هامسەرۆکو دەسەو ڕاوەبەری کەجەکەی جەمیل بایک جە ساڵیاڎو پیلانگێلنیی مېیاننەتەوەیی ٩و تشرینو یووەم و ١٩٩٨ ی کە دژ بە رابەرو گەلوو کوردی عەبدوڵا ئۆجالانی دەسشپنەکەرڎ، قسێش پەی ئاژانسوو هەواڵوو فوراتی (ANF)ی کەرڎۍ. بەشی یووەمو چەمپنەکۊتەکەو جەمیل بایکی پی جۆرەنە:

بایک جە سەرەتاو قسەکاشەنە باسش جە پیلانگێڵنی مېیان نەتەوەیی کەرڎو واتش؛''پیلانگێڵنیی مېیاننەتەوەیی جە کەسایەتی رابەر ئاپۆینە دژو گەلوو کورڎەسانی و دژو گەلا ۋەرکۊتو مېیامینی و تەمامو مرۆڤایەتی لواڕاوە. رابەر ئاپۆ دژو ئا پیلانگێڵنیە مڎرامانۍ گۆرەی تاریخیش ئەنجامدا. پی بۆنۆ سڵام ئاراسەو رابەر ئاپۆی مکەرو، رێزو ۋێم، پابەندبیەی ۋێم ئەرەیاۋنووە. ئەو قەولەی بە رابەر ئاپۆیما دان واوەیش مکەرووە. جە دژو پیلانگێڵنی مېیان نەتەوەیی بە سەرمەشقایەتی خالید ئۆڕاڵی مڎرامانۍ ئەنجامدریا ئانە بی بە هێڵێوە مڎرامانی. نەک هەر کادرەکۍ جمېیەری، بەڵکم گەلوو کوردیچ چا هێڵێنە بەشدارۍ بێنۍ، ئارۆیچەنە مرۆڤایەتی چا هێڵەێنە بەشدارا. تا مۍ ئا هێڵۍ بەرەو وەڵۍ ملۆ، سەرەگنۆ و تا ئارۆیچ بەردەوامەنە. جە کەسایەتی رابەر ئاپۆینە جە ۋەرا ۋەرو گەلەکەیما، گەلا ۋەرکۊتوو مېیامینی، مرۆڤایەتی ستەمێوە گۆرەش ۋنە کریان. هەرپۆکەی رابەر ئاپۆ جە مڎرامانەکەشەنە بەهاکاو گەلەکەیما، ۋەرکۊتوو مېیامینی، بەهاکا مرۆڤایەتی بە بنەما مگێرۆ، نوێنەرایەتیش مکەرۆ و جابەجێشا مکەرۆ".

پیلانگێڵنی جە راو گۆشەگیریۆ بەردەواما

بایک هەر سەبارەت بە پیلانگێڵنی و گۆشەگیری واتش،" ئەگەر ۋەرا ۋەر بە رابەر ئاپۆی پیلانگێڵنیێوە کریان و پاگیریش سەر مکریۆ، ئارۆ ئا پیلانگێڵنییە جە ڕاو گۆشەگیری رەهایۆ بەردەواما، پەی ئانەی ئینسان عال چانەی بیاوۊنە مشۆم جە مامەڵەو سیستەمو مۆدێرنیتەی سەرمایەداری، سیستمو ئەرەگیری و قڕکەری، سیستمێوە کە سەروو دۆڵەتی و حکومەتیۆ ئەرەمەرزیان عال بیاوۆنە. ئەگەر ئینسان بە عالی جە مامەڵەو ئادیشا چنی کوردی نەیاوۆنە، نمەتاوۆ بە عالیچ جە پیلانگێڵنیی مېیاننەتەوەیی و گۆشەگیری رەهای بیاوۆنە کە ئیساتۍ ملۆڕاوە. بنەماکێش جە ئەساسەنە جە گلێرۆبیەو قاهیرەینە نریارە. چا گلېرۆبیەنە سیاسەت سەرو ۋەرکۆتو مېیامینیرە جابەجێ کریا. بەشکریا، هەم عەرەبەکۍ، هەم کورد بەشێکریۍ. سەرو ئا بەش بەش کەردەیە سیستەمو مۆدێرنیتەی سەرمایەداریشا چەسپنا، ڕاوەبەرشا کەرد. نکۆڵیشا جە گەلوو کوردی کەرد. واتشا کورد ئیتر بیەیش نیا. ئەگەرچی کە بۍ، بەڵام جە سیاسەتو ۋەرکۆتو مېیامینی و مۆدێرنیتەی سەرمایەدارینە ئیتر کورد ڕاش نەبیۆ. ۋەرو ئانەیچ سیاسەتو قڕکەردەی، ئەسڕیەیۆیشا بە بنەما گېرت. ئینە بە چ مەعنێوە مۍ؟ یەعنی ئیتر کورد هیچ مافێوەشا نییا.

