ئاخێزوو وەرکەوتوو کورستانی و ئێرانی پاش نیان دلی مانگیە، جە هەمان هەنگامەی یەکەمەنە ئۆمێد کریە ئی ئاخێزە بۆنێ بە ڕاپەڕینە گەوەرەو تاوۆنێ چەنی وێش فاڕیەیە گەورە وەشکەرۆنێ. ئارۆیچ چامنە دیمەنیەما نیشانە مذۆنێ و رۆ داماو رۆی خەریکەن بەرفراونتەر بۆنێ. هەر چنە یەکەم چەخماخەکێش بە وێ وستەیرەو شلێر رەسووڵی جە مەریوانەنە دریانە، دماتەر  کووشیای ژینا ئەمینی بە دەسوو گەشتوو ئێرشادی بەرفراون بیوە و جە ماوەو چەن رۆیریەنە گردوو ئێرانیش تەنەوە. شلێر رەسووڵی جە دەسەوو لۆمەو هزروو پیاسالاری گلێرگەی و ئا بۆختانا کە چەمەڕایشا بێ جیای جە وێ وستەیرە بژاردیە تەرش نەبێ. ئینەیچ کاریگەریە فەرش سەروو ئازادیوازا و بە تایبەت ژەنەکێ کەرد کە فرەتەر هەست بە رەوشوو وێشا جە دلێ کۆمەڵگایەنە کەرانێ.

پا جۆرە کە گردیما مزانمێ جە ماوەوە دەسەڵاتداری دەوڵەتگەرایینە بەردوام ژەنی بیێنە بە مۆڵکوو پیای و پسەو ئۆبژەی تەماشا کریێنە. گلێرگەی نێرسالار و دەوڵەت، دوانیەنێ کە یۆتینی پەی سەرکووت ەردەی ژەنێ هانە مذانێ. جە لایوە دەسەڵاتی دەوڵەتگەرا بە یاسا نێرانەکاشەو هەوڵ مذۆنێ نێرەکێ کۆمەڵگای جە ئاستوو سۆبژەینە کەرۆنێ دەسەڵاتدار سەروو ژەنەکێرە و پی جۆرە هەم نێرەکێ کۆنترۆڵ کەرانێ و هەمیچ ژەنەکێ. جە وەرانوەروو ئینەیەنە نێرەکێچ پەشتگیری جە دەسەڵاتوو دەوڵەتگەرایی کەرانێ. دیارەن ئایین کە وەنەویە پیایانەن پەی باوەڕی، دەسیەباڵاش هەن جە بەرهەم ئاردەی ئی سیستەمێ.

جە ماوەو چل و یەرێ ساڵێ دەسەڵاتداری کۆماروو ئێسلامی ئێرانینە کە راوەبەریە دینێ بێ و سەروو بنەماو وەنەیوەو دەسەڵاتی جە باوەڕی، بی بە هۆکاروو ئانەی کە گلێرگە بە تەمامی گنۆنێ چێروو فشاری. هەم جە بواروو ئابووری و هەمیچ جە بواروو هەڵاواردەییەنە کە بە هۆو ناوەندگەرایی ئایینی و ئەتنیکی وەش بیەن سەروو بنەماو شێعەی دوانزە ئێمامی و فارس بیەی. گردوو جیاوازیەکاو گلێرگەو ئێرانی پسەو کوردی ، بەلووچی ، عەرەب ، ئازەری ، مازەنی ، گیلەک ، تۆرکمان و ... هەرپاسە باوەریەکاو تەری چوون یارەسانەکێ، بەهاییەکێ، مەسیحی و جوولەکێ و زەردەشتیێ و مەزهەبوو سۆنەی کەوتێنێ وەروو ئێ هەڵاواردنەیە کە بە درێژایی ئی چوار دەهەیە بریۆ راوە.

کووشتەو ژینا ئەمینی بە هۆکاروو بەر کەوتەی چەن تاڵە مووێش بە بە دەسوو گەشتوو ئێرشادی ئاخرین بەش و ئێ پازڵەو دەڕەندەیی  بێ کە تابلۆ دەسەڵاتداری کۆماروو ئێسلامیش نیشانە دایم. وەختی دماو کەمتەر جە یەک هەفتێ جە درووشمەو؛ «جە کوردستان تاکوو تاران زەخت دژوو ژەنا» کە جە مەریوانەنە چڕیا نەویەردەبێ، کووشیاو ژینای جە تاران راسی ئی پەیلوایەو ژەناو مەریوانیش وست بەر. جە سەروو گۆڕەو ژیناینە ژەنەکێ درووشمەو  ژەنی، ژیوای، ئازادیشا چڕیە. ئەگەر جە ویرما بۆنێ ئا ژەنێ کە پەی مەحکووم کەردەی مەرگوو شلێرێ ئامای شەقامەکێ، واتشا ئێمە گەرەکمانە هەم جە مافوو ژەنا پاسداری کەرێمێ هەمیچ جە مافوو پیایەکێ . ئەینە درووست هەما هزرەن کە ماچۆ دەسەڵات بە چێردەس کەردەی ژەنێ پیاکێچش چێردەس کەردێنێ. بە جۆریەتەری جە کەسایەتی ژەنێنە گلێرگەیچ بیەن بە ئۆبژە و دەسەڵات بە مەیلوو وێش بەرۆنێ راوە.

