هاوسەرۆكی كۆدار(گوڵان فەهیم) لەبەرنامەی هێڵی سێیەمی تەلەفزیۆنی ئاریان تیڤی سەرهەڵدانی و راپەڕین و شۆڕشی دوو مانگەی گەلانی ئێران و رۆهەڵاتی كوردستان هەڵدەسەنگێنێت و تیشكدەخاتە سەر ئەو دەستكەوتەكانی شۆڕش لەم ماوەیەدا و لەهەمانكات گوڵان ئەو هەنگاوانەی دەبێت لەمەوبەدوا لەلایەن گەلەوە بگیردرێنە بەر هەڵدەسەنگێنێت.

هاوسەرۆكی كۆدار سەبارەت بە دەستكەوتەكانی گەل لەم دوو مانگەدا دەڵێت:"خاوەنداری گەلان لەیەكتری و پشتیوانی داوا رەواكانی گەل و لەهەمانكاتدا خاوەنداری لەشەهیدان و بەشداری كردنی بەبێ جیاوازی پێكهاتە و چین و توێژەكانی كۆمەڵگە لەناڕەزایەتی و سەرهەڵدانەكاندا و پێشەنگایەتی ژنان لەتێكۆشانی ئازادی و بڵندبوونی ورە و دەوڵەمەندی لە رێ و رێبازەكانی چالاكیەكان و بڵاوبوونەوەی سەرهەڵدان بەهەموو كۆنجێكی ئێراندا لەدەستكەوتەكانی ئەم دوو مانگەی راپەڕینی گەل بوون".

گوڵان فەهیم لەهەمانكاتیشدا تیشكی خستە سەر ئەزموونی گەل لەشۆڕش و سەرهەڵدانەكانی رابردوو و ووتی؛ ئێدی گەل زانایە و نە بەتەڵەكەبازیەكانی رژێم و نەش چاوەڕوانی لەهێزە دەرەكیەكانە بۆ گۆڕانكاری، گەل پشتراستیان كردەوە تاكە هێزێك كە پشتی پێ ببەستن بۆ گۆڕانكاری دیموكراتی، گەلان بۆ خۆیانن و ئیرادەیان تەسلیمی كەس ناكەن".

دەقی چاوپێكەوتنەكە:

* دوو مانگ بەسەر راپەرین و سەرهەڵدانی گەلانی ئێران و رۆژهەڵاتی كوردستاندا تێپەڕ دەبێت، دەستكەوتی ئەم دوو مانگەی سەرهەڵدان و راپەڕینی گەلانی ئێران چۆن شرۆڤە دەكەن، یاخود بەرای ئێوە لەم دوومانگە گەلان بەو سەرهەڵدان و راپەڕینەیان چییان گۆڕیووە؟

-  سەرەتا لەسەر ناوی كۆدار شەهیدبوونی ئەو كەسانەی لەم ماوەیەدا گیانیان بەختكردوە بەرێز و حۆرمەتەوە بەبیردێنینەوە و لەهەمانكاتدا سۆز و بەڵێنمان لەگەیشتنی ئامانجی شەهیدان دووپات دەكەینەوە. ئەو كەسانەی لەم رێگایەدا گیانیان بەختكردوە، هیوا و باوەڕی مەزنیان ئەو كەسانە لەسەر ئەو رێگایە نیشان دەدات. گەلانی ئێران و گەلەكەمان لەرۆژهەڵاتی كوردستان لەو دوو مانگەدا نیشانیانداوە كە گەل هەم پێداگرن لەسەر ئازادی خۆیان و هەمیشە بەهەڵوێست و خۆڕاگریان ئەوەیان پشتڕاست كردۆتەوە كە باوەڕیان بەسەركەوتن هەیە. خاوەنداریەتی گەل لە شەهیدان لەمێژووی ئێران و رۆژهەڵاتی كوردستان بەشێوەی جەماوەری و بەمەراسیمی تایبەت هەم بێ وێنەیە و هەمیش نیشانەی نرخ و بەهایە لەو تێكۆشان و شۆڕشەی گەل بەرێوەی دەبات، ئەو درۆشم وخاوەنداریە لەشەهیدان پێداگری گەل بۆ ئازادی چەندین قات بەهێزتر كردۆە. هاوكات لەم دوو مانگەدا هەم بەرخۆدانیەكی مەزن و هەمیش خۆڕاگریەكی بێ وێنە بەدی كرا و بەرێوەچوو، و بەهەمانشێوە چالاكی و خۆپیشاندان و ناڕەزایەتی دەربڕین پێكهاتن. تەنانەت هەموو چین و توێژەكانی گەلانی ئێران بەشێوەیەك لەشێوەكان بەشداری لەسەرهەڵدان و راپەڕینەكانی ئەم شۆڕشە بوون.

گەنجان و ژنان و توێژەكانی مامۆستایان و هۆنەرمەندان، خوێندكاران و رۆشنبیران هەر كەس لەئاستی خۆیدا رۆڵیان گیڕاوە، مامۆستایانی ئاینی و زۆر كەسایەتی دیكەی ناسراو لەم قۆناخەدا هەڵوێستی جۆانیان نیشاندا و ئەم هەنگاوانە هەر یەكە لەلای خۆیانەوە گرنگی خۆی هەبوو و هەڵوێستێكی لەجێدا بوو كە مرۆڤ دەتوانێت ئاماژەیان پێ بكات.

