زیلان ڤەژینە ھامسەرۊکەو پەژاکی ڕەخنەش چا کەس و لایەنا گرت کە بە ھامکاری دۊڵەتا سەرمایەداری ھۊڵ مڎانۍ سۋارو شەپۊلەو سەرھۊرداو "ژەنۍ، ژیای، ئازاڎیی"بانۍ و ئەرەیاۋناش، گەلۍ، خۊتان هەقەتینوو سیاسەتینۍ و ۋێشا متاۋا بانۍ بە قوەتو چارەسەری.
زیلان ڤەژینە ھامسەرۊکەو پارتو ژیانو ئازاڎیی کورڎسانی (پەژاک)، جە مېانەو بەشداریش جە بەرنامەو خەتەو یەرەمو ئاریەن تیڤی، سەرەتاو قسەکاشنە گرڎوو ئا کەساشە ویر ئاوردۍ کە جە بوومەلەرزەکەو ۋەرکەوت، سەرنېشت، ۋەرنېشتوو کورڎسانیەنە گېانشا بەخشا، سەرۋەشېیش جە تەماموو زەرەروەنەکۊتا کەرڎ و ھومێڎوو زووخاسبیەیۊش پۍ زامڎارەکا واست و ۋاتش، ئېنە تەنیا بوومەلەرزێۋە نېیا، بەڵکوم کۊکوشیا. ھەڵۋێسوو گەلی ۋەرانۋەروو کارەساتەکەینە جە حەر چۋارپارچەو کورڎسانییەنە فرە عال بۍ ھومێڎەوارەنا کە حەر پا شێۋە بتاودۍ یاردەی یۊترینی بڎەیدۍ و یۊگێرتۍ بیدۍ. ڕۊو یەرەشەمەی"یەرۍ سیاوکامی" ئا ڕوۋە جە تەرەفوو گەلا ئێرانی و ۋەرکۊتوو کورڎسانېۊ، سەرھۊردایۍ کەموێنە بۍ پۍ شەرمەسارکەرڎەو پېلانگێڵی مېاننەتەۋەیی پێک ئاما، حەر سەروو ئا بنەمایە بۍ کە تا ئېسەیچ ئەرەکۊشای پۍ ئازاڎیی ڕابەر ئاپۊی و دیموکراسی ۋەردەوامېش ھەن. ڕابەر ئاپۊ تەماموو گەلا دنېێش کەرڎۍ بە خۊتان ئېراڎەو ویروو باوەڕی ڕاستەقینە، پۊکەی خۊتانکەرڎەی بەقووەت پێک مۍ و جە سەرۋەختوو بەر وستەو ناڕەزاییەکانە پەژاک جە ئەڎۍ بی، جە گرڎوو مەیڎانەکانە دەسش بە ئەرەکۊشای کەرڎ.
زیلان ڤەژېنە جە ۋەردەوامیی قسەکاشنە سېاسەتوو دیموکراتېکی ھۊر سەنگنۊنە و پێسە شرۊڤەش کەرۊ،"سېاسەتوو دیموکراسی دوۋۍ چەمکۍ ئەرەنەبڕیێنۍ جە یۊترینی یۊشا بۍ ئەوی تەرېشا ناتەماما. پێسە ڕابەر ئاپۊ ماچۊ؛ دیموکراسی وشێوەنە کە فرە بە کارمێو فرەیچ بەڎعەکسە کریێنۊ. دیموکراسی جۊرێش فرێنۍ حەر یۊیچشا پێۋێش خۊتان تایبەتمەنڎی و جیاوازیی تایبەت بە ۋێش ھەن، بەڵام ئێمە دیموکراسی ڕاسەوخۊما بە بنەما گێرتەن. چی جۊرە دیموکراسییەنە گەلا وێشا ڕاسەوخۊ قەرار سەرو چارەنویسوو ۋێشا مڎا و ڕاسەوڕاس دلۍ مەیڎانوو سیاسەتېنە یاگۍ گێرا".
