هۆزات ئاماژەی بە جموجوڵەکان لە عەفرین و ناوچە داگیرکراوەکانی دیکە کرد و وتی، دەوڵەتی تورک لە ئێستا بەدواوە لەگەڵ بەرەی نوسرە شەڕ لە دژی بەڕێوەبەریی خۆبەڕێوەبەر دەکات. هۆزات وتیشی: "لەبەر ئەوە دەبێت بە دڵنیاییەوە کۆمەڵگا لە تەمەنی ٧ بۆ ٧٠ ساڵییەوە بەشداری شەڕی گەلی شۆڕشگێڕیی بێت".

بەسێ هۆزات هاوسەرۆکی دەستەی بەڕێوەبەری کەجەکە لە بەشی دووەمی چاوپێکەوتنەکەیدا لەگەڵ تەلەفزیۆنی میدیا خەبەر بارودۆخی ئێران و عێراق و سوریا و ڕۆژئاوای کوردستان و سیاسەتی حکومەتی ئاکەپە - مەهەپەی بەرامبەر بەعەلەویەکان  هەڵسەنگاند.

بەسێ هۆزات لە سەرەتادا پلانی حکومەتی ئاکەپە - مەهەپەی بە ناوی "کردنەوەی عەلوییەکان" هەڵسەنگاند و وتی: "ئەو پلانە، کە ئاکەپە – مەهەپە بەرامبەر بە عەلەوییەکان بەڕێوەی دەبەن پلانی پاکتاوکردن و تواندنەوەیە. هەر بەو هۆیەوە دەیانەوێت عەلەوییەکان ڕادەستی خۆیان بکەن، بیانتوێننەوە و ئاوێتەى دەوڵەتیان بکەن و بیانخەنە خزمەتی دەوڵەتەوە، ئامانج لەوەش ئەوەیە عەلەوییەکان ڕادەستی خۆیان بکەن و بیانتوێننەوە و تێکەڵ و ئاوێتەى دەوڵەتیان بکەن، چونکا عەلەوییەکان کۆمەڵگایەکن، کە سەدان ساڵە لە دەرەوەی دەوڵەت ژیاون. ئاوێتەى دەوڵەت نەبوون، تێکەل و ئاوێتە بە دەسەڵات نەبون، بە باوەڕ، کولتور و نەریتی خۆیانەوە ژیاون، ڕۆحی کۆمەڵگایان لە تێگەیشتنە لەسەر بنەمای ژیانی دیموکراتیک و کۆمەڵایەتی و پێکەوەبوون و هەرەوەزی، بۆیە یەکێک لە پێکهاتە سەرەکییەکانی هاوپەیمانیی دیموکراسی و ڕەنجە. یەکێکە لە پێکهاتە سەرەکییەکانی تێکۆشانی ئازادی.

فەلسەفەی بنچینەیی باوەڕی عەلەوی ٧٢ نەتەوەیە، بەڵام کاتێک مرۆڤ سەرنج دەدات ئەوە دەبینێت، کە لە ناو عەلەویەکانیشدا نەتەوەپەرەستی دروستکراوە، نەتەوە پەرەستی دروست دەکرێت. دەبێت لەم بوارەدا شەڕێکی تایبەت بە شێوەیەکی ڕێک و پێک و بە ئەنقەست بەرپا کرابێت. هەندێک دەڵێن: "عەلەوییەکانمان لەناو مەهەپە و لەناو ئاکەپەدان. ئەوانەی چوونەتە ناویان کەسانی وەک عیزێت دۆغانن، کە لە ڕاستیی خۆیان دوورخراونەتەوە و خۆیان بەدەستەوە داوە. عەلەوییەکان بەو کەسانەی کە بەمشێوەیە خیانەتیان لە بەها کۆمەڵایەتییەکانی خۆیان کردبێت دەڵێن، ڕووخاوەکان. ڕووخاوەکە".