پێشتریش بەپێشەنگایەتی گەلانی ئێران خۆپیشاندانی زۆرپێكهاتن، و زۆر قۆربانی و رەنجیش دراوە، بەڵام ئەوەی لەم ماوەیەدا زیاتر بەدیكرا، یەكگرتووبوونی گەلان بوو كە بەهەموو چەشنێك خاوەنداریان لەیەكدی كرد و بەبێ ئەوەی جیاوازی لەنێوان گەل و نەتەوەیەكی دیكەدا بكات، هەركەس خۆی بەبەرپرسیار بینی لەبەرامبەر بەم قۆناخە و ئەوەش خاڵێكی گرنگ بوو. لەلایەكی ترەوە، بەشداربوونی ژنان لەم سەرهەڵدان و راپەڕینەدا لەئاستی پێشەنگیدا بوو، ئەمەش خاڵی جەوهەری ئەم قۆناخە بوو، و لەهەمانكاتدا بەهۆی ئەوەی ئەوەی كە سەرهەڵدان و راپەڕینی گەلانیش بەدرۆشمی ژن، ژیان،ئازادی و لەبازنە و محوەریەتی ژناندا بوو، لەنێو گەلان و كۆمەڵگەشدا نزیكبوونەوەیەكی ئیجابی بۆچارەسەری پرسی ژنانیشی ئافراندوە.

هەرچەندە پێشتر نزیكبوونەوە لەپرسی ژن هەبوو، بەڵام لەم دوومانگەدا ئاستی نزیكبوونەوە و تیڕوانینەكان بۆ بابەتی پرسی رەگەزی ژن سنورەكانی ئێران و رۆژهەڵاتی ناوین و دنیاشی تەنیەوە، ئەمەش دەستكەوتێكی بەنرخی ئەم راپەڕین و سەرهەڵدانانە بوو. لەسەرئاستی جیهان وەكو داواكاریەكی رەوا بینرا و هەركەسیش خاوەنداری لەو داواكاریە دەركەوتن. لەرابردوودا تەنیا ژنان بۆ چارەسەری پرسی رەگەزی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیان دەردەبڕی، بەڵام ئێستا كۆدەنگیەكی كۆمەڵایەتی و گشتی لەمەڕ چارەسەری پرسی ژنان پێكهاتووەو هەموو چین و توێژەكانی كۆمەڵگە بوونە خاوەن هەڵوێست، ئەوەش خاڵێكی تری گرنگە كە مرۆڤ دەتوانێت بڵێت؛ بەدەربازبوونی كات دەتوانێت لەسەر ئاستی زیهنی و لۆژیكیدا گۆڕانكاری و وەچەرخانێكی مەزن پێكبهێنێت. هەر تێكۆشان و بەرخۆدانێك بەدەربازبوونی كات، زانست و لۆژێكێكی نوێ و كەسایەتیەكی نوێ بۆنیاد دەنێت.    

خاڵێكی دیكە كەمرۆڤ دەتوانێت وەكو دەستكەوتی ئەم دوو مانگەی راپەڕین و شۆڕشی گەلان باسی لێوە بكات، ئەوەیە كە ئێدی كێشەكان یەكلایەنە خوێندنەوەیان بۆ ناكرێت؛ وەكو نموونە داواكاری چارەسەری پرسی ژنان، چە دەرئەنجام و لێكەوتەیەك لەگەڵ خۆیدا بۆ كۆمەڵگەو گەلان دەئافرێنێت. ئێدی بۆ هەر كەس روون بوویەوە كە بەبێ چارەسەركردنی پرسی ژن، هیچ كێشە و گرفتێكی كۆمەڵگەچارەسەر نابێت و ئەمەش خاڵێكی گەوهەریە و تەنانەت لەسەر ئاستی وڵاتانی جیهاندا زەمینەی گفتووی جددی رەخساند و رێگای لەبەردەم چالاكی زۆر و هەمەڕەنگ كردەوە، ئێدی رێگای لەبەر ئەوە كردەوە كە لەزانكۆ و پەیمانگا و شوێنە پەروەردەیەكاندا شیتەڵكاری و لێتۆیژینەوەی لەسەر بكەن.

بۆ گەنجانیش بەهەمانشێوە لەمێژووی سەد ساڵەی ئێران و بەتایبەتی لەم چل ساڵەی دەسەڵاتی سەركۆتكار و داپلۆسێنەری رژێمی ئێراندا گەنجان رووبەرووی گۆشار و زەختێكی زۆر بوونەتەوە و هەمیشە رێگریان لێكراوە كە بەئیرادە و شۆناس و هەبوونی خۆیان بەشداری راپەڕاندنی كایە كۆمەڵایەتی و مۆمارسەی كردنی سیستەمی بەرێوەبردن و بەڕێوەبەرایەتی ببەن. ئێرادەی گەنجانیش بەنەبوونی حیسابی بۆ كراوە و هیچ دەرفەتێك بۆ خۆنیشاندان و تواناكانی گەنجان نەرەخساوە. بۆیەش مرۆڤ دەتوانێت بەراشكاوی بڵێت كە؛ ئەم قۆناخە بوو بە هۆكارێك بۆ ئەوەی گەنجانیش ئێرادەی بەرخۆدان و خۆڕاگری خۆیان جارێكی نیشان بدەن و لەبنەماشدا بووە هۆكارێك بۆ تێكۆشان و پێشەنگایەتی لەكایە كۆمەڵایەتیەكاندا.

كاتێك مرۆڤ هەموو ئەو رەهەند و هەنگاوانە بەیەكەوە بگرە دەست و خوێندنەوەیان بۆ بكات؛ دەگاتە ئەو راستیە كە ئێدی لەنێو كۆمەڵگەدا فەلسەفەی ئازادیدا بەربڵاو دەبێت و لەهەمانكاتدا؛ لەپاڵ فەلسەفەی ئازادی، ئازایەتی بۆ تێكۆشانیش پێشكەوت. كۆمەڵگە ئێدی بڕیاری خۆی بۆ گۆڕانكاری سیستەم و لەهەمانكاتدا، بەبڕیاربوونی خۆی بۆ پێشخستنی سیستەمێكی ئاڵتەرناتیڤ و جێگرەوەداوە.

