کاتێ باس جە ئیکۆلۆژیاو کۆمەڵایەتی مکریۆ، سەرەتا مورای بوکچین یاڎو مرۆڤیرە مۍ. بوکچین ساڵۊو ٢٠٠٦ عەمرەو خوڎایش کەرد. فەیلەسوف و تیۆریسیانی نامڎاری ئەمریکی بوکچین ئەرەیاۋنۆش، ئیکۆلۆژیا تەنیا پېوەس بە سرووشتی نییا، بەڵکم جە بنەڕەتەنە نایەکسانی و فشارەکا دلۍ گلېرگەیچ گېرۊنە ۋێش. بە پەیلواو بوکچینی، پەی گلېرگێوە بەردەوامی کە هامئاهەنگیش چنی سروشتی بۆ، مشۊم بنیاڎە ستەمکار و هیرارشییەکۍ نازیانە و سیستەمێوە سەرو بنەماو دیموکراسی بەشدارانەی و ڕاسەوخۆ ئەرەمەرزیۆ. ئی ویرۊکۍ جە بوارو فەلسەفەی سیاسی و کۆمەڵایەتی ئارۊینە گرنگێنۍ. بوکچین جە ڕووەکا دماینو ژیۋایشەنە جە ڕاو نامەیۆ زانیارییەکاش چنی ڕابەرو گەلوو کوردی هامبەش کەرۍ و جە ڕیزو ئا فەیلەسوفانە بۍ کە جە ڕوو تیۆریوە ئیلهامبەخش بۍ پەی ڕابەر ئاپۆی. توێژەرە و نوویسەرە جانێت بیهێلە، کە جە ماوەو ١٩ ساڵا ۋېیەردەینە چنی بوکچینی بیێنە و هەرمانەی ئەکادیمیەش سەرو شۆڕشو ۋەرنیشتی ئەنجامدان، قسێش پەی ئاژانسوو هەواڵوو فوراتی (ANF)ی کەردۍ.

جانێت بیهێلە کە شایەتحاڵەو نامە فاڕایۆ بەینو بوکچینی و ڕابەر ئاپۆی بیێنە، ئەرەیاۋناش، کتێبەکۍ بوکچینی جە نیمەو ساڵەکا نەوەڎەکانە هۊرگێڵیۍ پەی زۋانی تورکی و ساڵەو ١٩٩٩ ی ڕەوانەو ئیمراڵی کریۍ.

بیهێلە ئەرەیاۋناش ڕابەر ئاپۆ پی کۊششا کاریگەربۍ جە ساڵۊو ٢٠٠٤ جە ڕاو چالاکێوە تەڤگەرو کوردیوە پەیوەندیش بە بوکچینیوە کەرڎ و پەیوەندیی ۋێش بە فیکرو بوکچینیوە ئەرەیاۋنا. بیهێلە واتش: "حەرچڼە بوکچین بە مەڵامەتوو تەمەنی و کێشەو تەندروستییوە نەتاوانش دیالۆگێوە قووڵ بکەرۆ، بەڵام بە ئۆجالانیش ئەرەیاۋنان کە دڵوەشا پانەی تەڤگەرو کوردی ئینا دەسو ڕابەرێوە پېسە ئاڎینە. ئۆجالان ئیلهام جە فیکرو ئیکۆلۆژی کۆمەڵایەتی و دیموکراسی ڕاسەوخۆو بوکچینیوە هۊرگێرت، فاڕاش پەی کۆنفیدراڵیزمو دیموکراتیکی و پێشکەش بە پەکەکەیش کەرڎ. جە ماوۍ کەمەنە، ئی فیکرە بی بە پارادایمی تازەو پەکەکەی".

بیهێلە ئەرەیاۋناش دماتەر پېسە وەفێوە پەی مورای بوکچینی، پەکەکە پەیامو سەرەوەشیش وەڵاکەرڎۆ و قەولش دا گلېرگێوە سەرو بناغەو ڕامانەکا ئاڎیی ئەرەمەرزنۆ، واتش: "ئی پەیامە تەئسیرش سەرو من کەرڎ. جە ساڵۊو ٢٠١١ سەرو خوڵقەو تەڤگەرو ئیکۆلۆژی میزۆپۆتامیای جە ئامەد، بەشدارەو کۆنفرانسێوە بیا. چا دیم، چنە فیکرو بوکچینی دلۍ تەڤگەرو کوردینە قبووڵکریان. کاریگەرەبیا بە گفتوگۆو پارێزنەرا مافەکا ژەنا و پارێزنەرا مافەکاو مرۆڤی و ژیۋگەپارێزا".

هەرپاسە ئەرەیاۋناش ساڵۊو ٢٠١٤ یووەمجار لوێنە پەی ۋەرنیشتی، جە ٢٠١٥ و ٢٠١٩ دیسان سەردای ۋەرنیشتیش کەردەن، جەختش کەردۆ دماو جەنگو داعشی فرەو چێوی جە ۋەرنیشتەنە فاڕیا و ئەوەکۊشای هامبەش سەرش هۊردا، متمانەو بەینو گەلا هەرێمەکەی بەتایبەت کورد و عەرەب هێقمتەر بیەن.

هەرپاسە سەرنجش وست سەرو مامەڵەو تەڤگەرو کوردی چنی تیۆرەکا، واتش: "سەرەتا تیۆرەکا بەڕاسی دەسنیشان مکەرۆ، بەپاو پەنەوازیەکاش جمۊوە، فاڕۊشا، مېیاونۆشا بە ئەنجامێوە و دماتەر ئەزموونشا مکەرۆ. جە شۆڕشو ۋەرنیشتیچەنە ئینە ڕووەشدا. هێزو جابەجێکەردەی تیۆرەکا فرە بەهێزا".

بیهێلە ئەرەیاۋناش چڼین جۆرۍ دیموکراسی هەن، پەنەوازا گرڎو جمېیەرە دیموکراسیوازەکا دژو ڕژێمە دەسەڵاتوازەکا یۆ گێرا، پەی پارێزنای مۆدێلو ۋەرنیشتی پەنەوازا پەشتیوانیێوە مېیاننەتەوەیی بۆنە، واتش، پەنەوازا گرڎ فشار جە حکومەتەکاشا بکەرا و پاڵپەشتی جە ۋەرنیشتی بکەرا.