بە تەمامی چا مافا ماڵیارە کە گرڎ گەلێوە هەنش. ئەگەر ئینسان بە عالی چانەی نەیاوۆنە، نمەتاوۆ چا یاسایا کە دماتەر دژو کوردا پەرەشا پنەدریا، بیاوۆنە. مزانیۆ کە چڼین یاسۍ مجېێرە، پلانەو چاکسازی ۋەرکۊتی (شارک ئیسلاحات) یاساو تونجەلی (دەرسیم) و پېوەس پانەیچ یاسۍ فرەتەرۍ وەڵۍ وزیۍ. ئامانجو ئا یاسایا گرڎ ئانە بۍ کە چنی کوردی دلېنەبەرا. گرڎو ئا یاسایا سەرو ئا بنەمایۍ وەڵێوزیۍ. ئیساتۍ یاساکۍ دۆڵەتو تورکی یاساو قڕکەردەی کوردانۍ. تورکیانە تەنیا یاسیوە پەی کوردی هەنە. ئا یاسۍ چێشەنە؟ ئانەنە کە دەسەڵات مشۆم بە تەمامی قڕکەردەی کوردا بە بنەما بگێرۆ. ئانەی ئا سیاسەتەیە بە بنەما نەگێرۆ حەجگیز نمەتاوۆ بۍ سەرو دەسەڵاتی و نمەتاوۆیچ دەسەڵاتەنە مەنۆوە. ئەگەر ئاکەپە-مەهەپە ئامێنۍ سەرو دەسەڵاتی و مەنێنۍ تا ئیسە، پەی ئانەینە کە قڕکەردەی کوردا تەمام بکەرا. پۊکەی ئاکەپە-مەهەپە بە تەمامی دەسەڵاتداری ۋێشا سەرو بنەماو قڕکەردەی کوردا بەرەو وەڵۍ مبەرا''.

جە گلېرۆبیەو قاهیرەینە هیچ حەق و مافێوە کوردی ۋەرو چەما نەگیریا

جە درێژەو قسەکاشەنە بایک ئاماژەش پانەی دا کە جە ئیساتێنە بە تایبەت دۆڵەتو تورکی ۋەروئانەی سەرو قڕکەردەی کوردا ئەرەمەرزیان و بەردەواما، بە مافو ۋێش مزانۆش کوردا قڕبکەرۆ. ۋێش بە حەقدار و ڕاس موینۆ. ۋەرو ئانەی تاکە دەستورو ۋێش پەی کوردا سەرو ئی بنەمایۍ ڕاوەبەر مکەرۆ. جەخت سەرو ئینەی مکەرۆوە پەی ئانەی ئەنجام بەدەس بارۆ. ئینە حەقیقەتو دۆڵەتو تورکین. پۆکەی پیلانگێڵنی مېیاننەتەوەیش بە درەفەت زانا پەی ئانەی بیاوۆ بە مەرامەکاش.