* رژێمی ئێران لەم دوومانگەی سەرهەڵدان و راپەڕینەی گەلان نزیكبوونەوەیەكی چۆنی نیشاندا، هەرچەندە بەزۆرینە بەشێوەی سەركۆت و گۆشار و هەڕەشە، توندوتیژی نواندوە؟ بەڵام گەلیش بەگرتنە بەری تاكتیكی جیاواز و شێوەی چالاكی هەمە رەنگ، گۆڕەپانی تێكۆشانەكەی زۆر بەربڵاوكردوە؟ بەرای ئێوە ئەو نزیكبوونانە رژێم چە زەرەرو زیانی بۆ گەل بۆ رژێمی  لەگەڵ خۆیدا هێنا؟

ـ هیوا و ئامانجی گەل لەم دوو مانگەدا، تێكۆشان لەسەر بنەمای چارەسەری سیاسی و وەرچەرخانی دیموكراتیك و بۆنیادنرانە بووە و ئامانجیشی گەیشتنە سەركەوتنی راپەڕین و سەرهەڵدانەكانی گەلان بووە.  گەل هیوایەكی زۆری لەدەوڵەت نییە. چونكە لەو ساڵانەی دواییدا خۆپیشاندانی زۆر پێكهاتن؛ گەل بەشێوەیەكی دیموكراتیك داواكاری خۆی دەردەبڕی و هەوڵی زۆر درا كە كێشەكان بەشێوەیەكی دیموكراتیك چارەسەر بكرێن، بەڵام نە حكومەت و نەش دەوڵەت وەڵامێكی ئەرێنیانەی داواكاریەكانی گەلانیان نەداوەتەوە. یا خۆد هیچ كاتێك لەسەر بنەمای چارەسەركردنی كێشەكان نزیكبوونەوەیەكی دیموكراتیك نیشاننەداوە كە هەوڵی چارەسەری كێشەكان بدات. تەنانەت دەرفەتی ئەوەش نەرەخساند كە گەل خۆی تێدا ببینێتەوە و كێشە و مەشاكلەكانی خۆیان دەرببڕن، بەپێچەوانەوە هەر دەنگ و داواكاریەكی بەرز دەكرانەوە، وەكو دژایەتی رژێم و سیستەم و خوا بەناوكران و بەوشێوەیە هێرشی كردە سەر گەل و ئەو دەنگ و داواكاریە رەوانەی سەركۆت كرد. ماوەی چل ساڵە تاكە نزیكبوونەوەی رژێم و دەسەڵات و حكومەت، نزیكبوونەوەیەكی سەركۆتكارانە و چەوساندنەوە و قەڵاچووكردن بوو. كاتێك ئێمە گفتوگۆ لەسەر راپەڕین و سەرهەڵدانی گەل لەم دوو مانگەدا دەكەین، ئەوە بەو واتایە نایەت كە گەل لەم دوو مانگەدا لەدەست ئەم سیستەمەوە تۆڕە و ناڕازی بووەو سەریان هەڵداوە، یا خۆد بەهۆی روودانی رووداوێكەوە گەل راپەرێوون، خوێندنەوەیەكی وەها لۆژیكیانە نابێت و لەجێدا نابێت. ناڕازی بوونی گەلانی ئێران ماوەیەكی درێژە پەنگی خۆاردوتەوە. بەڵام ئێدی رژێم گەیشتووەتە ئەو راستیە كە بەسەركۆتكردن ناتوانێت گەلان بێدەنگ بكات و دەنگی ناڕەزایەتیەكان كپ بكات. ساڵی 1398ی هەتاوی گەل ناڕەزایەتیان نیشاندا، هەڵوێست و تێكۆشانی زۆر رادیكاڵ نیشاندرا، بەڵام لەگەڵ ئەوەی گەل بەشێوەیەكی دیموكراتیانە داواكاریەكانیان دەربڕی كەچی وەكو هەرجارە رووبەرووی هەڵوێستێكی سەركۆتكارانە بووەیەوە و راپەڕینی گەل دامركایەوە. رژێم خۆشی بینی هەرچەندە سەركۆت، ئەشكەنجە و گرتن و زیندان و لەسێدارەدانی خۆپیشاندەران پێكهات و تەنانەت زۆر رێ وو رێبازی دەرەوەی مرۆڤایەتیش لەبەرامبەر بەگەل گرتە بەر، بەڵام گەل دەستی لەداواكاریەكانی خۆی بەرنەداوە، ئەرێ دوو ساڵ پشوو كەوتە نێوان سەرهەڵدان و راپەڕێنی گەل، بەڵام جارێكی تر بەئیرادەیەكی بەهێزترو پتەوتر هاتنەوە سەرشەقامەكان و رووبەرووی رژێم وەستانەوە. و پێداگری لەسەر چارەسەری دیموكراتیانە دەكاتەوە، بۆیەش ئەگەر چارەسەریەكی بنەڕەتی و رەیشەیی و دیموكراتیك نەبێت، گەل جارێكی تر بەرێ و رێبازی جیاواز خۆپیشاندان بكەن و راپەڕن.

