ئاڵدار خەلیل: داواما سیستەمێوە نا مېیانین پەی گرڎ و سووریای
ئەندامو دەسە و هامسەرۊکایەتی پەیەدەی ئاڵدار خەلیل واتش: "داواما بنیادنیاو سیستەمێوە نا مېیانین پەی گرڎ و سووریای نەک بە تەنیا پەی کورڎی."
بە دیمەن
ئاڵدار خەلیل
کۆنفرانسو یەکڕیزی و یەکهەڵوێسی کوردی کە جە ٢٦و نیسانی ٢٠٢٥د جە شارو قامیشلۆینە جە سەرنیشتوو وەرکەروتوو سووری ئەنجام دریا، جە کۆنفرانسەکەنە قەرار دریا کە شاندێوە ١٠ کەسی وەشکریۆنە کە چنی ئیدارەو دیمەشقی ئەرەنیشتەی کەرۆنە. شاندەکە جە نوێنەرا پارتو یۆبییە و دیموکراتیکو (پەیەدە)،ی ئەنەکەسە، ئیدارەو وێڕاوەبەری، پارتەکێ تەرێ کوردی، تەڤگەرو ژەنا و نوێنەرا سەربەخۆی پێکمێ.
ئامانجی سەرەکی شاندەکەی بەشداریکەردەین جە چارەسەرکەردەی پرسو کوردی و ئاماڎەکەردەی زەمینەین پەی بنیاڎنیای سوریایۍی دیموکراتیک، بە پاو ئا بەڵگەنامەی جە کۆنفرانسەکەنە پەسینیان.
یۆ جە ئەنداما شاندەکەی، ئەندامو دەسە و هانسەرۆکایەتی پەیەدەی ئاڵدار خەلیل، پوی ئاژانسو هەواڵس فوراتی (ANF) قسێش کەردێ و ئاماژەش پانەی دا ڕێبازو دۆڵەت-نەتەوەی و ئیدارەو ناوەندی کە تاوەکو ئیسە سەپیان قبوڵ مەکەرا. هەرپاسە ماچۆنە چارەسەری تازە و هەمیشەیی بە ڕێبازێوە کۆن مەبۆنە.
پێکئاما و شاندو کوردی و ئەرکە سەرەکییەکێش چێشا؟
ئا بەڵگەنامەی کە جە کۆنفرانسو یەکڕیزی و یەکهەڵوێسی کوردیینە پەسەن کریا، بنەماو سەرەکی شاندەکەین. ئی بەڵگەنامە هەم چارەسەر و پەرسە کوردی و هەم بنیادبیاو سوریایێ دیموکراتیک بە ئامانج گێرۆنە. شاندەکە سیاسەتێور تازە پەرەپنە مەرۆ؛ ئا بەڵگەنامەیە پارێزنۆنە. چونکە گرڏ و هێزە کوردییەکا سەرو ئی بەڵگەناما ڕێککەوتێنێ. ئیرادێوە هامبەشا نیشانەدریا کە گرڏ بەشداری بکەرا و نوێنەرایەتیشا بۆنە جە شاندەکەنە کە بە گرڏی جە ١٠ ئەنداما پێکئامان. ئەرکو شاندەکەی تەنها وەشکەردەو دیالۆگێوە نییا چنی دیمەشقی، جە هەمانکاتەنە ناوەڕۆکو بەڵگەنامەکەی پەسەندکریا پەی گرڏ و چین و توێژەکا گلێرگەی ڕاڤە کریۆنە.
شاندەکە یوەم گلێرۆبییەیش ئەنجامدا؛ تەنیا ئەندامێوە ژەنی جە عەفرینەنە نەتاواش بەشداری بکەرۆ. ئامانجو سەرەکی شاندە ١٠ کەسییەکەی گوزارشتکەردەین جە سیستەمو دیموکراتیکو ئیسە و هەرێمەکەی و پرۆسەو شۆڕشگێڵی. سەرنیشتوو وەرکەوتوو سووریای بە سەرمەشقایەتی ژەنێ و پێکئامای پارێزنای هەرێمەکا تەرێ سووریای جیاوازا. حەر پۆکەی وەرو ئی مەڵامەتەی شاندەکە بە هەستێوە فرە وەر پرسیارەتی جە ئەرەنیشتەکا چنی دیمەشق مامەڵە مکەرۆ. مزانا حەر هەنگامێ نەک تەنیا پەی کوردا، پەی گرڏ و سووریای کاریگەری جدیش چنە گنۆوە.
ئامانج و ناوەڕۆکو ئی پڕۆژەیە مشۆم بە گەلا پێسە و عەرەبی سوننە و عەلەوی، دروز، سریانی- کلدانی-ئاشووری، ئەرمەنی، تورکمان، چەرکەسی و ئاکوردێ جە هەرێمە جیاوازەکانە مژیوا ئەرەیاوناش. حەر پۆکەی فرە گرنگا شاندەکە بە هۆشیاری و وەرپرسیارێتیۆ مامەڵە بکەرۆ کە گرڏ و سوریای گێرۆ وێ.
ئایا ڕۆو گلێرۆبییەی چنی دیمەشقی دیارا، مشۆم چ بابەتێوە تاوتوێ کریۆنە؟
تا ئیسە هیچ ڕوێ دیاریکریا نییا پەی گلێرۆبییە و فەرمی چنی دیمەشقی، بەڵام شاندێوە کە پێکئاما بێ جە نوێنەرا کورد، عەرەب، ئاشووری چی دماییا سەردانو دیمەشقیشا کەرد و چن گلێرۆبییێ سەرەتاییێ ئەنجام دریا.
