دەسێوەم مەڕیان، گێرتەنم دامان

بەهانێم هەنە بەرووش هەورامان

یووە:

زوان ئا سیستمە چڕ و ئاڵۊزەنە، کە چۊشۊ جە دنیۍ یاومێنە و مەرزییەیمێرە، بە قەولوو هایڎگەری"زوان یانەو بییەیا"، چێگەوە پارێزنای یانەو بییەی پارێزنای "بوون"بییەیا بڕوا مەکەروو، بۊما بەرعەکسوو پارێزنای بییەیش هەرمانە کەرۊ، ئەگەر بە شکڵۍ گرڎینە پەی هەر میللەتێوە زوان بییەیش پارێزنۊ، ئیسەنە هەورامان سەرەکیتەرین چێوۍ کە بازۊشۊ زوانەکەشا، ئێمە ڕاو زوانیماوە بییەیما ماچمۍ، ئەگەر کەشەکاو هەورامانی یاردەیشا دێبیمۍ جە وەچە نەگنمۍ و تۊمی چن بارەما بۊ و شۊنەمایما سیاوە نەبۊوە، ئارۊنە کەشەکا و دڕنەکا دلۍ زوانی و پانایی و تاریکییەکا دلۍ زوانی وەختۍ بە ویر ڕۊشنێشا کەرمۍ و تەقتەقێڵەکا دلۍ زانستوو زوانی "فۊنۊلۊجی و مورفۊلۊجی و سینتاکس و سیمانتیک....تاد" متاوا بیەیما بەرا دلۍ دنێی ئەوەکریۍ و تازێوە، متاوا سەرنەوایۊ ئشناسایۍ تەرما بڎاوە پەنە، هەورامی پی تایپە جە ویرۊکەرڎەی و هەرمانکەرڎەی زواننە تاوۊ نازۊ "یاگۍ شابازاش، کۊرکۊرۍ وازاش"

دووێ:

زوان هەمیشە مشۊم یاگێما یان چێوێما واچۊ، چوون بەروو زوانە میکانیکییە بازاڕییەکەیۊ دیمۍ قووڵوو زوانی هەن، جە بارەو چێوێوە وچیان، چێوەکۍ تەنیا تاوا چێوە وێشا واچا، تەنککەرڎەیۊ زوانی بەس ئاستوو "چەنین"چۊنێتی-ینە و بەتایبەت هونەر و ئەدەبنە ئیسەنە، تەنیا تۊکڵەکەو زوانی نیشانە مڎۊ، دیمەکاو زوانی وزۊ ڕووە، دلەکێش شارۊوە، ئانەی کە بییەی"بوون" دلێشەنە پۊژیۊرە، چێگەوەن هەرمانکەرڎەی چەنی زوانی به ئاڕاستەو ویرۊکەرڎەی گرنگا، نەک تەنیا بەکارئاورڎەی، چوون ویرۊکەرڎەی زوانی جە دەردەو به ئامێربییەی نەجات مڎۊ، بە نیسبەتوو هەورامانیوە، ژمارەو قسەپەنەکەرا زوانەکەی فرەیی و کەمیشا و گرنگیدای پی ئاستوو زوانی دیمه تەکنیکییەکەو زوانی گەشە پەنە مڎۊ، زوان دلێشنە تەنیا پێسە ئامێرۍ بەرگنۊ وەلۍ دیمە قووڵەکەش گنۊ پەشتەو کەنۊڵا، پەی نموونەی زوانوو ئاماژەی"ئیشارەت" تاوۊ هەرمانەکا ڕایی کەرۊو وەلۍ ڕاو ویرەکا مەبۊوە دلێشنە، چوون تەنیا تەکنیکا، زوانوو ئیمۊجی و ژمارەی و کۊد .... تاد چێو فاڕاوە وەلۍ ویر دلێشەنە ڕاش مەبۊوە، هەرمانکەرڎەی هەقەتینە زواننە بە ئاڕاستەو پەرسەو "چێش"ین، یانۍ زوان چێشا، نەک چەنی کار کەرۊ، یان چننەن، واڕای تەسەورەکاما پی ئاڕاستە یارڎەیما مڎا تۊکڵ ماڕمۍ و مەژگە هەقەتین وینمۍ.

