هامسەرۆکۊو کۆنسەو ڕاوەبەری کەجەکەی بەسێ هۆزاتە جە بەرنامێوە مەدیا خەبەر تیڤیینە هۊرسەنگنایش پەی ڕۊژەڤو دماو دیدارەکا ئیمراڵی کەرڎ.

هۊرسەنگنایەکۍ هامسەرۆکۊو کۆنسەو ڕاوەبەری کەجەکەی بەسێ هۆزاتۍ پی جۊرەنە:

"جە دماو دووەم دیدارو ئیمراڵیۆ شاندەکە پەی هامبەشیکەردەی و یاونای پەیام و سەرنجەکا ڕابەر ئاپۆی هەرمانەی گرنگەشا کەردە. چی ڕەهەندۆ دلۍ گلېرگەو تورکیای، دلۍ کوردانە، جە گرڎو هێزە دیموکراتیکەکا، حەتا دلۍ گرڎو گەلا و بەشەکا دیموکراتیکیینە ژیۋگەیۍ ئەرێنی وەش بی. پەی ئانەی پرۆسێوە ئاشتیانە بە شکۆ و ماناڎار بۍ ئاراوە، چارەسەرکەردەی پرسو کوردی و دماییئاردەی بە جەنگی و قڕکاری بەڕاسی ئاژێوە ئەرێنی ئاما ئاراوە.

بەڵام جە لایەنو دەسەڵاتدارییوە ئا نزیکایەتییە نیشانە نەدریا کە ئی ژیۋگەیە بەهێزتەر بکەرۆ، وە بەڕاسی پاڵپەشتی چی پەیاماو ڕابەر ئاپۆی و ئی هەست و ڕامانە وةسحاڵیا دلۍ گەلوو کوردی، ڕای گرڎی دیموکراتیکی و گەلینە بە‌‌هێزتەر بکەرۆ.

هەڵای هەنگامێوە ڕۊشنە نییەنەئانەی کە پەنەوازا بکریۆ بێگومان لادای و هۊرگێرتەی گۆشەگییرییا. مشۊم هەلومەرجو ژیۋای ئازاد، سڵامەتی، تەندروسی و هەرمانکەردەی پەی ڕابەر ئاپۆی بڕەخسیۆ...

جە ئاژەو گۆشەگیریینە ڕابەر ئاپۆ نمەتاوۆ هیچ بکەرۆ

تا ئی هەلومەرجۍ نەڕەخسیا، هیچ ئیمکانێوە نییا ڕابەر ئاپۆ بە دەورو ۋێش هۊرزۆ، بە ئازادانە هەرمانە بکەرۊ، داوا جە گلېرگەی بکەرۊ، پەیام و بانگەوازی جە کوردا بکەرۆ. چی مەگەر فاڕیای سەرو ئاژەو ڕابەر ئاپۆیرە ئامان، مەگەر گۆشەگیری لابریان تا ڕابەر ئاپۆ بە ئیسراحەت داوا جە ڕای گرڎیی و کوردا بکەرۆ، باس جە سەرنجەکا ۋێش بکەرۆ؟ پارێزنەر، بنەیانە، سیاسەتەمەدار، چڼین کەسۍ هەنۍ کە گەرەکشانە چەمپنەکۊتەی چنی ڕابەر ئاپۊی بکەرا. چی مەگەر متاوۆ چنی ئینیشا گرڎ پەیوەندی بنیۆرە، سەرنجو ۋێش بیاونۆ، هۊرسەنگنای بکەرۆ، ئاخۆ هەلومەرجەکۍ ڕەخسیێنۍ؟ بێگومان نەخێر.

چی مەگەر جە بارودۆخو گۆشەگییرینە ڕابەر ئاپۆ متاوۆنەحهیچ داوێوە بکەرۆ؟ چی مەگەر داوێوە چێرو بارودۆخیو گۆشەگیریینە کریۆنە ڕەوایەتیش هەن؟ بەڕاسی جە بارودۆخو گۆشەگیرینە داوا و پەیامێوە کە کەرۆنەش مەگەر حوکمێوەش هەن؟ جە بارودۆخی گۆشەگیریینە چنین چەمەڕاو بانگەوازیی جە ڕابەر ئاپۆ مکریۆنە، چنین چەمەڕاو بانگەوازیش چنە کریۆنە، چنین داواش چنە کریۆنە و چەمەڕای ئانەش ونە کریۆنە کە بە شێوێوە کریاوە بانگەوازش چنی کریۆنە؟ جە بارودۆخو گۆشەگیریینە هیچ ئیمکانێوە ئینەش نییا.

جە دنیانە نموونەی چینە نییا. ماندێلا دەور جە کام پرۆسەنە بێ؟ پرۆسەو چارەسەری و پرۆسەو ئاشتی جە پانیشتوو ئەفریقای چنین پەرەش سانا؟ ئینەیچ بە فاڕای بارودۆخو ماندێلای ئەنجامدریا. ماندێلا ئا مەرجەشە پنە دریا کە بە ئازادی بژیوۆ و هەرمانە بکەرۆ. چنی گرڏی پەیوەندی نیێرێ، گلێرێ بێنێوە و قسێ کەرێنێ و لواشۆنیرەو وێشا هامبەش کەرێنێ. گرڏو ئینیشا دماو هورگێرتەو مەرجەکا گۆشەگیری ڕووەشادا. جە گرڏ یاگێ دنیای با جۆرەنە. گردو نموونەکا بی بۆرەنێ. ئیسەیچ گۆشەگیرییێ فرە تن سەرو ڕابەر ئاپۆیرە سەپیۆنە، گۆشەگیریێ ڕەها، سیستەمو ئەشکەنجە و گۆشەگیری بە شێوێوە سیستماتیک پەی ماوەو ٢٥-٢٦ ساڵا بەردەواما، بەبێ ئانەی هیچ فاڕییایێ جە بارودۆخو ڕابەر ئاپۆی ڕووەدۆنە، گۆشەگیریێوە فرە سەخت ملۆڕاوە، هەلومەرجو ژیواو ئازاد و هەرمانکەردەی مەڕەخسنریۆ.