راستە لەم دوو مانگەدا لەكوردستانەوە تا بەلووچستان بگرە، ژمارەیەكی زۆر خۆپیشاندەر شەهید بوون، ژمارەیەكی زۆر منداڵی تەمەن بچووك شەهید بوون، ژمارەیەكی زۆر ژن وگەنج شەهید بوون، ئەو كەسانە هەموویان بەشێوەیەكی دیموكراتیانە داوا رەواكانیان دەربڕی، كەچی جارێكی تر رووبەرووی هەڵوێستێكی دژبەرانە و وشكی رژێم و توندوتیژ بوونەوە. قۆربانیەكی زۆر دراوە. رژێم ویستی نزیكبوونەوەیەكی نەرم نیشانبدات، هەتا ئاستێك پەلاماری گردبوونەوە و خۆپشاندانی جەماوەر نەبووەوە، ویستی شەهید بوونی گەل پێكنەیەت و ویستی لەسەر گرتنە بەری رێ ورێبازێكی دیكەی هەبوو، كە خۆپیشاندانەكان بێدەنگ بكات، هەوڵی مارژیناڵكردنی دا، هەوڵیدا لەنێو ریزەكانی گەلدا بێهیوا بوون بئافرێنێت. وەكو ئەوەی كە خۆپیشاندانەكان تا ئاستێك بن و هیچ ئەنجامێك لەگەڵ خۆیدا دەستەبەر نەكات. پرۆپاگەندەی دژبەر و هەوڵدانی بەلارێدا بردنی زۆریدا لەوەی كەدەستی ئەمریكاو ئیسرائیل لەم سەرهەڵدانانەدا هەیە، بەپارتە نەیارەكانی رژێمی بەستەوە، هەوڵی زۆری دا، لەگەڵ ئەوەش ویستێكی وەهای نیشاندا كە بەدرێژەكێشانەی خۆپیشاندان و سەرهەڵدانەكان، ئەمجارە پەنای بۆ ئەوە برد كە كەس بەهانای خۆپیشاندەران و سەرهەڵدێرانەوە ناچێت. بەو شێوەیە ویستی لەگەڵدا بێ هیوایی و بێ باوەری بڵاو بكاتەوە. هەرچەندە ویستێكی وەهای رژێم هەبوو، بەڵام گەل سارد نەبونەوە و پشوویان نەدا، و بەرێ و رێبازی زۆر دەوڵەمەند و بەهێز بەرەویان بەچالاكیەكانیاندا و هەموو دام و دەزگاكانی رژێمیان كردە ئامانجی راپەڕینی گەلان. لەبەرامبەر بەو دام و دەزگایانەی رۆڵی بێ ئیرادەكردنی كۆمەڵگە و سەركۆتكاری كۆمەڵگەیان لەئەستۆدایە، گەل وەستانەوە. ئێدی كاتێك رژێم بینی گەل، بەئاسانی فریوی كەڵەكە و هەڵەخەتاندنەكانی رژێم ناخوات، بەشێوەیەكی وشك و بێ بەزەیانە رووبەرووی گەل بوویەوە. لەزۆر شوێندا ژمارەیەكی زۆر خۆپیشاندەر شەهید بوون.

لەبەلووچستان كە هەررۆژی هەینێ گەل خۆپیشاندان دەكەن، رژێم و دام و دەزگا سەركۆتكەرەكانی رژێم بەشێوەیەكی وەحشیانە پەلاماری گەل دەدەن. و هەرجارە بەدەیان خۆپیشاندەر خەڵتانی خوێن و شەهید دەكەن. بەسەدان خەڵك بریندار دەبن، چەك و فیشەكی جەنگی لەبەرامبەر بەخۆپیشاندەران بەكاردەبەن. لەكوردستان و زۆر شوێنی تریش بەچەك رووبەرووی گەل بوونەوە. لەگەڵ هەموو ئەوانەش رژێم هەوڵدەدات رەوشەكە لەكۆنترۆڵ دەرنەكەوێت و توندوتیژیەكان لەكۆنترۆڵدا دەهێڵێتەوە و نایەوێت رەوشەكە بەرەو توندوتیژی دوولایەنە مل بنێت. بەڵام لەئەنجامدا رژێم هەوڵدەدا، ئەم قەڵەمبازەی گەل كە تا ئەم ئاستە پێشكەوتووە، لەوەزیاتر بەرەو پێشەوە هەنگاو نەنێت و لەوێدا قەتیس و بەربەستی بكات، لەئێستادا هەوڵێكی وەها دەدات. ئێدی هەوڵی ترساندنی گەل دەدات.

لە ئێستادا؛ گفتوگۆ لەسەر سزای لەسێدارەدانیان خستووەتە رۆژەڤی خۆیانەوە. واتا دەیانەوێت پێشەنگانی گەل، ئەوكەسانەی بەگوێرەی خۆیان پەیوەست بوونیان بەرێكخستن و پارت و ئەجیندایەكی دیكەوە هەبێت، بەبێ دوو و سێ سزای لەسێدارەدان ببڕنەوە. خەڵكێكی زۆریان دەستبەسەركردوە و زیندانەكانیان لەخۆپیشاندەران پڕكردوە. لەزۆرێك لەو زیندانانەدا چارەنووسی زۆر كەس بەشاراوەیی ماوەتەوە. بەئەشكەنجە و توندوتیژی و لەسێدارەدان دەیانەوێـت گەل پاشگەز بكەنەوە. بەڵام دەبێت رژێم باش بزانێت كە گەل ئێدی بڕیاری شۆڕش و تێكۆشانیانداوە. ئێدی دایكان و باوكان بەدەستی خۆیان منداڵەكانیان بەشداری تێكۆشان دەكەن و هانیاندەدەن لەپێشەوەی خۆپیشاندانەكان و ریزەكانی تێكۆشانەوە جێگە بگرن و تەنانەت بەمنداڵەكانیان سەربڵندن. لەئەنجامدا پێویستی بەوەرچەرخانێكی دیموكراتیك هەیە. كۆمەڵگەش ئامادەی قۆربانیدانە.

* هەر پەیوەست بەو نزیكبوونەوەی رژێم، لەم ئێستا بۆ ترساندنی خۆپیشاندەران بڕیاری لەسێدارەدان بۆ هۆنەرمەندێكی كوردی كرمانشاە دەركردوە؛ بێدەنگی كۆمەڵگەی هۆنەرمەندانی ئێران و رۆژهەڵاتی كوردستان لەداهاتوودا چی لەگەڵ خۆیدا بهێنێت؟

