شەردا مەزڵوم گابار، جە فەرماندەکاو یەژا ستاری واتش، هەنگامەو ١و حوزەیرانی دەسوستەینەی خەتێ ئاپۆییێ بێ دژوو هێزە پیلانگێڵن و تەسفیەکارەکا و واتش: "ئادێ گەرەکشابێ جمیەرەکەی جە خەتەو سەرکەوتەی و سەرفرازی دوور بوزاوە و بڕواش بماڕا."
شەردا مەزڵوم گابار، یوە جە فەرماندەکاو یەژا ستاری، سەبارەت بە هەنگامەو ١وو حوزەیرانی پەی ئاژانسی هەواڵوو فوراتی دۆخەکەش ورسەنگنا. گابارە واتش چەنی پڕۆسەو ١وو حوزەیرانی، جوابی پێویس بە هێزە ئەشکەنجەکارەکا و پیلانگێڵنا دریاوە و یاد وزیاوە، کە چا وەختەنە گەرەکشابێ تەڤگەروو ئازادیی بەتەمامی تەسفیە بکەرا. ئامانج ئانە بێ جەنگەواناو پەکەکەی سەروو خەتەو جەنگی و مدرامانی دوور بوزانێوە.
ورسەنگنایەکاو شەردا گابارێ، یوە جە فەرماندەکاو یەژا ستاری سەبارەت بە ١وو حوزەیرانی، پێسنەنە:
پڕۆسەو ١و حوزەیرانی چەنی چۆن دەسش پەنە کەرد، حەرپاسە دۆخوو وەڵێ ئانەیە چەنین بێ؟
ئەوەڵ بە ڕێزۆ گەشمەرداو ١و حوزەیرانی یاد مکەرووە. هاماڕایا کەنداڵ باز، سلاڤ، سەید ڕەزا، ڤیان، تێکوشین، ئەرداڵ (ئەنگین شەنگال) و ڕەشید کە بەشدارییشا هەنگامەو ١وو حوزەیرانوو ٢٠٠٤ ینە کەرد. هامڕا ڕەشید هەمان وەختەنە فەرماندەو جەنگوو گەلی شۆڕشگێڵنی بێ. بەڕێزۆ یادوو هامڕا چیچەک بوتانی و هامڕایای تەریما مکەرووە، کە بە ڕۆحوو ١و حوزەیرانیوە چی جەنگەنە بەشدارێ بێنێ و حەرپاسە سەرجەموو گەشمەرداو کوردستانی پانیشایچۆ، کە زاپ، ئاڤاشین، مەتینا و خاکورکنە گەشمەردێ بیێ، بە ڕێزدارییوە یادیشا بەرز مرمانوو.
قەراروو هەنگامەو ١و حوزەیرانی بە ئاسانی نەدریا. سەبەبی یەکەموو ئی قەرارەیە پیلانگێڵنی بێ، دژوو ڕابەرایەتی. دماو ئا پیلانگێڵنییەیە کە ١٥و شوباتوو ١٩٩٩ینە ڕووەش دا، هێزە پیلانگێڵنەکێ گەرەکشابێ جمیەری ئازادی وربشاناوە. ئامانجوو هێزە پیلانگێڵنەکا چێنە چوارچوەو جمیەری ئازادیینە وەشکەردەی خەتێوی لیبڕاڵێ بێ. حەرپاسە گەرەکشابێ جمیەرەکەی جە خەتەو سەرکەوتەی و سەرفرازییوە لا بدانێ و باوڕ و متمانەیش بماڕانێ و حەرپاسە بە جەنگی دەروونییوە بواچا "دماو پیلانگێڵنییەکەی گرد چێوێ دماییش ئامان" یانێ دمایی بە گرد چێوێ باردێ.
ئی هجووومە زیاتەر ئامانجش خەتەو ژیوای ئازادی بێ. بە هەمان شێواز جە خەتەکاو جەنگی و مدرامانینە بەکار ئاما. بە نموونە گەرەکشابێ پا عەقڵیەتەوە بواچانێ "وەختوو جەنگی گەریلایی دماییش ئامان". ئامانجشا ئانەبێ کە، کە جەنگاوەراو پەکەکەی خەتەو جەنگینە دوورێ بوزانێوە و پاسەشا پنە بکەرا، باوڕشا پانەیە بۆ کە چارەسەری تەنیا بە میتۆدی سیاسی مکریۆ. بە گردین ئی خەتێ نامێش خەتەو تەسفیەینە و ئی سەپنایە بە سەرمەشقایەتیی تەسفیەکارا سەرەش وردان. حەر وەروو ئینەیە بێ، کە تەسفیەکارێ چا وەختەنە بەرێ کەوتێ. ڕاوەبەراو تەسفیەکەردەیەکەی فرە بەوردی هەرمانە کەرێنێ. هێزە تەسفیەچییەکێ گەرەکشابێ ژیوای ڕابەرایەتی دلێنە بەرا. ڕابەرایەتی هەستش پی دۆخەیە کەرد و واتش: "ئا ژەنێ ڕێزوو من مگێرانێ پەنەوازارێ بلا لێ مەنتێقەو بۆتانیوە". پەوکای هێزە پیلانگێڵنەکێ ڕاگێرییشا جە ورگێرتەی زانیاریی ڕابەرایەتی کەرد، تا ڕەوشوو ڕێکوستەی ئاگادارێ نەباوە، چونکوم ئامانجشا پەراوێزوستەی جمیەروو ئازادیی بێ.
