لاکەردەیۊیۍ جە شیعرۍ (مەهوەش درووستکار) ێ

شیعرەکێ:

ئاسمانوو منەنە

کاردی کولۍ وارا

و

لەقوپۊ باخیم

زامۍ مازۊرە،

کۊڵانەکێما

قاچش نیان سەروو قاچی و

ماتڵەنە پەی چرکه ساتیە بە چۊڵی بلووشەنە

خیابانەکێچ

مۊدێلوو ماشینام پەنە تەعاروف کەرا

وێرانە بی،

وەختیە مزانی مانتۊکەت

هەرچن سانتۍ کۊڵتەر بۊ،

ئاننه میترۍ فرەتەر لاوناتوه

ئاخ

ڕاوەش نیانمۍ

حەق وەری

دمای بڕیاش...

 

وەڵینە: هایدگەر ماچۊ:(چێوەکۍ دلۍ کەلیمەکانه هەنۍ )چێگەوە تاوی واچی وەردەنگ دلۍ شیعرێنە پەی چێوی گێڵۊ، هەر شیعرێچ چێوو وێشش هەن، چێوو شیعرۍ جە چێوو شیعرۍ تەری جیاوازا، هەر شاعیرێچ چێوو وێش جیاوازا، واتەی شاعیرۍ جە شیعرێوە پەی شیعرۍ تەرێچ جیاوازا چوون کەلیمەکۍ ـــ زوانەکە ـ جیاوازێنێ، چێگەوە تاومۍ واچمۍ کەلیمەکۍ دلۍ شێعرێنە وەختۍ وێشا بەروزا پەیامەکەو دلێشا چۊشاوە مۍ جبەر، پا مەرجە شاعێر زوانزانانە و شاعێرانە وزۊشا دلۍ ڕسته شیعرییە چنیایەکاوە، چێوە پەیوەندیی بەینوو ڕستۍ و ڕستێوە تەری کەلیمۍ و کەلیمێوە تەری فۊڕموو شیعرەکۍ بەروزۊ و جە ڕووەو دلێنه ــ ناوەڕۊک ــ و شیعرەکێچۊ قورسایی پەیامەکەی هەس کەرۊوە.

دلێنە: کەلیمۍ دلۍ ئی دەقە شیعریۍ قورسایی وێشا هەنشا و هۊشیارانە نریێنێرە و چنینێ، دسکاریکەردەی هەر کەلیمێوە و فاڕای یاگەکێش هەرمانەو کەلیمەکۍ فاڕۊ و دماتەرنە کار کەرۊ سەروو کۊو پەیاموو شیعرەکێ، چێوە شاعیر هەندەسییانە مامەڵە کەرۊ و ئینا خەموو بونیادوو پێکئاماو شیعرەکێنە و ئاستوو تەکنشینیی شیعرەکۍ بە هەند ورگێرۊ..

(ئاسمانوو مننە کاردیی کولۍ وارا) ڕستێوە تەمام شیعریین، ئاسمانوو من = ژیوای من ... چێگەوە شاعیر دەستەواژەو ئاسمانوو من جیای ژیوای بەکار مارۊ، عاسمان ژیواین، چێوە ئاسمان، ئاسمانی کەوە نیا و ئاسمانێن جیای وارانوو ڕەحمەتی کاردیی کولێش چۊوە وارا.

(کاردیی کولۍ ) ئی دەستەواژە هونەروو ڕەوانبێژی ــ بلاغە ـ ینە سەر بە نۊعوو ــ کنایە عن الموصوف ــ درکە لە وەسفکراو ــ ین، ئیتر چێوە کاردی، کاردی نییەنە و واتا هۊشەکییەکێش گردوو توندوتیژییە جەستەیی و دەروونییەکانێ، کە دژوو ژەنۍ کۊمەڵگەنە کریا.

درک پەنە کریا ــــــــــــــــــــــــ کاردیی کولێ

درک پەی کریا ــــــــــــــــــــــــ توندوتیژی

شاعیر ژیرانە وەسفوو کاردێش بە کولی کەردەن، ئاخر کاردی کولە ئێشوو سەرەبڕییەیش زیاتەرا و دێر بڕیۊوە، شاعیر ژیرانە چێگەیچۊ کەوتەن دلۍ گەمەی زوانیوە.