'دەسەڵات عەلەوییەکان وەک باوەڕێکیش قبوڵ ناکات'

بەسێ هۆزات وتیشی: دەسەڵاتی ئاکەپە – مەهەپە گەیشتوونەتە بەرزترین ئاستی سیاسەتی سەد ساڵەی دەوڵەت لە دژی عەلەوییەکان و وتی: "ئەوەتا جەمخانەکانیان خستووەتە سەر وەزارەتی رۆشنبیری. واتە عەلەوییان وەک باوەڕ قبوڵ نییە. بە پێی ئەو عەقڵیەت و تێگەیشتنە عەلەوێتی کولتورێکە و لە سنوور چوارچێوەیەکی تەسکدایە. هەندێک بەو سیاسەتە هەڵدەخەڵەتێن. ئەردۆغان ڕۆیشت، هەندێکیش پێشوازییان لێکرد. دەوترێت تا ڕادەیەک داواکاری و سەردان بۆ وەزارەتی ڕۆشنبیری کراوە. ئەوانەی ئەم کارە دەکەن، ئەو کەسانەن، کە وەک ئەوەی عەلەوییەکان پێیان دەڵێن، منیش دەڵێم، هەموویان کەوتوو و ڕووخاون، خائین و نۆکەرن. ئەوانە هیچ پەیوەندییەکیان بە عەلەوێتی، بە کولتووری عەلەوێتی و باوەڕی عەلەوێتییەوە نییە. عەلەوێتی باوەڕێکی دیموکراتیکە، باوەڕێکی ئازادە، باوەڕێکی دادپەروەرانەیە. ئەو عەلەویانەی لەگەڵ دەسەڵاتی فاشیست و ڕەگەزپەرست و ناسیۆنالیستدان هیچ پەیوەندییەکیان بە ڕاستی و کولتوور و نەریتی عەلەوێتییەوە نییە. دەبێت عەلەوییەکان ئەم ڕاستییە ببینن".

'ڕێکخستنی فیستیڤاڵ لە گۆڕەپانەکانی بەرخۆدان سوکایەتیکردنە بە سلۆپی و جزیر و ئامەد'

بەسێ هۆزات هاوسەرۆکی دەستەی بەڕێوەبەری کەجەکە لە بەردەوامیی وتەکانیدا ڕایگەیاند، لە لایەکی دیکەوە شەڕێکی قورسی تایبەت لە دژی کورد هەیە و لەوبارەیەوە وتی: "دەوڵەتی تورک دەوڵەتێکی شەڕی تایبەتە، بەڵام ئەم دەسەڵاتەی ئاکەپە - مەهەپە زیاتر لە دەسەڵاتی پێشوو شەڕێکی پیس لە کوردستان بەڕێوەدەبەن، شەڕی پیس لە بڵاوکردنەوەی ماددە هۆشبەرەکانەوە بۆ لەشفرۆشی ئەنجام دەدەن. بۆ نمونە فیستیڤاڵ. لە گۆڕەپانەکانی بەرخوداندا فیستیڤاڵ سازدەکات. لە سلۆپی و جزیر و ئامەد ئەنجامی دەدەن، لەو شوێنانەدا، کە بەرخۆدانی تێدا بوو، گەنجان خوێنی خۆیان بۆ ئازادی ئەم گەلە ڕشت، گیانیان بەخشی، ئێستا هاتوون ئەم کۆمەڵگایەیان کۆکردەوە و ئاهەنگ و شاییان بۆ دەگێڕن، ئەوان هەوڵ دەدەن کۆمەڵگایەکی کەوتوو و ڕووخاو دروست بکەن، کە گاڵتە بە بەهاکانی خۆی بکات. ئەمە سیاسەتە، و پڕۆژە و هێرشە بۆ دافرەقاندنی کۆمەڵگا".

هۆزات ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، هەموو خێزانێک لەو گۆڕەپانانەی بەرخۆداندا شەهیدیان، بەرخۆدانیان هەیە، ئەوانەی لێیە، کە خوێنی خۆیان ڕژاندوە و وتی: "هەر چۆن بە لەشفرۆشی، دەرمان و ماددەی هۆشبەر و سیخوڕی هەوڵی لەناوبردن و دافرەقاندنی کۆمەڵگا دەدەن، دەیانەوێت بەو جۆرە چالاکیانە کۆمەڵگا دابتەپێنن و هەوڵ دەدەن بەها ئەخلاقییەکانی کۆمەڵگا لەناوبەرن. ئەم جەنگە لە شەڕی سەربازی جدیتر و قورسترە. دەبێت لە بەرامبەر ئەمەدا خەڵکی سلۆپی و جزیر و ئامەد لە تەمەنی ٧ بۆ ٧٠ ساڵییەوە هەستن. ئەوە  سووکایەتییە، ناپەسەندییە، زوڵم و دڵڕەقی و خیانەتە لە سلۆپی و جزیر و ئامەد، ئەوە پەسەند نییە و ناکرێت. کۆمەڵگایەک، کە خیانەت لە بەهاکانی بکات نابێت بە کۆمەڵگا، نابێت بە گەل و شکۆمەند و شەرەفمەند نابێت.

