بەسێ هۆزاتە: دۆڵەتو تورکی گەرەکشا سەودا و مامەڵە سەرو ڕابەرایەتیما بکەرۊ

هامسەرۊکۊ کۊنسەو ڕاوەبەری کەجەکەی بەسێ هۆزاتە ئەرەیاۋناش، دۆڵەتو تورکی داواو قەرەبووی مکەرۊ پەی هۊرگېرتەو گۊشەگیری سەرو ڕابەرو گەلو کورڎی عەبدوڵا ئۆجالانی، واتش: "ئی نامەردییە ڕەڎ مکەرمېوە. ڕابەرایەتیما حەجگیز نمەبۊ بە مژارو سەودا و مامەڵەی".

هامسەرۊکۊ کۊنسەو ڕاوەبەری کەجەکەی بەسێ هۆزاتە ئەرەیاۋناش دەوڵەتو تورکی گەرەکشا گۆشەگیری سەرو ڕابەرو گەلوو کوردی عەبدوڵا ئۆجالانی بکەرۆ بە مژارو سەودا و مامەڵەی، واتش: "ئێمە نزیکایەتی و سیاسەتی چامنە بە قیزەون موینمۍ. نزیکایەتی چامنە بە تنی ڕەڎ مکەرمېوە و شەرمەزارش مکەرمۍ. ڕابەرایەتیما حەجگیز نمەبۆ بە مژارو سەودا و مامەڵەی. حەجگیز قبووڵش نمەکەرمۍ. پیمەرو دیموکراتیکبیەی دژایەتی گۆشەگیری ئیمراڵییا".

هامسەرۊکۊ کۊنسەو ڕاوەبەری کەجەکەی بەسێ هۆزاتە پەیوەس بە گۆشەگیری ئیمراڵی و هرووژمی ئەرەگیری جوابوو پرسیارەکا مەدیا خەبەریش دێوە.

هۊرسەنگنایەکۍ هامسەرۆکەو کۆنسەو ڕاوەبەری کەجەکەی بەسێ هۆزاتۍ، پی جۆرەنۍ:

"٢٦ ساڵېن ڕابەرایەتیما ئینا چېرو سیستەموو قڕکەردەینە، مڎرامانۍ گۊرە ئەنجام مڎۆ. جە دەورو ئی مڎرامانیچنە، مڎرامانۍ شکۆمەڼو گەلی و گەریلای و زیڼانی هەن. ٢٦ ساڵېن ڕابەرایەتیما بەدەسوو دەوڵەتو تورکی گیریان. سیاسەتو دیلکەردەی ڕاوەبەرمکەرا. چی ڕووا دماینە بڕۍ زانیاریێما پنەیاوۍ. بە گرنگش مزانمۍ پەی ڕای گرڎیی وەڵاشا بکەرمېوە. ئیساتۍ بەپاو ئا زانیارییا کە جە سەرچەمەی باوەڕپنەکریایۆ ئامێنۍ، کەسانۍ نزیک جە ئەردۆگانی ماچا "ئەگەر ئی چێوما پەی بکەردۍ، ڕا مڎەیمۍ براکەو ئۆجالانی و دماتەریچ پارێزنەرا چەمشا پنەش گنۆ، بەڵام پەی ئانەی ڕا پی چەمپنەکۊتەیە بڎەیمۍ، سەرەتا پەنەوازا ئی چێویە بکەردۍ. واتە ئی قەرەبووە یا ئا قەرەبووەیە بڎەیدۍ". پی جۆرە زانیاریۍ جۆر بە جۆرۍ مەیا. سەرچەمەکۍ ئی زانیارییا باوەڕپنەکریێنۍ. ئا کەسا مشناسمۍ کە ئی زانیاریا ئەرەیاۋنا. جە نزیکۆ مشناسمېشا. ساڵانێوە چنی ئەردۆگانی سیاسەتشا کەردەن. هەڵبەت ئینە فرە گرنگا، مەنزوورما ئی ئاژەنە. گەرەکمانە ڕای گرڎینش چنە ئاگاڎار بکەرمېوە.

