یەرەمین کۆنفرانسو ژەنا عێراقی کە بە سەرمەشقایەتی تاژێ و وفاقوو ژەنا عێراقی لواڕاوە، بە دروشمەو " بە ئەرەکۊشای هامبەش دژوو کۆمکوژی ژەنا بە بە دەنگو ۋێپارێزنای"، جە بەغڎای پایتەختو عێراقینە، بە ئەرەیاۋنای ئەنجامەکا دمایش ئاما.

دەرەنجامو کۆنفرانسەکەی جە لایەنو واتەواچەی دیپلۆماسی تەڤگەرو ئازاڎیی ژەنا ئێزدی سوهام شەنگاڵیێوە ۋنریاوە، ئەنجامنامەو کۆنفرانسەکەی پېسەنە:

"هەزاران ساڵېن جە تاریخو مرۆڤایەتینە، بەمەڵامەتوو عەقڵیەتو پیا سالارییوە سەرو گرڎوو، کولتوورەکا، بیروباوەڕییە ئایینی و پێکئامای و نەتەوەکا، ئێزدی، کوردی فەیلی، کاکەیی، عەرەب و مەسیحی کۆمکوژی کریان."

ئێمە پېسە ژەنا و گلېرگەو ئێزدی جە ساڵەو ٢٠١٤ینە ڕووبەڕوو کۊمکوژیۍ تاریک پەرەسانەی و فرە مەترسیڎاری بیەیمېوە. ١٠ساڵۍ سەرو ٧٤ەمین کۊمکوشیرە ۋییەرڎەن. ٧٤ەمین کۆکوشی جە ٣ۍ مانگەو ٨و ٢٠١٤ ینە جە کەسایەتی ژەنا ئێزدینە دژوو گرڎوو گەلا، دژوو کولتووری، باوەڕی و کەمینەکا ئەرەنیشتا جە عێراقەنە کریا. هەرپاسە جە دژوو ویژدانوو مرۆڤایەتی و بەها تاریخیەکا هەزاران ساڵەی ئەنجامدریا.

ئێمە قوربانیاو ٧٤ ەمین کۊمکوشی بە کەرامەت و ڕێزدارییوە یاڎۍ مکەرمېوە. جە کەسایەتی ئاڎیشانە، گرڎوو ئا گەشمەرڎا کە پەی پارېزنای بیەی، کولتووری و  باوەڕی گەلوو ئێزدی جە دژوو دڕنڎەییەکا داعشی مردێوە و مڎرامانشا کەرد، یاڎ مارمېوە. ئێمە ئی یەرەمین کۆنفرانسەیە جە ١٠ەمین ساڵوەگەڕو کۊمکوشی سەرو گەلەکەیمارە بە دروشمەو "بە ئەرەکۊشای هامبەش جە دژوو کۆمکوشی ژەنا بە بە دەنگو ۋێپارێزنای" خەڵاتوو گەشمەرڎا ٧٤ ەمینو کۊمکوشیەکەی مکەرمۍ و حەرپاسە پێشکەشو گرڎوو مرۆڤایەتی و ئا  ژەنا جە دمادمایی ئەرەکۊشای ئازاڎینە ۋێڕاگریشا کەرد، مکەرمۍ.

ئێمە هامبەشېنمۍ چنی ئێش و میحنەتوو ئا ژەنا کە جە کۊمکوشیەکەنە بە دیلی کۆتۍ دەسوو چەتەکاو داعشی و جە بازاڕەکانە ورەشیۍ و بیۍ بە پەنابەرۍ و بە هاوارەکەیشا ویژدانوو مرۆڤایەتیشا چڵاکنارە. ئێمە حەجگیز دەنگوو ئا ژەنا کە دژوو تاریکی مردێوە دەنگشا هۊربڕی جە یاڎ نمەکەرمۍ.

