هەفتەییک لە تەحریر
"هێج لایەنیکی سیاسی ناتوانی گۆڕەپانی تەحریر کۆنترۆڵبکات و بڵیت: نوێنەرایەتی خۆپیشاندەران دەکەم، بەڵکو خەڵکی خۆی نوێنەرایەتی خۆی دەکات"
لە قۆناغی دووەمی خۆپێشاندانەکانی عێراق بەپێ ڕاپۆرتی کۆمیسێۆنی مافەکانی مرۆڤی تا ئیستا (٣٠٢) هاوڵاتی لە لایەن هێزە ئەمنیەکانەوە کوژراون و زیاتر لە (١٠٠٠) کەسیش برینداربوون.
- هۆکاری سەرهەڵدانی خۆپێشاندانەکانی عێراق؟
- داواکارەیەکانیان چین؟
- کێ لە پشتی ئەو خۆپێشانداناوەیە؟
- کێن ئەوانەی خۆپیشاندەران دەکەنە ئامانج؟
بۆ مەبەستی وڵامی ئەو پرسیارانە هەفتەیک لە گەڵ خۆپێشاندەرانی گۆڕەپانی تەحریر مامەوە هەوڵ دەدەم بەپێ ئەو زانیارانەی کە لەو ماوەیەدا دەستم کەوتوە وڵامی پرسیارەکان لەم ڕاپۆرتە بنوسم.
گەڕێکی تری سەرهەڵدان و نارەزایەتی خۆپێشاندانی جەماورەی هاوشێوەی بەهاری عەرەبی وڵاتانی کەنداو و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی گرتۆتەوە، هەر یەک لە وڵاتانی عێراق، کوێت، لوبنان، ئوردن و ئێران جامەوەر لە دژی سیستەمی سەر دەست و دەسڵاتدار نارەزایەتی دەر دەبرن هەر وڵاتە و بە تایبەت مەندی وفۆرمی خۆیان خۆپێشاندەران گوزارشت لە ناڕەزایتیەکانیان دەکەن.
ئەوەی مەبستە باسی بکەم عێراقە، لە ١ ئۆکتۆبەری ئەم ساڵ بە پێشنگایەتی گەنجان و چین و توێژە جیاوازەکان خۆپێشاندان و ناڕەزایەتی لە بەغدادی پایتەخت و شارەکانی تری خاوار و ناوەڕاستی عێراق دەستی پێكرد، هەر زوو هێزە ئەمنیەکان بە ئاگرو ئاسن ڕوو بە رووی خۆپێشاندەران بوونەوە، ژمارەیەکی زۆری خۆپێشاندەر لە ئەنجامی تەقەی ڕاستەو خۆی هێزە ئەمنیەکان گیانیان لە دەستداو بریندار بوون، واتا خۆپێشاندانەکانی عێراق بە خوێن ڕشتن دەستی پێکرد پێچەوانەی ئەوەی کە ئیستا لە لوبنان دەگوزرێت بەشێوازێکی هیمنانە بەڕێوە دەچێت.
خۆپێشاندان هەفتەیەک بەردەوام بوو دواتر چالاکوانان مۆڵەتێکی کاتیان بە حکومەتدا بۆ ئەوەی داواکارەیەکانیان جێ بەجێ بکات، دوا مۆڵەتی حکومەتم بۆ جێبەجێکردنی داواکاری هاولاتیان ٢٥ مانگی ئۆکتبەری ئەمساڵ بوو، بەڵام داواکاری خۆپێشاندەران ئەوندە ئاسان نەبوو کە لە ماوەیەکی وا کورتدا جێبەجێبکرێت بۆیە خۆپێشاندانەکان هەر لە ٢٥ مانگی ڕابردوو جارێکی تری دەستی پێکردەوە، شەقامەکانی بەغدادی پایتەخت و سەرجەم شارەکانی ناوەڕاست و خواروی عێراق پربوون لە جەماوەری ناڕازی، خۆپێشاندان تا ئیستا بەردەوامە.
من وەک پەیامنێری ئاژانسی هەواڵی فورات لە (٨)ی ئە مانگەوە ڕۆیشتم بۆ بغداد بۆ ئەوەی ڕووماڵی خۆپێشاندانەکان بکەم لە نزیکەوە گوێ لە داخوازی داواکارەیەکانیان بگرم ماوەی هەفتەیک لەگەڵ خۆپێشاندەران مامەوە، دەمەوێت سەرگوزشتە و چاودێری خۆم لە ماوەی ئەو هەفتیە لە تەحریر بۆ ئێوە بگێرمەوە.