سېاسەت بە مەعناو بییەی ئازاڎیین پۍ گەلی
زیلانە، دیموکراسی نوێنەرایەتی، کە جە لایەنو دۊڵەتاۋە پەیڕەو کریۊ شرۊڤێۋە پاسەش ۋەڵۍ وست. دیموکراسی نوێنەرایەتی متاۋۊ شێۋێۋە عال بۊ، بەڵام بە مەرجۍ کە گەلا پۍ ۋێشا ئېراڎەو ھۊرچنیایشا بۊ کە ئاخۊ چ جۊرە سیاسەتوو سېستمێۋەشا گەرەکا، بەڵام ئارۊ دلۍ دۊڵەتانە ڕێک بەڎعەکسا پۍ نموونەی دۊڵەتو ئەرەگېروو ئێرانی جە ھۊرچنیەو سەرۊککۊمارینە گرڎ جارۍ ئینەی نېشانە مڎۊنە. ڕابەر ئاپۊ ماچۊ؛" گلێرگێۋە بۍ سیاسەت پێسەنە کەرگێۋە کە سەرەش جە لاشەیش کنیا بۊۋە، وێش مڎۊنە گرڎ یاگێۋەرە، چونکی مەغزشا چنە کەرڎێنۊ. حەرپاسە سیاسەت بە مەعناو بییەی و ئازاڎییا پۍ ئا گەلییە و بۍ یۊترینی مەتاۋا ۋەردەوامۍ با. دۊڵەتوو ئەرەگېروو ئێرانی حېچ پەیۋەنڎیێش بە دیموکراسی و سېاسەتیۊ نېا تەنیا ئی ھەرمانا پێسە نمایشی و ۋێبەروستەی پێک مارۊ. سیاسەت مەیڎانوو ئازاڎیی گلێرگەین؛ بەڵام ئەگەر نەبۊ ئانە سیاسەتوو دۊڵەتی سەروەرا.
زیلانە جە ۋەردەوامیی قسەکاشنە مژاروو تەرسۍ جە سیاسەتەنە شرۊڤە کەرۊ و ماچۊ، جە سەرەتانە ئاماژەم پنەدا کە سیاسەت مەیڎانوو گلێرگەین و پەیۋەنڎییش بە ژیۋای و ژیوایۊ ھەن، بەڵام دۊڵەت جە مەیڎانەکاو ئابووری، سیاسی، کولتووری، لەشکەری و.....تادمایی، وێش سەپنۊنە و ئینېشا جە دژوو گلێرگەی بەکار مارۊنە، پۊکەی حەرکەسۍ جە سیاسەتی دوورەپەرێز بۊ ۋێشا جە سیاسەتکەرڎەی دوورێ وزاۋە. دۊڵەتا گرڎ ۋێشا بە دیموکراتېک مڎانۍ قەڵەم ئی ڕەفتارایچە بە نامۍ سیاسەتی و دیموکراتېکېۊ نېشانە مڎا، بەڵام ئېنە جە وەختێنە کە دۊڵەت جە گرڎ یاگۍ جەھانېنە، تەنېا بە ئېنکاری کەرڎەی گلێرگەی و دیموکراسی وێش سەروو پایاوە مازۊۋە. گەل تەرسۊنە و پۍ ۋێپارێزنای، وێش چی مەیڎانەنە دوور گێرۊنە جە ۋەختێنە کە ئانۍ مەیڎانۍ گلێرگەی وێشەنۍ.
ھامسەرۊکەو پەژاکی جە بەشێۋە تەر و قسەکاشنە سەرنج وزۊنە سەروو ڕۊڵ و پیگەو ژەنا جە وەڵېنگەنەو ماچۊ، دیموکراتیبیەی، بابەتێۋی زیھنی و دیموکراتیک بیەین، ئا چەمکەنە
کە سەرەتا ئەشۊ جە مابەینوو ھەرڎووە ڕەگەزو ژەنۍ و پیاینە پێک بۍ. ڕابەر ئاپۊ بەبەشڎاری کەرڎەو ژەنا پۍ دلۍ ڕیزەکاو گەریلای و ئەرەکۊشای پۍ ئازاڎیی ئېنەش دەسەبەر کەرڎ و پێسە سېستموو ھامسەرۊکایەتی بنیاڎش پنە بەخشا. چن ھەزار ساڵێن کۊو گلێرگەی جە تەرەفو ڕەگەزێۋە ئیدارە مڎریۊ ملۊ ڕاۋە و زیھنیەت و پېاسالاری و ڕەگەزگەرایی باڵادەسا، حەر پۊکەی ژەنی جە مەیڎانوو سیاسەتینە بەرە کریێنەو دوورە وزیێنۊ.