چیگەنە ئێمە چەنی ئاخێزیە ئاسایی رووبەرووێ نیەنمێ. ئاخێزیەن کە سەبارەت بە پارادایمیە نوێ وەرچەما کەرۆنێوە. درووشمەو ژەنی، ژیوای، ئازادی پەنەوازەن بە قووڵی و سەروو بنەماو ئافەلسەفەیە ونیۆوە کە سەرچەمەش گێڕتەن. ئەگەر ئارۆ بیێنە بە درووشمیە جیهانیە تەنیا وەروو ئانەی نیەن کە وەش ئاوازەنە و وتاریە شاعێرانێنە. ئاخێزوو ئێرانی و وەرکەوتی کە بە پێشاهەنگی ژەنێ دەسش پەنە کەرد ئاخێزوو ژەنێن و هەر ئینەیچ پاسەش کەردەن تایبەتمەندیە جیهانی گێرۆنێ وەش. ئارۆ جە گردوو جیهانینە ژەنی ئامێنێ جبەر و وێشا دڵی ئا راپەڕینەینە ویناوە کە جە ئێرانەنە روە مذۆنێ. ئینە پەشتگری ژەنا پەی ئاخێزوو ئێرانی نیەن، بەڵکوو بەشدار کەردەین جە ئاخێزوو ژەنێ، کە بە واتەو رابەر ئاپۆی ئاخێزوو سەدەو بیستوو یەکین.

فرەیە باس جە سەرچەمەو بەر کەوتەو درووشمەو ژەنی، ژیوای، ئازادی کەرانێ و ئینەیچ چێویە چەمەڕاکریان و یاگێ وێچشەنە. چوون درووشمە گرینگتەرین بەشوو هەر ئاخێزیەن و بە واتایە تەری مانیفستۆ شۆڕشین. وەختەی تەماشاو شۆڕشەکاو فەرانسەی و شۆرشوو سۆڤیەتی کەرمێ، هەریۆ درووشمەیەشا بێ و بە پاو ئا درووشمێ شۆڕش روەشدا. جە فەرانسەنە درووشمەو «بەرابەری، بەرادەری و ئازادی»، جە سۆڤیەتەنە درووشمەوە« نان، کار، ئازادی» بەرز کریاوە. یانی بە پاو فەلسەفیە هزری و سەروو بنەماو فاڕاو پارادایمیە روەشا دانە. جە شۆڕشوو فەرانسەی هەمان درووشمە کۆتایش بە دەسەڵاتوو پاڵشایەتی ئارد و بی بە هۆکاروو هۆر ڕشکیایوەو ئێمپراتووریەکا، هەرپاسە وەش بیەی دەوڵەت نەتەوەی. ئەنەیچ بەرهەموو هزری  رۆشنویرەکاو ئاسەردەمەیە بێ. کەسانیە پسەو ژاک ژاک رۆسۆی تەنانەت پەیماننامەو کۆمەڵایەتیشا نووستە کە بی بە ناخەو نووستەو یاسای نوێ پەی بەردەی راوەو گلێرگەی و مافەکاو دەوڵەتی جە وەرانوەروو گلێرگەینە و بە پێچەوانە. هەر پاسە وەختیە شۆڕشوو سۆڤیەتی روەشدا سەروو بنەماو فەلسەفەو مارکسیستی بێ و بە پاو ئا شیکاریە بێ کە  جەلاو سۆسیالیستە ئۆتۆپیکەکا پسەو «تۆماس کامپلانلای» کریابێ کە باس جە گلێرگەی کۆمیناڵی کەرێ. دمایی مارکس تاواش ئی روانگە جیاوازا کە جە هزروو و فەلسەفەی ئاڵمانی  کەسانی چوون هێگلی و کۆمەڵناسی فەرانسەوی سەرچەمەش گێرتەبێ، چەنی باروو دۆخوو کاریگەرەکاو کارخانەکاو بریتانیای تێکەڵشا کەرۆنێ و سەروو نامێ شەڕوو چینایەتی فرمووڵەش کەردێ بناخیە فەلسەفیش متەرەو بی بە فەلسەفەو ڕاپەڕینەکاو سەدەو ویسی.