ـ لەكۆمەڵگەدا چینی هۆنەرمەند خاوەن پێگە و جێگەیەكی تایبەت بەخۆیەتی، نوێنەرایەتی دەنگ و رەنگ و شۆناسی كۆمەڵگە دەكەن، دەنگی گەلانن، بۆیەش هەڵوێستی هۆنەرمەندان بەكاریگەر و ئاراستەكەرن. وەكو نمونە دەرخستنی كلیپێك، هەڵبەستێك یان فیلمێك دەتوانێت شەپۆلی خۆپیشاندانەكان بەهێزتر و گۆڕتربكات، و رێگا لەبەردەم شۆڕش بكەنەوە، بۆیەش بەهەموو شێوە دەكەونە بەر پەلامار. هەندێ بەشی كۆمەڵگە هەیە كە ئێستاشی لەگەڵدا بێت، رژێمی رێگەی نەدەدا خۆیان پێناسە بكەن و دەنگی خۆیان بەرز بكەنەوە، نەتەنیا بۆ هۆنەرمەندان، مامۆستایانیش بەهەمانشێوەن. لەئاستی زمان و پەروەردەدا رێگەیان پێ نەدراوە شۆناسی راستەقینی خۆیان دەرخەن و بەناچاری نوێنەرایەتی سیستەمیان پێدەكرا. رۆژنامەوانان و رۆشنبیرانیش بەهەمانشێوە. ئەندام پەرلەمانتار، ئەنجوومەنەكانی گوند و شار كە گوایا بەئیرادەی گەل هەڵدەبژێردرن، بەڵام ناچارن تەنیا نوێنەرایەتی دەكەن و بەزمان و بەرژەوەندی دەوڵەتدا بئاخفن. چونكە دەزانن ئەو چین و توێژ و دامەزراوانە خاوەن رۆڵ و پێگەو بەكاریگەرن. دەتوانن لەگۆڕانكاریەكانی سیستەم و كۆمەڵگە رۆڵی ئەوان هەبێت. گۆشار بخەنە سەر دەوڵەت و دامەزراوەكانیان.

راستە وەكو پێویست ئەو چین و توێژانە، بەتایبەتی هۆنەرمەندان دەبوو لەهەر شوێنێكدا لەگوندێكەوە بگرە تا شار و شارۆچكەكان، دەبێت هۆنەرمەندان دەنگیان دەرببڕیبا. بۆیەش كاتێك رژێم بینی هۆنەرمەندانیش دەنگیان بەرز دەكەنەوە، رووبەروویان بوویەوە و لەئێستاشدا گفتوگۆ لەسەر سزای لەسێدارەدان بۆ هۆنەرمەندێكی كرمانشاهی لەرۆژەڤدایە. بەڵام ئەوە بەو واتایە نییە كە هۆنەرمەندان بێدەنگ ببەن، بەپێچەوانەوە دەبێت هۆنەرمەندان رۆڵی مێژوویی خۆیان بگێڕن و ببنە دەنگی شۆڕش و كۆمەڵگە. مەگەر هۆنەرمەند و مامۆستا دەتوانن لە قۆناخێكدا كە گەل لەنێو شۆڕش و راپەڕینەدایە بێدەنگ بمێنێتەوە، رۆشنبیر و مامۆستا. ئەگەر هەركام لەم چین و توێژانە خۆیان وەكو بەشێك لەكۆمەڵگە دەبینن دەبێت دەنگیان بڵندتر بكەن و ببنە سەكۆیەك بۆ بەهێزتركردنی شۆڕش و سەرهەڵدانی گەل. ئەگەر رژێم وەها بەئاسانی بڕیاری لەسێدارەدان بۆ هۆنەرمەندێك دەبڕێتەوە دەبێت هۆنەرمەندانی تر زۆر بەرادیكاڵانەترو بەئازایانەتر بێنە گۆڕەپانەكەوە. نە تەنیا بۆ ئەو گەنجە، بەڵكۆ بۆ هەڵگرتنی سزای لەسێدارەدان تێبكۆشن و هەڵوێست نیشان بدەن. دەبێت بۆ ئازادی ئەو كەسانەی بەهەرچەشنە دەستبەسەركراون تێكۆشان گۆڕتر بكرێت. بەرپرسیاریەتی دەبێت لەئاستێكی بەرزدا بێت. و لەم قۆناخەدا دەبێت لەهەركاتێك زیاتر ببنە خاوەن رۆڵ و هەڵگری بەرپرسیاریەتی.

*   وەكو كۆدار كامپینێكتان بۆ هەڵگرتنی سزای لەسێدارەدان راگەیاندبوو، دەكرێت هەندێ زانیاریمان پێ بدەن لەسەر ئەوەی كاروخەباتی ئەم كامپینە لەچە ئاستێكدا بەرێوە دەچێت؟