نایی شارمەوە لەسەرەتادا کاتێک لە ڕێگادابووم بۆ بەغداد هەندیک دوو دڵ بووم، بیرم لەوە دەکردەوە ئاخۆ لەوی دەبێت خۆپیشاندەران چۆن مامەڵە بکەن لە گەڵ ڕاگەیاندنکارێکی وەک منی کورد بکەن، ناحەقێشم نەبوو بە هۆی خراپی سیاسەتی هەندیک لەپارتە ناسێۆنالیستە کوردی و عارەبیەکان کە تۆوی ڕق و کینە لە بەینی نەتەوەکان دروست کردوە.
خۆپێشاندەران ڕۆڵێ هێزە ئەمنیەکان دەبینن
یەکەم شەو کاتی چوم بۆ گۆڕەپانی تەحریر بینم خۆپێشاندەرەکان بازگەیان دانابوو ڕۆڵی هێزە ئەمنەیەکانیان دبینی، هەرکەسێک دەچوو بۆ تەحریر پشکنیان بۆ دەکرد، خۆم پێ ناساندن و گوتم ڕاگەیاندنکارێکیی کوردم هاتوم بەدوا داچون بۆ ڕودواکانی ئێرە بکەم بە خۆشحاڵێەوە پێشوازیان لێکردم و کەیف خۆشی خۆیان هێنیەا زمان کە گرنگی بە چالاکیەکانی ئەوان دەدەم، لەدوای ئەوەی چومە ناو خۆپێشاندەران.
هێچ حیزبێک ناتوانی تەحریر کۆنترڵ بکات
دوای (١٠٠)مەتریک ڕۆیشتن بۆ ناو گۆرەپانەکە گروپێک گەنج کە جلی سپیان لەبەر بوو چادریان هەڵدابوو لە ناو گۆرەپانەکە، کامیرەیان بەدەستی منەوە بینی هاتن بەرەو ڕووم ڕێگریان لێکردم خۆیان بە کادری ڕەوتی سەدر ناساند پێان گوتم نابێت ڤێدۆ بگرم ڕوماڵی خۆپێشاندانەکان بکەم، بەڵام هەر لەوکاتدا گروپێکی تری خۆپێشاندەرکان هاتن بە کادرەکانی ڕەوتی سەدریان گوت ئەو خۆپێشاندانە موڵکی هیچ حزبێک نیە کەس ناتوانی ڕێگری لە ڕاگدیاندن بکات، من لە ڕێگای هەڵویستی ئەو گەنجانەوە هەر لەسەرتاوە بۆم ڕوونبۆیەوە کە هێچ حیزبێکی سیاسی ناتوانی بە تەنیا بریار بدات و خۆی بکاتە خاوەنی خۆپێشاندانەکان.
لە درێژەی گەڕان بە گۆرەپانی تەحریردا دەیان چادری ترم بینی کە بەشێکیان لەلاین پارتە سیاسیەکانەوە ڕاسپێردراون بۆ ئەوەی خۆیان لای خۆپێشاندەران شیرن بکەن و خۆیان وا دەردەخەن کە پشتیوانی خۆپێشاندانەکانن، بەشێک لە چادرکانی تریش خۆپێشاندەران و خەڵكی خۆبەخش دایاناوە و تێدا خواردن دابەش دەکەن چارەسەری تەندروستی بۆ بریندارەکان دەکەن .
یەکێک لە چادرەکان لافیتەیەکی پێوە بوو لی نووسرابوو( خوێندکارانی کۆلێژی ئاداب-بەغداد پشتگیری شۆڕشی گەل دەکەن) لە ناو چادرکە گروپێک خوێندکاری ئەو کۆلێژە ئامادەبوون، چوم بۆ لایان و ڕای ئەوانم لا گرنگ بوو چونکە خوێندکاری زانکۆ و گەنجان خاوەن ڕۆلێکی گرنگن لە خۆپێشاندانەکانی گۆڕەپانی تەحریر.
یەکێک لەو گەنجانەی کە لە چادرەکە ئامادەبوو ناوی غەیس جابر بوو خوێندکارەکانی تر وەک بەرپرسیاری خۆیان چاویان لێ دەکرد، گەنجێکی سادە و خوێن گەرم و زێرەک بوو، ئەوەندە هاواری کردبوو و درووشـمەکانی لە دژی دەسەڵات وتبۆوە قورگی بەتەواوتی نوسا بوو بەزۆر قسەی بۆ دەکرا.
"هێچ لایەنێکی سیاسی بە نوێنەری خۆمان نازانین"
دوایی خۆ ناساندن لە غەیس-م پرسی کام لاینی سیاسی پشتیوانی ئێوە دەکات کێ بە نوێنەری خۆتان دەزانن، بە ڕوحێکی ئەنارشیستانەوە وتی:" هێچ کەس بە نوێنەری خۆمان نازانین، لەکەسیش قەبووڵ ناکەین خۆێ وا بناسێنێت، ئەو خەڵکە ڕەش و ڕوتەی کە لێرەیە نوێنەرایەتی خۆێ دەکات نەک چاکەت لەبەر و سیاسیەکان" .