وەختیە ئاماژە پانێشا کەرمێ مەبەستما ئانەن واچمێ جە هەر ڕاپەرینیەنە درووشمە سەرکیەش هەنە کە مانیفستۆ ئا شۆڕشینەو پارادیگما دیاری کەرۆنێ. ئیسەیچ درووشمەو ژەنی، ژیوای، ئازادی هەمان رۆڵش هەن، پەکی پەنەوازەن چی روانگەوە تەماشا کریۆنێ. هەر کەس بە پاو وێش وەنەیشەو هەن پەی ئی درووشمێ. پەی نموونەی ئێسلامیەکێچ ماچانێ ژەنی، ژیوای، ئازادی جە ئێسلامەنە هەن و تەنانەت سووریە جە قۆرعانی بە نامێ ژەنێ«نسا» نامێش مریانە. ئێنەیچ بە نیشانەو گرینگیدای ئێسلامی پەی ژەنێ دەسنیشان کەرانێ.

کۆمەڵگاو سۆنەتی و پاوان وازەکێ و روانگەی نوێگەرایی کە سەروو بنەماو سەرمایەداری مەرزیانەرە، جە هەمان روانگەوە تەماشاش کەرانێ و تەنیا سەباەرت بە دینی و دەوڵەتی روانگیە سۆکۆلار نیشانە مذانێ و پەنەشا پاسەن کە ئەگەر دین جە سیاسەتی جیا بۆنێوە کار تەمامەن. بەڵام ئێذیشایچ پسەو روانگەی دینی دیەیە نێرسالارەنەش هەن سەباەرت بەژەنێ .

درووشمەو ژەنێ، ژیوای، ئازادی جیا کەردەویوە دوێ پارادیمێ جیاوازێن یۆشا؛ نێرسالار ، ناوەندگەروا و دەوڵەتمەدارەن. ئەویتەر روانگیەن کە باوەڕش بە هامسانی ژەنێ و پیای هەن و دژوو ئۆبژە بیەی ژەنێن. جە پارادیموو دەوڵەتگەرایینە دوەبەرەکی بەینوو ناوەند – پەراوێزی هەن. وەختیە گلێرگەو مرۆڤایەتی جە گلێرگەیە سرووشتینە کێشیۆ روەو دەڵەت بیەی، جە سەردەموو سۆمریەنە پسەو بناخەو مەرزیایرەو دەوڵەت- شاری ژەنی یەکەم قۆربانیەنە کە پسەو بەردەی گنۆ ئاژەو ئۆبژە بیەی. ئینە بە واتاو کۆتایی ئاردەین پا بەهەشتەیە کە سەروو بنەماو ئەذای مەرزیابێرە. دماتەر بە نامێ دینیوە مەتافیزیکیەشا وەش کەرد پەی بێ دەنگ کەردەی گلێرگەی جە وەرانوەروو دەسەڵاتیوە. پا رادە کە ژەنی بە نامێ جن و دێوی سیاو کرێنە و هەوڵدریان گردوو نەهامەتیەکاو مرۆڤایەتی گرێبذانێ بە ژەنێوە، بە هەمان رادەیچ ژیوای ئی دنیایێشا پسەو خراو بیەی و کەوتەی مرۆڤی پێناسە کەردەن، جە وەرانوەروو ئانەیە دنیایە فانتازی  کە ئینا ئاسمانەنە و کەس ئاگاش چەنە نیەن، چوون بەهەشتی دەسنیشان کریان. ئی متۆلۆژیە بە دەسوو کاهێنەکا وەشکریان و کەردەنشا بە فەلسەفەو ژیوای. ئارۆیچ هەمان روانگە بە نامێ دینیوە جە لاو پیا ئایینیەکاوە سەروو گلێرگەیرە بە نامێ شەریعەتی سەپیۆرە. جە راسیەنە ئێنە روانگیەن کە پیاش کەردەن بە ناوەند و ژەنیش کەردێنە پەراوێز و سێوەروو پیای. پی جۆرەیچ دەوڵەت بیەن بە ناوەند و گلێرگە بیەن بە پەراوەێز.