تا دەوڵەت نەتەوە بیەیش بۆ، تالوکەو کوشتەی بەردەوام مبۆ

ئێمە پېسە گلېرگەی بە تایبەت پېسە ژەنا بە گرڎیی جە ڕۊو کۊمکوشیەکەیۆ تا ئیساتۍ بە پرۆسېوە فرە قورس و سەختەرەو ۋییەردیمۍ. هەڵای زامەکۍ ئا کۊمکوشیە ساڕێژۍ نەکریێنۍ، سەڎان کەرەتۍ جە لایەنو دەوڵەتو تورکیایۆ هرووژم کریان سەرو شەنگالی. سیاسەتوو قڕکەردەی بەردەواما جە دژوو گلېرگەکەیما، دژوو جوانا و بەتایبەت دژوو ژەنا ئێزدی. ئێمە پېسە پێکئاماو ئێزدی ئی سیاسەتەو پەشتگۆش وستەو ئیرادەیما نامێما نیان 'کۊمکوشی چەرمە'. ئێمە هرووژمەکا دەوڵەتو تورکی پەی سەرو شەنگالی و پەی سەرو گرڎوو عێراقی شەرمەزارۍ مکەرمۍ.

سیاسەتو جەنگوو قڕکەردەی، چنی پێکئارڎەی هێزو میلیتاریستی و قووڵبیەیۆ عەقڵیەتی ڕەگەزپەرسی و ئایینی و سێکسواڵی، بە گرڎوو سەختییەکەیشۆ ۋەرا ۋەر بە ژەنا ئازاڎیی و گەلی بەردەواما. داعش بەرهەمو عەقڵیەتوو دەوڵەت نەتەوەیا، دوژمنو گەلین، بەتایبەتی دوژمنوو ژەنان. تا دەوڵەت نەتەوە حوکمڕانیش سەرو ئیراڎەو گەلیرە بەردەوام بۆ، هێزۍ پېسە داعشی و هەڕەشە کۆمەڵکوژیەکۍ بەردەوامۍ با. هەرپاسە دلۍ وڵاتانە به پله ی یوەم دەوڵەتو تورکیای بۍ که پاڵپەشتی ڕێکوزیای تیرۆریستی داعشی کەرۍ، به ڵام تا ئیساتۍ هیچ ئەوەکۊڵیایۍ و دادگاییکەردەیۍ نه کریان . ئینەیچ زەمینە پەی جینۆسایدی و ئەرەگیرکەردەی عێراقی وەش مکەرۆ. قڕکەردەی ساڵەو ٢٠١٤ جە لایەنو ١٣ وڵاتاوە بە ڕسمی ئشناسیا. ئێمە ئینەی فرە بە گرنگ مزانمۍ.

پېسە چنی ژەنا بەگرڎوو پێکئاما و ئایین و بیروباوەڕی و نەتەوەیۆ سەرو خاکو عێراقینە ژیۋای مکەرا، ئاژەو گرڎیی ژەنا جە عێراقەنە چنینا، ئا یاسۍ کە سەبارەت بە ژەنا ئەرەمەرزیێنۍ، کاریگەرییەکا عەقڵیەتوو باڵادەسی پیای، سیستەمو دەوڵەت نەتەوەی جە ژیۋای ژەنانە جە چ ئاستێوەنە ئەنجامەکێش هۊرگیریێنۍ. ژەنی هیچ بیە و شوناس و ئیرادەو ئازاڎیش نییا. بە شێوێوە سیستماتیک ژەنی جە گرڎ ساتەکا ژیۋایشانە ڕووبەڕوو تنووتیژی و ئێشو ڕێشی و گەندەڵی باوە. جە ۋەرا ۋەرو ئینەینە پەنەوازش بە خەباتی هامبەشوو گرڎوو ژەنا ئەرەنیشتەو سەرو خاکو عێراقی هەن.

تا ئێمە پېسە ژەنا، پېسە گەلی مەعریفەو ۋەرگیری جە ۋێما نەبۆ، هەڕەشۍ قڕکەردەی و کۊکوشی و هرووژمەکا دەوڵەت نەتەوەیی و عەقڵیەتی پیاسالارانەی سەرماوە بەردەوام مبۆ. مافو ۋەرگیریکەردەی جە ۋێما، ۋێڕکوستەیۆ گرڎوو گلېرگەکا، مرۆڤە چەوەسیاکا تا دمایی مافێوە ڕەوان.