لێم پرسی داواکاریتەن چیە ؟
دەستی پێکرد ١٠ خاڵی لە داواکاریەکانیان بۆ ژماردم، من لێرە بە کورتی چەند خاڵێکی گرنگیان دەخەمە ڕوو کە خۆیان دبینیەوە لە مانەی خوارەوە.
یەکەم: هەڵوەشاندنەوەی حکومەت و دروستکردنی حکومەتێکی کاتی سەربخۆ کە هیچ لە حیزبە سیاسیەکان و کەسایەتیەکانی تێدا جێنگەرن کە ئیتسا لە حکومەتدان.
دووەم: هەڵوەشاندنەوەی کۆمیسێۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردەنەکان و دروستکردنی کۆمیسێۆنێکی نوێی سەربەخۆ.
سێەم : چاکسازی لەیاسایی هەڵبژاردەنەکان بکرێت بە شێوازێکی ڕێکتر ڕێک بخرێتەوە کە پێش لە ساختەکاری بگرێت.
چوارەم: گۆڕانکاری لە هەندیک بڕگەی دەستوری عێراقدا بکرێت.
پینجەم: سیادەی عێراق پارێزراو بێت دەوڵاتانی دراوسێ دەستێوەردان نەکەن لە کارو باری ناوخۆی عێراق بە تایبەتی تورکیاو ئێران.
پێم گوت: غەیس ئەو داواکاریانە قورسە ئەوانە بە حکومەت جێ بەجێ دەکرێت لە ئسیتادا؟
وتی: گۆڕەپانەکە چۆڵ ناکەین تا هەموو داواکاریەکانمان پێک نەیت.
ڕۆژێکی تر لە گەڵ گروپیک لە گەنجەکانی گۆرەپانەکە چوم بۆ چێشتخانەی تورکی(جبل احود) یەکێکە لە باڵەخانە بەرزەکان کە دەکەوێتە نێوان پردی کۆماری و گۆرەپانی تەحریر، لە ساڵی ١٩٨٠ دروستکراوە لە ١٤ قات پیک دێت، شوێنکی گرنگ و ستراتیژیە لە ئیستا خۆپێشاندەران دەستیان بەسەردا گرتوە وەک پەناگەوە جێگا مانەوە بەکاری دێنن ناویان ناوە جەبل احود، ئەو بینایە ماوەیەکی زۆر بوو بەکار نەهێنرابوو لە پێشتر بەڵام لە ئیستادا پەناگەیکە بۆ خۆپێشاندەران خۆیانی تێدا حەشار دەدن بۆ ئەوەی نەبنە ئامانجی دەست ڕیژی چەکی هێزە ئەمنیەکان وەک پێشنگایەکی هونەری ناوەندێک بەکاری دەهینن بۆ بەرێوبردنی کاروبارەکانی خۆپێشاندانی تەحریر، لەسەر دێوارەکەی بە فلێکسی گەورەی نوسیویانە "گەل داوا کارە حکومەت هەڵوشیتەوە (الشعب يريد إسقاط النظام)" لەگەڵ ئەوشدا لە ناو خۆی باڵخانەکە وێنەی قوربانیانی خۆپێشاندانەکە و کاریکاتێری ڕەخنە گرانە لە دەسەڵات نخشێندراوە.
دەرفت دروست بوو سەردانی ناوچەی سەوزم کرد، پێچەوانەی گەرەک و ناوچەکانی تری بەغداد ئەو ناوچەیە یەکێکە لە ناوچە جوانەکان بەتەواوەتی جێاوازە لە ناوچەکانی تری بەغداد بەشێکی زۆری باڵەخانەو دامەو دزگا حکومیەکان لەو ناوچەین، ئاو کارەبای بەردەوامی هەیە جادەو ڕیگاکانی زۆر جێاواز و مۆدێنرترە لە گەرەکەکانی تر، خزمەتێکی زۆری دەکرێت، مرۆڤ هەست ناکات ناوچەی سەوزێش یەکێکە لە ناوچەکانی بەغداد چونکە جێاوازێکی زۆری هەیە، زۆربەی دانێشتوانەکانی ئەو ناوچەیە خەڵکی ئەرستۆکراو پێاوانی دەوڵەتن.
