یاگە پاو شێعرێ نەوێ هەورامیێ
جە زاڕۆڵەیەو گۆش و ڕۆحما بە ئاهەنگوو شێعرێ کلاسیکێ کریابێوە و تەسکینیش پەنە دریایبێ کە وێش مەسپۆنە قافیە و ڕەدیفی، بەڵام شێعرەی نەوەنە قافیە و ڕەدیف دەس و پاو شاعێری نمەبینۆ و ئازادٚش بوازۆ مەحتەوانە مێدٚانداری کەرۆ.
نمەزانوو ئی شێعرە یانزە بەیتیێتا جە «شامی کرماشانی» وانێنەو کە یۆ جە بەیتەکاش ئینەنە:
یا فەراق ئاخر کۆشیدم یا غەم ئەشعار نەو
وەی دو دەردە ئەر نەمردم دی نە لەرز دیرم نە تەو
هەمیشە وەروو وێمەرە واچێنێ بەخودٚا شاعێرەکا ئا دەورەیە دروێشا نەدٚاینە کە بە «نیما»ی واتەنشا تۆ خودٚا شێعرەی کلاسیکە ئەپا وەشیە و ئەپا قەدٚ و قەوارە و نەزم و تەرتیبە و بەژن و باڵا ڕێک و پێکەیە، حەیف نیا ملی شۆنەو شێعرێوێرە کە کەس نمەزانۆ سەر و بنش چێشا؟ ئانەنە نیما گۆشی شنەواش نیا و کۆڵە نمەدٚۆ تا بۆ بە نیما.
دما تەر شاعێرە فارسەکێ و تەنانەت سۆرانەکێچ گنا شۆنەو نیمای و دەسکەرا بە شێعرەی نەو واتەی. شێعرەی سپید و هانکۆ و ئینێچە مەیا دلێ مێدٚانی و هەر کەس بە مەیل و رغبەتوو وێش، هەر سازێوەش دڵ پەون، مژەنۆش. مێدٚان پان و گەزە درێژە، بە مەیلوو وێت هۆرپرە و بە مەیلوو وێت پیمە! ڕەنگا فرەو ئازیزا کە سن و ساڵێوشا چەنە ویەردٚە بۆ شێعرەو:
باز باران با ترانه
با گهرهای فراوان ……
یشا جە «گۆڵچین گیلانی» کە ئەوسا کتیبوو کەڵاسوو چواروو ئێبتێدایەنە ئامای بێ، هۆش بۆ. بەڵام من تا دیپلۆمم گێرت نەزانام تەوفیری ئەساسی شێعرێ کلاسیکێ و شێعرێ تازێ چێشا، وەروو وێمەرە واچێنێ تۆ خودٚا شێعرێوە کە قافیەو ڕەدیفش نیا کەی شێعرەنە؛ ئەسڵ و ئەبەدا بە مەحتەوای سەرەنج نەدٚێنێ. دەی ئێتر چە ئینتیزارێو بێ کە یۆ پێسەو من وەشش بێ ئەچێ شێعرێ و گۆشش پەی گێرۆ.
لەونێو تەریچەرە؛ چوون هەر جە زاڕۆڵەیەو گۆش و ڕۆحما بە ئاهەنگوو شێعرێ کلاسیکێ کریابێوە و تەسکینیش پەنە دریایبێ، هەر ڕوو بە ئا شێعرا لوێنمێ و پەی ئادٚیشا کۆشیێنمێ. تا دوێ یەرێ سالێ چێوەڵتەر جە مەراسمێوەنە کە جە سینەماو مەریوانی بەرگۆزار بێ و شاعێرێ شێعرێ وانێنێوە، شێعرەو نەوەو کاک «شارۆ»ی چڵاکنانیەرە. ئاوەختە بێ کە زانام بەڕاسی شێعرەی نەوەی هەورامیە ئەجۆ وەشەنە و منیشۆ دڵ! ئیسە تا شێعرەکێ، کێ واتێبۆ و تەنانەت کێچ بوانۆشەو. بەڵێ جە شێعرەی نەوەنە قافیە و ڕەدیف دەس و پاو شاعێری نمەبینۆ و شاعێری ئازادٚ مازۆ تا هەرچوومنە دڵش پەون دلێ مێدٚانوو مەحتەوایەنە مێدٚانداری کەرۆ.
