کۊڵۊن، بەشێوە گرنگوو کۊئەنڎاموو خۊشیاین جە لەشنە، کە پەنەش وچیۊ ڕێڵەخووە قایمە، ئا ئاوۍ کە ڕوانە وریۊوە چەنی ماددە کانزایەکا جە ڕاو کۊڵۊنیوە گێڵۊوە پەی لەشی، دمارەلوێکێچ حەر جە ڕاو کۊڵۊنیوە کریارە جبەروو لەشی.

جۊر و نیشانەکاو نەوەشیی کۊڵۊنی

ئا نەوەشیۍ کە تووشوو کۊڵۊنی با بەگرڎی کرژبییەی کۊڵۊنین، کە نەوەشیێۍ باوا دنیانە و تەرسیی فرێش نییەنە، هەوکەرڎەی کۊڵۊنیچ دووۍ نۊعێن: هەوکەرڎەی وەختی، کە زوو چارەسەر کریۊ و هەوکەرڎەی درێژخواین تا ئاخروو تەمەنی وەرڎەوام بۊ، نەوەشەکە پێویسش بە چەمڎاری هەن، چونکوم گێرا بۊ بایسوو شێرپەنجەو کۊڵۊنی.

هەوکەرڎەی وەختیی کۊڵۊنی، کە بۊنەو ڤایرۊسی و بەکتریایۊ درووس بۊ، بۊ بایسوو لەملوای و ئێشی لای واریی لەشیوە، وەلێم ئەر هەوکرڎەکەی درێژخوایەن بۊ، بۊ بایسوو کەمونی و نەمەنەی تەبێعەتوو وارڎەی و وەستەیرەی وەزنۍ.

شێرپەنجەو کۊڵۊنی

شێرپەنجەو کۊڵۊنی، یۊن جە باوتەرین نۊعوو شێرپەنجەکا، کە تووشوو کۊئەنڎاموو خۊشیای بۊ، جە لکێوە گولانێوە دەس پەنە کەرۊ، وەلێم وەڵێوەختە متاویۊ چارەسەر کریۊ، هەکەرەکوم جە وشکناینە بەر گنۊ، بڕۍ جارۍ متاویۊ بە نازۊریچ چارەسەر کریۊ، نیشانەکاو سەرەتاو تووشبییەی کەسەکەی پی نەوەشییە بێهێزی و کەمونیین.

چارەسەروو نەوەشیی کۊڵۊنی

متاویۊ چارەسەروو نەوەشیی کۊڵۊنی کریۊ بە: وارڎەیۊ ئاوێ فرۍ، وازئارڎەی جە وارڎەیۊ غازی و کافاینییەکا، وەرزشکەرڎەی سەرەمڕ، ورگێرتەی دەرمانی چێروو چەمڎاریی دکتۊرینە، نازۊر، عەمەلیات، وارڎەی ماددە ڕیشاڵییەکا، دوورکەوتەیۊ جە وارڎەی گۊشتی سووری و چەربیی.