دۊڵەت پۍ ۋێش بە عەقڵیەتوو تاکپەرستی، ڕەگەزپەرەستی، نەتەوە پەرەستی، زانستپەرەستی، دینپەرەستی ۋێش سەروو پایاوە مرڎنان و کۊو گرڎی مەیڎنەکاو ژیۋایش ۋەرتەسکوو قۊرخ کەرڎەن. سېستموو مۊدێرنیتەو سەرمایەداری بە فکر و ئایدۊلۊژیا و لېبراڵېستی، ژەنېش کەرڎێنە بە کاڵێۋە کە تەنیا پێسە نمایشۍ پۍ نېشاندای دیموکراتېکبییەی وێشا نېشانەش مڎانۍ. بەڵام جە بنەڕەتنە زیاتەر جە حەر قۊناغێۋی وەڵېنگەیی ژەنېش بە کۊیلەکەرڎێنە و جە خزمەتوو سېستمەکەو وێشەنە بەکارش مارۊنە. تا ئا ۋەختەی کە ژەنی بەشێوازێۋە ۋەر فراوان جە مەیڎانو سیاسەتینە یاگۍ نەگێرۊ، دیموکراسی بە حیچ جۆرۍ ۋەڵۍ مەگنۊ.
دەوڵەت و ڕژێموو ئەرەگیروو ئێرانی؛ ژەنا جە یۊی بڕۊرە و پارچە پارچێشا کەرۊ
زیلان ڤەژین-ە ئاماژە بە سیاسەتوو دەوڵەتوو ئەرەگیرووی ئێرانی کەرد و سەبارەت بە ژەنا و جە یۊیبڕیەیشارە واتش؛ ژەنی مشۊم بە زیهنیەتی ژەنانەو وێشاوە بەشڎاری مەیدانوو سیاسەتی با، نەك پێسە ئا ژەنۍ بە پاو سیاسەت و لۊژیكوو دەوڵەتی بەشڎاریی سیاسەتی كەرا. ئارۊنە ئێراننە هەلە دریۊ بە بڕۍ جە ژەنا کە ساحەی سیاسیینە یاگۍ گێرا؛ وەلێم ئی هەرمانۍ دەوڵەتی بنەڕەتنە پەی لتکەرڎەی ڕیزەکاو ژەنا بۊ. وەڵاتە ئەورووپییەکایچنە؛ ژمارێوە ژەنی كەرا بە سیمبولوو ئازاڎی، وەلێم ئازاڎیی تاكەكەسیشا مەبەسا نەک ئازاڎیی ڕۊحی و هزری و گلێرگەی و ژەنا بەگرڎین. شۊڕشوو ئیسەو ئێرانی جە دژوو ئی تایپە زیهنییەتا پێك ئاما و كۊشای وێبییەی ژەنان. پێسە نموونێوە وەرەچەمیچ تاومۍ ئاماژە بە بەشڎاریی ژەنا دەیمۍ، کە بە پەشتیبەستەی، بە ئیراڎەو سەربەوۍ وێشا سەرنیشت و وەرنیشتوو کورڎسانینە، دلۍ سیاسەتینە یاگێشا گیرتێنە و سیستموو ڕێكوستەی وێشا و سیستموو هامسەرۊكایەتییشا بناغە نیان و چەسپنانشا.
