سەربارى هەموو ناڕەزایەتییەکانی راى گشتی و ئۆپۆزسیۆن لە دژی سەردانەکەى ئەردۆغان بۆ ئەڵمانیا بەرنامەى سەردانەکەى ئاشکرا بوو. لە بەرلین بە فەرمی پێشوازیى لێدەکرێت. ئەردۆغان رۆژی ٢٨ی ئەیلولی ٢٠١٨ لەگەڵ فرانک واڵتەر شتانمایەر و ئانگێلا مێرکل راوێژکارى ئەڵمانیا کۆدەبێتەوە و رۆژی ٢٩ی ئەیلول لەگەڵ لایەنگرەکانیدا لە کۆلن نمایشێکى جەماوەری رێکدەخات.
سەرباری ئەوەى ماوەى ساڵێکە ئارمین لاشێت سەرۆکی ویلایەتی راین ویستفالیای باکوور (NRW) لە دژی کۆبوونەوەى جەماوەریى ئەردۆغان و هەروەها لە دژی کارەکانى یەکێتیى ئیسلامی تورک و کاری دیانەت (دیتیب - DÎTÎB) لە ئەڵمانیا کار دەکات، بەڵام رۆژی ٢٩ی ئەیلولی ٢٠١٨ و کاتژمێر ١١:٠٠دا لەگەڵ ئەردۆغان ئامادەى مەراسیمى کردنەوەى مزگەوتێکى دەزگاى دیانەتى تورک دەکات لە ئیرنفێڵدی کۆلن، تاوەکو دڵی ئەردۆغان رابگرێت و لەگەڵی هەندێک سەودا بکات.
لاشێت پێشتر جێگرى سەرۆکى گشتیى حیزبى یەکێتیى دیموکرات مەسیحی (CDU) بوو و لە ساڵی رابردووە بووە بە سەرۆکى ویلایەتى راین ویستفالیای باکوور (NRW) و چەندینجار رایگەیاندبوو، کە دیتیب رێکخراوێکە لەلایەن رژێمى ئەردۆغانەوە بەکاردەهێنرێت و چەندینجار رەخنەى لەکارەکانى ئەو رێکخراوە گرتبوو.
لاشێت لە شوباتی ٢٠١٧دا و کاتێک لێکۆڵینەوە لەسەر کارە سیخوڕییەکانى دیتیب دەکرا وتبوی "دەبێت کۆتایى بەکاری ئەو مەلایانە بهێنرێت کە رەخنەى خوێندکاران، مامۆستایان و بنەماڵەى منداڵە تورکەکان لەسەر سیاسەتەکانى ئەردۆغان دەبنەوە بۆ رێکخراوە تورکەکان و دامودەزگاکانى رژێمى تورکیا. ئەو مەلایانە دەبێت بە خێرایى لە ئەڵمانیا دەربکرێن".
لاشێت لە حوزەیرانی رابردوودا بوو بە سەرۆکى راین ویستفالیای باکوور (NRW) گوشارەکانى لەسەر دیتیب زۆر کردبوو و رایگەیاندبوو، دەبێت دیتیب لەسەر بابەتە ئایینییەکان کار بکات و نەک لەسەر مشتومڕە سیاسییەکانی ئەردۆغان، کە پەیوەندییان بەکاروباری ناوخۆی تورکیاوە هەیە.
ئەو سیاسەتمەدارەى حیزبی دیموکرات مەسیحی قسەکانى ماوەى ساڵێک لەوە پێشی خۆی لەبیرکردووە و ئێستا لەگەڵ ئەردۆغان لە رۆژی ٢٩ی ئەیلولی ٢٠١٨دا بەشداری لە کردنەوەى مزگەوتێکی دیتیب دەکات. کردنەوەى مزگەت بۆ ئەو گروپە لەلایەن ئەردۆغانەوە خۆی نیشانەى ئەوەیە ئەو گروپە سەر بە ئەردۆغانن و بەشێکن لە رژێمەکەى ئەردۆغان.
یەک بە یەکى لێکۆڵینەوەکان لەسەر دیتیب داخران
هەروەها هیچ یەکێک لەو مەلایانە کە لاشێت قسەى لەسەرکردبوون و زۆربەشیان لە ویلایەتى راین ویستفالیای باکوور (NRW)دان ئەڵمانیایان بەجێنەهیشتووە. جگە لەوەش دواى کودەتاکەى ١٥ی تەمووزی ٢٠١٦ دەسەڵاتەکەى ئەردۆغان ژمارەیەک مەلاى تایبەتى هەڵبژارد و رەوانەى ئەڵمانیاى کردن.
لێکۆڵینەوەکانى داواکارى گشتیى فیدراڵی ئەڵمانیا لەسەر یەکێتیى ئیسلامی تورک و کاری دیانەت (دیتیب - DÎTÎB) سەربارى ئەوەى ساڵێکى بەسەردا تێپەڕیوە، بەڵام هیچ ئەنجامێکى لێنەکەوتووەتەوە و بەبێ خستنەڕووی ئەنجامى لێکۆڵینەوەکان لە مانگی کانوونی یەکەمی رابردوودا بەشێوەى فەرمی هەموو دۆسیەکانى دیتیب داخران.
کاتێک نێوانى رژێمى ئەردۆغان و حکومەتەکەى مێرکل خراپ بوو، لەسەرەتاى ٢٠١٧دا بەڵگەیەک لەسەر مەلاکانى مزگەوتەکانى دیتیب بڵاکرابوویەوە، کە چۆن لە مزگەوتەکاندا بە ناوی بانگەشە و وتاردانەوەى پڕوپاگەندە بۆ ئەردۆغان دەکەن و لە وانەکانیشدا گوشار دەخەنە سەر منداڵەکان بۆ ئەوەى سیخوڕییان بۆ بکەن.
گەرچی ئەو دۆسیەى مەلا سیخوڕەکان لە میدیاکانى ئەڵمانیادا کاردانەوەى زۆری لێکەوتەوە و تەنانەت دەستکرا بە لێکۆڵینەوەکردن لە مەلا سیخوڕەکان، بەڵام لە ئەنجامدا مەلاکان بەردەوامن لە کارەکانیان و حکومەتى ئەڵمانیاش بەردەوامە لە سەردانەواندنى بەردەوام بۆ رژێمەکەى ئەردۆغان.
ر.م