یاگێ وێشەنە ئەگەر پەرسمێ چی بەردەوام هەوڵدریان ئاژیوایە کە ئینا وەرچەمەنە بە خراو قەڵەم دریۆ، بەڵام ژیوایوە کە نادیارەن و تەنیا دەسەڵاتدارەکێ ئاگاشا چەنەش هەن، پسەو بەهەشتی شناسیۆ و خەڵکی هانە مذا  دەس چی دنیای وەربذانێ و پەی بەشتی ئایەندەی فیداکاری کەرا؟ دیارەن ئی روانگە پەیوەندیە تن و تۆڵش هەن بە دەسەڵاتیوە، جە هەمان کاتەنە بێ دەنگ کەردەی گلێرگەی جە وەرانوەروو ئا زۆڵمەینە کە مشۆشەنە . بەردەوام جە دەقە پیرۆزەکانە مارانێ گۆشوو ژەنێرە کە خزمەتوو شوەکەیش گێرۆ و بێ دڵیش نەکەرۆ، ئەهوەنە بۆنێ و دڵنیای بۆ چانەی کە خوا جەزاو خەیرێش مذۆنێوە. هەر پاسە ماچانێ بەهەشت ئینا چێروو پاو ئەذاینە، بەڵام ئێ ئەذای دماو ئا گردە فیداکاریە کە  کەرۆنەش هیچ دەسەڵاتیەش سەروو ئایەندەو زارۆڵەکەیشەرە نیەن و دەسەڵاتی پیایانەنە ئی زارۆیە ئەگەر کۆڕ بۆنێ کەروۆش بە سەرواز و جە خزمەتوو زیادەرەویەکاشەرە بە نامێ نیشتمانی و بەها بەرزەکا وزۆش دلێ شەری. چیگەنە تاکە چێوەیە پەی ئەذای مەنۆوە دڵیە پەڕ جە حەسرەت و دڵیە سۆتەن. ئەگەریچ کناچێ بۆنێ پسەو مۆڵکیە ورەشۆنەش، وەڵینگە گەوایدەروو ئا کناچانە کە پاڵشاکێ پەی پەیوەندی سیاسی و دیپلۆمسی دانێشا شوو، بێ ئانەی کە وێشا تاوا بڕیار بذانێ.

پارادایموو دەوڵەتگەرایی کە گلێربیەی یەرێ هێزان؛ پیای دەسەڵاتدار+ پیای ئایینی + پیای شەڕکەر، بە هیچ شێوازیە دەرفەت بە ژەنێ مەذۆنێ کە پسەو وێش بەینە مێذان و کارگەریش بۆنێ. ئاذە ژەنیەش گەرەکەنە کە ئینا خزمەتوو پیایەنە و پسەو مۆڵکی تەماشا کریۆنێ. جە هەمانکاتەنە روانگەو ناوەند – پەراوێز مرۆڤی پسەو بوونەوەریە بەرتەری وزۆنێ ناوەند و ئامافا مذۆنێ بە وێش کە دەسوەردانوو گەردوونی کەرۆنێ. چی روانگەنە وەش کەردەی و ئافەرینش واتایەش نیەن . تەنیا گێرتەی و ماڕای و تێکداین. ئی زیادەروەیە بیەن بە هۆکاروو تێک شیەی سرووشتی، ئارۆ وینمێ کە هەسارەکێمە خەریکەنە جە بەین مشۆنێ و ئەگەر کاریەش پەی نەکەرمێ دەرفەتوو ژیوایش چەنە نمەمەنۆ. گردوو ئی کارایچە بە نامێ بریقەدارێ پسەو ئاوەدانی و پێشکەوتەی کریانێ.

جە وەرانوەروو ئینەینە، پارادایموو ژیوای و ئافەرینشی هەن کە ژەنی پێشەنگایتیش کەرۆنێ. پایامیە کە شۆڕشوو ژەنێ پەنەشەن هۆر ڕشکنایوەو ئا پەیوەندیانێ کە سەروو بنەماو ناوەند – پەراوێزی و سەروو بنەماو دەسەڵاتی زۆرەملیانە وەشێ بیێنێ. ئینە بە واتاو ئازاد بیەی ماتە وزەیەن کە تا ئارۆ یان پەراوێز وزیان، یان سەرکووت کریان. پەوکی پسەو رابەر ئاپۆی ماچۆ: «شۆڕشوو ژەنێ، شۆڕشوو یەکەمین نەتەوەوی داگیرکرایان». ئینەیچ بە واتاو شەڕیە قۆرسین چەنی سیستەمیە کە زیاتەر جە پەنج هەزار ساڵێن دەسەڵاتداری کەرۆنێ و سیستەمەو وێش مەرزنانەرە. پەوکی دووژمەنەکێچش فرێنی و جە چەن بوارەنە هێرشش کریۆ سەر. دەسەڵاتی دەوڵەتگەرا گردوو دەرفەتەکا وزۆنێ کار پەی مۆبارزە دژوو شۆڕشوو ژەنێ.

