چەمەو بەنڎەی فرە کەم بەکار مەیو ڕستەنە و قسیٛ-کەردەینە، یانی چەمێوە سست و ناچالاکەن، پەیلوایچ هەن ماچوٙ چەمە نیەن، وەلێم قەڎێ ڕیٛخەکەیش فرە بەکاریٛنیٛ 
بەنڎ: قەڎو چەمەین و کەردەی ویەردەی نزیکەن
بەن: ڕیٛخەو چەمەین
نمونیٛ: کاوان دەگاو ویٛشانە بەند نمەبوٙ. هیزی ئاماوە و لواوە ساتێوە بەند نەبی. 
بەن: ڕیٛخەو چەمەین وەلێم بڕێ یاگیٛنە ماناو  نامیٛ هوٙرگیٛروٙنە، ئینە خاسیەتێوەن فرەو ڕیٛخەکانو چەمەی پاسنیٛنیٛ، بەنو دڵیت گنوٙرە. بەنو یەهەریت پڕچیوٙ.
(بەنڎ، بەن) ماناو(رباط) ی عەرەبی بەخشوٙ.
بەنڎ یام بەن زوانی هەورامینە هەردوی دەمواچ کریانە، مانێوە بەخشانە
بەنڎوٙک: ئا بەنڎەنە هەکە چڵو هەنارەکەی لکوٙ پۆ هەنارەکەیوە، یام هەر میٛوێوە تەر، مرویٛ، هەشتاڵوی، بەنڎوٙکو هەناری، کێشیش ئتر هەنارەکە کنیوٙوە.
بەنڎەن: بەنڎەن یاگێوەنە ئینا وەرانوەرو شارو هەوراوٙمانی تەختیوە.
  هەرپاسە یاگێوەنە ئینا بەینو دەگاو بەڵخەینە و هاواری و خەرپانینە، مڎیوٙ بیاریٛ و هانەگەرمڵەی، ڕەنگا یاگیٛ تەریچ با هەورامانەنە بە نامیٛ بەنڎەنی، من نمەزانوشا. 
بەنڎەن واتێوە ئەرەتاشیێنە جە (بەنڎ +ەن) وەشە کرێنە
ڕیٛخەو چەمەی(بەن)، بەشداری مکەروٙنە جە دروسنای فرەو واتەکانە.
بەن: بەن و گوٙچەوەنی( ئاهەرمانێتە چەنی کەردە، من فرە خەریک بیا نەتاوام( پیٛسە بەن و گوٙچەوەنی)، چیٛگەنە بەن نامیٛێ دەسینەینە.
ئەجوٙ سەوەی بەن بڕیان( ئەجوٙ سەوەی بن بڕیان) هەردویشا گونجیو چوون سەوەکە جە هەرمانە گنوٙ
بەنو تەوەنکیٛ بیٛزۆ ئیجا نوێڵەکەش گیرنەنە با وەش بکنیوٙ.
میٛخەک بەنڎە، کەمەربەنڎە، گولە بەنڎە 
وەڵبەند، دلیٛبەنڎ، دمابەنڎ جە ویارو ڕازوانینە بەکار مەیوٙ
بەنڎ هەورامین هەم سوارانیەنە بەکار مەیوٙ پیٛسە دەربەنڎ= دەروەند، یانی بەنڎەکە فاڕیان پەی وەندی، جە فارسینە بیەن بە (وند).
بەندە: نامیٛ چەمینە" اسم مصدر": بەنڎ+ە= بەنڎە. ڕستەنە پیٛسە نامیٛوە هەرمانە کەروٙنە.                         من بەنڎەو خواینا. سەوای کێ مەنوٙوە؟ بەنڎە مەنووە.  چیٛگەنە ماناو ئانەی بەخشو هەکە من بە جوٙرێ جە جوٙرەکا بە بە سیانا بە خوایوە بەندەو ئاڎینا.
بەندەی و بەند و بەن، ماناو بەسیای و بینیای بەخشوٙنە، یانی هەرجوٙرێوە لەیەکش دەیۆ ماناو پەیوەندی و لکای و بەستەی مڎوٙنە.