هەنگامەو ١وو حوزەیرانی چەنی دژ پا ڕەوشەیە پەرەش پنە دریا ئادیچ جە وەختێونە، کە ئاژاولێ دلێنە بێ؟
چی پڕۆسەنە پارێزنامەو ڕابەرایەتی بە ناموونیشانوو "وەرگێری جە گەلێو" فرەو چێوا بەتایبەت ناکۆکییەکاش ڕۆشنێ کەردێوە. چی پارێزنامەنە باس جە پڕۆسەو ڕێکوستەی و بارودۆخوو وەرکەوتو دلێڕاسەی و کوردستانی مکەرۆ. ئیتر هیچ گومانێوەما جە خەتەو ئازادیینە نەمەنێبێ. ئی پارێزنامە ڕۆشنگەرییێوی گەورەش پەی گەریلای کەرد. حەر گەریلاێوئی پارێزنامەشە پێسەو ئەمانەتێو ورگێرێ و وانێشۆ. گرنگ ئانەبێ، کە گەریلا پەیامی پێویسش ورگێرت. قەت هیچ بوارێوەنە، چە بواروو گەریلای یا بوارە سەروازییەکاو پەکەکەینە ئی ناکۆکییە نییا،. ئی خەتێ هەمیشە ڕۆشنە مبۆوە و بەهاو ئینسنانی و گلێرگای ئاستی پێویسنە مپارێزنۆ. خەتەی فیداییەی ئاپۆییە چی بوارەنە میاونیۆ یاگێ.
چی گریلا هەرمانێوی چانێش گێرتە گەردەن؟
چونکوم گەریلا گەرەنتیی ژیواێوی ئازادین. گەریلا زامنوو ژیواێوی ڕابەرایەتی و نەتەوەو کوردین. ئەگەر گەریلا سەروو پایاوە بۆ ودژوو خەتەو تەسفیەکارا وەرگێری جە وێش بکەرۆ، جە ورشانایوە و جەنگ و دلێنەشیەی وێش مپارێزنۆ. حەر وەروو ئینەیە پارێزنامەو"وەرگێری جە گەلێو" مانیفێستێوی ژیوای فرە مانادار و ئازادا. چا وەختنە گەریلا ئی وەرگێرییەشە وەناوە و قسێش سەر کەرد و یاوا ئەنجامی خاس. ئی پارێزنامەو ڕابەرایەتییە پەنەوازا ئارۆ بەردەوام بونیۆوە و قسێش سەر بکریۆ. چونکوم ئی پارێزنامە پلانەو ژیوی ئازادیما نیشانە مدۆنێ، پێسە مزانیۆ پەکەکە جەوهەرێوی تارێخییش هەن، ڕێخەش قووڵا، بەشێو جە ڕاسی و پیمەرەکاو پەکەکەی هیچ بارودۆخێوەنە نمەفاڕیانێ. دلێنەو پەکەکەینە پاگێرتەیرەی سەروو ئینسانبییەی هەن. پەکەکە جمیەرێوی سۆسیالیستییا و پاش سەرۆ مگێرۆرە، پەوکای ڕەنگا شێوازوو جەنگیش بفاڕۆ، بەڵام هیچ فاڕیاێو شێوازوو ژیوای پەکەکەینە ڕووە نمەدۆ.
