دلۍ گرڎ ڕێکوستەیۍ و دۆڵەتێنە دەزگای هەواڵگری پەی بەرژەوەندی و ئەمنیەتو گەلەکەیشا بەکاربریا، بەڵام موینمۍ جە هەر شۊنێنە کوردێوە وڵاتپارێزن و دیموکراتیک بۆ ئانە پاراستن هەوڵو دلێنەنەردەیش مڎۆ. جە کاتو ئەرەمەرزنایشۆ تا ئیساتۍ نەدیەنما پاراستن تەنیا دژمنێوە بەرژەوەندییەکا گەلوو کوردیش گێرتەبۆ و پەی گەلیش ئاشکرا کەرڎەبۆ.

ڕێکوستەی هەواڵگری بنەیانەو بارزانییەکا-پەدەکە ساڵەو ١٩٦٥ی ئەرەمەرزیا. چا سەردەمەنە محەمەد ڕەزا شای پەهلەوی شاو ئێران و ئا کاتیە، هامپەیمان و نزیک بە هێزە هەژمونوازەکا بۍ بە تایبەت چنی ئەمریکای، هەر پا مەڵامەتۆ چنی ئیسرائیلی عیلاقێوە قەوەتش بۍ. سەرو بنەماو ئی نزیکایەتی و هامپەیمانیە پەی بنیاڎنیای کۆڵەکە سەرەتاییەکا رێکوستەیی هەواڵگری پەدەکەی شەکیب ئاکرێی، عەزیز ئاکرێی و محمەد هەرسین ملا پەی ئیسرائیلی. ئی یەرە کەسە بە تایبەت جە لایەنو بنەیانەو بارزانیۆ هۊرۍ چنیا. شەکیب ئاکرێی تا ئاخرو تەمەنیش ۋەرپەرسو پاراستنی و میانجیکەرو ئیسرائیل-ئێران-بارزانی بۍ. پاراستنو پەدەکەی تا کاتو ئاشبەتاڵو ١٩٧٥ پێوەس بۍ بە دەزگاو موسادی شالۆم ناکدیمۆنیۆ. ناکدیمۆن جە کتێبەکەشەنە بەنامۍ 'موساد جە عێراق و ۋەرکۊتوو مېیامینینە' ماچۆ؛ ' پەی ئەرەمەرزناو پاراستنی، هەواڵگری ئێرانی و ئیسرائیلی- ساواک و موساد بە پەنەوازشا زانا پەی بنەیانەو بارزانی تۆڕێوە سیخوڕی ئەرەمەرزنا.' مەحمود عوسمان جە ١٣و تشرینو دووەمو ساڵەو ١٩٩٧ نویستەیێوەشەنە جە ڕۆنامەو ئەلوەستی سعودینە کە ناوەندەکەش ئەوروپانە بۍ، پی جۆرە باسش جە پەیوەندی بەینو بارزانی- ئیسرائیلی کەرڎەن: "جە ما بەینو ساڵەکا ١٩٦٥-١٩٧٥ی جە لایەنو موسادیوە چوار خولۍ ۋەرفراوانۍ ڕائاوردەی سیخوڕی پەی سیخوڕەکا پەدەکەی دەسشپنەکریا. دماتەریچ خولۍ ڕائاوردەی ماوە کوڵ ئەنجام دریۍ. موساد پی جۆرە کارە سیخوڕییەکۍ ۋێش جە عێراق و ۋەرکۊتوو مېیامینینە قەوەتتەر کەردۍ. خولی سەرەتایی جە بارەگاکا پاراستنینە جە بارەگاو چۆمانینە ئەنجام دریا و دماتەر جە بارەگاکا تەرو هەرێمەکەینە ئەنجام دریێنۍ."

