فەرهەنگی ”هەورامی- سۆرانی“ لهۆنی جە ئامادەکەردەی نۋیسەر و ڕۆشنۋیر ڕەفعەت مورادی چاپ و ۋەڵاۋکریاۋە و کتێبخانەی هەورامی و کوردیش پنە زەنگین بی. جەی بارەۋە مورادی جە ڕووپەل-و وێشەنە جە فەیسبوک نۋیستەنش:

وه‌ڵێ گردچێوی

وانه‌ری وه‌شه‌ویس، كه‌لتووری كورده‌واری كه‌لتوورێوی ده‌وڵه‌مه‌ند‌و به‌نرخا، نه‌بیه‌ی كه‌لتووری یان بایه‌خ نه‌دای پنه‌ش، پێسه‌نه‌ ئانه‌ی گه‌نجێوه‌ت یانه‌نه‌ بۆ به‌ڵام لاش وه‌نه‌ نه‌كه‌ریۆ ‌و بلی لاو خه‌ڵكیۆ زه‌ڕ یان پوول قه‌رزكه‌ری؟ ئێمه‌ی هه‌ورامی گه‌نجینێوی یه‌كجار گه‌ۆره‌مان هه‌ن كه‌ نه‌ته‌نیا متاومێ وێما ده‌وڵه‌مه‌ن كه‌رمێ، به‌ڵكۆ متاومێ گردو كوردستانیش پنه‌ ده‌وڵه‌مه‌ن كه‌رمێ، چونكه‌ كه‌لتوور سه‌رچه‌مه‌و ئه‌وه‌ژیوای‌و پاگێرته‌و زوانیا‌و ئه‌گه‌ر كه‌لتوور نه‌بۆ زوان ئاوراو ته‌ژنه‌ مه‌نۆوه‌‌و گه‌وره‌ مه‌بۆ، به‌داخۆ ئارۆ نه‌ته‌نیا لایه‌نه‌ وه‌رپه‌رسه‌كێ كوردستانی، به‌ڵكو وێچما وه‌راوه‌ر به‌ئا گه‌نجینه‌ زوانی‌و كه‌لتوورییه‌ كه‌هه‌نما بێباك‌و كه‌مته‌رخه‌مێنمێ، غافڵێنمێ چانه‌ی خه‌ریكا به‌شێو فره‌‌و په‌ڕبه‌هاو وێناسو نه‌ته‌وه‌ییما ج به‌ین ملۆ ‌و كه‌س نیا لاش وه‌نه‌ كه‌رۆوه‌ و مشوورش وه‌رۆ، ڕه‌نگه‌ فره‌ كه‌سێما با كه‌ هه‌ست پا ته‌رسه‌ گه‌وره‌یه‌ كه‌را، به‌ڵام كه‌سما قۆڵما په‌ی هۆرنه‌ماڵان‌و زه‌حمه‌توو وێما نه‌دان، من وێم ماننا پی كاریۆ، كاریوه‌ سه‌خت‌و دوور‌ودرێژا‌و، ته‌نیا به‌من مه‌كریۆ ‌و به‌منیچ ته‌مام مه‌بۆ، به‌ڵكو من به‌پاو توانایم ڕچه‌كه‌ی ماڕو، ئیتر ئانه‌ شمه‌ندێ كه‌ مشیۆ خاس خاس شێلدێش‌و بیاوندێش مه‌قسه‌د.

