ھامسەرۊکایەتی دەسەو ۋێڕاۋەبەری کەجەکەی ئەرەیاۋناش، ئەرەکۊشای دژوو پېلان گێڵنای مېان نەتەوەیی ڕاش جە سەرکۊتەو پېلان گێڵەکا گێرت و ۋاتش''بەبە قوەتکەرڎەو ئەرەکۊشای متاومۍ جە ۋەران ۋەرو پېلانگێڵەکانە مڎرمێۋە".
ھامسەرۊکایەتی دەسەو ۋێڕاۋەبەری کەجەکەی جە ٢٤ ەمېن ساڵۋەگەڕو پېلانگێڵنای مېان نەتەۋەی ١٥ و شوباتیەنە ئەرەیاۋنێۋەش ۋەڵا کەرڎۊ، داواش جە گەلو کورڎی و دۊسەکاش و ھێزە شۊڕشگێڵە دېموکرات وازەکا کەرڎ، کە نا ڕەزایی دژو پېلان گێڵیەکەی زیاتەرو فراوانتەر کەرا.
چڕیەو ھامسەرۊکایەتی پۍ ھێزە بەشڎارەکا جە پېلان گێڵنا مېان نەتەوەییەکەنە ئانەن، کە دەس چا ھەڵۋێساشا ھورگێراو پەشتېۋانی جە سېاسەتو پاکتاوکاری و جېنۊسایدو کورڎا جە تەرەفو ئاکەپە- مەھەپەیۊ نەکەرا.
*بەیاننامەکەو ھامسەرۊکایەتی دەسەو ۋێڕاۋەبەری کەجەکەی پی جۊرەنە:
پېلان گێڵنای مېان نەتەوەیی جە دژو ڕابەر ئاپۊیی ٢٤ ساڵێش ۋیەرناو پاش وستەن ساڵەو ٢٥ ەمېنی. پېلان گێڵناکەی جە کەسایەتی ڕابەر ئاپۊېنە پۍ پاکتاوکاری و گلێرکوشی کورڎا ئەنجام دریا. ئێمە گرڎو ئا ھێزا شەرمەسار کەرمۍ، کە چی پلانگێڵناینە بەشڎارۍ بێنۍ. جە کەسایەتی ھەڤاڵ " خالېد ئۊراڵ"ی و ھەڤاڵە "ئاینور ئارتان" ێنە کە بەدروشمەو " شمە مەتاودێنە ڕۊو ئێمە تاریک کەرڎێنە " جە دژو ئی پېلان گێڵېەینە ئێرشا جە جەسەو ۋێشا وەرڎاو بېۍ بە بازنێۋە جە ئاێری دەورو ڕابەر ئاپۊینە، ئێمە بەڕێزۊ یاڎو گرڎو گەشمەرڎا شۊڕشگێڵی و دیموکراسی کەرمێۋەو سەرەو ڕێزیشا پۍ منامنمێرەو عەھدو پەیمانو وێما واوەی کەرمێۋە، کە ئەرەکۊشاکەیشا سەر ھوزمۍ.
ئا ھەڤاڵۍ کە بەدروشمەو " شمە مەتاودێنە ڕۊو ئێمە تاریک کەرڎێنە " ۋەرھەنگامېشا پۍ ئەرەکۊشای دژوو ئی پېلان گێڵنا مېان نەتەوەیېەنە کەرڎ، ۋەرھەنگامېشا پۍ یاواینە و پوچەڵ کەرڎەیۊ پېلان گێڵېەکەی کەرڎ، ئەرەکۊشای ئازاڎیشا یاۋنا بە ئاستێۋی تازە. دماو ئی پېلان گێڵنایچە خەبات دژوو ۋەرەنگاربېەیۊ سەرو ئی بنەمایە ئەنجام دریاو یاوا پی ئاستە.
