چی ئاژەو ئارۆ دنیایەنە کە هەر لەحازێوەش فەرهەنگیوی ملهۆڕ بە زۆرەزمێ فەرهەنگیوی بێ هازی منیۆ چێروو کەشاش و فەوتنۆش،پارێزنای و گلەوە دای فەرهەنگی مەینەتیوی فرە و مەرارەتیوی بێ حەنناش گەرەکا ئادٚیچ بێ بیەی دڵسۆچنا و ژیرلا کە بە بەینەتەوە نەما لۆسێ بارەکەی مەلۆ ڕاوە. ئی تاقمە مشیۆم ئەگەر یاگێوە پێسەو هەورامانی کڕۆڵیەنە بۆ گردٚوو فۆلکلۆریش بە بەشە جیاکارەکاشەوە گلێر کەرۆوە،بنویسۆش و گلێرگایوی هێقمەنە پارێزنۆش و بەشیویچشا ئا گەمێنێ بە درێژی ویەرینوو ئا نیشتگایە وەشێ کریاینێ و یاواینێ دەسوو پرزۆ ئێمە.
یۆ جە تایبەتمەندیە ئێژا و دیارەکاو کۆمەڵگا بەشەریەکا کە متاوی واچی ژیوەنی کوتێڤوو خەڵکوو دنیایش پەشۆکنان وێشەرە گەمەن.گەمە تایبەو یاگێوێ نیا بەڵکووم گردٚوو کۆمەڵگاکانە بەپاو ئەرەکەوتەی جۆغرافیایی، هۆرزەوئەرەنیشتی کۆمەڵایەتی،هۆنەر و فەرهەنگوو خەڵکەکەی وەشێ  کریاینێ و پرز بە پرز پارێزناینێشا.مەکینی ئی گەما ئانە بیەنە کە وەشکەرێشا ژیرانە بە شێوێو وەشێشا کەردٚێنێ کە کەل و پەلیوی فرەشا گەرەک نەبیەن،گردٚ کەس تاوانش دەسش بیاڤۆ پا دەستینا و پێسە ئیسەیە نەبیەن کە بڕێو بتاڤا بۆشا و بڕیویچ بدٚیا!!،ئینە بیەنە کە نیمەو کۆمەڵگایویش پەشۆکنان وێشەرە.بە واتێوتەر گەمە بەشێو جە میراتوو فەرهەنگوو هەر یاگێوێن و پەی خەڵک ئەژناسی هەمیەتیوی ڕادەبەدەرش هەن. ئیسە بەداخەوە وەروو قازانجوو دنیاو زەڕی و سەرمایەی گەمێ کامپیۆتێریێ یاگێو ئا گەماشا گێرتێنە کە هیچ،قازانجێوشا نیا پەی زاڕۆڵەی وەرێژانێوی قەرەبوو نەکریایچشا هەن پەیش،پەی نموونەی:

وەختارێو چەم بڕۆنە ئا گەما تووڕە بۆ و شۆنەماش خرابەنە سەروو هۆرزەوئەرەنیشتیش چنی یانەوەیاش و کۆمەڵگاکەیش.

چەپەوانەو گەمە نەتەوەیەکا کە زاڕۆڵە تێکەڵا چنی ڕەفێقاش و چەنیەتی پێوەز چنی دنیاو بەری مسۆ چێگەنە کۆنجوو یانەینە منیشۆرە وێشا و کامپیۆتێریوی بێ گیان و هیچ چنەئامایێو مەمسۆ. 