چەمەڕاو پەیام و داوێنمێ جە ڕابەر ئاپۆ، ئی چەمەڕایە کەموکوڕ و نا تەندرووسا. پەی ئانەی ڕابەر ئاپۆ بە شێوێوە ئازاد هەرمانە بکەرۆ، پەیام دۆنە بە گرڏ کەسێ، بێگومان بە تەڤگەرەیشماوە، مشۆم گۆشەگیری لا بریۆنە. پەنەوازا دەمودەس گۆشەگیری لا بریۆنە. پەنەوازییەکا ژیوای ئازادی، سەلامەتی، تەندروستی و هەرمانێ بڕەخسێنریۆ.

گۆشەگیری تاوانەو دژە مرۆڤایەتیین و پاشێلکەردەی یاساین

نەک تەنها هەموار و فاڕاییی یاسایی کریۆنە، بەڵکوم مشۆم ڕەسمی بۆنە. پۆکەی مشۆم یاسێوە جە پەڕلەمانەنە بەرەبشۆنە. مشۆم بە ڕەسمی گۆشەگیری هورگیریۆنە. مشۆم بە یاسا ئینە پەسەن کریۆنە.ماوەو ٢٥ ساڵان سەرشەرە ویەردەن. بە پاو دادگای و گرڏو پەیمانە مییاننەتەوەییەکا مشۆم ڕابەر ئاپۆ ئیسفادە جە 'مافو هیوا'ی هورگێرۆنە. مشۆم گۆشەگیری لا بریۆنە و ڕابەر ئاپۆ بە ئازادانە وەردریۆنە. مشۆم بە ئازادانە هەرمانەکاش کەرۆنە. مشۆم جە ڕووەو جەسەییۆ ئازاد بۆنە. یاسا مییاننەتەوەییەکا ئینەیە ماچانە. کۆمیتەو وەزیرانی کۆنسەو ئەورووپای چی چوارچێوەنە قەرارێ فرێش بەر کەردێ. پەی فاڕیاو یاسێ ماوەو ساڵێوە دەرفەتش دان بە تورکیای. بێگومان ئینە بەربنەمێوە ئەوەکۆشای هەڵمەتەو ئازادی جەهانییا.

چی قۆناغەنە ئی چێوێ نەکریێنێ، گرڏ چێوێ جە ڕابەر ئاپۆی داوا مکەرا. ئینە یاگێ قەبوڵکەردەی نییا. مەبۆە مافە بنەڕەتییە یاساییەکێ ڕابەر ئاپۆی با بە بابەتی سەودایکەردەی. وەڵێ ئانەی داواو چێوێ جە ڕابەر ئاپۆی کەردێ مشۆم جە پەڕلەمانەنە یاسا بەربشۆنە.

گۆشەگیری تاوانەنە دژو مرۆڤایەتی. پاشێلکەردەو یاساین. تورکیا بە سیستەمو گۆشەگیری گرڏو ئا قەولە مییاننەتەوەییاشە پاشێلکەردەنێنێ کە ئیمزاش سەر کەردێنێ.

مافە ئەساسییەکا یاساییەکێ ڕابەر ئاپۆی مکەرا بابەتو سەودای و مزایەدەو سیاسی. دەربارەو ئینەی مشۆم دەمودەس پەڕلەمان نیشۆرە و یاسێوە بەرەبشنۆ. مشۆم یاسا مافدارییەکا بەرێ بشانە. مشۆم هەلومەرجو ژیواو ئازادی و هەرمانەکەردەی بڕەخسێنریۆ. ئەر چێوەکێ پی جۆرە بانە دەسوەڵێوستەکەو ڕابەر ئاپۆی ئەنجام گیربۆنە. ئینە گرنگا.

بەڕاسی چی ڕوۆ مشۆم ئەوەکۆشایی بەهێز بلۆڕاوە. ڕۆشن دەسەڵاتداری ئیسەی و تایبەتو ئاکەپەی ئینا هەڵودای قورسەنە پەی بەتاڵکەردەیۆ، وە پەی ئیسغلال کەردەو ئی دەسوەڵوستەیەە ڕابەر ئاپۆی. ئا نمونەی جە ئیسەنە دلێ کوردا و لایەنە دیموکراتیکەکا تورکیاینە مشتومڕیش سەر کریۆنە ئینەن. گومانێوە فرە جە سیاسەتو ئیسەی دەسەڵاتداری ئیسەی هەن. ماچانە گوایە ئاکەپە بە کەردەیۆ بەرەو وەردەمو چەمپنەکەوتەی، دۆخێوە چانە وەشکەرۆنە و ئینا شۆنەو بڕێ حساباتێوە. یۆ، هەروێش هەڵمەتەو ئازادی جەهانی، مڏرامانو گەریلای و گەلی هەر بەڕاسی تەنگش بی دەسەڵاتدارییە هورچنییەن. چبەرو دلێنە تەنگاتاوێ بیێنێ و ئینا وڕاینە.  لێوەتەریچۆ پێشئامایە هەرێمییەکۍ ئامێنۍ سەرش. کە تەرسی و نیگەرانییش پەی دەسەڵاتو ئیسەی و دۆڵەتو تورکی وەشکەردەن. تەرسەو جە دەسدای دەسەڵاتیش فرە زیاڏش کەردەن. بە بە مەڵامەتوو ئینیشا گرڎی، وەشبیەی چالاکی دۊڵەمەڼ و چالاکییەکا گەریلای کاریگەریشا سەرو ئی پرۆسەیە وەش کەردەن و هۊرشێونایۆ دەسەڵاتی زیاتەر مکەرۆ و تەنگەتاوتەرش مکەرۆ. پەی ئانەی ڕا جە چالاکییەک گېرۊنە کۊتەن هەوڵدایۍ چامنۆ ؟ بەرخۆدانی کۆمەڵایەتی، هەڵمەتۊو ئازادی جەهانی تەنگو چەڵەمېوە فرە جدیش وەش کەرڎەن. پەی لاوازکەردەی ئا چالاکییا کۊتەن دلۍ نزیکایەتیێوە پی جۊرەیە؟