*پلانەی گۊرۍ پەشتەو پەرڎەو پېلان گێڵناکەینە بۍ
ڕابەر ئاپۊ جە ١٥ و شوباتوو ١٩٩٩ینە جە باڵۋێزخانەو یۊنانی جە ۋڵاتو کېنیای بە پېلان گێڵېێۋە تەرسنۊکانە ئەڕفاشاو تەسلېم بە دۊڵەتو ترکیەیشا کەرڎ. ئەڕفاو ڕابەر ئاپۊی و تەسلېمکەرڎەیش بە ترکیەی، جە سەدەو ٢٠ یەنە گۊرەتەرین پېلانگێڵنای بۍ، کە جە ئاستێۋە مېان نەتەوەینە ئەنجامدریا. ڕاۋەبەرو پېلان گێڵناکەی ئەمریکاو ئېسڕائیل بێنۍ، دۊڵەتا ئۊروپایچ پەشتگېریشا جە پېلانگێڵناکەی کەرڎو جە تەرەف و ناتۊیچۊ ھەرمانە و ھەماھەنگی پۍ پېلانگێڵېەکەی ئەنجامدریا، فرێۋە جە دۊڵەتا ڕاسەوخۊ یا ناڕاسەوخۊ بەشڎارۍ ئی پېلانگێڵیە بێنۍ، پۊکە ی پېلانگێڵناو ١٥ و شوباتوو ١٩٩٩ ی نەک تەنېا گۊرەتەرین پېلانگێڵناو سەڎەو ۋیسەمی بۍ، بەڵکم یۊبۍ جە گۊرەتەرین پېلانگێڵیەکاو تاریخی. پەشتەو پەرڎەو پېلانگێڵېێۋە پاسە فراوانېۊ، بێگومان پلانۍ فرە گۊرۍ بێنۍ.
ۋەروچێشی پېلانگێڵیێوە ئەچانە دژو ڕابەرو گەلێۋی چەوسېایۊو مەزڵومی پێسە گەلو کورڎی ئەنجامدریا؟ پێچی ڕابەر ئاپۊ جە لایەنو ھێزە ڕاۋەبەرەکاو جەھانیۊ ڕادەسو تورکیەو دوژمن و کورڎا کریا؟ جواب و ئی پرسیارۍ پۍ ۋێش چنڎین پېلانۍ پېس و قیزەونۍ ئاشکرا کەرۊ،
کە سەرو کورڎسانی و ۋەرکۊتو دلۍ ڕاسەی (ڕۊژھەڵاتی ناوەڕاست)نە نېێنێشارە، پېلانگێڵنای مېان نەتەوەیی و پلانەکۍ پەشتەو پېلانگێڵناکەی بە پەرساو ئا پرسېارۍ و جواب دایۊ ئی پرسېارۍ ڕۊشن بۊۋە.
*دۊڵەتو ترکېەی جە پېلانگێڵناکەینە دەورو حەرەسیش دریان پنە
ڕێکوستەو پېلانگێڵنێوە مېان نەتەوەیی جە دژو ڕابەر ئاپۊی پەیۋەنڎیش بە سېاسەتەکاو سېستمو مۊدێرنەتەی سەرمایەداریۊ ھەن پۍ سەرو ۋەرکۊتو دلۍ ڕاسەی(ڕۊژھەڵاتی ناوەڕاست). پېلانگێڵناو مېان نەتەوەیی جە پرۊسێۋەنە ڕوۋەشدا کە ئەمریکا نېازش بۍ دەس ۋەر بڎۆنە ۋەرکۊتوو دلۍ ڕاسەی و گێرۊشەنە دەسو ۋێش. دماتەر ئی دەس ۋەرڎایشە ئەنجامدا، کە پلانەش پۍ نېا بێرە، ئانەیچ ئا ڕاسیەشە کەشف کەرڎ. ئەمریکا ڕابەر ئاپۊو پەکەکەی بە وەربەس ۋەرودەمو سېاسەتەکاو ۋێشەنە زانۍ، پۊکەی ۋەڵۍ ئانەی دەس وەرڎای کەرۆ گەرەکش بۍ ڕابەر ئاپۊی و پەکەکەی بۍ کاریگەر کەرۊ. پۊکەی پېلانگێڵی مېان نەتەوەیی پێسە بەشۍ جە سېاسەتەکاو ئەمریکای جە ۋەرکۊتوو دلۍ ڕاسەینە ئەنجامدریا. دەورو دۊڵەتو ترکېەی چی پېلانگێڵیە مېان نەتەوەییەنە تەنېا حەرەسی بۍ. ڕابەر ئاپۊ ۋێش ۋاتەنش، بە مەڵامەتو ۋەرگېری و پاگێرتەیرەی سەرو ھەڵۋێس و ئازاڎیی و سېاسەتو ھێزەکا مۊدێرنەتەی کاپېتاڵېزمی جە دژو گەلو کورڎی و گەلا ۋەرکۊتوو دلۍ ڕاسەینە بۍ کە ئەمریکا ئا قەرارشا داو پېلانگێڵیەکەش ئەنجامدا. ۋەڵۍ گرڎیۊ ھێزەکۍ ناتۊی و چنڎین ھێزۍ تەرۍ چێرو سەرپەرشتی ئەمریکاینە بەشڎاریشا چا پېلانگێڵیەنە کەرڎ.