ـ راستە ماوەی نزیك بەساڵێك دەبێت، كامپینێك لەم بوارەوە لەلایەن كۆدارەوە بەرێوە دەچێت. یەكێك لەو رێبازانەی رژێم پشتی پێ دەبەستێت بۆ ترساندنی ناڕەزایەتیەكانی گەلان، رێباز و سزای لەسێدارەدانە. لەكاتێكدا رێبازێكی نامرۆڤانەیە، لەهەمانكاتدا رێبازێكە بۆ چەوساندنەوە و سەركۆتكردن كۆمەڵگەش. بۆیەش ئەگەر لەم بوارەدا رژێم هەنگاوی پێویست هەلنەگرێت، ئەوا لەبواری یاساییدا هیچ گۆڕانكاریەك نایەتە ئاراوە. لەسەر ئەو بنەمایە ئێمە دەستمان بەو كەمپینە كرد. چونكە هەر كەس لەهەر ئاستێكدا ئەگەر ناڕەزایەتی لەبەرامبەر بەرژێم نیشان بدابا، رووبەرووی سزای لەسێدارەدان دەكرایەوە. بۆیەش هەموو چین و توێژ و پێكهاتەكانی كۆمەڵگەش لەدژی یاسای لەسێدارەدان بوون و ئێمەش وەكو كۆدار بەپێویستیمان بینی دەست بەكامپنێكی وەها بكەین و ماوەی ساڵێك ئەو كەمپینە كاروخەبات دەكات. لەم بوارەدا لێدوان و هەڵوێستی زۆر بەنرخ پێشكەوتن. لەلایەكی دیكەوە، هەڵوێست و ناڕەزایەتی گەلیش پێشكەوت. بۆیەش لەسەر ئاستی یاساییدا زەخت و گۆشاری لەسەر رژێم داناوە. سزای لەسێدارەدان لەلایەن رژێمی ئێرانەوە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی و رێكخراوی مافی مرۆڤی نەتەوە یەكگرتووەكان بووە رۆژەڤ و گفتوگۆ. هەرچەندەش پێشتر لەدژی یاسای لەسێدارەدان ناڕەزایەتی هەبوو، بەڵام بەراگەیاندنی كەمپینی كۆدار رێگەی لەبەر گفتوگۆی جددی لەناوەندەكانی مافی مرۆڤدا كردەوەو لەسەر ئاستی جیهانیش و نێوخۆی ئێران ناڕەزایەتی لەبەرامبەر بە یاسای لەسێدارەن هاتنە ئاراوە. رژێمیش بەهەمانشێوە زۆر پێداگرە لەسەر ئەوەی كار بەم یاسایە بكات؛ چونكە ناڕەزایەتی لەبەرامبەر بە رژێم، وەكو ناڕەزایەتی لەبەرامبەر بەخوا دەبینێتەوە. بەڵام لەئەنجامدا نە لەلایەن گەل و نەش لەلایەن رێكخراو و دام و دەزگاكانی مافی مرۆڤەوە یاسایەكی وەها بەرەوا نەبینراوە و مایەی قەبوڵكردن نییە. ئەمەش وای كرد لەبواری سیاسی و یاساییدا رژێمی ئێران بخاتە ژێر گۆشارەوە. بەڵام لەم كاتەدا كە ناڕەزایەتیەكان جارێكی تر لەئێران دەستی پێكردۆتەە، خستنەوەی رۆژەڤی سزای لەسێدارەدان دۆخی رژێمی خراپتر دەكات. دەبێت لەو یاسایانەی دژایەتی كۆمەڵگەیان پێوە دیارە، گۆڕانكاری پێكبێت و لەچوارچێوەی یاسایەكی هاوچەرخدا دابڕێژێنەوە. بۆیەش هەڵوێستی گەل لەدژی ئەو یاسایە بەردەوامە، ئێمەش لەئاستی خۆماندا وەكو كۆدار و پەژاك كاروخەبات بەرێوە دەبەین. نەتەنیا گۆڕانی یاسای لەسێدارەدان، بەڵكۆ پێویستە لەبنەڕەتدا گرتن و تۆقاندن و گۆشار لەسەر خۆپیشاندەران و كۆمەڵگە نەمینێت. نابێت توندوتیژی لەبەرامبەر بەو كەسانەی دەستبەسەركراون بەكار بێن. كاروخەباتمان وەكو كۆداریش لەچوارچێوەی ئازادكردن و هەڵگرتنی یاسایەكی وەهایە. ئەگەر ئێران بەردەوام بێت لەو هەڵوێستانەی رابردوو، رەوشی رژێم قورستر بكات. كاربەدەستانی رژێمیش لەو راستیانە تێدەگەن. ناڕەزایەتیەكانی كۆمەڵگەش لەبەرامبەر بەیاسای لەسێدارەدان زیاتر دەكات. هەم خۆپیشاندانەكان بەربڵاوتر و هەمیش چالاكیەكانی گەل رادیكاڵتر دەبن.

*  خەڵكی مەریوان و مەهاباد و بەشێك لەشارەكانی تر لە هەفتەی رابردوودا لەبەرامبەر بە بێدەنگی نوێنەری شارەكەیان لەپەرلەمانی ئێراندا و هاوكات لەبەرامبەر بە ئەنجوومەنی؛ شار هەڵوێستیان نیشاندا؛ رۆڵی ئەو دامەزراوانەی گەل لەم كاتەدا چۆن شرۆڤە دەكەن؟ 

ـ بەرپرسیاریەتی ئەو دامەزراوانە نوێنەرایەتی ئیرادەی گەلە؛چونكە لەلایەن گەلەوە راستەوخۆ هەڵدەبژێردرێن. لەئێستادا كە داواكاری گەل جیاوازە، ئەو كەسانەی لەلایەن گەلەوە هەڵدەبژێردرێن دەبێت ئەوانیش بەپێ بەرژەوەندی و داواكاریەكانی گەل هەڵسوكەوت بكەن. ئەگەر ئێمە لەسەر دیموكراسیش بئاخفین، رۆڵێكی دیموكراسیش ئەوەیە. دیموكراسی لەسەر بنەمای خۆبەرێوەبردنە. كۆمەڵگەیەك كە داواكاری رەوا و دیموكراسیانەی هەیە و تۆش لەهەمانكاتدا نوێنەری ئەو بی، هیوای گەل و چاوەڕەوانی گەل لەو كەسانە هەیە، بەڵام وەكو پێویستە رۆڵی خۆیان نەگێڕا. ئەگەر گەل بەئێرادەی خۆی كەسێك هەڵبژێرێت و ئەو كەسە بەپێ داواكاریەكانی گەل هەڵسۆكەوت نەكات، تۆ ناتوانی باس لەنوێنەرایەتی راستەقینی گەل بكەی. ئەوە بەو واتایە دێت كە تۆ بەكەڵكی ئەو كۆمەڵگەیە نایەی و نەدەتوانی پێشەنگایەتی بۆگەل و نەش دەتوانی نوێنەرایەتی داواكاریەكانی گەل بكەی. بۆیەش گەل لەنزیكبوونەوەی وەها تۆڕە و دڵگرانە. گەل بەراشكاوی دەڵێن ئەگەر ئەو كەسانەی وەكو نوێنەر هەڵبژاردون تەنیا لەبەرژەوەندی رژێم و دەوڵەت نزیكی داواكاریەكانی گەل ببنەوە، ئەوا گەلیش ئەو مافەی هەیە كە خۆی ئیرادەی راستەقینەی خۆی و نوێنەرایەتی خۆی بكات و داوای خۆبەرێوەبردنی خۆی لەسەر ئیرادەی گەوهەری خۆی بكات. ئەوەش مافێكی گەل و هەڵوێستێكی رادیكاڵانەی گەل دەردەخات روو. ئەو ئەنجوومەنانەی گوند و شار و شارۆچكەكان هەم لەكاتی ئەرێ كردنیان لەلایەن دەوڵەتەوە دەبێت بەگوێرەی پێوان و پێودانگەكانی رژێم بن و هەمیش دەوڵەت و حكومەت لەرێگەی ئەو دامەزراوانەوە پلان و پیلانەكانی خۆی بەسەركۆمەڵگەوە بەرێوە دەبات. واتا سیستەمی خۆی لەسەر بنەمای ئەو دامەزراوانە بۆنیاد دەنێت و زەخت و گۆشارەكانی خۆشی هەر بەرێگەی ئەو ئەنجومەنانە پەرە پێدەدات. نوێنەرانی گەل دەبێت، بەرەی خۆیان ئێدی دیار بكەن. ئایا ئەو كەسانە لەبەرەی گەلن، یا لەبەرەی رژێم و دەیانەوێت خزمەت بەكێ بكەن و نوێنەری كێن؟. لایەنگەری دیموكراسی و مافە رەواكانی گەلن یا خۆد؛ لەپاڵ دەوڵەتن كە شۆناسەكانی كۆمەڵگەی لەلای پەسەند نییە.

