دوا بەدوای ھاتنی ھاکان فیدان بۆ عیراق و ھەرێمی کوردستان ، ئاشوب و فیتنە ئاگری بەردایە کەرکوک و خەریک بوو بەرمیلە بارووتەکە بتەقێتەوە.

ڕۆژی ٢ی ئەیلول ی ئەم مانگە بەھۆی خۆپیشاندانێک لەکەرکوک چوار گەنجی شارەکە ، کەھەرچواریان کوردبوون شەھید بوون.

فەرھاد کەریم ئەفسەر لەسوپای عیراق سەبارەت بەدەستگیرکردنی تەقەکەرەکان دەڵێت" تەقە کەرەکان وەکو کەس دیارنیین و نازانرێت کێن، ئەگەر تەماشا بکەین لەخۆپیشاندانەکانی ڕابردووی بەغداش چەندین کەس شەھید بوون ، بەڵام ھیچ کەسێک دەستگیرنەکرا، چونکە لەم کات و ساتانەو لەڕۆژانی خۆپیشاندان تەقەکان ھەڕەمەکین و زۆر جار لەدەرەوەی ھێزە ئەمنیەکان لەخۆپیشاندەران دەکرێت".

فەرھاد ئاماژەی بەوەشکرد"لیژنەیەک بۆ ئەم مەبەستە پێکھێنراوەو چاوەڕێ دەکەین بگەنە ئەنجام".

پەدەکە بۆ وای کرد ئامانج بارەگا بوو یان موزایەدەی سیاسی؟

دکتۆر دڵپاک تاھیر ئەندامی ئەنجومەنی سەرکردایەتی یەنەکە لەدیمانەیەکدا لەگەڵ کەناڵی ئاسمانی ستێرک وتی"پەدەکە چەندین بارەگای تری لەکەرکوک وەرگرتۆتەوە، بەڵام بۆچی ناگەڕێتەوەو ئاوەدانیان ناکاتەوە، بەڵام لەسەر بارەگایەک شەڕو ئاشوب دەنێتەوە، بۆیە ئەمە ڕوون و ئاشکرایە ئەمەی پەدەکە کردی موزایەدەی ناسیۆناڵستی قەومی بوو نەوەکو خەمی کورد".

بابەکر دڕەیی نووسەرو شرۆڤەکاری سیاسی دەڵێت" بەحکومی ئەوەی ماوەیەک بەڕێوەبەری گشتی ڕۆشنبیری و ھونەری سلێمانی بووم ئاگاداربووم ، کەخەڵکی کەرکوک بەسەرجەم پێکھاتەکانیەوە حەزی دەکرد بگەڕێتەوە بۆ سەر کەرکوک ، بەڵام بەداخەوە کاری بۆنەکرا ، سەرئەنجام نەوەکو نەتەوەکانی تر ، بگرە خودی کوردیش ڕەخنەو گلەیی ھەبوو لەسیستەمی ئیداری شارەکە کەبەدەستی کوردەبوو".

دڕەیی ئاماژەی بەوەشکرد" کورد نەدەبوا سازشی لەکەرکوک بکردایەو لەماددەی ١٤٠ ڕاپرسی بۆ کەرکوک جێگیربکرایە، چونکە نەوشێروان مستەفا دەیووت چۆن دەبێ ماڵی خۆت و شاری خۆت بخەیتە ڕاپرسیەوە".

بابەکر وتیشی"لەدوای پرۆسەی ئازادی عیراق  ھەر چوار سەرۆک کۆمارە تازەکەی عیراق کوردبوون، بەڵام ئەوان خەمی نەتەوەو خاکی نەبوو، بۆیە ھیچیان بۆ کەرکوک نەکرد".

لەبارەی دەستی تورکیاش لەکەرکوک بابەکر دەڵێت"کەرکوک بەناسنامە شارێکی کوردیەو شاری پێکەوە ژیانە، وە دەستی داگیرکاری تورکیا بۆ سەر کەرکوک خەونێکی پوچ و بەتاڵە، تورکیا ھەرگیز ناتوانێت ھاوشێوەی دھۆک بارەگای سەربازی لەکەرکو دابمەزرێنێت، چونکە کوردو کۆمەڵگای نێودەوڵەتی و حکومەتی عیراقیش ئەمەی لێ قەبوڵ ناکات".

کەرکوک شارێکی فرەنەتەوەیە بەناسنامەی کوردی

لەساڵی (١٩٥٧) كوردەكان (٤٨%) شاری كەركوكیان پێكهێناوە, دوای ئەوان عەرەب (٢٨%) و توركمان (٢١%) شارەكەیان پێكهێناوە.

لەسایەی سیاسەتی بە عەرەبكردن, كە سەدام حسێن پیادەی كرد, ژمارەی كورد لەشارەكە كەمیكرد, بەڵام لەسەر بنەمای دواین هەڵبژاردن, ژمارەی كوردەكان جارێكی زیادكردووەو نزیكبووتەوە لەو رێژەیەی كە لەساڵی (١٩٥٧) هەیانبووە.

ئەنقەرەو تاران كێبڕكێیانە هەژمونیانە لە كەركوك, پێدەچێت پێگەی ئێران لەكەركوك هەژموونی توركیای تێپەڕاندبێت و كارتی توركمان لەئێستادا چوبێتە دەستی تاران, بەهۆی شەڕی داعش و پەیوەندی تاران لەگەڵ حەشدی شەعبی و شیعە مەزهەبەكان لەناو كۆمەڵگەی توركمانی.

ئەندامێکی ئەنجومەنی سەرکردایەتی یەکێتی کەخۆی دەڵێت لەبەر ڕەوشەکە نامەوێت ناوم بھێندرێت ، بۆ ئەنەفە دەڵێت " توانیمان بەھێمنی پیلانی A پەدەکەو میتی تورک کۆتایی پێبھێنیین کە ھەوڵیاندا ئاشوب و شەڕی نەتەوەیی لەکەرکوک بنێننەوە، بەڵام ھێشتا پیلانی B و مەترسی تر ھەر ماوە".

لەبارەی پیلانی B ئەندامەکەی سەرکردایەتی یەنەکە وتی" پیلانەکە ئەوەیە پەدەکە لەھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاری کەرکوک بکشێتەوە، بەمەش کورد زیانی زۆر دەکات و وەرگرتنەوەی پۆستی پارێزگاری کەرکوک مەحاڵتر دەبێت، چونکە پەدەکە ئەگەر بێت و بەشداری ھەڵبژاردن بکات ڕەنگە کورسیەک دووان بێنێت،  بەم جۆرەش پێگەو دەنگی کورد لەئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک زۆرتر دەبێت و کورد دەتوانێت پۆستی پارێزگاری کەرکوک وەربگرێتەوە، بەڵام پیلانی دوژمنانی کورد ئەوەیە کورد یەکگرتوو و یەک دەنگ نەبێت ، کەرکوک لەدەست کورد دەربچێت".

بڕیارە لەڕۆژی ١٨⁄١٢⁄٢٠٢٣ ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان لەشارەکانی عیراق جگە لەسێ پارێزگاکەی ھەرێم بەڕێوەچێت.

هـ. ب