ئا پەیلوایا کە ئارۆ سەبارەت بە درووشمەو: ژەنی، ژیوای، ئازادی کریۆنە چێویە بێ هۆ نیەن. هەر چەن بڕیە گەرەکشانە سەرچەمەکەش شێونا و بڕیەیچ پێناسەکەش واڕانێ. بەڵام جە قووڵایی وێشەنە ئێنە شەڕیە ئیدئۆلۆژیکەن کە خەریکەن بەینوو ئی دوە پەرگالەینە روە مذۆنێ. شایەد بڕیە پەنەشا وەش نەبۆنێ بەڵام بە راو من ئی شەڕە ئێدئۆلۆژیکە، گەرەکما بۆ یان نە، بابەتیە پەنەوازەن و مەتاومێ وەریچش گێرمێ، چوون دوورنەماو ئاشۆڕشەیما پەنە نیشانە مذۆ کە ئەشۆ بلمێ پیریشەو. پا جۆرە کە بڕیە هەوڵ مذانێ کەرانێ شەڕی ناوخۆیی هێزە کوردیەکا، بە چەپوانەو ئانە، شەڕیەن نە تەنیا ئاستوو ئێرانی پەڕنۆنێ بەڵکوو ئاستیە جیهانی و گەردوونیچش هەن. پەنەوازەن ئاگادارێ بیمێ مژارەکێ جە چوار چێوەو تەسکی نەتەوەینە تەنگ نەکەرمێوە. بە پێچەوانەوە مشۆ دەرفەتیە باش و ساڵم وەشکەرمێ دوور جە هەر گرژیە سیاسی و جناحی پەی باس و گفتگۆیە ئیدئۆلۆژی سەباەرت بە ویەر کەردەی جە سیستەمەوە نێرساڵاری و ناوەند- پەراوێزی.