* پێشتر ئێوە وەكو كۆدار لە لێدوانەكانتاندا راتانگەیاندبوو؛ دەبێت كۆمەڵگەی ئێران و رۆژهەڵاتی كوردستان بەگشتی چاوەڕوانیان لەدەرەوە نەبێت؛ مەبەستان لەو چاوەڕوانیانە چییە؟ بۆ ئەوەی گەل خۆی سەرلەنوێ بۆنیاد بنێتەوە دەبێت چی بكەن؟

ـ ئەو خۆپیشاندان و سەرهەڵدانانە ئەو راستەیەی تا ئێستا سەلماندوە و پشتڕاستكردۆتەوە كە گەل تەنیا باوەڕی بەئیرادەی خۆی هەیە. گەل دەزانێت ئێدی كەس نەلەدەرەوە و نەش لەلایەن رژێمەوە ناتوانێت كێشەكان چارەسەر بكات، بۆیە دەستیان بەراپەڕین كردوە. خۆپیشاندانی ئەم دوو مانگە نیشانیداوە كە گەل پشتی بەئیرادەی جەوهەری خۆی بەستووە و لەسەر ئەو بنەمایە كاروخەباتی خۆی پێشدەخات و چالاكیەكای پێكدێنێت. ئێدی گەل گەیشتووەتە ئەو قەناعەت و باوەڕیە كە ئەگەر وەكو رابردوو سیستەم و ئاڵتەرناتیڤی خۆی بۆنیاد نەنێت، بەرهەمی رەنج و خوێن و تێكۆشانەكەی هاوشێوەی شۆڕشی گەلانی ئێران، لەلایەن دەسەڵاتێكی ترەوە دەستی بەسەردا دەگیردرێت. ئێدی ئەگەر گەلیش بەگوێرەی ئەو زانابوونە مێژووییەی خۆی نەگەیەنێتە ئەو ئاستە كە سیستەمی ئاڵتەرناتیڤی خۆی پێشبخات، هیچ هێزێك ناتوانێت بۆ ئەوان چارەسەری بئافرێنێت. زۆر كەس هیوای خۆی لەسەر ئەوە هەڵچنیبوون، كە ئێدی ئەو رژێمە بەوهەموو كەم و كوڕتیانە و یاسا دژە مرۆڤیی و نادیموكراسیەكانی ناتوانێت ببێتە وەڵامدەرەوە، بەڵام لەهەمانكاتیشدا چاوەڕوانی ئەوە بوونە كە جەماوەر هەستێت سەر پێ و ئەو رژێمە برۆخێنێت و سیستەمێكی دیكە لەشوێنیدا بۆنیاد بنرێت، ئەوە لەگەڵ خۆیدا مەترسی بێنێت. ئێدی داواكاری گەل لەسەر بنەمای ئەو یەكە نییە كە هەندێ كەس بێن و دەسەڵات بگرنە دەست و ئەوان بەرێوە ببەن. كۆمەڵگەی ئێدی دەیەوێت بەشێوەیەكی دیموكراتیك بژی پاش ئەو هەموو تێكۆشانەی بەرێوەی بردوە. راستینەی كۆمەڵگەی ئێرانیش بۆ ئەوە گۆنجاوە. بەڵام ئەگەر جارێكی تر تەنیا یەك نەتەوە، یەك ئاڵا، یەك زمان و یەك ئایین دەسەڵاتدار بن بەسەر گەلانەوە، ئەوا هیچ جیاوازیەك لەنێوان دەسەڵاتدارانەدا نابێت. بۆیەش گەل لەبەرامبەر بەنزیكبوونەوەیەكی وەهایە، ئەمەش خاڵێكی گرنگ بوو كە گەل هەنگاوی بۆناوە. ئێمەش لەلێدوان و هەڵوێستەكانماندا جەختمان لەسەر ئەو راستیانە كردۆتەوە. هەر هێزێكیش كە بیەوێت خۆی وەكو هێزی دەستێوەردان و هیوابەخش نیشان بدات، دەبێت گەل پشت بەو هێزانە گرێ نەدا. ئەوانەی كە دەستێوەردان لەئاستی رووخاندا نیشان دەدەن مەترسیەكانی سەر گەل زیاتر دەكەن. ئێمە باسمان لەدەستكەوتەكانی ئەم دوومانگەی راپەڕین و ناڕەزایەتیەكانی گەل كرد، ئەمەش دەسكەوتێكی ترو خاڵێكی تری گەوهەری ئەو قەڵەمبازەیە. لەهەمانكاتدا سەركەوتن بەدەستی خۆی بئافرێنێت و سیستەمەكەی خۆی بۆنیاد بنێت. لەبواری بۆنیادنانی سیستەمیشدا، گەل خۆی هەندێ كۆمیتە و بەرێكستن بوونی تایبەتی خۆیان دامەزراندوە. لەم دوایانەشدا كەژار"كۆمەڵگەی ژنانی ئازادی رۆژهەڵاتی كوردستان"، لێدوانێكیان هەبوو كە دەبێت كۆمیتەی بەرێكستن بوون لەسەر بنەمای هاوپەیمانی هاوبەش و یەكگرتووی گەلان بۆنیاد بنرێت. كۆمیتەكان دەبێت پەیوەندی نێوان گەلان پەرە پێ بدەن. وەكو نموونە كۆمیتەی پاراستنی جەوهەری تەنیا بەرێگای چەكداری نابێت خۆی بۆنیاد بنێت، گەلیش لەبەرامبەر بە نزیكبوونەوەیەكی وەها بوو. چارەسەری تەنیا بەرێگەی چەك پێكنایەت. ئەگەریش چارەسەریەك پێشبكەوێت، پێش هەموو شتێك زۆر گۆڕەپان و رێبازی دەوڵەمەند و بەهێز هەیە كە مرۆڤ دەتوانێت لەو گۆڕەپانانەدا خۆی بەرێكستن بكات و چالاكی بەرێوە ببات. زۆر كەس باس لەرووخاندن دەكەن، بەڵام كۆمەڵگەش دەڵێت، نا؛ گۆڕانكاری. ئێمەش لەگەڵ ئەوداواكاریەی گەلین. ئەگەر رووخاندن بەئامانجی هاتنە سەر دەسەڵاتێكی دیكە بێت، هیچ گۆڕانكاریەك درۆست ناكات. بەڵام ئەگەر باس لەگۆڕانكاری دەكەین، مەبەستمان گۆڕانكاری لەزیهنیەتدایە. دەبێت لەو یاسا و رێسایانەی نوێنەرایەتی دەسەڵاتداریەتی دەكەن، دەبێت بەئاراستەی دیموكراتیكبووندا گۆڕانیان تێدا بكرێت. ئەگەر لەزیهنیەت و یاسا و نزیكبوونەوەدا گۆڕانكاری پێكبێت، ئاوا بەشێوەیەكی ئۆتۆماتیكی ئێرانێكی دیموكرتیك پێشدەكەوێت. كاتێك ئێرانێكی دیموكراتیك پێشكەوت، هەموو نەتەوەو چین و توێژ و پێكهاتەیەك دەتوانن بەشێوەیەكی دیموكراتیك خۆیان بەرێكخستن بكەن. ئەو كاتە ئێدی پێویستی بەوتنەوەی رووخانی رژێمیش نامێنێت. بەڵام ئەوەش پێویستی بەتێكۆشان و هەوڵدان و ئاڵتەرناتیڤ پێكدێت. ئێمەش وەكو كۆدار لەسەر ئەو بنەمایە كاروخەبات بەرێوە دەبەین. بۆ ئێرانێكی دیموكراتیك هەوڵەكانمان چڕتر كردۆتەوە و نامانەوێت گەلان لەیەكدی پارچە بكرێن. و بەپێچەوانەشەوە ئێمە هیچ كاتێك تەنیا بۆ كوردان تێكۆشانمان نەكردوە، لەسەر بنەمای شۆناسی گەلی كورد خزمەت و تێكۆشانمان بۆ هەموو گەلانی ئێرانە، ئەمەش بۆ ئازەریەكان و بەلووچ و پێكهاتە نەتەوەیی و دینی و مەزهەبی و ئەتنیكی و ... هتد بەهەمانشێوە تێكۆشانێكی وەها پێویستە. 