پێشبینی کریۆنە حەر بابەتێوە بە پاو شارەزایی جە لیژنە جیاوازەکانە جە گلێرۆبییەکانە تاوتوێش سەر کریۆنە. پەی نموونهی پەی پەرسەکا پێسەو پەرسە و سەروازی، سیاسی، ئابووری و ئیدارەو وێڕاوەبەری، شاندێوە ئامادە کریۆنە که جە شارەزایا پەیوەندیداری پێکمێنە. نوێنەرێ سیاسیێ کوردێ باس جە پەرسەکا پەیوەس بە چارەسەرو دۆزی کوردی مکەرا.شاندەکە بەردەواما جە ئامادەکارییەکا پەی ئەنجامدا و گلێرۆبییرکەی کاتێ داواش چنە کریۆنە.
نزیکایەتی شاندەکەی جە وەراوەرو کەمینەکا گلێرگەی، ئایین و ئەتنیکینە جگە جە کوردا چێشا؟
دیدگاو شاندەکەی نەک تەنیا مافەکا کوردا، گرڏ و گروپەکا گلێرگەی و ئایینەکا کە جە سووریانە ژیوانە گێرۆنە وێ. بە پاو ئا بەڵگەنامێ جە کۆنفرانسەکەنە پەسەندکریێنێ، ئامانجشا ئانەن کە دماو وڕاو ڕژێمو بەعسی سووریایێ دیموکراتیک پەی گرڏ و گەلا بنیادبنییەیمێ. ئامانجش ئانەن کە گوزارشت جە گرڏو بەشە جیاوازەکا پێسەو عەلەوی، سوننە، دروز، عەرەب، ئاشووری و ئێزدی سەرو بنەماو هامووڵاتی بییەی یەکسان بکەرۆ.
چارەسەرو پەرسەبو کوردی بە چارەسەرکەردە و پەەسەکا گرڏ ە گەلا سووریای پێوەرە بە دی مێ. مشۆم ئامانجو سوریایێ دیموکراتیک و ناناوەندی بۆند، کە دیموکراسی، ئازادی و یەکسانی نەک تەنیا پەت کوردا، جە هەمانکاتەنە پەت دروزی عەلەوی، و سوننەی ئۆپۆزسیۆن و پێکیامایەکا تەرێش مسۆگەر کریۆنە. پەنەوا جە ئەزموونەکا ساڵەکا ویەردەی فێرێ بیمێ.
باسو کام ئەزموونی مکەرمێ؟
سووریا جە ساڵە و ١٩٦٣ی وەر س پێکئامای مییان و دۆڵەت-نەتەوەی نەتاواش پەرە بە کلتوورێوە دیموکراسی دۆنە. سەرچەمە و کێشەکا ئی سیستەمەن. ئەر ئارۆ دیموکراسی کریۆنە ئامانج، بە ئامرازە کۆنەکێ (ناوەندگەرایی و مۆدێلو دۆڵەت-نەتەوە) مەحاڵا ئەنجامێور جیاواز بەدەس بێنە. حەر وەرو ئی مەڵامەتەی بە دڵنیاییۆ مەبۆنە سیستمو ناوەندی واوەی کریۆوە.
کێشەکە ئانەن ئا وڵاتە هەژارێ و جەنگو گرژی تنشا هەن فرە و جاری جە لایەن و دۆڵەت نەتەوەکا ناوەندەکێ بریا ڕاوە. جە لێوەتەرۆ، فرەی وڵاتە ورڵکەوتەکێ و ئازادەکێ سیستەمو ناناوەندیشا هەن. حەر پۆکەی سیستەمێوە جا جۆرە پەی سووریا پێشنیار کریۆنە. سەختی ئا جە دەسدایا جە ساڵە و ٢٠١١ی ئەزموونکریێ، پەنەوازی فاڕییای نیشانە دریۆنە.
داواکاری سیستەمو ناناوەندی نەک تەنیا پەی کوردا، پەی گرڏ و گەلوو سووریای گرنگا. حەرچنە ڕەنگا بڕێ ئینەی بە حەڵەت لێکداوە کە داواو کوردینە پەی جیا بییەیۆ، بەڵام ئامانجەکە بنیادنیاە سیستەمێوە دیموکراتیکا. مشۆم زوان و کلتورو کوردی دانەش پۆرە بنریۆ، قەدەغەکەردەی هورگیریۆنە؛ مشۆم کورد هەست بکەرۆ کە بەشێوە حەقەتیەنە و ئی وڵاتەینە.
ئامانجما جە لوای پەی دیمەشقی تەنیا ئانە نییا داواکارییەکاما ئەرەیاونۆنە، جە هەمانکاتەنە شرۆڤەو ئانەی مکەرمێ کە سووریا دماو شۆڕشی چنین بۆنە. ئی پرۆژە چارەسەریێ فرە گونجیان کە نەک تەنها پەرسە و کوردا، جە هەمانکاتەنە پەرسە و عەلەوی، دروز، ئاشووری و گرڏ و جیاوازیەکا تەریچ گێرۆنە وێ. تاریخو هەزار ساڵەو شارستانیەتو سووریای بەرش وزۆنە کە پێکئامایە جیاوازەکێ پێوەرە مژیوانە. مشۆم بە پاو ئی حەقیقەتا ژیوای هێزو سیاسی و کۆمەڵایەتییما نیشان دەیمێ و پێوەرە سووریایێ دیموکراتیک بنیادبنییەیمێ.
