تان و پۊ وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتیی و ھەنگامۍ کرڎەیۍ پەی ئاۋەڎانکەرڎەو ناوچەو ھۆرامانی و ئەۋەگېڵنای زۋانی ھۆرامی پەی بوارو وانای و ڕاۋەبەریی، کتێبێوەن جە نۋیستەی و ئاماڎەکەرڎەی "ئاکۊ مارانی" و جەی دماوە بە زنجیرە جە بەشو هەورامی ئاژانسەکەیمان (فوڕات نیوز)ەنە وەڵاو مەکریۆنەوە
 
[بەشۍ دۋاڼزەمە] 

پایە گرڎینەکۍ وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتیی چېشېنۍ و  
پایە ئابۇرییەکېش کامېنۍ؟

پایۍ ڕېکۋستە کۊمەڵایەتیۍ و جەماۋەرییەکا وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی، ڕېکۋزیێ جەماۋەریۍ و کۊمەڵایەتییەکېنۍ (ھەڵبەتە ڕېکۋزیێ قۇچکەیۍ و میانگەرێ بەنام "جەماۋەریۍ و کۊمەڵایەتیۍ" نا، بەڵکو بەس ئا ڕېکۋزیێ جەماۋەریی و کۊمەڵایەتیۍ، کە ڕېکۋستەی ئاسۊییشا ھەن و دماڕەۋو ھیچ پارتیی ڕامیاریی و فەرمانداریی و دۆڵەتېۋی نېیەنۍ) و ڕاسپاریێ ڕېکۋزیا جەماۋەریی و کۊمەڵایەتییەکا بەشېۋەنۍ چە ڕاسپاریایا وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی. 

ھەر پاسە پایۍ ئابۇریۍ وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی ھەرەوەزییە کۊمەڵایەتیی و ئابۇرییەکېنۍ و وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی بە ئابۇری ھەرەوەزیی، ئابۇریی ژیۋارپارېز [ئیکۆلۆجی] و دارایی کۊمەڵایەتیی [نەک دارایی دۆڵەتی] و ھەرمانۍ ھەرەوەزییە و کۊمەڵایەتییە [نەک ھەرمانۍ کرېگرتۍ] و ئابۇری وۍ-تەسەلی [خودکەفا / ئیکتیفای زاتی] پەشتی بەسۊ.

سەرو ئا بنەمێ کە یەکسانی ئابۇریی، یەکسانیی دەسەڵاتی و مافی دەسنیشان کەرۊ، دۋۍ جۊرۍ ڕېکۋستەی ئابۇریی ھەنۍ، کە متاۋا پایەو مدرای و پارېزنای وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی با:

- دارایی کۊمەڵایەتیی : گرڎو یان فرەو زەمین و باخ و کېڵگاکا و ھەرمانگا و خزمەتگوزارییەکۍ دارایی گرڎو کۊمەڵېنۍ و گرڎ کەس چنەشا بەھرەمەڼ بۊ، ئی جۊرە ھەم یەکسانی بەشداری کۊمەڵایەتیی چە ھەرمانەنە و ھەم یەکسانی بەھرەمەڼ بېیەی چە بەرو ھەرمانۍ و ھەم خزمەتگوزارییە گرڎینییەکا مسۆگەر کەرۊ؛ بە واتێۋە تەرە گرڎو ئەنداما کۊمەڵۍ داراو چېۋەکا و بەشدارۍ بەرھەم ئاۋرڎەی و بەھرەمەڼۍ دەرامەتی و سامانو کۊمەڵېنۍ؛ ئەر بەرھەم و دەرامەت فرۍ با و وەشگوزەرانی فرە بۊ، گرڎ کەس پېسەو یەکتری وەشگوزەران بۊ، ئەر وشکە ساڵە بۊ و دەرامەت کەم بۊ، گرڎو بەشدارا ھەرەوەزییەکا پېسەو یەکتری کەم دەرامەتۍ با و چە ئا بارەنە مشیۊ مسۆگەر کەرڎەی وارڎەی و دەرمانی و خزمەتگوزاریی پەی زاڕۊڵا، ژەنە زەیسانا، پیر و پەککۆتا و کەسە نەوەشا بە پلەی یەکەم بۊ ؛ چە ئی بارەنە ھیچ کەس بە تەنیا وەشگوزەران و سېر نمەبۊ و ھیچ کەسیچ بە تەنیا ھەژار و ئاورا نمەبۊ، وەشی و ناوەشی پەی گرڎو ئەنداما کۊمەڵېن، بەبۍ جیاۋازیکەرڎەی و مشەوەریی، پېسەو کۊمەڵۊ (ئوبونتو*)ی.

- دارایی تاکەکەسیی : جۊرېۋ دارایی ئابۇریین کە تاکەکەس یان خانەۋاڎە وېش دارا و بەشە زەمین و باخی یان داراو پېشەگەریی وېشا، چە ئی بارەنە، کە ڕېکۋستەو ئابۇریی ناوچەو ھۆرامانی فرەتەر پېسەنە، یۊگېرتەی و ھامپەشتی و کۊمەکی کۊمەڵایەتیی ئازاڎانەن و بەھرەمەڼی چە سامانە سرۇشتییەکا یەکسانا و بەپاو پەنەوازیی کەسەکان؛ نمۇنە بەش کەرڎەو ڕادەو ئاۋۊ نۊباۋی [نۊبە ئاۋی].