هەرپۊکەی میدیاو دەسەڵاتی جەنگێوە تایبەتی دەروونی سەخت ڕاوەبەر مکەرۆ، هەوڵ مڎۆ گرڎ کەسێ هۊرخەڵەتنۆ؛ پەکەکە دمایش ئامان، مشۊم تەسلیم بۆ، یان کوشیانە، یان ئەسپەردۍ مکریا... بە پڕوپاگەندەی چی جۆرە هەوڵمڎا ئاژەکەی وزا خزمەتو ۋێشاوە، پەکەکە دمایش ئامان، کورد شکسش واردەن و پی جۊرە شکسو ۋێشا مشاراوە و هەمدیسان ۋێشا بەهێز بکەراوە؟ موجامەلەی پی جۊرە مکەرا؟

دەسەڵاتو ئاکەپە-مەهەپەی خەریکۍ گەمێوە دووە سەرەینۍ

جە لێوە هەوڵمڎۆ پشێوی وزۆنە بەینو ئۆپزسیۊنی و کوردی پېسە ئانەی کە کورد چنی ئاکەپەی هەمڕابۆ؟ گەرەکشا کوردی و هێزە دیموکراتیکەکا بە تەمامی جە یۊی بڕۊرە و گرڎو ئۆپۆزسیۆنەکا تەری بکەرۆ بە دژمنۍ یۆترینی، بە مەرامو ئانەی دژ بەکوردا توڕەشا بکەرا و ئۆپۆزسیۆنی بەش بەش بکەرا. جە لێوەتەرۆ درێژە بە هرووژمە قڕکارییەکا مڎۆ. گەمێوە دووە لایەنەی پی جۆرە گێڵنۆ.

هەرپۊکەی ئی دەسەڵاتدارییە یاگۍ متمانەی نییا، سەرۋنەشێویای مارۊنە ئاراوە، پی هەنگامۍ و نزیکبیەیۊکاش بێ باوەڕیی مارۊنە ئاراوە. گرڎو میدیاکێش جەنگی دەروونی بە سەختیی ڕاوەبەر مکەرا.

بێگومان ئی باسۍ مەعنێوەشا هەنە. نمەبۆ بە کەمی تەماشە بکریا. چونکی چی ئاژەو ئیساتێنە دەسەڵاتو ئاکەپەی سەرو بنەماو جەنگین. جەنگێوە فرە جدیی. کاتێ مرۆڤ تەماشەو واقیعو سیاسەتەکا ئیساتێش مکەرۆ، ئی حکومەتە گەرەکش نیا دمایی بە جەنگی بارۆنە. بەڕاسی گەرەکش نیا پرسو کوردی بە ڕاو دیموکراتیکی چارەسەر بکریۆ. چونکی ئەر پرسو کوردی چارەسەر بکریۆ جەنگ دمایش مۍ. هەر پۊکەی هەمیشە جەخت سەرو جەنگی مکەرۆوە. دژمنایەتی کوردا مکەرۆ. هرووژمەکاش ڕووانە قورستەر مکەرۆ. گرڎ ڕوۍ مرۆڤەکا باڵبەسۍ مکەرۆ. درێژەدای بە هرووژمو قڕکەردەی و لەشکرکێشی جە ۋەرنیشتوو  کوردەسانی.، پانیشتوو کوردەسانی بەردەوامێنۍ. هەمیشە جەنگی تایبەت و دەروونی سەختەر مکەرۊوە و ڕاوەبەرش مکەرۆ.

ۋێش جە کوردینە سنوردار نەکەردەن و  ئیسە هرووژم مکەرۆ سەرو گرڎو هێزە دیموکراتیکەکا تورکیای. هرووژم مکەرۆ سەرو لیبراڵەکا. هرووژم مکەرۆ سەرو ئۆپۆزسیۆنو سیستەمو دلېینەی. دەس سەرو شاراوەنییەکارە گێرۊنە. ئیتر تەنیا کوردەسانەنە نەمەنەنۆ ئیساتۍ دەسش کەردەن بە دەسسەرەرەگېرتەی شارەوانییەکا جەهەپەی. چېرو نامۍ گەندەڵینە دەس سەرو شارەوانییەکارە گێرۊنە. ئەر دەسشا سەرەرە نەگێرۆ، ئانە بێ حورمەتی پا کەسایچە مکەرۆ کە جە لایەنو گەلیوە هۊرچنیێنۍ. پۊکەی ئی دەسەڵاتە یاگۍ باوەڕی نییا.