پێویستە لە دژی سیاسەتی بێڕەچەڵکردن و بێ ڕیشەکردن بەرخۆدان بکرێت، تێکۆشانێکی گەورە لە دژی ئەو کەسانەش ئەنجام بدرێت،  کە هەوڵی ئەنجامدانی ئەو کارانە دەکەن و پێویستە هەڵوێستیان بەرامبەر نیشان بدرێت. نابێت هیچ کەسێک داوا لەوەزارەتی ڕۆشنبیری بکات، بە وشەیەکیش بێت، چونکا ئەمە ڕووخان و داڕمانە. قبووڵکردنی ئەو فیستیڤاڵانە، ڕۆیشتن بۆ بەشداریکردن لەو فیستیڤاڵانەدا  مایەی ڕیسوایی و ئابڕووچوونە، هیچ پەیوەندیەکی بە وڵاتپارێزی و نیشتمانپەروەرییەوە نییە، بەڵکو خیانەتە. ئەوانەی لە کوردستان دەستدرێژی دەکەنە سەر ژنێک و منداڵێک، هێرش و پەلامار ئەنجام دەدەن، دەبێت سزا بکرێن. من ناڵێم ئەوانە هەرگیز سزانەدراون و بەرنگایان نەبوونەتەوە، نا تا ڕادەیەک سزادان و بەرەنگاری ئەنجام دەدرێت، بەڵام دەبێت ئەوە زۆر زیاتر گەورە بکرێت و بە تێکۆشانێکی بەهێزەوە بەڕێوەبچێت و درێژەی پێ بدرێت".

'گەلانی فارس و کورد خزمی یەکترن، هەزاران ساڵە پێکەوە دەژین'

بەسێ هۆزات هاوسەرۆکی دەستەی بەڕێوەبەری کەجەکە لە درێژەی قسەکانیدا، هەڵسەنگاندنی بۆ خۆپیشاندانەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران کرد و وتی: "ژنان و گەلانی ئێران لە دەوری ژینا ئەمینی کۆبوونەوە. زیاتر لە مانگێکە ناڕەزایەتی بەردەوامە. لە ئاستی ڕاپەڕینێکدایە. بۆ یەکەم جار لە مێژووی نزیکدا ڕووداوێکی لەمشێوەیە ڕوودەدات. پێشتر لەم ئاستەدا لە ئێران ڕاپەڕین نەبووە. ژنان تایبەتمەندی و وەسفی ئەم ڕاپەڕینەیان زیاتر کرد. کۆمەڵگای ئێران کۆمەڵگایەکی دایکسالارە. فارس و کورد گەلانی خزمی یەکن. سەدان و هەزار ساڵ لە هەمان کۆنفیدراسیۆندا پێکەوە ژیاون. ساڵانی دوور و درێژ بەڕێوبەریی هاوبەشیان بووە. لە ڕووی کەلتوور و دابونەریتەوە زۆر لە یەکتر نزیکن، بۆیە لایەنە هاوبەشەکانی ژنانی فارس و کورد زۆرن. لە ئێران ڕەگەزپەرستی، نەتەوەپەرستی و ئایینپەرەستی هەیە، بەڵام لاوازە. کولتوری کۆمەڵایەتی زیاتر زاڵە.