هامسەرۊكەو پارتوو ژیوای ئازاڎوو كورڎستانی "زیلان ڤەژین"ە، ئاماژەش پەی هەوڵەكا و ئا لایەنایچە کەرڎۍ، كە هەندەراننە گەرەکشانە بە نۊعێوە جە نۊعەكا، سواروو شەپۊلەو شۊڕشوو "ژەنی، ژیوای، ئازاڎی" با و هزر و ویرۊکەرڎەی و ئامانجوو ئاڎیشایچش پاسە ور سەنگنا؛ سیستموو سەرمایەڎاری وەختۍ موینۊ كەسانۍ هەنۍ، كە متاوا مسڵەحەتەکاو ئاڎیشا پارێزنا، دەمودەس یارڎەیشا مڎا و هەوڵۍ مڎا، هەلی سیاسی و ئاسانكاری و دەسیاوایشا بە میدیای پەی ڕەخسنا. مشۊم چا وەختانە پرسیارەشا وەنە کریۊ، كە گەلۍ ئێراننە ڕووبەڕوو ئەشكەنجەی و داردای و ئاورایی بێنێوە، ئی کەسۍ و ئی ڕێکوزیۍ چکۊ بێنۍ، پاسە ئیسەتۍ وێشا بە داراو مافی مزانا. ئێمە پێسە حەرەكەتی ئاپۊیی ٢٠ ساڵێن زیاڎتەرا كە جە وەرکەوتوو كورڎسانی و ئێراننە كۊشییەیمۍ و گەشمەرڎێما دێنۍ. سیاسەتوو ئێمە ئانە بییەن، كە گەلەکۍ ئیساتۍ داواش کەرا، ئێمە لایەنگیرۍ بەشڎاریی گەلانمۍ دلۍ سیاسەتینە و چێولایچ هەوڵەکێما ئانۍ با، كە بەقووەتتەر ئینەی بیاونمۍ یاگۍ. ئێمە ئی سیستمما تەنیا پەی كورڎسانی گەرەک نییا؛ بەڵكوم پەی گرڎوو ئێرانی پێویسا. ئەگەر گەلاو عەرەب، بەلووچ، ئازەری و كورد و گرڎوو گەلاو ئێرانی وێشا بە سیستموو كۊنفیدراڵیزموو دیمۊكراتیكی بیاونا، ئانە مشکیلەکۍ چارەسەرۍ با، ئا وەختە کەس مەتاوۊ بۊ بە موهەندیسوو گلێرگەی و دەوڵەت ناچارا، كە وێش و یاسایەكاش بە پاو حەز و داواكارییەكاو گەلی ڕێک وزۊ و فاڕۊشا.
تا ناكۊكی بەینوو ژەنۍ و پیای چارەسەر نەبۊ مەتاومۍ باس جە سیاسەتی و ژیوای درووسی کەرمۍ
زیلان ڤەژینە ئاخروو قسەکاشنە ئاماژەش بە كۊشای و بەقووەتکەرڎەی کۊشای کەرد و شییش کەردۊ؛ دیمۊكراتیكبییەی پەی وێش بابەتێوەن كە مشۊم ئەوەڵۊ جە زیهنییەتێوە وەش بۊ، ئی بابەتیچە داراو چند ڕەهەندێوەن. سەرەتا زوان، كولتوور و پەروەرڎە بنەمانۍ. دەوڵەت دلۍ پڕۊسەو وەنای و سیستموو پەروەرڎەینە و سەروو بنەماو پەشتیبەستەی بە زمانێوە؛ چاند و كولتوور و زوانوو گەلای تەری تاونۊوە و جە فەرهەنگوو وێشا بڕۊشارە؛ زمان و پەروەرڎە؛ شوناس و بییەی ئینسانەکانۍ، شوناسوو نەتەوەكا و یاگۍ ئەرزشێوە هەقەتینین. چند ڕەهەندێوە ئەخلاقی و سیاسییش هەن، كە ئانێچ پا مەعنۍ مەیا، کە ئا گلێرگە متاوۊ سەروو ئا بنەمایاوە ئیڎارەو وێش بڎۊ؛ وەلێم ئینێچ بە یاسا و ئیڎارەكەردڎەی؛ لاو دەوڵەتاوە جە بار بریێنۍ و گەورەتەرین بێئەخلاقی سەروو نامۍ حوقووق و یاسێوە ئیساتێنە هەن ئارانە. هاموەخت؛ هامژیوای ئازاڎ و ئابووری ڕەهەندێوە تەرێنۍ چا ڕەهەندا، كە بە بەقووەتبییەیشا ئاستوو دیمۊكراتیكبییەی گلێرگەی بەرزتەر بۊوە. تا ناكۊكیی بەینوو ژەنۍ و پیای چارەسەر نەبۊ مەتاومۍ باسوو سیاسەتی و ژیوای درووسی کەرمۍ. گەلۍ وێشا تاوا با بە هێزوو چارەسەری. بوومەلەرزەكەو سەرنیشتینە تاومۍ ئینەی وینمۍ، كە دەوڵەت چندە گلێرگەش بێنرخ و بێبەها كەرڎەن و بەئاسانی كۊکوششا کەرۊ؛ ئینەیچ بنەڕەتنە لۊژیكوو دەوڵەتینوو مشۊم کەس سێقەش پەنە نەکەرۊ و پەشتییش پەنە نەبەسۊ.
ھ.ش / س.ز