بەڕاسی کۊششەکۍ ڕابەر ئاپۆی جە ئیساتێنە هەنۍ. ئاشکران کە جە بەشەکا تەرو دۆڵەتینە نزیکایەتیێوە  هامشێوە هەن. هامکات چنی دژایەتیکەردەی دەسەڵاتی، ویستو چارەسەری دیموکراتیکانەو پرسو کوردی هەن. ڕابەرایەتی درک پینەی مکەرۆ و موینۆ. گەرەکشا پەشتیوانی و هێزش پنە بڎۆ. بە گرڎو هەرەکەتو ۋێشۆ هەرمانە مکەرۆ. جە حەقەتینەنە نمەبۆ ڕابەرایەتی بە تەنیا بکریۆ و پاڵپەشتی پرۆسەکەیش پەنەوازا. هەرپاسە ئا لایەنە هامڕوانگەییەو مېیاندەوڵەتیە نمەبۆ تەنیا بکریۆ.

پەی ئانەی ئاکەپە پڕۊسەکەی بە هەمان ئاقارو ٢٠١٣-٢٠١٥ یرە نەبەرۆ شکس بارۆ ، پەنەوازا پاڵپەشتیێوە بەهێزو پرۆسەکەی بکەرا. پۊکەی گرڎو گرووپە کۆمەڵایەتییەکۍ، ڕێکوزیا جەماوەرییە دیموکراتییەکا، ئەرەمەرزیا کۆمەڵایەتییەکۍ، عەلەوییەکۍ، ژەنا، جوانا، گرڎو هێزە دیموکراتییەکا، گرڎو توێژە دیموکراسیەکا، گرڎو باوەڕیەکا، گرڎو ئا کەسا وەرگری جە دیموکراسی و ئاشتی و دادپەروەری و ئازادی مکەرا، مشۆ بە هێزۆ ئەوەکۊشای بکەرا و خاوەنداری جە پرۆسەکەی بکەرا. مشۆم هەرمانە بکریۆ و جە گرڎ شۆنێوەنە بە سەفەربەرییوە خاوەنداری جە پرۆسەکەی بکریۆ.

پۊکەی ئی پرۆسە فرە گرنگا. چی پرۆسەنە گرڎو نەیارا، گرڎو لایەنگرا ئاشتی، دیموکراسی، دادپەروەری، یەکسانی، گرڎو بەشە دژبەرەکا، ئۆپۆزسیۆن هێزەکاشا یۆ وزا و پېوەرە کۊشش پەی چارەسەری دیموکراسی بکەرا. پەنەوازا پەشتگیری جە کۊششەکا ڕابەر ئاپۆی بکریۆ. پەنەوازا گرڎ بەشداری ئی پرۆسەیە بکەرا پەی سەرکۊتەی و دەرەنجامەکاش. ئینە فرە گرنگا.

تا ئیسە بڕێ پەیامێ بی ئاراستە دریێنێ. پەیامی ئەرێنی هەن کە جە دانوستانەکا پارتە سیاسەکاوە ئاما ئاراوە. بەڵام مەبۆنە بی قسێ و پەیاما ڕازیێ بیمێ و چێوەکە چانە دمایش پنە بێ. دەسەڵات سەرەوەشێونێوە فرە جددی وەش مکەرۆ. وینمێنە ئینە کاریگەریش سەرو لایەنەکا ئۆپۆزسیۆنی هەن. گرژیێ فرە جددی هەن. بڕێ جارێ ئەرێنیێنێ، بڕێ جارێ نەرێنی، بڕێ جارێ چنی دۆخێوەن کە ئینا وەڵێشۆ و گوزارشتش چنەکەرۆنە. چی قۆناغەنە ئانێ پەرە بە پرۆسەکەی مڏرانە، وەرفراوانشا کەرد و پاسەشا کەرد ئەنجام گیریۆ. میدیاو دەسەڵاتداری و بڕێ میدیێ ئۆپۆزسیۆنیش بەرکەوتێ کە ئیستغلال مکەرا. مسۆم گرڏو ئانیشا ویەرانە.

ئەر دادپەروەری، دیموکراتییێ یاسایەنە جە تورکیانە بێ ئاراوە و ڕاو ئانەیش دا چارەسەرکەردەو پرسو کوردی ویەرۆنە. بە دیموکراتیزەکەردەو تورکیای مێ ئاراوە. گرڏو پرسەکا تورکیای بناغەکەش پرسو کوردین. مەڵامەتو ئانەی ئنە فاشیست، زۆرداری و ستەم جە توکیانە هەن گرڏ دژەدیموکراتیکو چارەسەرکەردەی پرسو کوردین. سیاسەتەکا قڕکەردەی و جەنگین.

مشۆم ئیتر گلێرگەو تورکیای چینەیە یاوۆنە. پەنەوازا ئۆپۆزسیۆنیش خاس چانەیە یاوۆنە. مشۆم پێوەرە ئی گەما دەسەڵاتداری پوچەڵێ بکەراوە. ئینەیچ بە ئەوەکۆشای هامبەش و یۆگێرتانە مێ بەرهەم.