پیلانگێڵنی مېیاننەتەوەیچ جە گرڎ ڕووێوە بە هامکاری دۆڵەتو تورکی کریا. ۋەرو ئانەی ئا سیاسەتەی سیستەمو مۆدێرنێتەی سەرمایەداری پەرەش پنە دۍ، سەرو دلېنەبەردەی کوردا بۍ. ۋەرو ئانەی دۆڵەتو تورکیچ درێژە پی سیاسەتەیە مڎۆ، هەرپۊکەی جە گرڎ لێوە پەرەشا بە هامکاری دۆڵەتو تورکی دا. جە ئیساتێنە ئا سیستەمەی کە ئیمراڵینە وەڵێوزیان، سەرتاپا سیستەمێوە نا ڕەوان، سیستەمێوەن بەتەمامی جە لایەنو گلادیۆیۆ وەڵۍ وزیان. یاساکۍ گلادیۆی ماوەو ٢٦ ساڵان ئیمراڵینە جابەجۍ مکرییا و هیچ مافێوە پەیڕەو نمەکریۆ. پەی چێشی؟ ۋەرو ئانەی گەلوو کوردی مافش نیا. بە گلېرۆبیەو قاهیرەی گەلوو کوردی بێ-مافکریا. هەرکەسێچ پەی ئی گەلەیە ئەرەکۊشۆ، ئازادی و دیموکراسی وەڵۍ وزۆ چنی ئا گەلەیە بە تاوانبار موینیۆ. هەرپۊکەی ئا ئەرەکۊشایەی کە ڕابەر ئاپۆی و پەکەکەی وەڵێشا وستەن بە دژوو ۋێشا مویناش و بە تاوانە تەماشەش مکەرا. هەر پۊکەی دژمن جە دژو ڕابەر ئاپۆی و پەکەکەی پەرە بە بێ-مافی مڎۆ و هیچ ماف و دادپەروەریێوەشا بە بنەما هۆرنەگێرتەن. بە تەمامیچ پەی ئینەی پەرە بە یاساکاو گلادیۆی مڎا. جە ئیساتێنە ڕابەر ئاپۆ دلۍ ئاژۍ سەختینە دژو ئی سیستەمەیە مردانۆ. یانی دژو گلادیۆی، سیستەمو گلادیۆی، دژو ئا سیستەمەیە کە گلادیۆ پەرەش پنەدان، کە سیستەمو مۆدێرنێتەی سەرمایەدارییا مردانۆ، مڎرامانۍ تاریخیش وەڵێوست. بەهاکۍ گەلوو کوردی و مرۆڤایەتیش پارێزنۍ، نوێنەرایەتیش کەرد و گەرەکش بۍ ئی بەهایا زیاتەر بەرزبکەرۆوە. ئا ڕێبازەی کە وەڵێش وستەن بە تەمامی سەرو ئی بنەمێنە. هەر پۊکەی ۋێش کەرد بە هێزو چارەسەری. بی بە میراتێوە پەی گەلوو کوردی و گەلا ۋەرکۆتوو مېیامینی. هەرپۊکەی چارەسەرکەردەی کێشەکاش کەرد بە بنەما پەی ۋێش. کێ پیلانگێڵنی مېیاننەتەوەیش وەڵێوست، کێ دەورش چی سیستەمەنە هەن و خزمەتش کەرڎەن، ئینێشە گرڎ شرۆڤە کەردۍ. جە کەسایەتی ۋێشەنە گەلوو کوردی و مرۆڤایەتیش سەرجە نۆ ئاوەڎان کەردۆ. پەی گەلوو کوردی، مرۆڤایەتی و ژەنۍ پارادایمی تازەش وەڵێوست و دێش دەسۆ. چی جەخت سەرو لەسەر پیلانگێڵنی مکەراوە و جە فۆرمو ئیمراڵینە بەردەواما؟ بێگومان مەڵامەتش هەن و جە فکر و فەلسەفەو ڕابەر ئاپۆی متەرسا. چونکی کاریگەریش سەرو سیاسەتو تورکیای و جەهانی هەن. کاریگەریش سەرو گەلوو کوردی و گەلا جەهانی هەن و هیوابەخششانە. ڕاو چارەسەریشا پەی مکەرۆوە. هەرپۊکەی پیلانگێڵنا، خائینا کوردی، جە ڕابەر ئاپۆی متەرسا''.