برا‌و واڵه‌ی ئازیز:
هه‌رپاسه‌ واتم ئی فه‌رهه‌نگه‌ گه‌نجینێوی كه‌لتووری‌و زوانه‌وانیی به‌نه‌رخا په‌ی نه‌وه‌ی تازه‌‌و ته‌نانه‌ت په‌ی ئاكه‌سایچه‌ كه‌ گرنگی به‌ كه‌لتوور‌و نه‌ته‌وه‌كه‌یما مدا، هۆكار‌و وێماننا‌و من پی هه‌رمانێۆ گێلۆوه‌ په‌ی ئا ئه‌ركه‌ نه‌ته‌وایه‌تییه‌ كه‌ به‌ئه‌ركو سه‌روشانۆ وێمش مزانوو، جه‌ ڕاسییه‌نه‌ ماوێو چی وه‌ڵی پێسه‌ به‌شو رۆشنویری فۆلكلۆر‌و سلێمانی به‌شداریم كه‌رد جه‌ سیمینارێویی تایبه‌ت به‌ رۆشنویری فلكلۆریی جه‌ هه‌ولێره‌نه‌ كه‌ “یۆنیسیڤ” ئاماده‌ش كه‌رده‌بێ، چاگه‌ په‌یم به‌ركۆت: هه‌ورامان چن ده‌وڵه‌مه‌ننا‌و چن متاۆو یاگێ بایه‌خ‌و گرنگی پنه‌دایبۆ په‌ی رۆشنویریی فۆلكلۆریی كوردی، په‌وچی به‌په‌له‌ قۆڵم هۆرماڵا په‌ی كۆكه‌رده‌یۆ وشه‌ فۆلكلۆر‌و ڕه‌سه‌نه‌كا هۆرامانی، په‌ی ئاماده‌كه‌رده‌ۆ ئێ فه‌رهه‌نگه‌ فۆلكلۆرییه‌ ده‌سو هه‌مكاری په‌ی گرد لایۆ‌و گرد دڵسۆزیویی درێژكه‌رو‌و، ڕاسا چنه‌كه‌سێوه‌ وه‌ڵته‌ر وێشا ماننان‌و خزمه‌تێوی گه‌وره‌شا به‌ فه‌رهه‌نگو هۆرامانی كه‌ردن به‌ڵام هه‌ورامان شێوه‌زاری جۆراوجۆر‌و جوگرافیای په‌رشو وڵاوش هه‌ن‌و كه‌سما به‌ته‌نیایی مه‌تاومێ ئی هه‌رمانه‌ گه‌ورێ ته‌مامنمێ، مامۆسا جه‌مال بێدار هه‌وڵێوه‌ گه‌وره‌ش دان‌و یاگێ ده‌ست وه‌شییه‌ن به‌ڵام ڕه‌نگا پێویست كه‌رۆ كه‌سانێته‌ر ج هۆرامانو ته‌خت‌و ژاوه‌رۆی‌و هه‌ورامانوو له‌هۆنی به‌تایبه‌ت به‌شوو ئێرانی، به‌پاو تواناو وێشا خه‌رمانوو فۆلكلۆره‌كه‌یما ده‌وڵه‌مه‌ن‌و گه‌وره‌ته‌ر كه‌را‌و بتاومێ ده‌س ده‌یمێ ده‌سو یۆی‌و یانێویی گه‌وره‌ی فۆلكلۆریی په‌ی نه‌ته‌وه‌كه‌یما وه‌ش كه‌رمێ، من ئی ڕا دوورو درێژێمه‌ گرتێنه‌وه‌ر ئاماده‌نا تا گردیاگێنه‌ بار وزو، به‌ڵام خۆ مشیۆ كه‌سێو بۆ ده‌سبارم چه‌نی بدۆ‌و باره‌كه‌یما یاونمێ مه‌نزڵ، هیواداره‌نا هه‌ریۆ جه‌شمه‌ ئاكه‌سه‌بۆ كه‌ ده‌سبارم چنی مدۆ، ده‌سو ئائازیزایچه‌ وه‌شبۆ كه‌به‌ڕاگوزه‌ر یان به‌مێمانی گه‌وره‌شا كه‌ردا‌و به‌ وسته‌ویره‌ی یان به‌هامكاری كه‌رده‌یشا ئی هه‌گبه‌شا ده‌وڵه‌مه‌نته‌ر كه‌رد یاخوا نموونه‌تا زیاد بۆ .

مه‌ندێ به‌وه‌شی
براتان: ره‌فعه‌ت مورادی

سوپاس ‌و پێزانین :
خوێنه‌ری به‌رێز بۆ ئاماده‌ كردنی ئه‌م به‌رهه‌مه‌ سوودم له‌گه‌ڵی كه‌س وه‌رگرتووه‌ كه‌ به‌مێوانی یان له‌دانیشتنه‌كاندا به‌خزمه‌تیان گه‌یشتووم، ئه‌و به‌رێزانه‌ له‌سه‌رنج ‌و زانیاری خۆیان بێبه‌شیان نه‌كردووم به‌لام ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ به‌تامه‌زرۆییه‌وه‌ هاته‌ پیرمه‌وه‌‌و چاوی له‌ به‌رهه‌مه‌كه‌مدا خشاند‌و كاتی خۆی پێبه‌خشیم:
-دكتۆر ناجیح گوڵپی كه‌ به‌پێداچوونه‌وه‌‌و تێبینییه‌ ورد‌و ژیرانه‌كانی به‌رهه‌مه‌كه‌ی ده‌وڵه‌مه‌ندتر كرد.
-مامۆستا دارا هه‌ورامی كه‌ له‌لایه‌ن ب –رۆشنبیری سلیمانی ئه‌ركی ڕاده‌ربڕین ‌و هه‌ڵسه‌نگاندنی پێسپێرا ‌و به‌ دڵسۆزییه‌وه‌ یارمه‌تیده‌ری به‌ چاپ گه‌یاندنی ئه‌م به‌رهه‌مه‌ بوو.
-خزم‌و دۆستی خۆشه‌ویستم كاك شیرزاد محه‌مه‌د سه‌لیم ناسراو به‌ شێرزاد ته‌ویڵه‌یی كه‌ به‌ وردبینی‌و زانیارییه‌ به‌سووده‌كانی زۆر وشه‌ی بۆ ڕاستكردومه‌ته‌وه‌ بۆیه‌ سوپاسی بێپایانی كاك شێرزاد‌و هه‌موو ئه‌و به‌رێزانه‌ ده‌كه‌م كه‌ ته‌نانه‌ت به‌ تاقه‌وشه‌یه‌ك قامووسه‌كه‌یان گه‌یانده‌ ئه‌مڕۆ.
-هاوسه‌ری خۆشه‌ویستم(نه‌جات خان) كه‌ چ به‌ تایب كردن‌و چ له‌رێگای زانیارییه‌ به‌سووده‌كانی‌و چ به‌ زه‌حمه‌ته‌ به‌رده‌وامه‌كانی یار‌و یاوه‌رم بووه‌.