شێوازوو ژیوای پەکەکەی سەروو بنەماو پەیوەندیی هامڕایەتی ئەرەمەرزیان. گرنگتەرین تایبەتمەندی، کە پەکەکەی جە جمیەرەکای تەری جیا مکەرۆوە. شێوازوو ژیوای پەکەکەین. وەختێو ڕووەدایە خراپەکێ ژیواینە ڕووە مدانێ، ئیتر ئی ژیوایە ژیوای پەکەکەی نییا. ڕابەرایەتی چی حاڵەتەنە نموونێوی مارۆوە و مواچۆ: "ئانە کە گرووپی یوەم کاریگەرییشا سەروو گەلی نیابێرە، شێوازوو ژیوایشا بێ ". بە مانێوی تەر ە سەرەکیتەرین چێو دلێ پەکەکەینە ژیواێوی دروسا. پەکەکە جمیەرێوی ژیوایا. پەوکای پیلانێوی میاندەوڵەتییە پەی هجوومکەردەی سەروو ئی ژیوایە دەسش پەنە کەرد. هێزە پیلانگێڵنەکێ دماو ئانەیە دییشا نمەتاوانێ سەرۆکی ناچار بە ژیوای سیستمی بکەرا، هجوومشا کەرد سەروو ڕابەر ئاپۆی.
ئەگەرچی ئی هجوومێ تا ئارۆیچ بەردەوامێنێ. ئارۆیچ نمازانێ یەک کەلیمە جە سەرۆک ئاپۆی بیاوۆ دنیاو بەری. پێسەو ئەوەڵۆ واتم هەنگامەو ١و حوزەیرانی بە ئامانجوو ناستەی هێزە ورشانەرەکا یانێ تەسفیەکارا بێ. ئامانج و مەبەسوو ورشانەرا چەنی پەرەسانایەکا شکسش ئارد. پێسەو وەڵیکەوتەێوی سەروازی مشناسیۆ. یانێ جە بنەڕەتەنە دەسوستەێوی ئایدیۆلۆژی خەتەی ئاپۆیێ بێ، دژوو خەتەو لیبرالیزمی. دیسان هەنگامەو ١و حوزەیرانی کەشەکاو کوردستانینە ئاست و پلێ گەریلاکاو جمیەری ئازادیی ئاشکرا کەرد و خەتەی ئاپۆییەشا گرد یاگێونە بنیات نیاوە و بە چالاکییەکاشا ئارد ئاراوە. وەروو ئینەیە کە هەنگامەو ١و حوزەیرانی فرە گرنگەنە.
ئەنجاموو هەنگامەو ١و حوزەیرانی چێش بێ؟
هامڕا ئەرداڵ یۆ جە سەرمەشقە گەورەکاو ئی جمیەرەینە. هامڕا تێکوشین و هامڕا سەید ڕەزا جارێوی تەر لوێ هەرێمەکاو دێرسیمی. حەرپاسە چی هەنگامێنە هەرمانێوی گرنگەشا کەردە. هامڕا سلاڤ کۆچەر سێرتنە چالاکیشا کەرد. پێسەو بریتانی وێش گەشمەردە کەرد تا نەگنۆنێ دەسوو ئەرەگیرکەرا. هامڕا باز چالاکیێوی گەورەی تەرش ئەروح و گابارنە کەرد. ئێمە فرەو جارا باسوو ئا هامڕایاما مکەرمێ. دەسکەوتەکاو هەنگامەو ١وو حوزەیرانی هینێ ئی هامڕایانێ. فرەو ئا هامڕایاما، کە ئیساتی نمەتاومێ نامێشا بارمێ، سەرمەشقێ ئی پرۆسەیە بێنێ، جا ماوەنە دەسشا کەرد بە تازەکەردەیوە پڕۆژەکانشا و بوارو سەروازیینە دا ئاردەینەی گرنگشا کەرد، شێوازوو تیمی و هاموشۆی ئەنجاموو ئی وەڵێکەوتەیانە وەش بی. حەرپاسە تندتەرین کاردایوە وەراوەر بە پیلانگێڵنا جە قەوەتبییەی هێزوو ڕێکوستەی و سەروازیینە بێ.
ئی ڕاسییە ئاشکرا بی. حەرچێوێوە ڕووە بدۆ، پەکەکەی جە جەوهەروو وێش دوور نمەوزۆوە و حیچ دەسەڵاتێوە نمەتاوۆنێ پەکەکەی جە جەوهەریش دوور بوزۆوە. جگە جانەیچە گەریلا هەمیشە پا گێرۆرە سەروو وەرگێری جە خەتەو ڕابەرایەتی و قەت هێزوو وێش پەی کەردەی جەنگی و ئۆپەراسیۆنەکا جەدەس نمەدۆ. حەرپاسە گێڵایوە پەی هەرێمەکاو سەرنیشتوو کوردستانی ئەنجامێوی گرنگش بێ. وەختوو پاشەکشەکەردەینە ساڵەو ١٩٩٩بڕێو هەرێمێ چۆڵێ کریێ. چی بەینەنە ئا هەرێمێ جارێوی تەر پەڕێ کریێوە. بەڵام گرینگتەرین دەرئەنجاموو ئی هەنگامێ جەنگوو گەلی شۆڕشگێڵنی بێ. هامڕێما ڕەشید و چیچەک بوتان ساڵەو ٢٠١٠ بیێ بە سەرمەشقێ جەنگوو گەلی شۆڕشگێڵنی. ئینە قۆناغێوی تازەو جەنگەکاما بێ. ئۆپەراسیۆنی گەورە خاکوراک، شەمزینان، هێلێ زاگرۆس، ئۆرامار، شیتازا و ڕەندکێنە کریا. حەرپاسە بەیتو لشەبابنە بۆتاننە چالاکییەکێ کریێ. بە گردی جەنگ و کۆشیای سەرانسەروو کوردستانینە پەرەش سانا. ئی هەنگامێ شۆکێوی جیددییەش بە ئەرەگیرکەرو تورکی یاونا و هەرێمەکاو گەریلاینە وەڵا بییۆ.