ئەگەر ئارۆ بەشیە فرە جە گلێرگەو ئێرانی و جیهانی ئی درووشمێ بەرز کەرۆوە بە هۆکاروو رادیکاڵ بەیشەن سەبارەت بە ویەر کەردەی چی پارادایمەی، ئینە فەراتەر جە رەستیە شاعێرانەین، باس جە فاڕیای پارادیگماین. بەنەماو شۆڕشوو ژەنا جە ئێرانەنە وەڵینگیە درێژش هەن، جە سەردەوموو مەشرووتەیوە دەسپەنە کەرۆنێ و تاکوو ئارۆ مەی. جە درێژایی ئی یەک سەدەو نیمەنە بەر دەوام ئاخێزوو ژەنا کەوتەن وەروو پەلاماروو دەسەڵاتوو پیاسالاری چە دینیەکەش چە سۆکۆلارەکەش. تەنانەت روانگەی سۆسیالیست کۆمۆنیستی کە رەوتیە شۆڕشگێری بێ نە تاواش ئی لەمپەرا ماڕۆنێ و بۆنێ بە شۆڕشوو ژەنێ. پەوکی جە راویەروو مۆبارزاتینە ژەنی فرەتەرین قۆربانیش دان، بەڵام بە پاو ئانەی دەسکەوتش گیر ناردەن. جە سەردەوموو مەشرووتەینە ژەنی بێنێ مجیای مێذان و پاشەگەزشا بە شاو قاجاری کەرد. ببی «مەریەمەی بەختیاری» چەکش هۆرگێرت و بیە بە پاسەوانوو ئاخێزوو مەشرووتەی. جە سەردەوموو پەهلەوینە ژەنی دژوو دسپۆتیزمی شای و ئا هەوڵا کە سەروو نامێ رۆژئاوایی بیەی، ژەنیشا کەردە بە کاڵایە لووکس و پێشکەشا کردە مۆبارێزەشا کەرد. ئایشا ئێرادەی سیاسیشا گەرەک بێ، بەڵام بە پێچەوانەوە گردوو سازیەکاو ژەناشا بێ واتای کەردێ و هۆرشا ڕشکنایوە، ئینەیچ بە دەسوو خانەوادەو پەهلەوی رەوشدا. دماو کوودەتاو ٢٨وو گەلاوێژی رژیموو پەهلەوی رەوە دیکتاتۆری لوا، سازیەکێ تایبەت بە ژەناش هۆر رشکنێوە و ژەنە ئازادیوازەکێش وستێ زینان. «ئەشرەف پەهلەوی» کە واڵێ شای بێ چێروو چەموو دەوڵێتینە جیاتی ئانێشا چەن سازیێ ژەناش مەرزنایرە کە سازێ دەوڵێتی بێ، روانگیە رۆژئاواییشا پەی ژەنێ بێ و سەروو بنەماو بێئرادە کەردەی ژەنێ مەرزیابێنێرە. سەروو نامێ ئازادی، ژەنێ رووت کەرێوەو و پی جۆرە دیسان جە روانگەو پیسالارینە ژەنیشا کەردە بە ویترینیە پەی نمایشوو دیمەنیە وەرکەوتە جە نیشتمانی کە تەمامەن روانگیە پیایانەش بێ. ژەنا جە دەموو دەزگاکانە نە سەروو بنەماو  ئێرادەو ئازادی، بەڵکوو ئۆبژەی وێنای کریای.  چیگەیچە دیسان ژەنی هەمان مۆڵک بێ کە مشیایا ئی جارە پەی نیشتمانیە پایانە وێش ونارۆ. ئینە همان روانگە بێ کە ژەنە شۆڕشگێڕەکێ دژشش مدرای و جە ساڵەو ١٣٥٧ی وەراتاینە پێشاهەنگی ڕاپەڕینوو گەلاشا کەرد. جە پاڵوو ئارمانجەکاووتەروو ڕاپاڕینی کە دەسوستەی سەربەستی و ئازادی بێ، جە هەمان کاتەنە بەرکەوتەی جە چێروو سیستەمەو سەرمایەداری بێ کە ئێرانوو ئاوەخەیە بیەبێ بە بەشیە چا سیستەمەو سەرمایەدار، ژەنەکێش داوکاروو ئەژناسیایشا بێ پسەو ئێرادەی ئازادی، بە جۆریە کە تاوانێ بەشداریە کاراشا جە گەمە سیاسیەکانە بۆنێ. پا جۆرە کە وێشا گەرەکشانە نەک جە روانگیە دەوڵەتینەو پا جۆرە کە سیستەموو نێرسالاری دەسنیشانش کەردەن. فرە زوو کەمتەر جە مانیگەی کە سەروو وەربانگوو ئازادی گەلانە ویەردەبێ، خۆمەینی پسەو رابەری تازەی فەرمانەشدا ژەنی بلانێوە یانەو و خەریکوو وەیکەردەی زارۆڵەی بانێ و خزمەتوو پیایەکێشا کەرا. ئەگەریچ جە دەمو ودەزگا دەوڵەتیەکانە هەرمانە کەرانێ ئەشۆ بە پاو یاسایەکاو ئێسلامی وێشا پۆشتە کەرانێ. ئینە یەکەم هەمنگامەی دژە ژەنە بێ جە وەربانگوو ئاخێزوو گەلانە. هەر چەن ژەنەکێ ئینەشا پەسەن نەکەرد، بەڵام دووهەمین زەربە کە کەوت ژەنەکێ جە لاو ئاپیایاوەو بێ کە تا هیزی یۆوە جە سەنگەروو مۆبارێزەینە یاگێشا گێرتێ بێ. ئی پیایا جیاتی ئانەی پەشتگیری داواکاری ژەنەکا کەرانێ، جە روانگیە پیاسالارنە تەماشاشا کەرد و داشا راتەکوو خۆمەینی و پی جۆرە ژەنەکێشا جیا ئاستێ.