بۆ نووسین‌و ئاماده‌كردنی ئه‌م فه‌رهه‌نگه‌ فۆلكلۆرییه‌ سوودم له‌م سه‌رچاوانه‌ وه‌رگرتووه‌:

1- عبدالرحمان شرفكندی- فه‌رهه‌نگی كوردی –فارسی هه‌نبانه‌ بۆرینه‌- سروش 1369
2-جه‌مال حه‌بیبوڵا(بیدار) فه‌رهه‌نگی هه‌ورامی سۆرانی (وه‌رقول) چاپخانه‌ی رۆمان 2008
3-سدیق بۆره‌كه‌یی ،فه‌رهه‌نگی كوردی فارسی (بۆره‌كه‌یی)-چاپخانه‌ی ماهرنگ فجر -1380
4- مه‌لا عه‌بدولكه‌ریمی مودریس- دیوانی مه‌وله‌وی- انتشارات كردستان –چاپی دووه‌م-1382 
5- -عوسمان موحه‌مه‌د هه‌ورامی- هونه‌ری بیناسازی له‌ هه‌ورامان-گۆڤاری ڕامان ژماره‌ 49-ساڵی 2000
6-جمیل فاروقی، دیوانی میرزا سعدوڵا خه‌دیری- ئیحسان 2011
7- داب ‌و نه‌ریته‌ فلكلۆرییه‌كانی هه‌ورامان – ره‌فعه‌ت مورادی

به‌رهه‌مه‌كانی تری نووسه‌ر:
به‌رهه‌مه‌ چاپكراوه‌كان :

1-و- حه‌وت وتار ده‌رباره‌ی وه‌رگێڕان، ن-كورش سه‌فه‌ری، خانه‌ی وه‌رگیران- 2005
2-و-گرنگی كورد و كوردستان…،چاپخانه‌ی روون، ن-مه‌نسور مه‌خدووم
3-ئاییین، زمان و ره‌چه‌ڵه‌كی كورد،2008 ن-حشمه‌توڵا ته‌بیی ،چاپ و بلاوكردنه‌وه‌ی سلیمانی- 2008
4–بژی گه‌نده‌ڵی، چاپ _مه‌كته‌بی بیر‌و هۆشیاری 2006-عه‌لی ره‌بیعی
5—ئا،سوسیالیزم‌و چه‌پی نوێ– چاپ‌و بلاوكردنه‌وه‌ی سلیمانی-2007
6-ن، چه‌پكه‌ گوڵێكی ره‌نگاڵه‌، نامیلكه‌ شیعر ، مه‌ڵبه‌ندی رۆشنبیری هه‌ورامان
7-و-نزای به‌رخه‌كان،چاپ ‌و بڵاوكردنه‌وه‌ی سلیمانی، ن – ره‌زا قاسمی،
8- بارگه‌ (لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك له‌سه‌ر ئه‌ده‌ب‌وهونه‌ری گۆران(ماچۆ- هه‌ورامی)، چاپ و بڵاو كردنه‌وه‌ی سلێمانی – 2012
9- پێشینه‌و ئێستای دیارده‌ی پان توركیزم، به‌هرام میر ئه‌حمه‌دیان، چاپ- ئاكادیمیای هۆشیاری ‌و پێگه‌یاندنی كادیران 2014
10- مێژوی هاوچه‌رخی ئێران(بیره‌وه‌رییه‌كانی ئه‌فسه‌رێكی كورد – مه‌حمود ئیرانپه‌نا)ن چاپ و په‌خشی سه‌رده‌م 2018

به‌رهه‌می به‌رده‌ست: 
– توحفه‌ی ناسری (مێژوی ئه‌رده‌ڵان)، میرزا شوكرڵا سنندجی
– مێژوی سانسۆر له‌ فه‌ره‌نسا
– مێژووی لهۆن 
– نێرگسه‌ جاڕ(كۆمه‌ڵه‌ چیرۆكی فارسی وه‌رگێردراو) 
-فه‌رهه‌نگی داب‌و نه‌ریته‌ فلكلۆرییه‌كانی كورد