پەیام و نامەما جە ڕابەر ئاپۆیۆ پنە نەیاوان
تا ئیسە، جە ڕابەرایەتیۆ هیچ چێوێما پەی نامان، یانی نە نامە، نە پەیامێوە ڕاستوخۆما پەی نامان. بەڵام چەمەڕاو ئانەینمێ پێما بێ. کاتێ ئاما هورش سەنگنمێنە، بەپاو ئانەی جوڵیێیمێ، تاوۆنە هەر ئانەیە واچونە. بەڵام پێسەو واتم تا ئیسە هیچ نامان. بڕواما چانێنە پێما بێ و چەمەڕاو ئانەینمێ.
ئەوەکۆشای چەکداری بە مەڵامەتو پرسەکا ئیسەو کوردان
وەرو ئانەی پرسو کوردی ئینا ئارانە پۆکەی چەک و چەکداری هەن. ئەر ئا سیاسەتە سەرو کوردی ملۆڕاوە،و سیاسەتەکا قڕکاری و تاونایۆ کوردی نەبیێ، ئاکاتە پەرە بە ئەوەکۆشای چەکداری نەدریێ، بە مانێوە تەر پەکەکەش درووس نەبێ. مەڵامەتو درووس بییەو پەکەکەی، دەسپنەکەردەو ئەوەکۆشای چەکدارین جە ساڵەو ١٩٨٤، ئی ئەوەکۆشا گۆرە بەردەواما و بە شێوەو یەکلاکەرەوەی گەشە مکەرۆنە سەرەڕاو قوربانی گۆرە، بەمەڵامەتو سیاسەتەکا پشگۆش وستەی و دلێنەبەردەو گەلو کوردی. واتە چونکە پرسو کوردی سەرو بنەماو دیموکراسی چارەسەر مەکریۆ. ئینەیش مەڵامەتو سەرەکی ئەوەکۆشای چەکداریین. ئەر تا ئارۆیچ بەردەوام بۆنە، ئانە وەرو ئانەین کە هەڵای ئی مەڵامەتێ ئینێ ئارانە و دامیشا پنەنامان.
و ئیسە پرسو  کوردی سەرو بنەماو دیموکراسی چارەسەر نەکریان و تورکیا هەڵای دیموکراسی نییا. بەبێ چارەسەرکەردەو پرسو  کوردی، چنین گەلوو کوردی بێ پارێزنای مەنۆوە؟ جەنگو قڕکەردەی دژو گەلوو کوردی ملۆڕاوە، جەنگو دلێنەبەردەی هەن. تا ئا سیاسەتا قڕکەردەی  نایاوا دمای، گەلوو کوردی چنین پێسەو قوربانی ملکەچو ئی بازنەو قڕکەردەیە بۆنە و وێش بێ پارێزنای جیامازۆنە. ئایا ئنە قەرەبووکەردەیۆ و دەستکەوت و بەهاکا ئازادی بەبێ مەڵامەت دریێ یان بەدەس ئامێ؟ بێگومان نەخێر، پۆکەی تا جەنگو قڕکەردەی بەردەوام بۆنە، سیاسەتو فەرامۆشکەردەی و دلێنەبەردەی بەردەوام بۆنە، تا پرسو  کوردی سەرو بنەمێوە دیموکراسی چارەسەر نەکریۆنە، ئەوەکۆشای و مڏرامنو چەکداری بەردەوام بۆنە. 
با ئینەیە ڕۆشن کەرمێوە. پرسو کوردی سەرو بنەماو دیموکراسی چارەسەر بۆنە. چی بابەتەنە ئەر دۆڵەت نیازپاکی وێش نیشانە دۆنە، ئیرادەو وێش نیشانە دۆنە، چنی ڕابەر ئاپۆی نیشۆرە و بەپاو بنەماو دیموکراسی کێشەکا چارەسەر بکەرا، ئاکاتە بێگومان پرسو چەکیی باس کریۆنە.
هورگێرتەو چەکی بە مەڵامەتو ئی پرسەینە. هەر پۆکەی بە ڕۆشنی متاومێنە واچمێ ئا قسا کە جە ئیسەنە جە میدیاو دەسەڵاتیۆ کریا گرڏ جەنگی دەروونی تایبەتنێنێ. کاریگەرییەکێ ئەوەکۆشای پەی ئازادی، بەتایبەت کاریگەرییەکێ هەڵمەتەو جەهانی پەی ئازادی، ئاستو ئەوەکۆشای کە سەرش هوردا و تەنگەتاوبییەو دۆڵەتو و دەسەڵاتی، تەرسە و هەڕەشەکا پەیوەس بە پێشئامایەکا ناوچەکەی، دۆخێوە جددیش وەشکەرد . جە دماینە پەناشا پەی هەوڵێوە چا جۆرەیە بەرد. بەڵام ئیسە هەوڵ مرڏانە هێز جە پرۆسەکەی هورگێرا. بە واتێوە تەر ئی حکومەتە پەناش پەی بەربڕییەکا پێسەو؛ "پەکەکە تەمام بی و چەک منیۆرە و ئۆجالان داوا مکەرۆنە". بە مانێوەتەر دەسەڵاتداری ئیسە و میدیاکاش پی قسە ناڕاسا هەڵوێسێوە پراگماتیک و بەرژەوەندوازانە نیشانە مڏرانە

