پارێزنای فۆلکلۆروو هەورامانی
گلێرەوە کەردٚەی و پارێزنای فۆلکلۆروو هەورامانی هەرمانێوە نەتەوەیەنە. چونکە تا فۆلکلۆر گلێر نەکەرمێوە مەزانمێ کێنمێ و چکۆوە ئاماینمێ و کۆگە ملمێ؟
ڕەنگا ئیسە ئێتر دانسقە بۆ و هۆرنەگنۆ نەزانۆ فۆلکلۆر چێشا و هەمیەتوو گلێرەوە کەردٚەی و پارێزنایش چننا؟! کۆڵەکێو ئەرەمەرزنای و سکێو هێقم کەردٚەی ئەدەبیات و فەرهەنگوو هەر وەڵاتیوی فۆلکلۆر و هۆرزەوئەرەنیشتێ،مەتەڵێ،ڕازێ،جەژنێ و…..نێ کە خەڵکوو ئا یاگێ پرز بە پرز و زەیچە بە زەیچە پارێزنۆشا و بە بەینەتەوە میاڤنۆشا دەسوو بنەچەقەکاو ئارۆی.
ئیجا دەوڵەمەندٚی و ئێژایی فەرهەنگوو نیشتگایێوی تەنیا ئانە نیا بارەسەی و قەبارەو فۆلکلۆریش چن بۆ بەڵکووم چەنیەتی پارێزنای، گلێرەوە کەردٚەی و هۆرگێرتەیش چادٚی سەرتەرا.
بەداخەوە چووزەو یەکەمین ئەرەنیشتەی بەشەری و شارستانیەتیش وەڵاتە وەرهۆرزیەکانە بنەش دریارە بەڵام زانشتوو پارێزنایش یاگێوەتەرەنە بێ!. یاگێوە بە نامێو وەرنیشتی کە هەمیەتوو فرەو زانشتە بەشەریەکا و هۆرگێرتەیشا چاگەنە کەوتەوە سارا.
چا سەرەوەختەنە کە بەنامێ شارەزای ئێمە گۆشوو گاوێنە وتێ بێنێ!! و چنگەوپڕچێ ئانەیە کەرێنێ فڵانەکەس کام ڕۆ لوان کۆگەرە! ئادٚێ مووزێ وەشێ کەرێنێ و گێڵیارێشا وەرێ بێنێنە گیانوو نیشانێ فەرهەنگوو ئێمەمانا،یۆزێنێشاوە و بەرێنێشا مووزەکاشانە هۆرشا گێرێنێ.پنەوازا ئینەیچە واچوو مشیۆم ئێمە دەسشا ماچ کەرمێ و سەرەشا پەی نامنمێ چوونکەتی ئەر ئادٚێ نەبیەیانێ ئیسە ئا چێوێچە مەنێنێوە، دلێنە شیێبێنێ!
دەی گاهەز زانشتوو باستان ئەژناسی و ژیری ئەوەیۆستەی شار و دەگا کۆنەکا و ئەوەوانای قەباڵە قەدٚیمیەکا لاو گەشاوەزە وەرنیشتیەکاوە نەبیایا منی هەورامی زانێنێ هەزاران ساڵێ چیەو وەڵێ هەورامانەنە بەشەر ژیوان؟!
یامکەتی تاوێنێ قەباڵێ بوانوەوە؟! یام زانێنێ دەس نویسێ چن مێژا تا دەس نویسێ هۆنیارەکا و زاناکاما هۆرگیروو کە ئەر کتێبخانەو برلینی و کۆگە و کۆگەی نەبیایا فرەو شێعرێ تەنانەت پایەبەرزەکاچما لوێنێ دەرەرە!!
فۆلکلۆریچ ئا بەزمەنە،ئادٚێ فرە فرە زووتەر زانێنێ مشیۆم گردٚوو ئا چێوا هۆرگیری نەک بنیەیشانە تۆشەبەرەو نەزانی و تا ئا یاگێ دەست یاڤۆ تووڕش دەی لێژی فەوتیایەرە!.
دەسشا وەش بۆ یانەشا ئاوەدٚان قسەکێشا نیانە مانێ و وەڵاتوو ئێمەیچەرە گێڵناشا.
ئیسە داخە ئینا چانە ئا بنیادٚمە ژیرا یاونایمێنە هەمیەتوو فۆلکلۆری بەڵام هەر گۆشما جە فەوتیایش شل نیا و ماچمێ فەوتیا بە توون و تەوەس!!.
هەورامان چننێ ساڵێن تایبەتمەندیێ فەرهەنگیێش دلێنە مشا تا ئی دوێ یەرە ساڵە کە بڕێو دڵسۆچنێ ئەژناساشا بە ڕێکڤزیاو یۆنسکۆی!تەنانەت چن تەشک و دیامان فاڕیان سەرەشا جە هۆنەروو ژیوای هەورامیەکا سڕ مەنەبێ.ئیجا وێت بوانەوە مشیۆم چن چێوش بە تۆرەکە بریا بۆ و کریا بۆ بە نامێ یۆتەریەوە!.چی بێشکێنە چن هۆنەر و حەنەر گلێر کریابۆوە و دزیا بۆ و هەورامانی داماگیچ لاش ئاستە بۆرە؟!.