بەڕاسی سیاسەتێوە نامەردانە سەرو ڕابەرایەتیما ئەنجام مڎا. ڕابەرایەتیما واچۍ، من بارمتەنا دەسوو دەوڵەتو تورکیوە. ئاژەو ۋێش پېسە بارمتەی وەسف کەرۍ. ساڵانێوەن نزیکایەتیۍ پی جۆرە هەن، هەمیشە باسما کەردەن. واتەنما ئینە سیاسەتو هەڕەشا و سیاسەتو سەودا و مامەڵەین، سەوداو مامەڵێوە تازە مکریۆ. یانی ئا نموونەی گرڎوو ئی چېوا ڕۊشن مکەرۊوە، ئی نموونەنە. واتە ئاژەو ڕابەرایەتیما مکەرا بە مژارو سەودا و مامەڵەی. سیاسەتێوە چامنە نامەردانە، بەڕاسی هیچ سنوورێوە ئەخلاقی و یاسایی ۋەرچەم مەگېرۆ. هەڵبەت ئێمە نزیکایەتی پی جۆرە، سیاسەتی پی جۆرە تەمام بە قێزەون موینمۍ و ڕەڎش مکەرمېوە. شەرمەزارش مکەرمۍ، من بە ڕۆشنی ئینەی دەسنیشان مکەرو. بە هیچ جۊرۍ نمەبۆ ڕابەرایەتیما بۆ بە مژارو سەودا و مامەڵەی. حەجگیز قبووڵ نمەکریۆ. جە یاساو تورکیایچەنە ئامان، مافێوە سرووشتی و یاسایی و ڕەوان کە ڕابەرایەتیما چەمش بە بنەیانەی و پارێزنەراش گنۆ. ئینە جە یاسای میاننەتەوەییچەنە نویسیانۆ. تورکیا ئی پەیمان و یاسا مېیاننەتەوەیێشە ئیمزاکەردێنۍ. ئیساتۍ مافی سرووشتی و یاسایی و ڕەواو ڕابەرایەتیما مارانە و مکەراش بە مژارو سەودا و مامەڵەی، "ئەگەر شمە ئی چېوە و ئا چېویە بکەردۍ، ڕا مڎەیمۍ چەمش بە براکەیش گنۆ". چینەی نامەردانەتەر نمەوینیوە.