یەرێ:

زوانی هەورامی ئاستوو هونەری و ئەدەبینە، کە بییەن شوناسوو هەورامانی، وەردەنگ کە وەروو هەورامانی گنۊ وەڵی گرچێوێنە وەروو ئی تایپە جە تایبەتمەنڎیی هەورامییانەی گنۊ، زەرووا زوانوو واتەی هونەری و ئەدەبی زوانۍ ئارۊیی تایبەتمەنڎ بۊ، نەوەی تازەو هەورامانی وێشش دلێنە وینۊوە، بە ئیسفاڎەکەرڎەی جە زوانی کلاسیکی هونەر و ئەدەبەنە و ئشناسای پۊتانسیەڵەکاو زوانی، ئی زوانە ونەکێش هاموشۊ کەرۊ تا نەمرۊ، زوان مشۊ مەڕیۊ تا زیننە بۊوە، مشۊم تەپۊ تا وەش کریۊوە، مشۊ مەڕیۊ تا گیریۊوە، مەکریۊ بە بەهانۍ تەقدیسیوە تاقێنە نریۊرە و ماچۍ کریۊ تا تۊزە نەگێرۊش، زوانوو ئەدەبی و هونەری مشۊم کێشمانش بۍ تا ڕادەو پڕچیای، زوان مشۊ تا دما هەنگام بلیش چەنی، یاونیش دارەڕا، زوان مشۊم ئننە کریۊوە بتاوۊ ئیسەو هەورامانی واچۊ، زوان و خەڵک تەبعەو عاشقی و مەعشووقیشا هەن، تا پەی یۊترینی کریاوە، هەرڎووی زینڎێنۍ، تا وزیارە پەی یۊترینی تۊریا جە یۊی، زوان مشۊم یەخێش ئەوەکریۍ، سینەش واز بۊ، تەرسای جە سینەی وازوو زوانی ترنجنای زوانین دلۍ دۊڵێنە کە دماجارنە بێکەسیێنە سەره منیۊوە، تاکی هەورامی مشۊم وینایۍ ئەنتیی سەلەفییانەش بۊ دژوو زوانی، زوان مشۊم کۊت نەکریۊ، زوان مشۊم بنەتۊمەکەش کەشەکاو مەنۊ جیا و ئەوش بزیۊره، بێرە دلۍ شاری مشۊ تاتەکەش لاو "عوسمانە"ی و "جەمیل"یوە بۊ و زارۊڵەکێش یاوێباره لاو "تاراجاف"ۍ و وارتەریچ، مشۊم هەورامی ئی هەستشە پەی درووس بۊ، زوانش بتاوۊ تەعبیر کەرۊ، جە شەخسێش دانشگانە، میترۊنە، مۊندیالنە، ئەوپەڕوو دنیێنە، چاتنە، بازرگانی و سیاسەت و سێکس و ئایرۊنینە، ئیسە:

"ئارۊ ڕام کەوتە کۊنەهەوارا

دماو باڵاو تۊ وەشیم نەویارا"

بە تەنیا داڎما مەڎۊ، ئینە ئیتر تا ئیسە تەژناییش ماڕێبیمۍ چێولای کەمتەر ماڕۊش، ئینە ئەدیبەکۍ متاوا چناشرە و ڕێکش وزا، مشۊم زوان ئاوانگارد بۊوە، مشۊم زوانی جە کڕووزیایۊ و لاڵیایۊی وزمۍ، زوان مشۊ وزیش دلۍ هەرمانکەردەیۊ، یانۍ دلۍ ویرۊکەرڎەیۊ ئینە ئەدیب و هونەرمەنڎۍ ئاوانگاردۍ و ویرۊکەرەوۍ متاوا کەراش و وەردەنگێچ ویناش و بژنەواش..

 "سوهەیب فاروق"

س.ز