زاڕۆڵێو کە گەمێ مەحاڵەکەو وێش کەرۆ هەم فەرهەنگیش پارێزنۆ،هەم ڕەحمێش چنی هام تەمەنەکاش فیسیاوە،ئی پێوەزە فرەتەر بۆ نوونگەو تۆ گێرتەی وەشەویسی بە هام وەڵاتی و نیشتگای بەڵام  گەمێ کامپیۆتێریێ تێکدەرێ فەرهەنگوو یاگەکانێ،زاڕۆڵە هەستش وەراوەر بە وەڵاتی و هام وەڵاتیاش مژڵێویۆ چی؟ چووک ئا گەمە چنی فەرهەنگیش لەیدٚەن،یانەنە چنی ئا تەشک هۆرزەوئەرەنیشتیە بار مەی و مزیۆچەرە بەر فێروو چێشیا ئانەیە کەرۆ!!.

کەمەوە بیەی هازەو چەما یۆتەر جە نۆقسانیەکاو ئا گەمە کامپیۆتێریانە.زاڕۆڵەی داماگ ئێننە وڕ بۆ دیمەنوو تەبلێتەکەیشەرە چەمێش بێ هازێ با،دماڕۆنە پەی فێرگەیش خرابا بەڵام چەپەوانەو ئا گەما جە گەمە وێمانەکانە تەنانەت هازەو چەماچش خاستەرە بۆ چووک مشیۆم چێو کەرۆوە چەم پەی نموونەی جە گەمەو سڵامەکۆتێ نە یام نیشانەماڕان یەنە چەمێش تێژێ کەرۆ تا گەمەکەنە نەبریۆ.

پۆخڵە بیەی زاڕۆڵەی یۆتەر چا وەرێژانە چیلانە تووشش مەی کە وەلیم چەولانە نەتەنیا پۆخڵە و سەپۆل بار نمەی بەڵکووم وریا،ژووژەڵ و زیتەڵیچ بۆ.ئا گەمێ بە کامپیۆتێر کریا هەر ئەرەنیشتەیا و هەرمانەوە کێشتەی بێ کەڵک جە مەژگی و سەپۆلی و سڕوسۆڵیش ئینا شۆنیەوە بەڵام گەمێ وێمانێنە زاڕۆڵە ئینا بەرەوە،هۆرمەیوە،مڕەمۆ،باز بەرۆ،پڕۆرە ئینێ گردٚ با نوونگەو ژووژەڵ بیەیش.ئیجا ئا دوە شێوەیە گێری پێوەرە مزانی زاڕۆڵەو ئیلای سەباڕۆ لوانە کۆمەڵگا پێسه قەدٚیمی واتەنی مەتاڤۆ گڵێمۆ وێش کێشۆ بەڵام زاڕۆڵەو ئەولای ئامانە کۆمەڵگا ئەجۆ پژمەو پاڵنگیا و متاڤۆ بێ تەمەدٚاری ئەدٚا و تاتەیش ژیوایش بەرۆ ڕاوە.چا وەختەنە زاڕۆڵە جە گاگۆڵکانێ گنۆ و یانەنە مزیۆرە چنی هام تەمەنەکاش ئەوەجەشا بە گەمەی هەن تا سەردەموو وەشوو زاڕۆڵەییشا بە وەشی ویارارە. بە وەشحاڵیەوە هەورامان چا یاگانە کە ئێژانێوی هێقمش بە گەمەکا دان و هەورامیە ژیرەکێ یاواینێنە زاڕۆڵە پەی ئانەیە هەم ژیوایوی حەز پنە کەردٚەش بۆ و هەمیچ چا بنەڕانە بیاڤۆنە ڕاو ژیوای،مشیۆم خەریکیۆنە گەمەکا.هەر پا بۆنەوە نیشتەنەرە بە پاو ئاژەو نیشتگاکەیش و ئەوەجێ ئێحساسیێ زاڕۆڵەکاش گەمەکێش وەشێ کەردٚێنێ.ئیسە کە پەیجۆریشا سەرەوە کەری و ئێژانەوکێشانەشا کەری میاڤیەنە بە ژیری و چنەئامایی هەرەقەتینەوە گەمەکێشا وەشێ کەردٚێنێ. جە هۆرسەنگنایوی کە چی بارەوە کریان ئا زاڕۆڵێ کە گەمێ نەتەوەیێ کەرا جە ژیوایشانە سەرکەوتێنێ.
زاڕۆڵە جە خڵافیای پی گەمانە چننێ چێوێ ئاڵتوونیێ فێر بۆ.یاوگەو ئەرەنیەرێ گەمەکاچ تەنیا پەشۆکنای نەبیەن و پنەشا وەش بیەن پیای دماڕۆ وەڵاتیشا هەر ئیسەوە چنەئامای با و پۆخڵێ بار نەیا.پاسە مدٚۆ چەمەوە ئا یاوگێ مشیۆم ئینێ بیێبا:

یۆ ئانە دەس وپلوو زاڕۆڵەی مەیرە چنی سەروواروو ژیوەنی و گنۆ دەسەوەماڕانی چنیش.

یۆ ئانه هەر بنەڕانە بار مەی چنی ئانەیە ویر و ئاوەزش ڤزۆ کار تا هەرمانێوە پڕچنۆ.

یۆ ئانە خدٚێ دۆنە جموجۆڵێ کۆمەڵایەتیێ و فێروو هۆرسەوئەرەنیشتی بۆ.

یۆ ئانە ئا گەمێ چنی جۆغرافیا و فەرهەنگوو هەورامانی موانا.

جیاکار جە یەرە خاڵەکاو سەری خاڵێ چوارەمینە لاو منەوە فرە مێژۆ چووک ئیسە فەرهەنگە گەورەکێ بە دەسینەو هاڵیگای مەجازی و گەمێ کامپیۆتریێ خەریکا ئاوەزوو زاڕۆڵەکا و چەنیەتی بار ئامایشا شێڤنا.ئەپی پا بلۆ سەر پرزێ دماڕۆ هەورامانی فرێشا سڕوسۆڵێ،پۆخڵێ و بێ حەنەرێ بار مەیا،ئینە وێش گەورەتەرین وەرێژا پەی فەرهەنگوو هەورامانی و پەیش هەن زووتەرین وەختەنە وەرگیری چا وەرێژەیە کریۆ.وئینەیچە مەکریۆ مەگەر ئیسە کە دەسەڵاتێوی خەمەوەر نیا تا دیسانەوە ئی گەما زینندٚێ کەرۆوە 

ئەدٚا و تاتەکێ چۆڵێ هۆرماڵا،بەروبانوو یانەیشانە ئا گەما فێروو زاڕۆڵاشا کەرا و دەسینەکێشا پەی بارا.

فێرکارەکێچ جە وانگانە پاڵوو ئەڤ گەمەکا ئیدٚیشاچ فێروو مسیارەکاشا کەرا.

ڕێکڤزیا خەڵکیەکێچ پەی تڕۆق دای بە هەرمانەکێ  و ئاشتەوە کەردٚەی کۆمەڵگای چنیشا گردٚ ساڵێوە فستیڤاڵوو گەمە نەتەوەیەکا بنیارە و خاڵاتیوی تایبەش پەی وەش کەرا.
وەرزش وانەکێچ فرەتەر هاگاشا چا گەما بۆ،بلا پێوایشاوە تا جوانەکێ بدٚیا ئادٚیشا و شۆنیشا هۆرکەرا.
ئا گەمێ پێسە:
خلۆتلانی
بیلانی
هەلووکانی
چاڵانی
سێ باز
عاسە
قولەقانێ
چووز
گۆرزانی
سڵامەکۆتێ
گۆرەوە بازی
قرە قرە
خڵووزگێ و...........
 بە ژیری وەشێ کریاینێ و فێرکاریشا جیاکار چانەیە بۆ نوونگەو پارێزنایشا و قازانجوو فەرهەنگوو هەورامانیا،بەپیتێ و گریگدارێچەنێ پەی پەروەرنای بنەچێوی چنەزانی جە دماڕۆنە.

نویسەر: ئۆمید حەبیبی
سەرچەمه: پەلیانەو نویسەری جە فەیسبۆک