 

دێڕۍ تەرەنە شاعێرانە ماچۊ: (لەقووپۊو باخیم زامۍ مازۊرە ) .. لەقووپۊ و باخی کریۊ ئاماژە بۊ پەی گردوو جەستەو شاعیری بە مەعنا زیندەناسی (احیا) یانەکێش " پەلەپەیکەر" و " تەوەرە پەیکەر" کە نزیکا لقووپۊو جەستەو ئینسانیوە، وەختۍ لەقوو باخێوە کە عەزیەتش بۊ و بریندار بۊ، شۊت یان گژاوی یان وێژەنش چۊوە چکۊرە پێسه درەختوو (شێڵانۍ گژاویش، هەنجیر شۊتش، وەنی وێژەنش) چۊوە چکۊرە، شاعیریچ کە دەنگوو ژەنێن شیعرەکێنە وەختۍ کۊمەڵگە بریندارش کەرۊ، زامێش چۊوە چکارە پی نۊعە:

شاعیر ـــــــــــــــــــــ باخ

جەستە ـــــــــــــــــــــــ لقووپۊ

زامۍ و ونی ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ گژاوی، وێژەن،شۊت.

مازۊرە ــــــــــــــــــــــــــ چکنۊرەدلۍ ژیوایم

 

 

ئی تێکستۍ دەنگوو ژەنێن دەلاقێوەن، کە ژەنی چۊشۊ خەمەکا و برینەکاو وێشا وینا

 

 "کۊڵانەکێما قاچش نیانۊ سەروو قاچی" ئی ڕستەیچە شیعرییانە چنیان و هونەروو خواستنی ــ استعارە ــ یش چەنە بەکار ئامان، یۊ جە هەرمانەکاو خواستنی کە ــ بەکەسکردن ـ ا، کۊڵانە سیفەتوو ئینسانیش دریێنە پەنە کە بتاوۊ قاچ بنیۊوە سەروو قاچی. (کۊڵانە=مرۊڤایەتی)

(خیابانەکۍ مۊدێلوو ماشینام پەنە تەعارووف کەرا)

کەلیمۍ ــ خیابان ــ ی دیسان دلۍ هونەروو ــ استعارە ـ ینە، هەرمانەو ـــ بەکەسکردن ـ یش دریێنە پەنە، کریێنە بە کەسۍ کە تاوۊ ماشین بە شاعیری تەعاروف کەرۊ، هەرپاسە تەعاروفکەردەی ماشینیچ وێش ئاماژێوەن پەی دنیاو مودێرنەی و کۊنترۊڵکەردەی تەکنۊلۊژیای و نەمەنەی عەتفی، وەختۍ ئاسن تەحەکوم کەرۊ و ئامێر یاگۍ ڕۊحی گێرۊوە و ئینسان بەشە ئامێرییەکەش گنۊ وەڵۍ ئینسانییەتیش.

((مانتۊکەت تا چن سانتۍ کوڵتەر بۊ، زیاتەر لاوناتۊ) لاونایۊ دیسانۊ درکە لە سیفەت ــ کنایە عن الوصف ــ ا، ئاماژەن پەی ئا سەرنجا و ئا تالێقا کە خیاباننە وەنەو ژەنۍ دریا:

درک پەنەکریا ــــــــــ لاونایۊ

درک پەی کریا ـــــــــــ تالێقەو ناتۊرەی کۊمەڵایەتیی کۊمەڵگەی.

بەگشتی ئی تایپە جە هونەری ڕەوانبێژی و گەمەی زوانەوانی دەقە شیعرییەکێش بونیاد نیێنە، شاعیر پەشتەو ئی کەلیماوە کەوتەن دلۍ واتەیۊ ـــ گوتن ــ یوە، ((شاعیر ـــ ژەنی) پێسە تاکی دەنگوو ناخوو وێشا جبەروو شیعرێوە، بەڵام دلۍ شیعرێنە دەنگەکە کۊن ـ جمع ـ ا، دەنگ مڐۊوە، چوون خەمەکەو شاعیری دەسەجەمی بەرگنۊ، خەمەکە هینوو کۊو ژەنان شاعیر ئینساندۊسانە شانەش دان چێروو خەمەکەی خەمۍ هیومانیستییانەش دلۍ شیعرەکێنە بەیان کەردەن.