پۆختەو قسێ ئانێنە تا فۆلکلۆر گلێر نەکەرمێوە مەزانمێ
کێنمێ؟
چکۆوە ئاماینمێ؟
فەرهەنگما چن بەرز بیەن و پیتش چێش بیەن؟
هۆنەروو ژیوایما چی دلێ کەشە سەخڵەتانە چەنی بیەن؟
پەرسێوە چێگەنە مەی وەرەوە کە چی هەمیەتوو گلێرەوە کەردٚەی فۆلکلۆری لاو ئێمەی هەورامیەوە بە گێرتە پۆرەی نەتەوەکاتەری فرەتەرا؟
جە جوابوو پەرسەکێنە مشیۆم واچیۆ چوونکەتی هەورامانی کرۆڵ بە پاو هەر نوونگێوی بیەن ویەردٚەی تۆمار کریاش نیا و دەم بە دەم ویەرینیوی دەمواچش هەن لای کەمەوە پەڕەپۆس جوابوو هیچکام جە پەرسەکاو سەری مەزانمێ پەوکای پەی وستەوە سارای چێوە ئەوەشاریاکاما مشیۆم بەرەکەو فۆلکلۆری وەرە نەدٚەیمێ کە حەتم بیاڤمێ بە یاوگەکاما.
بە تۆ تۆ هۆرەوەدای، ڤشکنای، لەیەکەوەدای و کاردٚەوەژێ فۆلکلۆری بەشێ ئەوەشاریای ویەرینیێ، زوانیێ، فەرهەنگیێ، کۆمەڵایەتیێ، هۆنەریێ و…. گناوە سارا. ئیجا ویەرین زانێ و ویەردٚە نویسێچ متاوا هەروەرەنە ویەرینوو هەورامانی بە پارێز و ژیریەوە بنویساوە، هەرپاسە کۆمەڵ ئەژناسەکێ بە سەرەنج دای بە ئا ماتریاڵا جە گلێرەوە کەردٚەی فۆلکلۆریەنە کەوتێنێ مشتەشا لەیەکوو کۆمەڵگاو هەورامانی خاستەر داوە.
شارەزای زوان و فەرهەنگیچ لیڤیۆشا پەی ڕێک وپێکتەر باسوو هازەو زوان و ئەدەبیاتەکەیشا کەرا.
هۆنەرمەندەکێچ متاوا وەرهەڵاتەر بدٚیانە تڵانەو هۆنەروو هەورامانی.
بەڵام شوانە تا بنیشۆرە گەلەش دوور گنۆوە!
چەنی؟
فۆلکلۆر مەنیشۆ ڕاو ئێمە تا هەر کەی دڵما پوە بی چۆڵێ هەرمانا هۆرکەرمێ!.
ئاخر فۆلکلۆریچ پێسەو فرەو چێواو ئی دنیایە ئەرەمدرا و بێ جم وجۆڵ نیا و پەی وێش جووڵەش مەی،واتما فۆلکلۆر تا ئینا سەروو زوانوو خەڵکیەوە و نەنویسیانەوە مەبۆ بە ویەرین.ئا خەڵکیچە هەروەرەنە پیر بۆ و مرای مرۆ و پنەوازا تا پیرەکێما نەفەوتیاینێ هەرچیشا ویرا و مزاناش پنە کێشمێشارە چنە و بنویسمێش تا ژەنگەو دلێنە شیای نەڕێزنۆشەرە سەروو پۆسی!
ئی هەرمانێ بە نەفەرێو و دوێ نەفەرێ مەلۆ ڕاوە و تاقمێوی فرەزانش گەرەکا و بەرنامێوی ژیرانە و ڕێک کە دەگا بە دەگا خەڵکی گلێر کەراوە و یاوەریشا دا.
ئا تاقمە مشیۆم گردٚوو زانیاریەکا یاگێوەنە هۆرگێرۆ.
خاس خاس گردٚی بوانۆوە،ئانێ کە بە زانشتی نزیکتەرێنێ و متاوا یاوەری دەرێ با پاشەکەوتێ ڤزیا.
پەرسێوەتەر چێگەنە مەی وەرەوە کە ئا کەسێ تاقمەکە هۆرشاچنۆ گردٚ مشیۆم نویسەرێ یام پەیجۆرکارێ با؟ جوابەنە ماچیۆ نا.پەی ڕاوەبەردٚەی ئی هەرمانێ دڵیوی پاک و لێرێوی پتەو وسێن بە مەرجێو تاقمە سەرینەکە گەشاوەزێ هەرەقەتینێ با و بزانا چێششا گەرەکا.
پەی نموونەی تاقمە چنی بڕێو جە حەزپنەکەرا و دڵسۆچنا ماچۆ مەتەڵێ یام ڕازێ گلێرێ کەردێوە ئادٚێ بەپاو هازێشا گلێرێشا کەراوە دماتەر هەرپاسە سەرەوە واچیا فرەزانێ تاقمەی مەیاوە ماتریاڵەکارە و هەرکام پیت دارا هۆرشچنا.
ئینە پەی ئیسەو هەورامانی و فەرهەنگیش جە هەناسە کێشایچ پنەوازتەرا تا وەڵێ ئانەیەنە بەشیوی فرە جە خەزێنە ئاڵتوونیەکەیش دەسەنە بشۆ گلێر کریۆوە و ئیجارە دەس کریۆ شیکاری و نویستەی بەشە جیاکارەکاش.
بە ئاواتوو ئا ڕۆیەوە چەمێ بڕمێنە هەوارە بەرزەو حەزەکاما.
ئۆمید حەبیبی/ نۆدشە/ ئاوەوەرەو ۱۴۰۰ی
٭٭پاوەپرێس