گرڏو دەرفەتەکا تورکیای پەی جەنگی بەکارئامێنی
هیچ چێرخانێ و ڕاسیێ بییەیش نیا. جە ئیسەنە ڕابەر ئاپۆ جە ئیمراڵیینە پەی چارەسەر و پرسو کوردی و دیموکراتیزەکەردەو تورکیای هەرمانە مکەرۆ و. شەو و ڕۆ ئینا هەرەمانکەردەینە. ئەر ئی پرۆسە گەشە بکەرۆنە، پرسەکا کوردی چارەسەرێ کریانە، ئاکاتە هەڵبەتە گفتوگۆ سەرو بابەتو چەکی کریۆنە. هیچ ڕاستیێ جە قسەکا وەرپرسا دۆڵەتو و میدایاو دەسەڵاتداری نیا چانەی واچانە "دمایشا ئاما، دمایشا پنەئامان و تەنگاوێ بیێنێ". بەڕاسی گرڏو ئی قسا پەی شاردەیۆ لاوازی و شکستەکاشانە. پەی شاردەیۆ حەقیقەتو شکسواردەە وێشا جە ئاستو گەلوو گلێرگەی ئینیشا باسکەرا.
جە ئیسەنە دەسەڵاتداری ئاکەپەی ئینا لاوازتەرین قۆناغو وێشەنە. ئینا قۆناغو هورشانایۆینە، هەر بە ڕاسی ئینا قەراخو وڕاینە. جە تورکیانە سیاسەتەکێش شکستشا ئاردەن، یاسا پاشێل مکریۆنە و دادپەرەری نییا ئارانە . گلێرگە ئینا شكستێوە ئەخلاقی جددینە؛ ئێرەکەو بۆلوی نمونێوە زینەو ئی چێوانە.جە  هۆتێلێنە  ئێر کەوتۆو و ٧٨ کەسێ گیانشا جەدەسدا کەچی زەنگو ئاگادارکەردەیۆش چنە نەبێ. ئینە ڕاستەخۆ قڕکەردەین. دۆخێوە قورسا. هامکات قڕکەردەیۆ زاڕۆڵاش چنەکەوتۆ. ئی ڕووداوە فرە بەڕۆشنی دۆخو دەسەڵاتداری بەروسۆنە.
پی بۆنۆ سەرسەڵامەتی وێما پەی بنەیانەو قوربانیا و هیواو خاسبییەیۆ پەی زامڏارا وازمێنە. بەڕاسی دۆخێوە کارەسەتبارو نیگەران کەرا. خەریکا ساڵڕۆو بومەلەرەزەکەو ٦و شووبات نزیک بۆوە؛ بە سەدان هەزار هاموڵاتییێ ژیوایشا جەدەسدا. شارەکە سەروچێر بی. بە ملیۆنان هاموڵاتیێ تا ئیسە ئینێ دۆخێوە ژیوای فرەخراپینە. تواناو ژیوایێ ئاسایشا نییا. ئی دەسەڵاتە مەڵامەتو ئی دۆخەینە.
گرڏو داهات و سەرچەمەکا تورکیای پەی جەنگی خەرج مکەرا. دەرنجامو جەنگی ٤٠ ساڵەی ئیناوەرچەمەنە. دەرنجامو جەنگو قڕکەردەی کوردا ئینا ئارانە. ٤ ترلیۆن دۆلارێ خەرج کریان، ئا بڕە هەر وێشا باسشا کەردەن. نەک تەنها سەرچەمەو ئابووری؛ بڕێ یاسا و مافێ بێنێ ئارێشا چەبار بەردێ. دادپەروەری بییەیش نەمەن، دمایشا بە گرڏ چێوێ ئارد. تورکیا وڕاڕە.
جە ئیسەنە ئینا دلێ وڕا و دلێشییەی جددیینە، سیاسەتەکێ دلێ و چبەری شکستشا ئاردەن. پەی شاردەیۆ ئی شكستا پێسەو ئانەی سەرکەوتێوە گۆرەشا بەدەسئاردەبۆ جوڵییۆوە. ماچانە؛ "پەکەکە شکستش ئاردەن، سەرنەکەوت؛ گوایا پەکەکە دمایش پنە ئامان، من ئیسفادەم کەردەن، یان ئانەی چەک بنیۆرە یان دمایش پنەمێ." سیاسەتێوە پاسە نامەردانەش گێرتەنەرە وەر،پی جۆرە هەوڵمڏرۆنە فریو گلێرگەی دۆنە. خاسا راستییەکە چێشا؟ حەقیقەتەکە ئانەن بی قساشا هەوڵمڏرانە شکستو وێشا شاراوە.
جە سایەو ئەوەکۆشای و مڏرامنی دیموکراتیکی شۆڕشگێڵییۆ ڕۆژەڤێوە چی جۆ٤ە بەرگنۆنە و گفتوگۆ سەرو پرۆسێوە چی جۆرە کریۆنە. ئینە حەقیقەتەکەن. گرڏو پێچەوانەکا ئاڏیشا ڕاستییەکێنێ. هەرپۆکەی ئی قسێ هیچ بنەمێوەشا نییەنە. گرڏ درۆ و دەلەسێنێ. شەو و ڕۆ خەریکو درۆکەردەینێ؛ جە ئیسەنە بیێنێ بە "دەسەڵاتدارو درۆکەردەی."
پێسەو چنین بڕێ کەسێ باوەر بەدرۆکاشا مکەرا، بە تەمامەتی جە حەقیقەتەکا دوورێ گناوە و دماو ئانەیش ناچارێ بانە زیاتەر دروێ بکەرا. هەرپۆکەی هیچ نیازێوە جددی جە  قسەکاشانە مەوینمێ و مەبۆ هیچ کەسێ گۆش بە قسەکاشا دۆنە.