سەرۆکو پاراستنی خودو مەسعود بارزانی بۍ. ئەرکی یوەمو پاراستنی جە مابەینو ساڵەکا ١٩٦٧-١٩٨٠ پارێزناو بنەیانەو بارزانی، مەکتەبی سیاسی پەدەکەی، کۆمیتەو مېیانی، ئۆفیس و لقەکا بارزانییەکا بۍ جە دژمنا ۋێش. پیێکۍ بارزانی بەتایبەتی ئا کەسۍ کە پەشتگیریی جە ئەرەکۊشای ئازاڎیی و هۆزەکا کەرێنۍ، ڕاسەوخۆ بێنۍ بە مەرامو پاراستنی، یان ئا کەسۍ کە چەمشا جە دەسەڵاتو بارزانییەکا بۍ وچیۍ 'ئینە دژو بارزانییەکانۍ' ستەمێوە فرە چا کەسا کەرێنۍ. بە پاو سەرنجو بارزانیەکا هەرکەسێوە جە ۋەرا ۋەرو دەسەڵات و سەروەری بنەیانەو بارزانییەکانە بۆ ئانە دژمنو ئاڎیشان و پەنەوازا دلێنەبریۆ. چێرو ئەمرەو بارزانینە سەڎان کەسۍ کوشیۍ.

هرووژمەکۍ تەنیا دژو کوردانۍ

دلۍ گرڎ ڕێکوستەیۍ و دۆڵەتێنە دەزگای هەواڵگری پەی بەرژەوەندی و ئەمنیەتو گەلەکەیشا بەکاربریا، بەڵام موینمۍ جە هەر شۊنێنە کوردێوە وڵاتپارێزن و دیموکراتیک بۆ ئانە پاراستن هەوڵو دلێنەنەردەیش مڎۆ. جە کاتو ئەرەمەرزنایشۆ تا ئیساتۍ نەدیەنما پاراستن تەنیا دژمنێوە بەرژەوەندییەکا گەلوو کوردیش گێرتەبۆ و پەی گەلیش ئاشکرا کەرڎەبۆ. ئەرکی بنەڕەتی دەزگاو پاراستنی هەر پارێزنای بنەیانەو بارزانی و بەرژەوەندی ئا دەوڵەتانە کە هامکاریی بنەیانەو بارزانی مکەرۆ. ئینا چنی گرڎ ڕێکوستەیۍ و هێزێوە کە دژمنو کوردا بۆ. بە مەعنێوەتەر جەوهەرو هەرچی ڕێکوستەیۍ کە جە لایەنو بارزانی و پەدەکەیۆ ئەرەمەرزیابۆ بە نامۍ کورد و کورڎەسانیوە وەشکریان، وە گرڎوو کارەکاش سەرو بنەماو دژایەتی بەرژەوەندییەکا کوردی بیەن.