گەلوو کوردی حەقیقەتو بنەیانەو بارزانیش دی

بایک جە درێژەو قسەکاشەنە سەرنجش وست سەرو حەقیقەتو بنەیانەو بەرزانی و واتش،''گەر دۆڵەتو تورکی 'مافو هیوا'ی قبوڵنمەکەرۆ، مەڵامەتەکەش ئانەن کە دۆڵەتو تورکی، هیچ ئەرەکۊشایۍ بەنامۍ گەلوو کوردیۆ و پېسە کوردی قبوڵنمەکەرۆ، گەرەکشا گەلوو کوردی بە قرکەردەیرە ۋییەرۆ، هەرپۊکەی مافو کوردی قبوڵنمەکەرۆ و مافو هیوایچ پەی ڕابەر ئاپۆی قبوڵنمەکەرا. جە ئیساتێنە ئا مڎرامانەی ڕابەر ئاپۆ جە ئیمراڵینە ڕاوەبەرش مکەرۆ حەقیقەتو گرڎو گەلوو کوردی بەروزۆ. جە هێلۊو تەڤگەرو کوردینە، هێڵۆو خیانەتی چێشەنە، هێڵۊو هامکاری چنی دژمنی چێشەنە، هێڵۊو وڵاتپارێزی و شۆڕشگێڵنی چێشا، داواو چێشی جە ئینسانەکا مکەرۆ جە گرڎ ڕوێوە ئینەی نیشانە مڎۆ و پەی گرڎ کەسیش ڕۆشن کەردۆ. هەر پینەیچ کورد جە حەقیقەتو بنەیانەو بارزانی یاوێنە.

ئینەیچ پەی گەلوو کوردی دەسکۊتێوە گۆرەن. چونکی تا ئیساتۍ گەلوو کوردی پاسە یاوۍ بێنێنە کە ئی بنەیانە پەی گەلوو کوردی ئەرەکۊشای مکەرا. بەڵام بەرکۆت ئی بنەیانە تەنیا پەی مەسڵەحەتو ۋێشا کار مکەرا. هەر پۊکەی چنی دوژمنو گەلوو کوردی دەسشا بە هامکاری کەرد. ئی ڕۆشن بیەیۆ دەسکۊتێوە گۆرەن پەی گەلوو کوردی. چونکی نەک هەر خیانەتکاراو کوردیش ئاشکرۍ کەردێنۍ، بەڵکم پاسشە کەرڎەن کە چنەش بیاوانە. نەک هەر وڵاتپارێزیی، بەڵکم شۆڕشگێڵنی کوردیچش ئاشکرا کەرد و ئشناساش. هەرپاسە جگە چینەیچ ئانێچ کە ماچا من سۆسیالیستەنا، دیموکراتەنا، ڕۆشنۋیرنا و ئازادیم گەرەکا، دژو فاشیزمی و قڕکەردەینا، ڕاسی گرڎیش ئاشکرا کەرد. بەڕاستی کێ خاوەنداری چی بەهایا مکەرۆ، کێ ۋێش چێرو ئی بەهایانە مشارۆوە، گرڎ ئاشکرا بی. هەرپاسە کێ جە جەهانەنە دۆسو کوردین، کێ دژمنو کوردین و چی دژمنایەتی کوردی مکەرا، ئانێچش ئاشکرا کەردۍ. ئینە دەسکۆتۍ فرە گۆرەن پەی گەلوو کوردی. چونکی ڕابەر ئاپۆ بەتەمەنو ۋێش پەی ئی مەسەلۍ ئەرەکۊشایش کەرڎەن. بە مەعنێوەتەر جە کورڎەسانەنە بەرەو خیانەتی و وڵاتپارێزی جە یۆی جیابیێنێوە، مەردەی و ژیۋای جە یۆترینی جیابیێنێوە، ئینەیچ بیەن بە مەڵامەتو ئانەی کە گەلوو کوردی جە دۆس و دوژمناش بیاوۆنە. ڕابەر ئاپۆ تەمامو تەمەنیش سەرو ئا ئەساسەیە ئەرەکۊشایش وەڵۍ وستەن. چی ئەرەکۊشاینە، هەم ڕابەر ئاپۆ و هەم گەلوو کوردی و پەکەکە ئێشۍ فرەشا کێشتەن، بەدیلێوە فرەشا دان، بەڵام جە ئاکامەنە ئامانجەکەشا بەدەس ئارڎ''.