ئا مۆدێلەی کە ڕابەر ئاپۆ خەباتش سەر مکەرۆ
سیاسەتەکا نکۆڵیکەردەی و دلێنەبەردەی جە پڕۆسەو دابەشکەردەی کوردەسانی پەی چوارپارچا جە کۆنفرانسو یوەمو قاهیرەی دەسش پنەکەرد. کۆنفرانسو یوەمینو قاهیرەی بنەڕەتو وێش سەرو بنەماو کۆنفرانسو لۆزانی پێکئارد. ئا قەرارەی کە جو کۆنفرانسو قاهیرەینە دریا، جە چوارچێوەو بێچارە ئاستەیۆ کێشەو کوردی ئەرەمەزنارەو سیستەمو هەژموونینە بێ. ئینە بە ئامانج گیریا. پەی بێچارەسەر ئاستەیۆ کێشەو کوردی قەراردریا.
نکۆڵیکەردەی وردە وردە وەڵێ کۆت. لۆزان بە تەمامەتی دۆخەکەش کەرد ڕەسمی. پەیمانو لۆزانی ١٩٢٣ ئیمزاکریا. کۆنفرانسو یوەمو قاهیرەی جە ١٩٢٠ ئیمزاکریا. ئیسە ڕابەرایەتی گەرەکشا ئی گرڏو گەما دلێنە بەرۆ. بە واتێوە تەر پەیوەندیێ قووڵو کوردیشا چنی کۆنفرانسو قاهیرەی و لۆزانی وەشکەرد.
دۆڵەتو تورکی چی پرۆسە گرڏییەنە بێ مردای چنی کوردا جە جەنگەنە بێ. ئی دۆخە پەی سیستەمو هەژموونی بی بە سەرچەمەو خاوەندارێتی کەردەی. چی چوارچێوەنە تورکیاشا بەکارئارد پەی بەدەسئاردەو باڵادەسی جە ناوچەکەنە. ئاڏێ تورکیاشا یاونا با دۆخەی کە پێویستش بە سیستەمێوە هەژموونوازی بۆنە پەی وەرەنگاربییەیۆ کوردی. سیستەم ئی پنەوازییەشە بەکارئارد و گرڏ وەختێ ئی کێشەیە قووڵتەر کەرێوە.
ڕابەرایەتی پینەیە واچێ پرسو کوردی. بێگومان ئینە تەنها تەڵێوە بەنێ پەی کوردی. جە ئەساسەنە، پێسەو ڕابەر بەرشوست، تەڵێوە پەی گەلی نریارە. بەڕاسی گەل کیشیا دلێ ئا تەڵەیە و پیلانگێڵنیێ مجیارە. ئیسە ڕابەر گەرەکشا ئی تەڵەیە ماڕۆنە. گەرەکشا ئی تەڵەیە ویەرنۆنە، پەی ناستەو ئی پیلانگێڵنییە، جە ناوەڕۆکو چارەسەری دیموکراسیانەو پرسو کوردی و دیموکراتیکەردەی تورکیای و ناوچەکە. چی چوارچێوەنە هەوڵێوە فرە نیشانە دریا.
جە بنەڕەتەنە ئینە ئەوەکۆشای ٣٢ ساڵەین. کە ڕابەرایەتی بە ئێربەستەی جە دماییەکا ساڵەو ١٩٩٣ دەسش پنەکرد، کردەوێوە چی جۆرە بێ. بە ویەردەو کاتی ئی پرۆسە وەڵێ کەوت. ئی ویرۆکە یاوا سیستەمێوە جە ئیمراڵی سەرو بنەماو پارادایمو نەتەوەی دیموکراتی، جە پارادایمو دیموکراسی و ئیکۆلۆژی و ئازادی ژەنانە. ئینە فرە گرنگا.
ئیسە ڕابەرایەتی بە تەمامی ئەوەکۆشایش سەرو ئی پارادایمە بەرۆڕاوە. گەرەکشا بە پاو ئی پارادایمەیە کێشەو کوردی چارەسەر بکەرۆ. پۆکەی هەر پێسە تێبینیما کەرد، بەتایبەتی ئا ئەنجامێ کە جە دیدارەکانە بەرکەوتێ، چینەینە یاومێنە: ڕابەرایەتی گەرەکشا پەیوەندی بەینو دۆڵەت و دیموکراسی جە ڕاو ئەوەکۆشای چارەسەر بکاتبکەرۆ کە سەرو بنەماو چارەسەری گلێرگەی دیموکراسی مەرزیۆرە. بە مانێوەتەر دۆڵەتو و دیموکراسی چنین متاوانە پێوەرە ژیوا؟ چنین متاوانە پەیوەندی بەینو دۆڵەتی و دیموکراسی ئەرەمەرزنارە؟ ئی پەیوەندییە چنین متاوۆنە یاوۆنە بنەمێوە یاسایی و دەستووری؟
ڕابەرایەتی هەوڵمرۆنە پەرە بە مۆدێلو گلێرگەو دیموکراتیکی دۆنە
دیموکراسی شێوازو ڕوەبەردەی گلێرگێوە دیموکراتیکین. هەرپاسە دۆڵەت بە گرڏی ئامرازێوە هەژموونگەراو فشارا پەی سەرو گلێرگەی. ئیسە جە تورکیانە ئی پێکئامێ دۆڵەت فاشیستی و قڕکەر و یەکپارێزی چنین متاوانە جە وەراوەرو دیموکراسی هۆشیاری بەرزبکەرۆوە؟ چنین متاومێنە جە وەراوەرو دیموکراسیی ڕێز چی پێکهاتا دەوڵەتیی گێرمێنە؟ چنین تاوانە پەیوەندی بەینو دۆڵەت و مۆدێلو گلێرگەی دیموکراتیکی وێڕاوەبری جەوهەری وەش کریۆنە؟ یاسا و ماف و دەستووری چنین متاوانە ئی پەیوەندییە ئەرەمەرزنارە؟ ئیسە ئنەی یاوایمێنە، ڕابەرایەتی سەرو ئی بنەمێ وێش فرە مانۆنە، بەڕاسی  ڕەنجێوە فرە مڏۆنە.
ڕابەرایەتی هەوڵ مرۆنە مۆدێلێوە گلێرگەو دیموکراتیکی وەڵێ وسۆنە. سەرو مۆدێلێوە هەرمانە مکەرۆ کە دۆڵەت ڕەتش مکەرۆوە، یاسا و مافەکێ هەردووی لای پارێزیێنێ، ئاسایشو یاسایی مسۆگەر مکەرا، دەستووریچ ڕێزش ونە گێرۆنە. چا دیدارەی کە چنی عومەر ئۆجالان و شاندو دەم پارتی ئەنجامشدا، یاومێنە کە ڕابەر ئی مۆدێلە چارەسەرییە وەرچەم گێرۆنە. گەرەکشا ئی مۆدێلە چارەسەرییە چنی دۆڵەتی دانوستاندن بکەرۆ و هەوڵی وەرچەم چا بارەیۆ مرۆنە.
هەرپۆکەی ڕابەرایەتی جە ئیسەنە سەرو چارەسەری دیموکراتیکانەو پرسو کوردی و دیموکراتیکەردەی تورکیای ڕەنجێوە فرە مرۆنە. جە ڕاسینە نەک تەنها پەی دیموکراتیکەردەو تورکیا، بەڵکوم پەی دیموکراتیکەردەو هەرێمەکەی هەوڵێوە فرە مرۆنە. پەی نموونەی جە ئێران چارەسەری چنین بۆنە؟ جە سووریا چارەسەر چنین بۆ؟ بە گرڏی چنین تاومێنە هەرێمکە دیموکراتیک کریۆنە؟ چنین تاونێنە گەمەو ئیمپریالیسەکا و سەرمایەداریەکا جە دژو گەلا هەرێمەکەی پووچەڵ کەرمێوە؟ ڕابەرایەتی سەرو ئی پرسا هەوڵێوە فرەشدان و وزەش خەرج کەردەن. تەماشاو ئینەیە مکەرمێ و شۆمپنکەوتێنمێ و وینمێ. وەڵتەر یاوایمێنە؛ هەرکەسێ بە قووڵی ئەوەکۆلایۆ جە بەرگریننامەکا ڕابەرایەتی بکەرۆ، دەسش پنەیاوۆنەو یاوۆشەنە، یاوۆنە کە ڕابەرایەتی چنین سەرو مۆدێلێوە چارەسەری وردبییەنۆ.
داخۆ دۆڵەت ئامادەن؟
دۆڵەت جە ئیسەنە ئینا دلێ دوو دڵییێ گۆرەینە.مزانۆنە ئیتر ئی پرۆسە پی جۆرە بەردەوام نمەبۆ. ئینە بە شێوێ ڕۆشن ئینا وەرو چەمانە. هەرچی بکەرۆ، نمەتاو ئی تەڤگەرە و ئەوەکۆشایە سەرکوت بکەرۆ. نمەتاو کە ڕاگیری جە ئەوەکۆشای گەلوو کوردی ۆەی ئازادی گیرۆنە. ئیتر جە سەرانسەرو جەهانی و هەر چوارپارچەو کوردەسانی ڕاستیی گەلوو کوردی زانیا، خاوەن ئیرادەن،  سیاسەتش  هەن. ئەوکۆشایێ ڕێکوزیاش هەن. ئینەیچ تا مێ قووڵتەر بۆوە. ئینەیچ دلێ گلێرگەو کوردینە وەڵا بییەنۆ و نمەتاو تەسفیە کریۆنە. پۆکەی دۆڵەت جە ئیسەنە جە دلێڕاسەو گێڵاینە، بەڵام هەڵای ئینە بە تەمامی قەبوڵ نەکریان. ئاڏێ جە ئیسۆ خەریکو جەنگی و پەیوەندیێوە فرە جددی چنی یۆتری. یۆ جە مەڵامەتو ئی هرووژما ناڕۆشنی و دوودڵی دۆڵەتین.
پۆکەی چێوی سەرەکی ئەوەکۆشای گەلوو کوردی، گەلوو تورکیای و هێزەکا دیموکراسی و ژەنا و جوانان. بە ڕاو ئەوەکۆشایێ بەهێزی و وەرفراوان دۆڵەت پرسەکەش پەی ئاشکرا بۆنە و بەرەو چارەسەر هەنگامە منیۆنە. پۆکەی ئەوەکۆشایێ بەهێز و یۆگێرتەی مەرجا.