 ئینە مافوو ڕابەرایەتیمانە، مافۍ یاسایی و مرۆڤانە و سرووشتی و ڕەوان، نمەکریۆ بۊنە بە مژارو سەوداو مامەڵەی. واتە سنوورەکاو ۋێشا نمەشناسا. کەواتە با ئینەی ڕۊشن بکەرمېوە. ئیساتۍ بێگومان ئینە گرنگا. گەرەکما ئینەی بە تایبە پەی ڕای گرڎیی تورکیای ڕۊشن بکەرووە. ئیساتۍ جە تورکیانە چڼین ڕۆشنۋیرۍ و سیاسەتمەدارۍ و نوویسەرۍ هەنۍ کە بانگەشەو پارېزنای سەروەری یاسای مکەرا، خەبات پەی یاسای مکەرا، ۋێشا بە کەمالیست، چەپ یان سۆسیالیستی وەسف مکەرا، ۋەرگیری جە بەهاکاو کۆماری مکەرا و ۋێشا پېسە ڕۆشنۋیری وەسف مکەرا. یاسا و دادپەروەری و دیموکراسی جەلایەنو گلېرگەو تورکیایۆ پېسە مافێوە سەرەتایی مرۆڤی وەسف مکریۆ. کەواتە چی بارۆ چېش ماچا؟ ئیساتۍ جە ئیمراڵینە یاساکاو تورکیای و یاسا مېیاننەتەوەییەکۍ پاشێلۍ کریێنۍ. ٢٦ ساڵېن جە ئیمراڵینە سیستەموو گۆشەگیری و ئەشکەنجەدای هەن. جە ماوەو ٤ ساڵی ۋییەردەینە سیستەمێوە گۆشەگیری ڕەها بیەن. ئیساتۍ ئی هەرمانۍ جە گرڎوو تورکیاینە وەڵابیەنۆ. ئیساتۍ جە گرڎوو زیڼانەکانە گۆشەگیری و ئەشکەنجە هەن. واتە سزاکێشا تەمام کەردەن، ئازاڎۍ نمەکریا. مرۆڤۍ نەوەشۍ هەنۍ، بەمەڵامەتوو نەوەشی قورسیۆ جە زیڼانەکانە گیان جە دەس مڎا. مرۆڤی تەمەن ٧٠ و ٨٠ و ٨٥ ساڵ جە زیڼانەکانە مازاوە. مەلۊتکە گولانەکۍ جە زیڼانەنە گۆرۍ مبا. ئا نادادییەی جە ئیمراڵینە وەڵۍ وزیان، ئیساتۍ جە گرڎوو تورکیاینە وەڵابیەنۆ. ئینە بەتنی سەرو سیاستمەداراو کوردی و شۆڕشگێڵنارە پیاڎە مکریۆ. ئیساتۍ ئا نوویسەر و ڕۆشنۋیرۍ ۋێشا بە چەپ و دیموکرات و پارێزنەرۍ یاسای و دادپەروەری مشناسانە، جەبارەو ئینەیۆ چێش ماچا؟ متاوا چېش بواچا؟ ئەگەر هیچ نەواچا، ئا کاتە چ پەیوەندیێوەشا بە ڕۆشنۋیریی و نوویسەرییوە هەن؟ هیچ عیلاقێوەشا پۊشۆنیا. ئیساتۍ ئانۍ ۋەرا ۋەر پی نادادیەو ئیمراڵی، ئی سەودا قیزەونا، ئی سیاسەتە قیزەونەو سەرو ڕابەرایەتیما، دەنگوو ۋێشا هۊرمەبڕا، مرۆڤ نمەتاوۆ پنەشا بواچۆ ڕۆشنۋیر. نمەتاوۆ پنەشا بواچۆ سیاسەتمەدارۍ گەلی یان ئۆپۆزیسیۆن. نمەبۆ پنەشا بوچیۆ پارێزنەرۍ دیموکراسی و دادپەروەری و مرۆڤایەتی. ئیمراڵی بڕوانامە و پیمەرا. جە نزیکایەتیشا ۋەرا ۋەر پی سیاسەت و نادادی و نایاساییەی سەرو ڕابەرایەتیما پیاڎە مکریۆ، بەرگنۆ مرۆڤ چڼە ڕۆشنۋیر و چەپا. واتە ئینە پیمەرەکەن.