دەورو دۊڵەتو ترکېەی پێسە ڕابەر ئاپۊ ئاماژەش دان پنە، بێجگە جە حەرەسی حېچی تەر نەبېەن. ۋەرو ئانەی دۊڵەتو ترکی ھورگېرو تایبەتمەنڎی کارەکتەرو دوژمنایەتی کەرڎەو کورڎان، بە مەغزو تۊڵە ئەسایۊ جە ڕوۋەداکەی نزېک بېەنۊ، ڕابەر ئاپۊ بە ۋەشکەرڎەو پەکەکەی، بە دەسپنەکەرڎەو ئەرەکۊشای ئازاڎیی کورڎی، بېەو گەلو کورڎیش سەرجە نۊ ۋەشکەرڎۊ و پا شکڵە پلانەکۍ پاکتاو کەرڎەی و ئەسڕیەیۊ کورڎاش ھورشێۋنێۋە.
دۊڵەتو ترکی کۊلۊنېالیستی کە پا مەڵامەتۊ توڕەبی، بە سڕیەیۊ ڕابەر ئاپۊی و دلێنە بەرڎەو پەکەکەی گەرەکش بۍ گەلو کورڎی سەر جە نۊ وزۊۋە قۊناغو دلێنەبەرڎەی، پی جۊرەیچ تۊڵەو ۋێش جە ڕابەر ئاپۊی و پەکەکەی کەرۊۋە. ڕابەر ئاپۊ بە وشېاری و ۋەرپەرسېاریۍ باڵاوە جوڵېاۋەو ۋەرش بە جەنگو کورڎی و تورکی گێرت کە پلانەش پۍ نریێبێرە، پاسەش کەرڎ کە ئاستێ مېان نەتەوەینە پېلانگێڵنای درکش پنەکریۊ، پێسە ڕاش جە ئامای دی ئامانجەکاو پېلانگێڵنای گێرت. ۋەرو ئانەی نیازشابۍ جە ڕاو پېلانگێڵنایۊ ڕابەر ئاپۊی جە ڕوو جەسەدیۊ سەڕاوە و ئەرەکۊشای ئازاڎیی کورڎسانی پاکتاو کەرا. ئېنەیچ بە ماناو دەسپنەکەرڎەو جەنگۍ بۍ بەینو کورڎی و تورکینە کە دەیان ساڵۍ خواینۍ. دمابەدماو بە موراڎ یاواو سەرۊک ۋەزیرانو ئا ۋەختېە " بوڵنت ئەجەڤېت " ۋاتەبێش مەیاۊنە کە پېلانگێڵېەکە پۍ چی کریان. ئا دڎان نېای پۊرە بەرش وزۊ کە پېلانگێڵناکەی جە تەرف و ھێزە مېان نەتەوەییەکاوە و جە چۋارچێۋەو سېاسەتو ئاڎیشانە ئەنجامدریان.
* پېلانگێڵنای ئامانجەکێش نامۍ دی
ڕابەر ئاپۊ جە چۋارچێۋەو قەناعەت و وەفاڎاری پۍ ئازاڎیی جە ئېمڕاڵی پاڕادایمۍ تازەش خولقنا کە پەشتېش بە ئازاڎیی ژەنۍ ، دیموکراتېک ، ئېکۊلۊژی بەسۊنە، پی جۊرە مانېفېستو ئەرەکۊشاو سەڎەو ٢١ یش پێشکەش بە گەلاو ژەناو چێردەسا کەرڎ و جۋانتەرین جوابش بە
پېلانگێڵناو مېان نەتەوەیی داۋە. جمېەرەکەما سەرو بنەماو ئا پاڕادایمە تازەو ڕابەر ئاپۊیە ئەرەکۊشایش عالتەر بەردەن ۋەڵۍ و جە کورڎسان و ۋەرکۊتوو دلۍ ڕاسەیەنە ۋەڵۍ کۊتەیە فرە گۊرەتەرش سازکەرڎەن. ئارۊ بە تایبەتی گەلو کورڎی و ۋەرکۊتوو دلۍ ڕاسەی و ژەناو گرڎو گەلاو جەھانی و ژەنی و چەوەسیێکۍ، فکرەکاو ڕابەر ئاپۊی پەسەنڎ کەرا و خۊتان داریش چنە کەرا. ۋەختۍ مرۊڤ چا ئەنجاما ورد بۊۋە ئا ۋەختە تاوۊ ۋاچۊ کە ئامانج و ژیۋای ئازاڎیی ڕابەرایەتی مەرزەکۍ کورڎسانېش ۋیەرنێنۍ. ۋێش یاۋنان بە گەلاو ژەنا گردو جەھانی و پی جۊرە پېلانگێڵنای نەیاوان بە ئامانجەکاش.