لە کولتوری کۆمەڵایەتیدا ڕۆحی دیموکراتیک - شۆڕشگێڕی بەهێزە، بۆیە تێدەگەین، کە بۆچی ڕاپەڕینەکانی ئێستا ئەوەندە بەردەوامن و درێژەیان کێشا، بە وەسف و دروشمی 'ژن، ژیان، ئازادی' مۆری خۆیان لە ڕاپەڕینەکان دا. ئەم دروشمە لە نێو کۆمەڵگای ئێران دا  دەنگی دایەوە. سەرنج بدەن، ژنان، پیاوان، گەنجان، بەساڵاچووان و منداڵان هەموویان خاوەندارییان لەم دروشمە کرد. بە هەموو زمانەکان هاواری دروشمی 'ژن، ژیان، ئازادی' بەرزدەکەنەوە و دەیڵێنەوە. بوو بە دروشمێک، شوێنی خۆی لە ناو هەموو کولتوورەکاندا کردەوە، بەڵێ ڕێبەرایەتی ئەو دروشمەی ئافراند، جەوهەری فەلسەفەی ئازادیی ژنە، نیشانەی کۆنکرێتی و بەرچاوی پارادایمی ژنانە. دروشمی 'ژن، ژیان، ئازادی' لە مێژە هەڵگری مانایەیە. لە دروشم زیاتر هەڵگری قوڵاییەکە. نیشانەی پارادایمی ئازادی ژنان، ژینگە، دیموکراسی، پارادایمی نەتەوەیی دیموکراتی و فەلسەفەی ئازادیە، بۆیە فەلسەفەیەکیشە".

'گرنگە ئێران وەڵامی داواکارییەکانی ژنان و کۆمەڵگا بداتەوە'

بەسێ هۆزات ئاماژەی بەوەکرد، هەر لە سەرەتاوە پیاوان لەگەڵ ژناندا بەشدارییان لەو ناڕەزایەتی و ڕاپەڕینەدا کرد و وتی: "ئەمە لە ئەنجامی تایبەتمەندییەکانی کولتووری دایکایەتی و دایکسالارییە. ئەمە گرنگە. وەک بارودۆخی کوردستانە. ڕاپەڕینەکە بە قووڵی بەردەوامە. دروشمی 'ژن، ژیان، ئازادی' پیاوان و کۆمەڵگا دەگۆڕێت. ئەم دروشمە بە سەرتاسەری جیهاندا بڵاوبوویەوە. لە هەر چوار قوڕنەی جیهان ئەم دروشمە دەوترێتەوە، لە هەموو وڵاتانی ناوچەکە چالاکی رێکدەخرێت. ژیانێک، کە پشت بە ژنی ئازاد نەبەستێت ژیانی کۆیلایەتییە. ژیانێک، کە پشت بە ژنی ئازاد دەبەستێت ژیانێکی ڕاستەقینەیە. ئەم دروشمە نیشانەی ئەمەیە و پێویستە ئێران وەڵامی داواکارییەکانی ژنان و کۆمەڵگا و گەل بداتەوە".

'کێشەکانی عێراق تەنها بە سیستەمێکی کۆنفیدراڵی دیموکراتیک چارەسەر دەکرێت'

دەربارەی بارودۆخی سیاسی عێراق، کە بەم دواییانە دکتۆر لەتیف ڕەشید بە سەرۆک کۆمار هەڵبژێردرا و  سودانی بۆ پێکهێنانی حکومەت ڕاسپێردرا، بەسێ هۆزات وتی:

"ماوەیەکی زۆرە لە عێراق گێژاوێک دروست بووە. لە عێراق سیستەمی نەتەوە دەوڵەت و سیستمی دەوڵەتی ٥ هەزار ساڵە هەڵوەشایەوە. لە ژێر ئەم هەڵوەشاندنەوە و داڕمانەدا، گێژاوێکی گەورە دەرکەوت و هەر کەسێک دێت ناتوانێت بەڕێوبەرایەتییەکی ڕێکوپێک دابمەزرێنێت. ئەمە بارودۆخێکی نوێ نییە، دەسەڵاتداران لە دەرەوە بەڕێوەدەبرێن، یان دادەنرێن، زۆر هێز لێرە شەڕی هەژموونی خۆیان بەڕێوەدەبەن، دەیان ساڵە مەیدانی جەنگی هەژموونی ئێران و ئەمریکایە. ئینگلتەرا، وڵاتانی ئەوروپا، تورکیا و چەندین دەوڵەتی دیکە کار بۆ شێواندنی و ئاڵۆزکردنی عێراق دەکەن. تورکیا بۆ بەرژەوەندیی خۆی تورکمانەکان ڕێکدەخات بەوەش گێژاوەکە قورستر دەکات. کەرکوک و باشیکی بۆ خۆی کردووەتە بنکە و بارەگا. لە ڕووی سیاسی، ئابووری و سەربازییەوە عێراق ئاڵۆز و تێکەڵوپێکەڵ دەکات.