"نەتەوەی دیموکراسی و فەلسەفەو ژەنۍ، ژیۋای، ئازاڎیی ڕاو چارەسەرینە"

پېسە ژەنا و گلېرگەی بە گرڎیی ڕووبەڕوو گرفتی فرە جددی بیمېوە. سیستەمو سەرمایەداری جە گرڎ ڕووێوە جە قەیرانێوە جددیەنە مژیۋۆ. به ڵام پەی ئانەی ۋێش چانەی نەجات بڎۆ و به ڕده وام بۆ سەرو سیسته مو حوکمڕانییه کەیش، سیاسەتو قڕکەردەی و جەنگی و کوشتەی بەکاربەرۆ  پێچه وانەو ئیراڎەو گه لی، دژ به خه باتوو ژەنا ڕاوەبەرمکەرۆ. ئێمە چارەسەری گرڎوو گرفتەکا مرۆڤایەتی جە جابەجێکەردەی پارادایمو دیموکراسی نیشتمانی و فەلسەفەو ژەنۍ، ژیۋای، ئازاڎینە موینمۍ. نەتەوەی دیموکراسی تەنیا ڕانە پەی ۋییەرنای گرڎوو ئا گرفتا کە خەڵکو عێراقی جە ڕوو سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابووری و کولتوورییوە چنەشەنە مژیوا، پەی پەرەپنەدای ژیۋایۍ یەکسانی و ئازاڎی و دیموکراسی. تا ئیراڎەو گەلی نەشناسیۆ، دمایی بە جینۆسایدو ژەنا نۍ، هۆشیاری باڵادەسی پیایا سەرو ژەنارە نازیۆ، نە جەنگ دمایش مۍ و نە چارەسەری هەمیشەیی پەرەش پنەمڎریۆ. پەی پەرەپنەدای چارەسەرێوە دیموکراسی، پەی بنیاڎنیای ژیۋایۍ یەکسانی و ئازاڎی، باسما جە دەور و سەرکردایەتی ژەنا کەرد جە چارەسەرکەردەی گرڎوو گرفتەکا ئا پێکئامایا کە سەرو خاکو عێراقینە مژیۋا.

سەرو ئی بنەمایۍ جارێوەتەر دەسنیشانش مکەرمۍ تا خەبات پەی ئازاڎیی جە دژوو سیستەموو سەرمایەداری سەرو بنەمای هامبەشی و هاریکاری ژەنا و گەلا وەڵۍ نەگنۆ، هەڕەشۍ کۆمکوژی بەردەوامە مبۆ. سەرو بنەماو زییاکەردەی هێزو ئەرەکۊشایما، هێقم کەردەی ڕێکوستەی و حەقکەردەیۆ جە کۊمکوشیەکا، جارێوەتەر ئیرادەو ۋێما پەی خەباتکەردەی جە کۆنفرانسەنە ویروزمۍ. ئێمە بە ڕێکوستەی و خەباتی هامبەشما ڕا جە گرڎ جۆرە تنووتیژیێوە دژوو ژەنا و قڕکەردەی مکەرمۍ.

قەرارەکۍ کۆنفرانسەکەی پی جۆرەنۍ:

*کۆمکوشیەکە سەرو زەمینی و هاموڵاتیا عێراقی سەرو پێکئاماو ئێزیدیرە جابەجێ کریا. پۊکەی داوا جە حکومەتو عێراقی مکەرمۍ کە بە ڕسمی کۆمکوشی ٣/٨/٢٠١٤ دژو پێکئامای ئێزیدی بە کۊمکوشی بشناسۆ.

*داوا چا وڵاتا مکەرمۍ کە بە ڕسمی کۆمکوشیەکەشا ئشناسان، هەرپاسە ڕێکوزیا مېیاندەوڵەتییەکۍ. هەنگامە بنیا پەی ۋنەپەرسایۆ جە چەتەکاو داعشی و هامکارەکاشا کە ۋەرپەرسێنۍ جە کۆمکوشیەکەی. جە دادگای مېیاندەوڵەتینە دادگایی بکریا.

*جە کۆمکوشی ٣/٨/٢٠١٤ینە، ٣ هەزارۍ و ٥٠٤ ژەنۍ و ٨٦٩ پیۍ و ژمارێوە فرۍ زاوڵۍ، بە گرڎیی نزیکەو ٧٠٠٠ ئێزیدیۍ جە لایەنو چەتەکاو داعشیوە گیریێنۍ. تا ئیساتێچ هەزاران کناچۍ و ژەنۍ و زاوڵۍ ئێزیدیۍ ئینۍ دەسوو داعشینە و چارەنوویسشا نادیارا. پەی ڕزگارکەردەی دیلەکا، داوا جە داموودەزگا پەیوەندیدارەکا، بەتایبەتی ژەنا و گلېرگەو عێراقی مکەرمۍ، بەشداری جمیەرەکەی بکەرا.