ئایا ژەنە مۆبارێزەکێ جاریەتەری باوەڕ بە پیای کەرانێ؟

دماو چل و یەرێ ساڵێ مۆبارێزەو بێ مدرامانوو ژەنا و گەلاو ئێرانی پەی ئازادی و یاوای پا مافە دیمۆکراتیکاشا کە جە سەردەموو پەهلەوینە بە نامێ ئێرانی بیەی بن پا کریای  و جە سەردەموو رژیموو کۆماروو ئێسلامی ئێرانی سەروو نامێ ئۆمەتی کەوتێ پەشتەو کەنوو. جاریەتەری هەنمێ وەربانگوو ئاخێزینە دیارەن ئێ ئاخێزە پەنگ واردەوە گردوو ئا زەختوو زۆرەین کە رژیمی ئاخووندی ئاردەنش سەروو گردوو کۆمەڵگایەرە، ئارۆیچ هەریۆ جە چین و توێژەکا بە پاو داواکاریە کە هەنشا بەشداروو ڕاپەڕینی بیەن. ژەنی هەم بە کردار و هەمیچ بە فەلسەفەی هزری فەرتەرین و کاراتەرین بەشداریشا هەن. جە ماوەو ئی چل ساڵەینە فرەیە جە ژەنا مافە رەواکاشا جە دەس دای و جە کوونجوو یانەینە یان کووشیانی یان زیننانی کریانێ. فرەیە جە ژەنە شۆڕشگێڕەکێچ چێروو ئەشکەنجەینە گیانشا دا. درووشمەو ژەنی ، ژیوای، ئازادی کە بیەن بە قیبلیە پەی گلێرکەردەی گردوو وزە پەرتەوازەکاو گلێرگەی دژوو دەسەڵاتی، پا جۆرە کە باس کریۆ یەک شەوە و پسەو هەلچی سەرەش نەزنیەن. ژەنانیە پسەو شیرین عەلەمهوولی چەنی هەڤاڵەکێش سەروو ئادرووشمێ سێدارە دریای، ئارۆیچ زەینەب جەلالیان پسەو کۆنتەرین زینانی سیاسی ئینا زیننانەنەو و رۆانە شکەنجەی جەستەیی و دەروونیش مذا. هەر پاسە ژەنانیە چوون نەسرین ستوودە و نەسرین مۆحەمەدی و سەدان ژەنێ تەری پەی ئازادی ژەنێ مۆبارێزە کەرانێ. پەوکی فرە کاڵ فامین ئەگەر واچمێ ئی ئاخێزە، ئاخێزیە ژەنانە نیەن. بە چەپوانەوە ژەنی بیێنە بە وزەو هۆرسووڕنای ئاخێزی.

ئینە تێکدای پلانوو و بەرنامەو گردوو ئا رەوتە سیاسیانە کە پلانشا تەنیا دەس گێرتەی دەسەڵاتین. بە پێچێوانەوە چیگەنە رووبەروو ئاخێزیەنمێ کە نە رابەری خۆد خاندەی پەسەن کەرۆ نە سیاسەتی دیکتەیی. هەرچەن فرەیە جە پەیجۆراو ئاخێزەکا هەوڵ مذانێ جە چوار چێوەو فرمووڵەکانە شۆنەو جوابیرە گێڵا بەڵام ئینە ئاخێزیە سەردەمیانەن؛ وەڵ جە گرد چێویەنە مەکریۆ شۆنەو شێوازوو رابەری جە چووەری پەی چێری گێڵی، چوون ئێمە چەنی رابەری ئاسۆیی رووبەرووێنمێ کە کۆمەڵگا دلێ وێشەنە بارشا مارۆ و پەنەشا یاونۆ. ئی ئاخێزە جوانەکێ پێشاهەنگیش کەرانێ و جە جبەرەو شۆنەو رابەریرە مەگێڵانێ. دووهەم چیگەنە ژەنی پێشەنگەنە و سیستەمیە کە شۆنیشەرە گێڵوۆ بە تەمامی جیاوازەن چەنی ئا سیستەمە باوێ، راوەبەری جیهانی کە بناغیە پیایانش هەن.

چێویە کە دیارەن بەشداری کاراو ژەنان جە شەقامەکانە. ئێمە رووبەروو رەوشیەنمێ کە ژەنی سەرکەشیش کەرۆنێ و پیا شۆنکەتەو ژەنەکان. پەوکی رەوشیە تەمام جیاوازەن وبە پاو ئا ئەزموونا کە روەشا دانە ئێجارە ژەنی  بە هیچ جۆریە باوەڕ بە پیای مەکەرۆ و ئەرەمەرزنایرەو سیستەمەو ئایەندەی مەذۆ دەسوو پیایوە و وێچش چەمەڕاو رەحموو پیای نمازۆ. پەوکی بە دڵنیایەوە ژەنی تەنیا کاراکتەریە کارای جە سەردەموو ئاخێزینە نیەنە. بەڵکوو وێچش پەی ئایەندەی ئامادێ کەردێنە، بە پاو ئانەیچ پلان و بەرنامەش هەن.

ئەزموونیە کە چی نیم سەدەنە جە وەرکەوتوو ناوینینە روەشدانە، سەروو دەسوو پارتو کاریگەراو کوردستانی(پ ک ک) بە پێشاهەنگی رابەر ئاپۆی، ژەنی تاوانش جە ئۆبژە بیەی بەربەی. تێۆری ئازادی ژەنێ هەم جە بواروو فەلسەفینە، هەمیچ جە بواروو کردارینە هەنگامێ باشەش نیانە. چەپوانەو ئانەی کە فەمەنیستی وەرنشینی سەروو نامێ بەرابەری ژەنێ و پیای ئارمانجەش بەشداری جە سیستەمەی پیایانێ بێ ، بزاڤوو ژەنەی ئازادە گەرەکش نیان دلێ ئێ سیستەمێنە ژیوۆنێ. چوون پەنەش پاسەن چە پیا بۆ یان ژەنی جیاوازیش نین، ئینە هزریە پیایانەن کە دیەیە ناوەند- پەراوێزش پەی گردوو چێوەکا هەن. پەوکی جیاوازی رەگەزی مەتاوۆ بۆنێ بە هۆکاروو فاڕای هزری. ئارۆ گلێرگە پەی کۆتایی ئاردەی بە گردوو ئا هەڵاواردا کە جە بواروو ئەتنیکی و مەزهەنی و رەگەزیوە هەنێ پەنەوازیش بە هۆر ڕشکنایوەو پەرگاڵە دەوڵەتگەرایین کە هزری نێرسالار فرەتەرین کاریگەریش بیەن سەرشەو.