بەڕێز لەتیف رەشید وەک سەرۆککۆمارهەڵبژێردرا، جارێکیتر پیرۆزبایی لێدەکەین. ئێمە چاوەڕێین کە رۆڵێکی ئەرێنی بگێڕێت. لە بابەتی چارەسەرکردنی دیموکراتیانەی کێشەکانی نێوان بەغدا و باشوری کوردستاندا، هەمیش بۆ چارەسەرکردنی قەیران و تەنگەژەکان لە بەغدا، بۆ دیموکراتیکبوونی عێراق گرنگە کە رۆڵێکی ئەرێنی پەیڕەو بکات. لە بەرامبەر سیاسەتی عوسمانی نوێ و داگیرکەری دەوڵەتی تورک گرنگە کە دەوڵەتی عێراق هەڵوێستێکی جدی نیشان بدات. چاوەڕوانییەکی بەو جۆرە هەیە. رەنگە حکومەت بە سەرۆکایەتی سودانی پێکبهێنرێت، بەڵام دیارە کە درێژخایەن نابێت. لە عێراق بە پێکهێنانی حکومەت تەنگەژەکان بە خێرایی چارەسەر نابن. رەنگە ئاڵۆزییەکان لە بەغدا کەمببنەوە، بەڵام تەنگەژە لە عێراق بەردەوام دەبێت. لەبەر ئەوەی هەمووان دەیانەوێت ئەو حکومەتەی کە پێکدەهێنرێت لە چوارچێوەی بەرژەوەندییەکانی خۆیاندا ئاراستەی بکەن. ئەمریکا، ئێران، تورکیا هەوڵ دەدەن بەرەو لای خۆیانی رابکێشن.

هەڵوێستی سەدرگرنگە. سەدر بە روونی هەڵوێستی خۆی دەربڕی. وتی، ئەوان ناچنە ناو ئەم حکومەتەوە. سەدریش بە پاڵپشتی گەل گوشاری جدی دەخاتە سەر حکومەت. هەر بۆیە بە شێوەیەکی ئارام زو بە زوو ئەوە پێکنایات. لە عێراق چارەسەرەکە لە ناو سیستمی دیموکراتیکدایە، سیستمی عێراق کۆنفیدراڵی دیموکراتیکە، کە لە سەر بنەمای هەرێمە خۆبەڕێوەبەرەکانە. بە بەرێوەبەری دیموکراتیکانەی عێراق، دەتوانرێت کێشەکانی بەو سیستمە چارەسەر بکرێن".

'پلانی تورکیا بۆ جێگیرکردنی بەرەی نوسرە لە عەفرین، بە بێ ئاگاداری روسیا و ئەمریکا نییە'

هاوسەرۆکی دەستەی بەڕێوەبەری کەجەکە بەسێ هۆزات لە درێژەدا سەرنجی راکێشا بۆ سەر دۆخی باکور و رۆژهەڵاتی سوریا و ئەوەی خستەڕوو کە دۆخ لەو ناوچەیە دەبێت بە باشی هەڵبسەنگێنرێت.

بەسێ هۆزات وتی، "لە دیدارەکانی ئاستانە و سوچیدا بڕیاردرا کە ئەنقەرە و دیمەشق لەیەک نزیک ببنەوە. هەم ئێران و هەم روسیا لەو بابەتەدا گوشاریان خستە سەر تورکیا. تورکیاش زمانی خۆی نەرم کرد. لە خۆیدا دیداری نێوان هەواڵگری هەردوولا زیاد بوون. هەروەها بابەتێک هێنرایە بەرباس ئەوەس ئەوەیە کە ئەردۆغان و ئەسەد دەتوانن دیدار ئەنجام بدەن.هەڵدرا کە گرژییەکانی ١١ ساڵی رابردووی نێوان ئەنقەرە و دیمەشق بەرەو گۆڕەپانێکی تر ئاراستە بکەن. دواتریش ئەو هەنگاوانە نران. لەماوەیەکی کورتدا دیداری ئەردۆغان-پوتین و دیدار لەگەڵ ناتۆ ئەنجامدران.