  * با بگەڕینەوە بۆ درۆشمی ـ ژن، ژیان، ئازادی ـ رژێمی دەیەوێت ئەم هزر وفەلسەفەیە تەنیا بەبواری لەچك ـ سەرپۆش ـ ەوە ببەستێتەوە و هەندێكیش هەوڵدەدەن وەكو هزرێكی كۆمەڵایەتی پێناسەی بكەن؛ ئێوە وەكو كۆدار چۆن ئەم هزرە شرۆڤە دەكەن و ئەم هزرە هەڵاقوڵاوی كێ و چییە؟

ـ درۆشمی ژن، ژیان، ئازادی بەهەموو جیهاندا بڵاو بوویەوە و ئەمڕۆكەش وەكوو فەلسەفەیەكی ژیانی لێهاتووە. بۆیەش هەركەس خاوەنداری لێدەكات. لەو باوەڕەداین كە بەدرێژایی مێژوو درۆشمێك كەگەل هەموو توانی نوێنەرایەتی خۆیان لەم درۆشمەدا ببینەوە، ئەم درۆشمە بوو. درۆشمێك كە لەچوارچێوەی ژندا كە ئازادی كۆمەڵگە لەگەڵ خۆیدا بۆنیاد دەنێت، ئیفادە دەكات. چونكە هەموومان دەزانین كە بەدامەزراندنی سیستەمی دەسەڵاتداری بەدواوە، ئەساس لەكەسایەتی ژندا كۆمەڵگە دیلكرا و لەراستە هێڵی خۆی دووخرایەوە و هەموو وشە و چەمكێك كە بۆنی ئازادیان لێوە دەهات لەكەسایەتی ژندا بێ واتا كران و هەموو جۆرە دەسەڵاتداریەتیەك خۆی لەسەر كۆمەڵگە داسەپاند. بۆیە نە تەنیا ژن، هەموو مرۆڤایەتی خۆیان لە درۆشمی"ژن، ژیان، ئازادی"دا بینیووەو لەسەر ئەو بنەمایەش تێكۆشانێكی ئازادی بەرێوە چوو. بۆیەش جارێكی تر لەرۆژهەڵاتی كوردستان و ئێران هەستی تێكۆشان بۆ ئازاد بڵندتر كرد. هەرچەندە ئەم درۆشمە لەلایەن رێبەر ئاپۆوە پێشخراوە و تێكۆشانی لەسەر ئەم بنەمایە لەپێناو ئازادی ژن و كۆمەڵگە چڕكردۆتەوە و بۆنیادی ناوە، بەڵام وەكو كۆداری و پەژاك و كەژاریش لەو باوەڕەداین كە كێ زیاتر لەبواری پەرەپێدانی ئازادی ژن و چارەسەركردنی پرسی ژنان هەوڵبدات و گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی و دیموكراتیك بئافرێنێت، دەتوانێت ببێتە خاوەن ئەم درۆشمە.

ژ.ت