چە بارەو وېکۊمەکیی کۊمەڵایەتی سەرو بنەماو دارایی تاکەکەسیی، یان خانەۋاڎەیی زەمینی و باخی و پیشەگەریی، متاۋمۍ (سڼۊقو کۊمەکی کۊمەڵایەتی)ی خەڵکو تەۋېڵۍ ساڵۊ ١٩٨١ تاکو ئیسە ٢٠١٨ سەرنج بڎەیمۍ، کە ئارەزۇمەڼانە و بەپاو توانایی کەسیی کەسەکا، ھەر کەس بەشداریی ئا سڼۊقە کۊمەڵایەتییەکەیشە کەرڎەن و چە دەرامەتو ئا سڼۊقەیە کەسانۍ پەنەوازی و ناچارۍ کۊمەک کریێنۍ و ئی جۊرە کۊمەکە کۊمەڵایەتییە وېبەخشانە تاۋانش بە درېژایی جەنگو ئێراق-ئێرانی و ماۋەو ئابڵۊقەدای ئابۇریی و ھەر پاسە سەراپاو ماۋەو دەربەدەریی خەڵکو تەۋېڵۍ، چە ناچار بېیەی ھەژارا تەۋېڵۍ بە سواڵکەرڎەی یان سێکسۋرەشی و دزی و تاڵانیی ۋەرگېرۊ و بەھا و نەریتە ئەرېنییەکا خەڵکەکەی پارېزنۊ و ئا سیستەمو کۊمەکە کۊمەڵایەتییە، کە چە ئۆروپانە بە فەرمانۊ دۆڵەتی ھەن، خەڵکو تەۋېڵۍ وېبەخشانە و وېکۊمەکانە سەرو بنەماو وېکۊمەکیی و ھەرەوەزیی کۊمەڵایەتیی درۊسش کەرڎەن، بەبۍ فەرمانۊ فەرماندارا و ناچارکەرڎەی زۊردارەکیی خەڵکی چە لایەنو دۆڵەتیۆ.

ھەڵبەتە چە بارو ئابۇریی تاکەکەسییەنە، ئا کەسۍ کە ۋەرو چۊڵ بېیەو دەگاکا و ئەۋەنەگېڵای فرەو خەڵکەکەی تاۋانشا با بە دارێ گۆرۍ و زەمین و باخۍ کەسا تەری کە نەگېڵێنێ، بسانا و بەرھەم و قازانجشا چە پەنەوازیی وېشا زیاتەر بۊ، مشیۊ ھەم ژېۋای و خزمەتگوزاریی ھەرمانبەراشا مسۆگەرکەرا و ھەم چە خزمەتگوزارییە گرڎینەکا کۊمەڵېنە بەشداریی کەرا و باج و خەراج بە ئابۇریی وېڕاۋەبەرییەکا بڎا و زېیانېۋ کە بە مەڵامەتو ھەرمانگا پیشەسازییەکاۋە، یا دۇکەڵو ئۊتەمەبیلو گەشتیاراۋە بە ژیۋاری و تەندرۊسیی خەڵکو کۊمەڵېش مېیاۋنا، قەرەبۊش کەراۋە. دەرامەتېۋ کە ڕاو گەشتوگوزاریۆ بە باخەلۊ ئاڎېشا مېیاۋۊ، بەس بەشۊ وېشا نېیەنە و قورسایی و زیانمەڼی گەشتوگوزاری پەی گرڎو خەڵکەکەی و ژیۋارو دەگێ و ناوچەکەین، ۋەرو ئانەی مشیۊ بەشېۋی فرەو دەرامەتەکەیشا پەی خزمەتگوزاییە کۊمەڵاتییەکا پېسەو خەسەخانەی و ئاۋەڕۊی و ئاۋیاری و ئەلەکتریکی و فېرگاسازی و ڕاسازی و خزمەتو کەسە نەوەشا و پەککۆتا تەرخان کریۊ.

--------------------------------------------------------------------------
* دەنگە تایبەتەکۍ زۋانی هۆرامی، پیتە و نمۇنە:

- ڎ : ئەڎا
- ۋ : ۋاران
- ڼ : مەڼ
- ۊ : لۊ
- ﯗ = وو : (مــﯘ)

٭٭ ئوبونتۇ نامۊ کۊمەڵېۋۊ ئەفریقاینە، خەڵکو ئا کۊمەڵۍ بڕۋاشا بە ئانەیە هەنە، کە ئاسۇڎەیی کۊمەڵەکېشا بە ئاسۇڎەی گرڎو ئەڼاما کۊمەڵەکېشاۋە بەڼا ، هەر پاسە نائاسۇڎەی کەسەکا نائاسۇڎەی کۊمەڵۍ درۊس کەرۊ؛ ئېمە چنین متاۋمۍ پاڵو بەڎبەختیی و نائاسۇڎەیی کەسانی تەرینە بەختەۋەرۍ و ئاسۇڎۍ بیمۍ و بژیۋمۍ؟ ئوبونتۇ ۋاتا "گرڎ یۊ چە ئېمە یان هیچ یۊ چە ئېمە".

نۋیستەی : ئاکۊ مارانی