دواتریش دیدار لەگەڵ بایدن ئەنجامدرا،راگەیەندراو درا. تورکیا کە هەم لە ئێران و روسیا و هەمیش لە ئەمریکا و ناتۆوە پشتیوانی وەرگرتووە، دەیەوێت باکور-رۆژهەڵاتی سوریا پاکتاو بکات. دەیەوێت لەو ناوچانە دەوڵەتێکی چەتە دروست بکات. بێگومان بە روسیا و ئێران ناڵێت کە 'دەوڵەتێکی چەتە دادەمەزرێنم'. خۆبەڕێوەبەری وەک کێشە وێنا دەکات. دەڵێت 'ئەگەر لەو بابەتەدا پشتیوانیم لێبکەن، منیش لە پرسی ئوکرانیا، ئیدلب و ئەسەددا هەندێک سازش دەکەم، پەیامی ئەوە دەدات. بەڵام لە بنەڕەتدا پلانی دەوڵەتی تورک میساقی میللییە. دەیەوێت باشوریش و رۆژئاواش بخاتە سەر تورکیا و دەستی بەسەردا بگرێت. ئەمەش بە پاکتاوکردنی کوردان دەکات.

رووداوەکانی ئەم دوایەی عەفرینیش لەوە دابڕاو و جیا نین. لە پست دەرگا داخراوەکانەوە چەندین کۆبوونەوە لە گەڵ ئەمریکا و روسیا کراون، هەندێکی لە راگەیاندنەکانەوە بڵاوکرانەوە، هەندێکی بڵاونەکرانەوە. چوونەناوەوە بەرەی نوسرە بۆ عەفرین بە بێ ئاگاداری روسیا و ئەمریکا نییە، وەک پلانێکی سەربەخۆی تورکیا ناتوانرێت هەڵبسەنگێنرێت. لە پشت دەرگا داخراوەکانەوە سات و سەودا و مامەڵە کرا. دەوڵەتی تورک دەیەوێت لە دوایین ساڵدا پلانی قڕکردنی کوردان بباتە سەرەوە، ئێمە باش ئاگادارین. دەوڵەتی تورک دەیەوێت لە رێگەی قڕکردنی کوردان ئامانجی میساقی میللی بێنێتەدی. هەر بۆیە سیاسەتی ناوخۆ و دەرەوە بە تەواوەتی لەسەر ئەو بنەمایە بەڕێوەدەچێت. بۆ ئەو پلانە هەموو بەهاکانی تورکیا پێشکەش دەکرێن.

'تورکیا لە رێگەی روسیاوە لەو گروپە چەتانە دەدات کە لێیان توڕەیە'

هاتنی بەرەی نوسرە پلانێکی تورکیایە، بەڵام لە پشت ئەوەشەوە پشتیوانییەکی نێونەتەوەیی هەیە. بۆ نمونە دەبێت مرۆڤ باش لە هەڵوێستی روسیا تێبگات. روسیا لە ناوچەی نێوان عەزاز- عەفرین لە هەندێک شوێن لە چەتەکانیدا. بەتایبەتی تورکیا و روسیا هەندێک سات و سەودایان کرد. هەندێک گروپی چەتە کە لە ژێر کۆنتڕۆڵی تورکیا هاتوونەدەرەوە ، زۆر توڕەن لە پەیوەندییەکانی تورکیا و دیمەشق. ئەو گروپە چەتانە تائێستا لە لایەن تورکیاوە گیرابوونەخۆ، پڕچەک، پەروەردە و گەورە کرابوون. نایانەوێت تورکیا و دیمەشق رێکبکەون، زۆر لەو دۆخە توڕەن. ئەو گروپانە بوونەتە مایەی سەرئێشە بۆ تورکیا. لەماوەکانی داهاتوودا دوور نییە کە بۆ تورکیا ببنە مەترسی گەورە، هەروەها ئەگەری هەیە بکەونە پێگەی شەڕ لە دژی تورکیا. تورکیاش زۆر لەوە دەترسێت.

هێرشەکانی روسیا لە بەرامبەر چەتەکانی تورکیا لە خۆڕا نییە. لە رێگەی روسیاوە لەوان دەدات. ئەو ئەگەر خۆی لێیان بدات ناڕەزایەتی زوو دێتە ئاراوە، هەر بۆیە دەکەوێتە ناو گێژاو و شەڕێکی چاوەڕێنەکراو. لەلایەکی ترەوە بە دەستی نوسرە لەو گروپانە دەدات. ئەو چەتانەی لەلایەن بەرەی نوسرەوە پاکتاو دەکرێن، بە شێوەی هێزەکی مەترسین بۆ سەر تورکیا. ئەو گروپانەن کە لە ژێر کۆنترۆڵی تورکیا دەرچوون یان دەتوانن بێنە دەرەوە. هێزەکانی ژێر کۆنترۆڵی خۆی لەو ناوچانە جێگیر دەکات. خۆی لە خۆیدا لە رۆژئاوا یەکەم شەڕی یەپەگە لە ساڵی ٢٠١٢ لە سەرێکانی لە دژی بەرەی نوسرە بوو.