ئەوروپا پاسشە نیابێرە کە دۆڵەتو تورکی پەکەکەی دلېنەبەرۆ

بایک سەبارەت بە گلێرۆبیە و ئەرەمەرزیاکا ئۆرووپای واتش،'' ئەرەمەرزیاکۍ ئۆروپای گلېرۆبیەیشا ئەنجامدا و ساڵێوەتەر دەرفەتشا بە دۆڵەتو تورکی بەخشا. ئۆروپا ساڵەو ٢٠١٤ جە قەرارێوەنە ئەرەیاۋناش دادگاییکەردەی ڕابەر ئاپۆی دادگاییکەردەیۍ دروس نەبیەن و هیچ یاسێوەش چنە پەیڕەو نەکریان، هیچ دادپەروەریێوە بەکار نامان. مشۆم واوەی قەرارش سەر بڎریۆوە و سەرو ڕابەر ئاپۆی جە ئیمراڵینە ئەشکەنجە ئەنجام مڎریۆ. مافەکۍ ڕابەر ئاپۆی به تەمامی پاشێلۍ مکریا. پۍ چی ئەنجومەنو ئەوروپای ماوەو ١٠ساڵان سەرو قەرارەکەیش نەمردان؟ چونکی دۆڵەتو تورکی دژو ڕابەر ئاپۆی، پەکەکەی و دژوو کوردا ئازادیوازی قەرارش بەرکەردەبۍ و جە پراکتیکەنە جابەجێش کەرۍ، قەرارەکەش تەسلیمیەت بۍ. واتە گەرەکش بۍ ئانەی بەنامې کورد و کورڎەسانی، ڕابەر ئاپۆی و پەکەکەیۆ هەن بە تەمامی دلێشەنە بەرا. هەرپاسە ئەنجوومەنو ئەوروپای چەمەڕاو ئانەی کەرۍ دۆڵەتو تورکی ئا قەرارەی کە هۊرش گێرتەن، جابەجێش بکەرۆ.

ئەنجومەنو ئەوروپای پاسشە نیابێرە کە دۆڵەتو تورک پەکەکەی دلېنەبەرۆ و قڕکەردەی کوردی تەمام مکەرۆ، پۊکەی ئیتر پەنەواز نمەکەرۆ مافو هیوای پەی ڕابەر ئاپۆی گێڵناوە، پۊکەی هامکاری دۆڵەتو تورکیشا کەرد. ۋەرو ئانەی دۆڵەتو تورکی بە هامپەیمانی لۆزانیوە ۋێشا وەششا کەرد. ئا هامپەیمانیە کێ وەشش کەرد؟ ئانۍ گلېرۆبیەی قاهیرەیشا ڕاوەبەرکەرد و ۋەرکۊتوو مېیامینیشا دابەش کەرد. بەڵام بەمەڵامەتو خاوەنداری ۋەرفراوانی جە ڕابەر ئاپۆی و پەکەکەی یاوۍ بە ئاستێوە بەرز و دۆسا پەکەکەی پەی ئانەی ئەرەکۊشایشا کەرد، هیواو ئەوروپای و دۆلەتو تورکی ناما دی کە بەهیواو دلېنەبەردەی پەکەکەی و قڕکەردەی گەلوو کوردی بێنۍ، پۊکەی ناچارۍ بیۍ جارێوەتەر سەرو قەرارەکاشا کوۍ باوە.

