وەزارەتو دارایی هەرێمو کوردستانی بڕیارش دا بە بڕییەی بەشێ جە مووچێ مووچەوەرانێ کە بە نایاسایێ مووچێشان جە حکومەتی وەرگێرتێنێ.
وەزارەتەکە ئاشکراش کەردەن: " پاڵپەشت بە یاساو چاكسازیی ژمارە (٢)ێ ساڵە (٢٠٢٠)ی و چاكسازیی کەردەی جە (مووچە، دەرماڵە، ئیمتیازێ و یانەنشینی)یەنە جە هەرێمو كوردستان بڕیار دریا بە:

- بڕییەی مووچێ و موچێ یانەنشینی (١٠٦٠٩) دە هەزارێ و شەش سەد و نۆ مووچەوەرێ كە جە سیستەمو بایۆمەتریەنە دووێ جارێ یان زیاتەر نامێشان تۆمارێ كریێنێ کە ژمارەشان (٢١٥٨٨) بیست و یەك هەزارێ و پێنج سەد و هەشتا و هەشت دۆسیێنێ و بە نایاسایی مووچێشان وەرگێرتێنێ.

- هەر مووچەوەرێ بە بڕیارەکەی زیانمەند ببۆنە، مافش هەن تانەش ونەبڎۆنە و لایەنی پەیوەندیداری بەسەربکەرۆنەوە.

بەڵام وەزارەتەکە باسش جە باقی ئا مووچەوەرا نەکەردەن کە جە (٢١٥٨٨) دۆسیێەنە مەنێنێوە و ڕۆشنش نەکەردەنەوە، کە ئایا ئاڎێ یاسایێنێ یان نایاسایێنێ و یاخود پەی لایی کەردەیشان کار سەرشانەوە مەکریۆن.

بە ئامارە نافەرمیەکان، سەدان هەزارێ مووچەوەرێ نیاسایێ جە هەرێمەنە هەنێ کە گرفتی بنەڕەتیشان پەی حکومەتی خوڵقنان و ساڵانە ملیاران دۆلارێ جە بودجە و دارایی هەرێمیشان پەی تەرخان مەکریۆن.

وەڵتەر سەمیر هەورامی، کە واچەرو  قوباد تاڵەبانی، یاگەگیرو  سەرۆکوەزیرانو هەرێمو کوردستانیەن بە دەستگاکێ یاونەری هەرێمیش واتەبێ: "106 هەزارێ و 839 كەسێ جە یە‌ك مووچە‌ی زیاتەر هۆرمەگێرانێ، بەڵام سەرجەشان بە یاسا ڕێکوزیێنێ. هەرپاسە زیاتەر جە 16 ھە‌زارێ و 500 كە‌سێ بە نایاسایی زیاتەر جە یەک مووچەی هۆرمەگێرانێ".
 
 
ژمارەو مووچە‌وەرانو هەرێمی:
بەفەرمی 1251451 کەسێن، بەڵام ئاماری نافەرمی باس جە یەک ملیۆن و نیمی مەکەرۆن.
 
مووچەوەرێ (سە‌ربازیێ و شارستانیێ):
751805
 
مووچەوەرێ یانە‌نشینێ:
242269
 
وارسیێ شە‌ھیدا و زیندانیێ سیاسیێ:
98937
 
چەمداری كۆمە‌ڵایە‌تی و خاوە‌ن پنەوازیێ تایبەتێ:
159160
 
زیاتەر جە‌ 250 ھە‌زار كە‌سێ بە پلێ سە‌ربازیێ مەرزیێنێرە و مووچەوەرێنێ و کە سەر بە پۆلیس، پێشمە‌رگە‌ ( ھێزە‌كێ 70ی یەکێتی نیشتمانی کوردستانی-یەنەکە و هێزەکێ 80ی و پاسە‌وانی و زێرە‌ڤانی سەر بە پەدەکە-یەنێ.
 
فرەتەرین هەمانبەرێ و مووچەوەرێ سەر بە (وەزارەتو پەروەردە)یەنێ کە ژمارەشان 167405 کەسێن و کە 22.2% مووچەوەرکێ جەوێش مەگێرۆن.

دمای وەزارەتو پە‌روە‌ردە‌ی، (وە‌زارە‌تو دلێوێ- ناوخۆ)یە‌ن کە فرەتەرین مووچەوەرێش هەنێ، کە ژمارە‌شان 144244 کەسێن و کە 19.1% مووچەوەرکێ هەرێمیش جەوێش مەگێرۆن.
 
وە‌زارە‌تو پێشمە‌رگە‌ی، ە پلەی یەرەم مەیۆنە و 141096 کەسێ مووچەوەرێش هەنێ و کە  18% مووچەوەرکێ هەرێمیش جەوێش گێرتەن.
 
ڕێژەو مووچەوەرێ و هەرمانبەرەکان بەپاو ڕەگەزیشان:
37.2% ژەنیەنێ
62.8% پیێنێ
 
فرەتەرین ڕێژەو ژەنێ ئینێ ‌وەزارە‌تو پە‌روە‌ردە‌یە‌نە كە‌ 55%ـەن. كە‌متەرین رێژە‌و ژنێ ئینێ وە‌زارە‌تە سە‌ربازیی و چەکداریەکانێ کە 5%ـەن.
فرەەرین ڕێژەو ژەنێ ئینێ هەرمانگا شارستانیێ و ناچەکدارییەکانە کە 47%‏ـەن.

هەرپاسە دەیان هەزار کەسێ تەرێ بەنامێ جیێ جیێ تەرێوە چوون، پاسەوانی و پارێزوانی وەرپەسێ حزبەکان،  بارەگا حزبییەکێ، پارێزنای بۆڕییەکێ و نەوتێ و گازی، مووچێ هۆرمەگێرانێ و شارەزێ بوارەکەی هۆرگێرتەی ئا جۆرە جە مووچەی بە نایاسایی و گەندەڵی جە قەڵەم مڎانێ، چونکە بە شێوازی ساختەکارانە جە حکومەتو هەریمی پوڵ پەی دای مووچەکانشان دابین مەکریۆنە.

مووچە یۆن جە کێشە بنەڕەتیەکانو حکومەتو هەرێمو کوردستانی و حکومەت مانگانە تواناو دای مووچەیش نییەن. بەجۆرێ کە جە ساڵێ ویەردێنە تەنها پەنج مووچێش پنە دریێنێ و هەفت مووچەکێ تەرێ چارەنویشان نادیارەن. هاوەخت دیاریچ نییەن، حکومەت پەی ساڵەو 2021ی، چ پلان و کارنامێوش هەن و چەنی مووچە و خزمەتگوزاری پەی گەلی دەستەبەر مەکەرۆنە.