نوسرە ئەلقاعیدەیە لە سوریا. لەناویدا زۆر گروپی داعش بوونیان هەیە. تورکیا لەگەڵ ئەوانەدا رێککەوتووە. تورکیا ساڵی ٢٠١٦ کاتێک هێرشی کردە سەر جەرابلۆس، لەگەڵ رووسەکاندا رێککەوت. چەتەکانی بەرەو ئیدلب کشاندەوە. روسیا بەم جۆرە بە گوێرەی خۆی حەڵەبی پاراست. نوسرە و تورکیا لەسەر باکور و رۆژهەڵاتی سوریا رێککەوتن. لەسەر بنەمای ئەوە رێککەوتن کە گۆڕەپانەکانی خۆبەڕێوەبەری و هەرێمە داگیرکراوەکان بداتە ئەلقاعیدە واتە نوسرە، ئەوان لەوێ جێگیر بن.

'لە رۆژئاوا لە ٧ ساڵەوە تا ٧٠ ساڵ دەبێت هەموان بۆ شەڕ ئامادە بن'

تورکیا ئەو هێزە بۆ پەیوەندییەکانی دیمەشقیش بەکاردەهێنێت. سیاسەتەکانی ئۆپۆزسیۆنی سوریاش پشت بەو هێزە دەبەستێت. هەوڵ دەدات کە لە رێگەی ئەو هێزەوە سەرانە لە سوریا وەربگرێت و لە دژی کوردان بەکاری بهێنێت. هەوڵ دەدات ئەو چەتانە بە جیهان، بە دیمەشق وەک ئۆپۆزسیۆنی سوریا قەبوڵ بکات. دواتریش ئەو گروپە چەتانەی بوونە بەڵا تێکبەر بدات و پاکتاویان بکات. ئەو دەتوانێت وا لە روسیا، دیمەشق و جیهان بکات بەرەی نوسرە قەبوڵ بکەن؟ ناتوانێت. ئەوە بابەتێکی ترە، بەڵام دەردی ئەوەیە کە بەکاریان بهێنێت و کوردیان پێ قڕ بکات. بەم جۆرە سیستمی خۆبەڕێوەبەری لەناو ببات. لەو رووەوە پلانێکی زۆر مەترسیدارە. لەدژی ئەوە دەبێت گەلانی باکور و رۆژهەڵاتی سوریا زۆر وریا بن، بە ئاقڵانە بجوڵێنەوە.

دەبێت خۆبەڕێوەبەری باکور و رۆژهەڵاتی سوریا سیاسەتێکی کاریگەر، دیپلۆماسی و تێکۆشانێکی بەهێز بگرێتەربەر. لە رووی سەربازیشەوە پێویستی بە ئامادەکارییەکی جدی هەیە. لە رۆژئاوا لە ٧ ساڵەوە تا ٧٠ ساڵ دەبێت بە دڵنیاییەوە کۆمەڵگا بۆ شەڕی گەلی شۆڕشگێڕی ئامادە بکرێت. دەوڵەتی تورکی فاشیست  لە ئێستا بەدواوە لەگەڵ نوسرە شەڕ لە دژی رۆژئاوا دەکات. دەبوایە لەسەرەتاوە بمانکردایە بە شەڕی گەلی شۆڕشگێڕ و لە رۆژئاوا جێبەجێمان بکردایە. تەنیا هەندێک لایەنی جێبەجێ کرا. ئەگەر ئێمە بتوانین لە رۆژئاوا شەڕی گەلی شۆڕشگێڕی جێبەجێ بکەین، گەل بە تەواوەتی بەشداری لەو شەڕەدا بکات و تێکۆشان بکەن، هەر تاکێکی کۆمەڵگا وەک قەسەدە تێبکۆشێت، سەفەربەر بێت، ئەوکاتە ئەو پلانە بە دڵنیاییەوە بن دەکەوێت و دەوڵەتی تورک قورسترین گورزی بەردەکەوێت".

ژ.ت / هـ . ب