینە ئەرەیاونیا. ئەکادیمیاو گەشمەردە هیرا وانی، کە ئەنداماو ئاسایشوو دلۍژەناو سەرنیشتی و وەرکەوتوو سوریای دلێشەنە پیشەییۍبێنێ، گرد ساڵێو سەدان بەرشیێش بێنێ. هێزەکاو ئاسایشوو دلۍ ژەنا، کە پەی مسۊگەرکەردەی ئارامی و سیستمی دلۍگلێرگەینە ڕاوشۊن گێرێرە وەر و جە وڵێگێرتەی ڕووەدایەکانە دەوروو وێش وینێ، وەراوەروو تندوتیژیی دژ بە ژەنا، دەسدرێژی سەروو زارۊڵا و تندوتیژی دلۍخێزانینە بکۊشیا، هەرمانەی پەرەوەردەییە بەرۍ ڕاوە. 

بەردەوامیش هەن.....