نا یەکسانی هۆکارێکی گرنگی خۆپێشاندانەکانە
جوانی ناوچەی سەوز لە کاتێکدایە کۆڵان و ناوچەکانی تری بەغداد قەت لەوە ناچێت کە پیشتر ئەو شارە لانکەی یەکەم ژیاری مرۆڤایەتی بوبێت زیاتر لە ٥٠٠ ساڵ پایەتخەتی خەلافتی عەباسی بوبێت پایتەختی دەوڵەتێکی وەک عێراق بیت کە ڕۆژانە بە ملێۆنان بەرمیل نەوت لە بازارەکانی جیهان دەفرۆشێت، بەڵکو زیاتر لە کاولە شارێکی داوی شەڕ دەچێت کە گوزران و خزمەت گوزریەکانی لا ئاستێکی خراپدیە بە هەزاران هاوڵاتی تێدا بێکارن، یەکێک لە هۆکارە سەرکیەکانی خۆپیشاندانەکانیش ئەو جێاوزە زۆرەیە کە لە نێوان ناوچەی سەوز و ناوچەکانی تری بەغدادا هەیە.
خۆپێشاندەران هەوڵ دەدن خۆیان بگەێنە ناوچەی سەوز کە بە هۆی دیواری کۆنکریتی و بەر بەست لە گەرەکەکانی تری بەغداد جێاکراوەتەوە و هێزێکی زۆری ئەمنی بە دەوری ئەو ناوچەیدا بڵاوەی پێکراوە.
گەنجەکانی گۆررپانی تەحریر لە یەکەم ڕۆژی خۆپێشاندانەکانەوە لە هەوڵی ئەودان کە لەرێگای پردی کۆماری کە هەردوو ناوچەی گۆڕەپانی تەحریر و ناوچەی سەوز بەیکەوە دەبستێتەوە بپەرێنەوە بچنە ناوچەی سەوز، بەڵام لەگەڵ پێشرەوی خۆپێشاندەران هێزە ئەمنیەکان لە ڕیگەی ئەو پشتینە سەربازەی کە دروستیان کردوە تەقە لە خۆپێشاندەران دەکن دیانکەنە ئامانج.
"ئێرانیەکان تەقە لە خۆپێشاندەران دەکەن"
سەرەڕای ئەوەی مەرجەعی باڵای شێعەکان بەرپرسانی حکومەت و ڕیکخراەکانی مافی مرۆڤ داوا لە هێزە ئەمنیەکان دەکەن کە تەقە لە خۆپێشاندەراکان نەکرێت، بەڵام ڕۆژانە خۆپێشاندەران دەکرێنە ئامنج و دبنە قوربانی، دەربارەی ئەوەی ئایە کێە تەقە لە خۆپێشاندەران دەکات؟ پرسیارم کرد: ڕاینگیاند ئەوانەی تە قە دەکەن ئیرانین جلی ڕەشێان لەبەرەو دەموو چاویان هەڵپێکاوە ڕاستەوخۆ بو کوشتن خۆپێشاندەرکان دەکەنە ئامنج، چونکە خۆپێشاندەران دژی نفوزی ئێرانن لە عێراق ناینەوێت دەنگێکی بەم شێوە بەرزبێتەوە.
خاڵیکی تر گرنگە کە بەرپرسیارانە باسی بکەم ئەویش ئەوەیە کۆمەڵگای عێراق بەکۆمەڵگایەکی داخراو بە ڕووی ژناندا هەژمار دەکرێت، بە پێچەوانەی ئەو داخراویەی کە هەیە ژمارەیکی بەرچاو ژنانم لە ناو خۆپێشاندەران دێت، لە ماوەی ئەم هەفتیە هێچ گیچە لێک یاخود ڕەفتارێکی نامۆ پێاونیشم نەبینی بەرامبەر ژنان.
ئەوەی لە کۆتای دەمینێتەوە بێڵین ئەوەیە کۆی هەموو ئەو ڕووداوانەی کە لە ناوچەکە ڕوو دەدەن چەن دەرئەنجامێکی گرنگمان پێ دەدەن، ئەویش ئەوەیە دەوڵەت نەتەوە یاخود مەزهەب ناتوانی ببێتە وڵام بۆ گەلانی ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەراست کە ماوەی ١٠٠ ساڵ زیاترە ڕۆژهەڵاتی ناوەراست بەو شێوازە بەرێوە دەچێت ئیدی گێشتۆتە قۆناغی ڕزین لە گەندەڵی و ناعەدالەتی، ئیستا گەل داوای سیتەمێکی ئازاد و پێکەو ژیان دەکات لە پێش نەتەوە و مەزهەب فکری سیاسی مرۆڤ بوون هەبێت تێدا هەموو ڕەنگەکان بە بیرو ڕا جیاوزەکانەوە لە خۆ بگرێت.