*جە ساڵەو ٢٠١٧ یۆ تا بە ئارۆ دەوڵەتو تورکی سەڎان جار بە فڕۆکەی جەنگی و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بۆردومانو شەنگالیش کەردەن و کۆمکوژیش کەردەن. هرووژمەکۍ دەوڵەتو تورکیای درێژەپنەدەرۍ ئا کۊمکوشیەینۍ. داوا جە حکومەتو عێراقی و هێزە مېیاندەوڵەتییەکا مکەرمۍ کە دەموودەس ئاسمانو شەنگالی ڕووەو دەوڵەتو تورکیایرە وزارە.

* مرۆڤەکۍ متاوا سەرو خاکو ۋێشاوە خاک و کولتوور و بیەو ۋێشا پارێزنا. هەزاران ئێزدیۍ ناچار بیۍ کۆچ بکەرا و هەڵای کەمپەکانە مژیۋا. داوا جە گەلەکەیما مکەرمۍ گێڵاوە پەی شەنگالی و نمەبۆ هیچ هێزێوە ڕا جە گێڵایۆیشا بکەرۆ.

*داوا جە ژەنا و گلېرگەی و گرڎو لایەنگرا دیموکراسی و مافوو مرۆڤی مکەرمۍ پەشتیوانی جە ۋێڕاوەبەری شەنگالی بکەرا. حەرپاسە داوا جە حکوومەتو عێراقی مکەرمۍ. بە ڕسمی ئیدارەو خۆسەری شەنگالی بەپاو دەستوورو عێراقی بشناسۆ.

*پەنەوازا ژەنی چالاکانە بەشداری چالاکی سیاسی و ئیداری و کۆمەڵایەتی بکەرۆ. پەنەوازا مافوو ژەنا بە شێوێوە یەکسان جە گرڎوو وڵاتانە دەسەبەر بکریۆ، ژەنی جە گرڎ بوارەکا ژیۋاینە تووشوو ئێشی و تنووتیژی نەبا. ئێمە بە گرنگش مزانمۍ یاساکۍ تازۍ بکریاوە و یاساو پارێزنای مافەکاو ژەنا جابەجێ بکریۆ.

*پەی ڕاگێرتەی جە گرڎ جۆرە تنووتیژیێوە ۋەرا ۋەر بە ژەنا بەتایبەتی تنوتیژی خێزانی، هامسەرگیری وەڵێوەختەی، پەنەوازش بە پەرەپنەدای بەرنامەی پەروەردەیی هەن، پېسە هەڵمەتەو پەیوەندیکەردەی و تەندروستی و هوشیاری.

*ژەناو ئێزدی مافو پارېزنای شناسنامەی کولتووری و ئایینی ۋێشا هەن و ئینەیچ مشۆم پارێزیا بۆ و ڕێزش ۋنە بگیریۆ. حەرپاسە ئا ژەنە ئێزیدیۍ دەسوو داعشینە ڕزگارۍ کریێنۍ، پەنەوازشا بە پاڵپەشتی پزیشکی و تەندروسی زیاتەرین پەی ئانەی بتاوا جارێوەتەر بە بەقوەتی بەشداری گلېرگەی بکەراوە.

*ئارۆ پەی ئانەی ژەنی بتاوا جە ڕوو داراییوە ژیۋایشا عالتەر بەرانۍ ڕاوە، پەنەوازش بە زیاڎکەردەی دەرفەتو دارایی هەن پەی هەرمانکەردەی.

جە دمادماینە بەتنی ئیدانەو کۊمکوشی ٣ۍ مانگەو ٨و ساڵەو ٢٠١٤ مکەرمۍ. داوا جە ژەنا جیهانی و بەتایبەت ژەنا عێراقی مکەرمۍ کوۍ باوە و داواو ۋنەپەرسایۆ جە تاوانبارا کۊمکوشی ژەنا شەنگالی بکەرا. با کۊششی هامبەشما زیاڎ بکەرمۍ و قەوەتتەرش بکەرمۍ، سەڎاو ۋەرگیری بیمۍ جە ۋەارا ۋەرو گرڎو هروژم و تنوتیژی و قڕکەردەی دژوو ژەنانە.