پېلانگێڵناو مېان نەتەوەیی چی سەردەمەیچنە جە تەرەف و دەسەڵاڎ داراو ئاکەپە و مەھەپەیۊ ۋەردەواما. ئاکەپە جە بنەڕەتنە پارتێۋەن پۍ ئانەی ئەرەمەرزیان کە خزمەت بە ئامانجەکاو پېلانگێڵنای و جېنۊسایدو کورڎا بېاۋنۊ بە مراڎ. ئاکەپەو ئەردۊغان پا ئامانجۊ سەرو دەسەڵاتېۊ نریێرە. بەڵام ۋەرو ئانەی ئاکەپە بەتەنېا نەتاواش پېلانگێڵناکەی بېاونۊنە ئەنجام پۊکەی ھامپەیمانی ئاکەپەو مەھەپەی ۋەشکریا، ڕژێمێۋە فاشېست مەرزیارەو سېاسەتو قڕکەرڎەو کورڎا زیاتەر قوڵ کریاۋە. ھجومەکۍ دەسەڵاتداری ئاکەپەی و مەھەپەی گرڎ پۍ سەر وستەو پېلانگێڵناو مېان نەتەوەیینۍ. ھۊرشێۋنایۊ تەمامەتی پېلانگێڵنای تەنیا بە وڕاو دەسەڵاتو ئاکەپەو مەھەپەی دەسەبەر کریۊ. جە بومەلەرزەکەو ئی دماییەیچەنە جارێۋەتەر ئانە ئاشکرابی کە دەسەڵاتو فاشېستو ئاکەپەی و مەھەپەی جە ھەمان کاتەنە دوژمن و گەلایچا. کارەساتۍ گۊرەی پێسە ئی بومەلەرزەیە ئەنجامو سېاسەت و ڕەشوە داو کۊلۊنېالېستو دەسەڵاتو فاشیستیا.
بێگومان پا ئەرەکۊشایە کە تا ئېسە کریان ڕاگېری جە سەرکۊتەو ئامانجەکا پېلانگێڵنای کریان. جە ئېسە بەدماوە بەبەرزکەرڎەیۊ ئەرەکۊشای سەرو بنەماو ماڕاو سېستمو گۊشەگېری و ئەشکەنجەی جە ئېمڕاڵی و مسۊگەرکەرڎەو ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۊی متاومۍ ۋەران ۋەرو پېلانگێڵیەکا مدرمێۋە و کریۊ پېلانگێڵنای مېان نەتەوەیچ ھورشێویۊۋە.
ۋەرو ئانەی پېلانگێڵی جە دژو ڕابەر ئاپۊی جە ئاستێۋی میان نەتەۋەینەبۍ، فرە گرنگا خۊتان کەرڎەی جە ڕابەر ئاپۊی و ئەرەکۊشای جە دژوو پېلانگێڵنای جە ئاستێۋە مېان نەتەوەینە بۊ. گەلو کورڎی و دۊسەکاش گەرەکشانە ئەرەکۊشای جە دژوو پېلانگێڵنای جە جەھانەنە فراوان کەرا، جە ساڵۋەگەڕو ٢٥ ەمېنېنە سېستمو گۊشەگېری و ئەشکەنجەی جە ئېمڕاڵی وڕنانۍ، ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۊی مسۊگەرکەرانۍ، پی شکڵە پېلانگێڵناکەی بەتەمامی پوچەڵ کەراۋەو دمایش پنە بارا. سەرو ئا بنەمایە ئێمە چڕیەی جە گەلو ۋڵات پارێزو کورڎسانی و دۊساو گەلو کورڎی و ھێزە دیموکراتېکە شۊڕشگێڵەکا کەرمۍ کە ناڕەزایی جە ۋەران ۋەرو پېلانگێڵنای مېان نەتەوەینە بە قوەتتەر نېشانە بڎا. ئێمە داوا جە ھێزە مېان نەتەۋەییەکا کەرمێنە کە دەس چا ھەڵوێسەو ۋێشا ۋەربڎا، پەشتېۋانی جە سېاسەتو ئاکەپەو مەھەپەی فاشېستی پۍ جېنۊسایدکەرڎەو کورڎا نەکەرا.
ھ.ش