جە شۊنێنە ئەگەر دیموکراسی و ئازادی بە لایەنێوە بڎریۆ، فاشیزم سەر هۊرمڎۆ

جە بەردەوامینە بایک ئاماژەش پانەی کەرڎ کە بە پنەداو دەرفەتی پەی ماوەو ساڵێوەتەری ئەنجومەنو ئۆروپای واتش کە متاودۍ درێژە بە ئەشکەنجەدای ڕابەر ئاپۆی بڎەیدۍ، ئەگەر گەرەکتانە پەکەکەی دلېنەبەردۍ، کوردی قڕ بکەردۍ تەمامندێش، متاودۍ بکەردێش. پی قەرارەیە هامکاریی دۆڵەتو تورکیایشا کەرڎ. بە مەعنێوەتەر ئۆروپا جە ئەساسەنە ئاگاڎارو گرڎو قەرارەکا ۋێشا. ئا قەرارەی دۆڵەتو تورکی سەبارەت بە ڕابەر ئاپۆی و پەکەکەی و کۆمکوژی کوردا دانش، هەمان قەرارا کە قاهیرەنە دریا. دۆڵەتو تورکی تەنیا کوردش جینۆساید نەکەردەن. جە تورکیانە گەلۍ تەرۍ، ئایین و کولتووری تەرۍ بێنۍ و گرڎش قڕکەردۍ. تەنیا کورد مەنۆ، گەرەکشا کوردیچ دلېنەبەرۆ. جە تاریخو ئۆروپاینە، پی جۆرە، ئەرەکۊشای فرە پەی دیموکراسی و ئازادی بیەن و بەها وەش بیەن، ئاڎۍ گرڎی وزا چێرو پەیاشا. پەنەوازا گەلاو ئەوروپای ئینەی بوینا و قبوڵش نەکەرا. پەنەوازا دژوو ئینیشا مرداوە و واچا ئێمە عەیامۍ ئەرەکۊشایما چا بارۆ کەردەن. ئێمە خاوەنو ئی بەهایانمۍ و خاوەنداریش چنە بکەرا. چونکی تا مۍ ئەوروپا زیاتەر چا بەهایا دوور گنۆوە، پا مەڵامەتۆ جمیەرو فاشیزمی جە ئەوروپانە گەشە مکەرۆ. چونکی یاسا و دادپەروەری، دیموکراسی و ئازادی ئینسانی ۋەرو چەما نمەگیریۆ، جە ئاکامەنە چێش وەڵۍ گنۆ؟ فاشیزم. ئەگەر ئارۆ جە گرڎ شۆنۍ ئەوروپاینە پارتە فاشیستەکۍ گەشە مکەرا، ئینە مەڵامەتەکەشا. گەلا ئۆروپای مشۆم ئی حەقەتینا بوینا و قبووڵش نەکەرا.

سیستەمو مۆدێرنیتەی سەرمایەداری جە کەسایەتی ڕابەر ئاپۆینە دژو مرۆڤایەتی، دژو بەهاکا مرۆڤایەتی، دژو دیموکراسی، ئازادی، دادپەروەری، یەکسانی بەکار مارۆنە، جە جەهانەنە کە دیموکراسی و ئازادی و دادپەروەری بنەڕەتیێنۍ، ئەرەکۊشای دیموکراسی، ئازادی، پەنەوازش بە دادپەروەری و یەکسانی هەن. ئەگەر سیستەمو مۆدڕنیتەی سەرمایەداری جە جەهانەنە، نوێنەرایەتی ئا دەسەڵاتدارا مکەرۆ چی سیستەمەنە، دژو گەلی، ژانا، جوانا، کرێکارا، دەگا نشینا، دژو هێزەکاو دیموکراسی، ئازادی، سۆسیالیزمی، مەبۆوە بەهاکۍ کە عەیامێن بەدەس ئامێنۍ وزۆ چێرو پەیاوە، پۊکەی نمەبۆ بەس چەمڎاری بکەرا. مشۆم ۋەرا ۋەرشەن مرداوە و خاوەنداری جە بەهاکا پەی ئاینڎەی بکەرا. ئارۆ ڕابەر ئاپۆ خاوەنداری جە بەهاکا مرۆڤایەتی و دیموکراسی، ئازادی و سۆسیالیزمی مکەرۆ. پۊکەی ئا هێزۍ پەنەوازا خاوەنداری جە ڕابەر ئاپۆی بکەرا. چارەنوویسو ۋێشا و ڕابەر ئاپۆی پېسە یۆی بوینا. دژو پیلانگێڵنی و گۆشەگیری مرداوە و پەی دیموکراسی و ئازادی ئەرەکۊشایشا بەرز بکەراوە. پەی ئانەی ئازادیی جەسەیی ڕابەر ئاپۆی مسۆگەر بکریۆ، پەنەوازا ئەرەکۊسای پەرەش پنە بڎریۆ.