پەیوەندییەکۍ بەینو میتی و پاراستنی

پاراستن هەمیشە چنی میتی عیلاقەش بیەن، دماو سەرهۊرداو شۆڕشو ۋەرنیشتی پەیوەندییەکۍ بەینو پاراستنی و میتی هێقم تەرۍ با. پاڵپەشتیێوە قەوەتش جە 'پلانەو دلێنەبەرڎە'ی کەرڎ کەدەوڵەتو تورکی جە ٢٤و تەمموزو ٢٠١٥ینە جە دژو ئەرەکۊشای ئازاڎیی کورڎەسانی جە لایەنو دەوڵەتو تورکیوە دەسشپنەکریا. چا قۆناغەنە گرڎو سیخوڕەکا ۋێش کوۍ کەرڎۍ و فرەتەرین زانیاریش سەرو ئا کەسا کۆکەرڎۆ کە جە ڕیزەکاو ئازاڎینە وازشا ئارڎەبۍ (بڕەمایا دلۍ شۆڕش)ی بە میتی دۍ و پی هامکاریاشە بی بە مەڵامەتو گەشمەرڎەبیەی چڼین گەریلایا. پاراستن پی هامکارییاشە ڕۆ دماو ڕۆی خیانەتو ۋێش زیاتەر مکەرۆ. میت و پاراستن جە دماو ساڵەو ٢٠٢٢ێوە ژوری هامبەشو هەواڵگری ئۆپراسیۆنشا وەشکەرد. پاراستن جە مەحاڵەکا نزیک بە مېڎانەکا گەریلاینە تۆڕەو سیخوڕیش بە ڕیکوستەی کەرڎ و پەی دیاریکەرڎەی یاگەکا گەریلای ئەرکدارێش کەردۍ. ئا زانیاریۍ کە پاراستن جە تۆرە سیخوڕەکاشۆ کۆش مکەرۆوە، دماتەر جە ژوری هامبەشو ئۆپراسیۆنینە چنی میتی هۊرسەنگنایش پەی مکەرا و دماتەر ئا شۊنۍ جە لایەنو فرۆکەی بێفڕۆکەوانو تورکیوە بۆردوومان مکریا. جە ئاکامو ئی سیخوڕی کەرڎەینە بە سەڎان ژەنۍ، زاوڵۍ، وڵاتپارێزنۍ و گەریلۍ گەشمەرڎۍ بیۍ. یۆ چا دووە کادرەو میتی کە ساڵەو ٢٠١٧ینە جە لایەنو پەکەکەیۆ گیریۍ سەرو پەیوەندی بەینو میتی و پاراستنی دڎانشا پینەیرە نیا و واتەنشا: "پەی گفتوگۆی حەفتانەی هەواڵگریما چنی پاراستنی کۆبیەیۆ ئەنجام مڎا. چا کۆبیەیۆینە کۆنسوڵو تورکیای و نوێنەرا میتیچ بەشدارۍ بێنۍ. ئەنداما ئێمەیچ بەشدارۍ کۆبوونەوەکا پاراستنی بێنۍ. ویرما جارێوە ٤٠ هەزار دۆلارۍ دریا بە ۋەرپەرسو (کەیسو پەکەکەی دلۍ میتی و پاراستنینە). جە کۆبیەیۆ حەفتانەو کۆنسوڵخانە و میینە زانیاری هۆرگیریۍ. گرڎ کاتێ تاوێنۍ جە بەینو ۋێشانە کۆبیەیۆ بکەرا. دماو ئانەی یەکینەو کارە تایبەتەکا سەرۆکایەتی بەشو عێراقی ئەرەمەرزیا، بڕیاردریا کە هێزی نیمچە-سەروازی (پارامیلیتەر) وەشبکریۆ. هێزەکاو پێشمەرگەو ڕۆژیچ چی چوارچێوەنە ئەرەمەرزیۍ. ئەرەمەرزنای یەکینەو کاری تایبەتی عێراقی و دماتەر ئا چێوە جیاوازۍ کە ڕووە مڎا یان نا، پەیوەندی ئی ڕێکوستا بە گروپی جیاوازۆ هەن یا نا، ئانەیشا نمەزانو. ئی گروپ و کۆمەڵۍ پەی جەنگکەرڎەی دژو پەکەکەی چەکدارۍ کریۍ."

کارمەنداو کۆڵۆنیالی سەر بە دۆڵەتو تورکی

ئی ئاستە جە پەیوەندی پەی ١٠ ساڵا چێوەڵی مگێڵۊوە. گەر گەرەکما بۆ ئاستو ئی پەیوەندییا هۆرسەنگنمۍ متاومۍ شرۆڤەکەیش پی جۆرە بکەرمۍ: جە ماوەو ئی ٩ ساڵەو دماینە کە هرووژمەکۍ دۆڵەتو تورکی زیاڎشا کەرڎەن، بنەیانەو بارزانی و پەدەکەی هامکاری و خیانەتەکێشا ئینۍ بەرزتەرین ئاستو ۋێشەنە. جە گرڎ ڕوانگێوە سیاسی، کۆمەڵایەتی، کلتوری، ئابووری، دیبلۆماسی و سەروازییوە هامکاری و پەشتگیری هرووژمە قرکارییەکا دۆڵەتو تورکی پەی سەرو گەلوو کورڎی مکەرۆ. هەر پۊکەی بارزانی پېسە بەشێوە جە سیاسەتو قڕکەرڎەی کوردی هەرمانە مکەرۆ. جە هرووژمە ئەرەگیریەکا دۆڵەتو تورکی کۆڵۆنیالینە کە ساڵەکا ٢٠١٩ و خواکوڕکی، ٢٠٢٠ جە حەفتانین، ٢٠٢١ جە ئاڤاشین و زاپەنە، وە جە ساڵەکا ٢٠٢٢ تا ٢٠٢٤ جارێوەتەر ئا هرووژمۍ جە ئاڤاشین، زاپ، مەتینا و خنێرەنە دەسشپنەکریاوە، ڕاوەبەری پەدەکەی جە گرڎ ڕوێوە هامکاری و پەشتیوانیش دان بە دۆڵەتو تورکی، پېسە کارمەندێوە کۆڵۆنیالی دۆڵەتو تورکی جماوە.