وەک ئاماژەتا پنە دا سەختتەرین هەلومەرج بە جەنگ و کۆشیای شۆڕشگێڵنی گەریلای ویەرنیا، ئی جەنگە تا ئارۆیچ بەردەواما. سەروو جەنگوو گەریلایوە، کە بەردەواما متاودێ چێش بواچدێ؟
ئێمە تەنیا دژوو دەوڵەتی ئەرەگیرکەروو تورکی مەگژیەیمێ، بەڵکوم دژوو زلهێزە هەژموونوازەکاو جیهانیچ مگژیەیمێ. سوپاو ناتۆی بە گردوو توانا و هێزیشۆ هجووم مکەرۆ سەرما. ئیسە گردوو جیهانی ئینەی موینانێ. جەنگەکە بە شێوێوی سەرەکی ئیمرالیینە مکریۆ. ناوەندوو جەنگوو ئارۆو ئیمرالییا. جەنگێوی فرە سەخت و هجوومێوی گەورە ئیمرالیینە مکریۆ. هاموەخت کوردستانەنە جەنگێوی سەرتاسەری و چەمکوو تەسفیەکەردەی دژوو جمیەرەکەیما، گەل و ڕابەرایەتیما و بەتایبەت هەرێمەکاو پاریزنای میدیاینە مکریۆ. قەت نمەبۆنێ ئی پڕۆسە بە چێوێوی سووک بوینیۆ. تا ئێمە جە جەنگ و کۆشیایمانە وێگیرتەرێ بیمێ، هێزە پیلانگێڵنەکێ جە پلانەو تەسفیە (ورشانایوە)ینە زیاتەر بەردەوامێ مبانێ. ئینە تەرسێوە ئاساییە نییەنە. حەر پەوکای مدرامان مدرامانێوی ئاسایی نییا.
ماوەو چوار ساڵان گەریلا جەنگێوی بەردەوام تونێلەکاو جەنگینە کوردستاننە دژوو تەکنۆلۆژیاو ناتۆی و سەروازە پسپۆڕەکا و چەکی ئەتۆمی و کیمیاوی مکەرانێ. مشۆم جە وێما بپەرسمێ چی هجووم پەی سەروو گەریلای پاسە وەروەڵان؟ ئارۆ گەریلا زامنوو ژیوای ئازادی و ئازادیی گەلوو کوردین و گەلاو هەرێمەکەیا. ئەگەر هجووم پەی سەروو گەلی و ڕابەرایەتیما ڕووە بدۆ، گەریلا ئامادەن ڕاگێری بکەرۆ و هەقە بسانۆوە. ئی هجووێ پەی ماڕای ئیرادەو گەلەکەیما مکریانێ، بەڵام هامڕێما ڕۆژهات، ئەرداڵ، ئاندۆک، سەرخوبوون، ئاخین، ڕووکەن، سارا، سەرحەد گەراوی، بوتان، زنارین و شۆش کازەر، هجوومەکێشا پووچەڵێ کەردێوە.
ماوەو ٣ ساڵان دوژمن هەرێمەکاو زاپ، ئامێدی، گەشمەرد دەلیل و زاگرۆسینە چەقان و فرە بەتندی گورزش وەرکەوتەن و بەردەواما. ئینە خەتەی فیداییەو ڕابەر ئاپۆینە. تا ئیساتێ گەریلا سەروو بنەماو ئی خەتێوە درێژەش بە جەنگی دان و سەرکەوتەن، تا ئا وەختە سەقامگیری و مدرامان بۆ، هیچ هێزێو نمەتاوۆ پەکەکەی و ئیرادەو گەلوو کوردستانی بەرۆ دلێنە. پەوکای پەکەکە بە ئەزموون، مدرامان، ڕەنج و ونەو گەشمەرداو وێش یاوان ئارۆ و درێژە بە کۆشیاییش مدۆنێ.