پیمەرو پارېزنای یاسا و دادپەروری و دیموکراسی ئینا ئیمراڵیی. پیمەر، نزیکایەتییا دژوو سیستەموو گۆشەگیری و ئەشکەنجەو سەرو ڕابەر ئاپۆی. هەڵبەتە ئینە بەرش موزۆ کە هەڵمەتەو ئازاڎیی چڼە گرنگە و پەنەوازەنە. ئینۍ گرڎ جە حەقەتینەنە بەرئەنجاموو ئا هەڵمەتێنە. ڕژێموو فاشیستی ۋەرا ۋەر پی ئەرەکۊشایە جە ناڕەحەتینە مژیۋۆ. ئنڼە تەنگەتاو بیەن و هامسەنگیش جە دەسدان. واتە نمەزانۆ چېش بکەرۆ. بەتایبەت پارێزنەرا خەباتێوە گرنگ مکەرا و ئەرەکۊشا. ئیساتۍ ئاژەو ڕابەرایەتی و سیستەموو ئەشکەنجەی و گۆشەگیری ئیمراڵی، بیەن بە ڕۆژەڤو نەتەوە یۆگێرتەکا. بیەن بە ڕۆژەڤوو کۆمیتەو وەزیرا کۆنسەو ئەوروپای. دادگاو باڵاو مافەکاو مرۆڤوو ئەوروپایچ مانگەو ئەیلولی گلێرمبۆوە و ئی ئاژەیە هۊرمسەنگنۆ. دادگاو باڵاو مافەکاو مرۆڤوو ئەوروپای ساڵانێوەن واتەنش ئاژەو ئیمراڵی ئەشکەنجەن و پاشێلکەردەی مافەکا مرۆڤین. حەرچڼە ئینەی مزانۆ، ساڵانێوەن ئەرەمەرزیاو دادگاو باڵاو مافەکا مرۆڤوو ئەوروپای و کۆمیتەو ڕاگێرتەی جە ئەشکەنجەی (سی پی تی) و کۆنسەو ئەوروپای تەنیا تەماشە مکەرا. تەنیا تەماشەکەردەی وەسۍ نییا، بەڵکم هامکاری [سیستەموو ئیمراڵی] مکەرا. ئیساتۍ ئی ئەرەکۊشایەی مکریۊ، بیەن بەمەڵامەتوو ئانەی ئی ئەرەمەرزیا ئی ئاژەیە بکەرۆ بە ڕۆژەڤ. نمەبۆ مرۆڤ چەمەڕاو ئینەی بۆ. ئی خەبات و ئەرەکۊشایە فرە گرنگا. پەنەوازا مرۆڤ تا دمایی ئی ئەرەکۊشایە بەردەوام بکەرۆ. چونکی جە کەسایەتی ڕابەر ئاپۆینە، بە ڕاسی بەها مرۆڤایەتییەکۍ مکوشییا. ئینە هرووژمېوەن پەی سەرو بەهاکاو مرۆڤایەتی. هرووژما پەی سەرو ئازاڎیی و دیموکراسی و دادپەروەری و یاسای و گرڎوو بەها مرۆڤایەتییەکا. بە هیچ جۊرۍنمەبۆ دەستبەردارۍ ئەرەکۊشای بیمۍ. تا دمایی ئەرەکۊشمۍ، واتە بێگومان ئەنجامێوە بەدەس مارمۍ.

حەرپاسە ئەرەکۊشاو گلېرگەی هەستیاریێوە ۋەرچەمش وەشکەرد، خاوەنداریەتیش وەشکەرد. پەنەوازا مرۆڤ سەرەمڕە چینەی بەردەوام بۆ. ئێمە هەردەم ماچمۍ ئاژەو ڕابەر ئاپۆی و پەرسوو کوردی ئامێتۍ یۊترینینۍ، واتە مرۆڤ نمەتاوۆ جە یۊترینیشا جیا بکەرۆوە. ڕابەر ئاپۆ، ڕابەرو گەلوو کوردین. موخاتەبو چارەسەری دیموکراتیکی پەرسوو کوردین. پی جۊرە، نزیکایەتی ۋەرا ۋەر بە ڕابەر ئاپۆی، نزیکایەتیین ۋەرا ۋەر بە گەلوو کوردی. نزیکایەتیین ۋەرا ۋەر بە هەڵوێسوو گەلوو کوردی. هەر جۆرە وەڵێکۊتەیۍ ئەرێنی چی ڕوانگۆ، وەڵێکۊتەین پەی چارەسەری پەرسوو کوردی. چارەنوویسوو چارەسەری پەرسوو کوردی و چارەنوویسوو ڕابەر ئاپۆی، پېوەرە لکەدریێنۍ. پۊکەی مشۆم جە گرڎ شۊنێنە ئەرەکۊشای بکەرمۍ. ئەرەکۊشای پەی ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۆی، پەنەوازا جە گرڎ شۊنێوەنە بۆ بە چەقوو ئەرەکۊشای. جە ۋەرا ۋەرو ئی سیاسەتا قڕکەردەینە کە ئیمراڵی بیەن بە ناوەنڼەکەشا، پەنەوازا جە گرڎ شۊنێنە ئەرەکۊشایۍ هێقم بکەرمۍ. ئەگەر بەشێوێوە قەوەت و بێ‌ پڕچیای درێژە پینەی بڎەیمۍ، بێگومان میاومۍ بە ئەنجامێوە".