پېسە 'مێزەو سەرنیشتوو عێراق'و میتی هەرمانەمکەرۆ

پاراستن پېسە 'مێزەو سەرنیشتوو عێراق'و میتی هەرمانەکاش مکەرۆ. جە مېڎانوو پانیشتی، ۋەرنیشتی، شەنگالی، مەخموری و مېڎانەکا تەری بە ئاگاداری میتی مبۆ بە ۋەرپەرسو کوشتەی هەزاران مەدەنیا و جەنگەوانا ئازاڎیی کورڎەسانی. سوپاو تورکی کە جە ۋەرا ۋەرو مڎرامانەکا گەریلاینە تەنگەتاو بیەن و ئینا تاڵاوەو شکسو ۋێشەنە، ئانەی ملۆ دەمشاوە هێزەکۍ بارزانی و پاراستنینۍ. بارزانی و ڕاوەبەری پەدەکەی جە وەختو هرووژم و داعشینە پەی سەرو شەنگالی بە بێ تەقنای یەک گولەیچ بڕەمۍ، وە جە ئاماڎەکاری ئانەیچەنە بێنۍ کە جە پانیشتوو کورڎەسانیچەنە بڕەما. جە ساڵەو ٢٠٢٤ینە چنی دۆڵەتو تورکی جە گرڎ جۆرە هرووژمێوەنە جە دژو گەریلای کە پارێزنەرو خاکو پانیشتوو کورڎەسانین دژو دوژمنا کورڎی. پەی ئی مەبەسیچە گرڎ جۆرە هەوڵێوە مڎۆ پەی دلێنەبەردةی پەکەکەی، پېسە دەزگاو پاراستنو پەدەکەی جە ئاستو سەفەربەریینە جە دژوو پەکەکەی سیخوری سەرو گەلیرە مسەپنۆ.

تاوانەو خیانەتی نەتەوەیی مکەرۆ

پاراستن کۆنترا-رێکوستەی (ڕێکوستەی دژە کورد)ەنۍ کە تاوانەو خیانەتی نەتەوەیی مکەرۆ، ۋنەو کوردا مجۆ، بە دڵنیاییوە پەنەوازا دادگای بکریۆ. پاراستن ڕێکوستەیێن کە هیچ عیلاقێوەش بە بەهاکا کوردیوە نیا، بەڵکم هەر جە بنەڕەتۆ ڕێکوستەیۍ سیخوڕی دەوڵەتو تورکین. بەدەسو میت-پاراستنی سەڎان کەسۍ تیرۆرۍ کریۍ. تەنیا نمونێوە چا تیرۆرا میت-پاراستن بارمێوە؛ ئەندامو کۆنسەو ڕاوەبەری کەجەکەی زەکی شەنگالی، کە دلۍ ئێزدیەکانە پېسە مام زەکی ئشناسیۍ جە ١٥و ئابو ٢٠١٨ جە هرووژمێوە ئاسمانی دۆڵەتو تورکینە جە شەنگالەنە گەشمەرڎە بی. مام زەکی بەشدار بۍ جە یاڎکەرڎەیۆ گەلەکەیمانە جە دەگاو کۆچۆینە کە جە هرووژمێوە داعشینە چنڎین گەشمەرڎێشا دێبێنۍ و چە کاتەنە کە ڕانە بۍ هرووژمش کریا سەر. چا کاتەنە کە ئەوەکۊڵیای چانەی کریا کە کێ سیخوڕیش پەی دەوڵەتو تورکی کەرڎەن، ڕۆشنبیۆ کە جە ڕاو پاراستنیۆ ئی هرووژمە ئەنجامدریان. هەڵای تەرمو مام زەکی زەمینەنە بۍ کامە دەزگاو ئەرەیاۋنای ئاشکراش کەرڎ کە مام زەکی گەشمەرڎە بی؟ بێگومان میدیاو بارزانییەکا و دژە تیرۆری بێنۍ.

بەردەوام مبۆ...