سیستەمیە کە گردی پەی یاوای بە ئازادی هۆمێدشا بەستەن پووەشەو هۆر ڕشکنایوەو سیستەمەو ناوەند- پەراوەێزین. دیارەن پەی ئینەیچ ژەنی بناخەو مەرزنایرەو ئی پەرگاڵێنە. ئەگەر ئارۆ گلێرگەی ئازاد چە ژەنی و چە پیا ئامێنێ مێذان و بیێنێ بە وزەیێوە گەورە، هۆکارەکەش هەمان چێوەن. ئارۆ بێ جیاوزی گلێرگەی ئازاد، ژەنی و پیای، گەورەو میچکەلە هاوار کەرا: ژەنی ، ژیوای، ئازادی، چوون رەهایی وێش چینەینە وینۆ.

بێ هۆ نیەن سڵاوی ژیژەک ماچۆ: ئاخێزوو کوردستانی و ئێرانی بە نامێ ئاخێزوو ژەنێ و بە درووشمەو ژەنی، ژیوای، ئازادی فرە جیاوازەن جە ئاخێزە فەمەنیستیەکاو وەرنشینی و تاۆ روانگەما پەی سەدەو ویسوو یەکی واڕۆنێ. ژنۆلۆژی فەلسەفیە قووڵەن کە هەناوو ئی درووشمێشە پەڕ کەردەنەو. جە هەمان کاتەنە وێراوەبەری واکوورو و وەرکەوتوو سووریەی ئەزموونیە کرداری عالەن کە چاگەنە ژەنی جە گردوو بوارەکانە هەم سیایسی هەمیچ گلێرگەیی و لەشکەرینە سەر بە وێ، وێش رێک وستەن و پسەو هامسەرۆکایەتی بەشدارەنە. جیاواز چینەیە هەوڵدایە فرە هەن تاکوو بە راو پەروەردە کەرەدەو گلێرگەی، هزری نێرسالاری سڕیۆوە. دیارەن پەی یاوای پی جۆرە گلێرگەیە و پەی هامڕایی کەردەی چەنی ژەنیە ئازادێ پەنەوازەن پایایچ وێش جە هزری نێرساڵاری رەها کەرۆنێ. ئینە هەمان چێوەن کە رابەر ئاپۆ جە کتێبوو عەشقوو کوردینە نامێش منیۆ« کووشتەی پیاوەتی»، هەرچەن فرەیە بە هەڵە یاواینە و قسێ فرێش سەرەو کریای. بەڵام جەوهەرەکەش کووشتەی ئا هزرەیە بێ کە سەروو بنەماو دەسەڵاتداری ژەنێ وەش بیەن  و وێش سپارۆ زەخت و زۆری. ئی روانگە تەنیا چا ئاستەنە نیەن بەڵکوو پسەو بە کاربەردەی زەخت و زۆری بیەن بە هزریە پەی کاولکاری، پەی  شەڕی و قەڵاجۆ کەردەی، جە بەین بەردەی دەنگ و رەنگە جیاوازەکا، هزریە کە ژینگەش تێکدان و جە وەرانوەروو ژیواینە مەردەیش هۆرچنیەن.

سیستەمیە کە سەروو بنەماو ژەنێوە ئازادێ مەرزیۆرە چەنی وێش ژیوایش پەنەن، پەوکی کەسایەتیە تاوۆ بۆ بە هەڤاڵوو ئی رای کە پایاوەتی کلاسیکیش کووشتەبۆ جیاتی مەرگی  ژیوایش بە بنەما گڕتێبۆ. راوەبەریە کە ناوەند – پیراموون نیەن، برا گەورەیی و برا مچکلەیی نیەن. هامڕایەتین و سەروو بنەماو هامپایمانی ئازادانەی کە پەیوەندیەکا نەک بە ڕاو دەسەڵاتیوە بەڵکوو سەرو بنەماو وەشەویسی مەرزنۆرە.

ژ.ت