ئەچی ڕوانە شێعرەو«چرۆکەلیما»م جە کاک«رەئوف.م» واناوە کە بەڕاسی یاگە سەرەنجێ تایبەتیەنە. جە هۆرچنیەی نامەکێشەو کە چرۆ کەلیمان، تا گۆپیتە کەردٚەی و پۆڕبیەی و مێوەڕەسان. ئەرێ، واتەنشا شێعرێوە بەقوەتەنە کە بەرداشتێ جۆراوجۆرێش چەنە کریا. تۆ بە جۆرێو بیاویشەنە و من بە جۆرێوتەر. مەولانا واتەنی:«هر کسی از ظن خود شد یار من».
«مەلاونۆوە کۆپکە؛ قەڵەم» کێن کە نەزانۆکۆپکە چێشا و بە زیایش چندٚ ئۆمێدٚێ کە وزۆنە دلێ دڵوو باخەوانی.
«چڕدێ تاموو هەمرۆ کۆیلا و شۆتوو وەنێ» هەمرۆ کۆیلێ! ئانە چی هەمروێ بێ ئاوێ کویلێنێ؟ بەڕاسی کۆیلێ، کویلێنێ چونکە ئادٚێ پێسەو ماباقی هەمرۆکا ئاویشا نەواردٚێنە، پەوکەی ئندٚە چەوسناینێشاوە کە گۆلانێ و کەم زۆخێ بار ئاماینێ. ئەی شۆتوو وەنێ چی مەواچی! ئەرێ شۆتوو وەنێ نە شۆتوو مریچڵێ!
«خەڵفە تازا»، «شۆکەو ئەرخەوانی»، «نەخڵافیۆ»، «جە مامالێ پەرسدێ ژیوای»،… شاعێر جە درێژایی شێعرەکێشەنە جە جۆغرافیاو هەورامانی فرە بە یاگێ و فرە بە ماناوە یادٚ کەرۆ و نامێ بەرۆ. «هۆ کناچێ دەرەویانی و حەوزەلارەی»، «هۆ کناچێ گۆڵ هەناری و کۆیمەکاڵی»، «لاکەرەوە هۆ کناچێ داڵەمێزێ و مێرگەواری»….جە دلێ شێعرەکێنە فرە ئێستێعارێ و مەفهوومێ پێویا کە پەی هەر کەسێوی تام و بۆ و لەزەت و بەرداشتێوی خاسوو وێشا هەنش. پەی نموونەی.
«مزیۆ نەرگس گوناتەوە»
«هۆ کناچێ سیاوچەمانەی»
«هۆ کناچێ نازوو هانەی»
«وێمانەتەر جە زەمزەمێ و ڕاو سوڵتانی»
« -هۆشت جە واتەی زانای سیمار بۆ-»
وە جە ئاخرەو:
«دەی کناچێ، وەنەوە وێت»
ئەگەر چی دە ساڵێ جە تەمەنوو ئی شێعرێ تێپەر بیەن بەڵام هەر تازێ مرمانۆ و هەر ئەجۆ کۆنەییش پەوە دیار نیا، پەڕ راسا، ئینە تەوانمەندٚی شاعێری نۆگەراو هەورامانی و شێعرەو تازێ ئی سەرزەمینیە نیشانە مدٚۆ. بێ گۆمان شاعێرە نەو واچەکێ ئی دەوەریە ئاندٚە تواناییشا هەن کە بە مۆناسبەتە جۆراوجۆرەکا شێعەری تازێ برمانا و دڵوەشی وزا دلێ دڵوو وانەرەکا، تا جە چرۆ کەلیما شکۆفەو ئۆمێدٚی تنگیۆوە و دارو درەختی و تەنانەت هەمروە کۆیلەکایچ بە سەمەر بنیشنۆ.
وەلی فەتاحی/ پاوە پرێس