 

خەموو چەوسنایۊ و بە گولانە تەماشەکەردەین و وینای ژەنێن تەنیا دلۍ جەستەینە و بەس

 

 

 شیعرەکۍ چێگەوە دۊخۍ ڕیالیستگەرایانەی واقیعوینانەش چەنە بەروزیان، کە ئیسیچەنە خەموو ژەنۍ خەموو چەوسنایۊ و بە گولانە تەماشەکەردەین و وینای ژەنێن تەنیا دلۍ جەستەینە و بەس، ئی شیعرۍ وەختێنە ئامێنە دلێوە کە ئیسیچەنە ژەنی سەروو کەمترین مافوو وێشا فرەو سووچەکاو کۊمەڵگەینە ڕووبەڕوو و چەقووۍ باوەو چەقووە ملشانە تیژە کرییۊوە.

چێگەوە ئی تێکستۍ دەنگوو ژەنێن دەلاقێوەن، کە ژەنی چۊشۊ خەمەکا و برینەکاو وێشا وینا، شاعیر دلۍ شیعرەکێنە پێسە چاکسازێوە کۊمەڵایەتی بەرگنۊ و ژەنا جە پیسییەکاو نەریتی و کۊمەڵگەی هاگاڐار کەرۊوە، چێوە پەنەشا ماچۊ ئاسمانوو ژیوایشا جیای وارانوو ڕەحمەتی کاردیی کولۍ وارنۊ، چێوە پەنەشا ماچۊ عاسمان پەڕا تەرسی، شاعیر بە گومانۊ مڐیۊ پەی چێوەکا، وزۊشا چێروو پرسیارۍ و نەشتەرەو ڕەخنەیۊ، کە ماچۊ عاسمان مەترسین پەیتا، یانۍ ژیوایچتا یاگۍ پرسیارێن و دنیاو نەریتوو ئێمە ئا وەشیێەیچە نیا، ئا بەهەشتەیچە نییا، کە پیا دلێگەڵاو وێشۊ وێناش کەرۊ، شاعیر ژەنا هاگاڐار کەرۊوە کە هوشیارۍ با و نەخەڵەتییا، شیعرە چێگەنە بانگوو مزگی و زەنگوو کڵێسەینە، کە ژەنا جە وەرموو غەفڵتوو دنیاو پیاسالاری چڵاکنۊرە و پەنەشا ماچۊ مەوسدێ، کاردی کولۍ وارا پەنەشا ماچۊ چێگە کۊڵانەکێچ چەمۍ سێکسیشا هەرگیز مەقووجیا، دەمشا پەی مانتوۍ کوڵی ئاوی کەرۊ، چێگەوە ژەنا هاگاڐار کەرۊوە چا تەسەوورەیە، کە ژەنی پێسە کائینێوە ــ جەستە سەنتەر ـ ی وینا و هیچی تەر، چێوە پەنجۍ پرسیارۍ و چڵاکنایرە بەرزکەرۊووە ڕووە و ئا پەیوەندییە و بەینوو نێر و مێڵەینە کە بێجگە کۊندۊمی هیچی تەر نیا کۊشا کەرۊوە.

دمایینە: بونیادوو شیعرەکۍ جە ڕووەو زوانەوانی و بەلاغەیۊ بە کەلیمۍ ساڐۍ و واتای قووڵە بونیادە نریێنە، ئینە سەرباروو چن گەمێوە زوانەوانی و چن لادایۍ زوانی، کە بەهاێیوە ئیستاتیکییەشا بە شیعرەکۍ بەخشێنە پێسە ( ئاسمانۊ کاردی کولۍ وارا، کۊڵانە قاچش نیانۊ سەرووقاچی، خیابان ماشینۍ تەعاروف کەرۊ، لەقوپۊ و باخی زامۍ مازۊرە، ........... و تاد) جەڕووەو ناوەڕۊکیچۊ باڵاترین هەستی هیومانیستییش چەنەن.

شاعیر بەگشتی دەرەدەکا پێسە چاکسازێوە کۊمەڵایەتی دەسنیشان کەرۊ و پەنجێشا وزۊسەر بەس وەشڵێی دەرمانوو دردەکایچش دیێوەو واتێچش چەنی ژەنی تاوۊ چی دۊخەیۍ ڕزگارش بۊ، ئا چەترۍ کامێنە تاوۊ پارێزنۊش جە کاردە کولا، هەرچننە نەبیەی چارەسەرەکەی هیچ جە شیعرییەتوو شیعرەکۍ کەم مەکەرۊوە.

 

"سوهەیب فاروق"

 س.ز