دەورو ژەنا چی پڕۆسەنە

ژەنی بناغەو گلېرگەینە. بە پەیلواو ڕابەرایەتی ژەنی جەوهەرو کۆمەڵناسینە. ژەنی هێزو بناغەو گلېرگەینە و ئەرەمەرزنەرەنە. ئا چارەسەر و هەوڵ و ئەوەکۊشایەی کە ژەنیش چنە نەبۆ، سەرکۊتو نمەبۆ. ئینە حەقەتینا. ئەر ژەنی ئازاڎە بۆ گلېرگەیچ ئازاڎ بۆنە؛ ژیۋای ئازاڎ بۆ. ئینە فەلسەفە و بناغەو ئی ئەوەکۊشاینە. ئینە خودو حەقیقەتین. ژەنی حەقیقەت و ڕاسیی ژیۋاینە.

بەڵام موینمۍ کە فشار، قڕکەردەی و تنوتیژیێوە فرە جە دژو ژەنا هەن. چونکی ژەنی فاکتەری سەرەکی و هێزی سەرمەشقەنە جە فاڕیای و دیموکراتیکبیەینە. بە تەسفیەکەردەی ئی هێزەیە گەرەکشانە ڕا جە دیموکراتیکبیەی و ئازادی بگېرا. پۊکەی هەوڵو دلېنەبەردەی تەڤگەرو ئازادی ژەنا مڎا. ئینەیچ مەڵامەتی سەرەکی ئا تنوتیژیەینە کە ۋەرا ۋەر بە ژەنا مکریۆ.

مشۊم ژەنی بە بەهێزی سەرمەشقی ئی پرۆسەیە بکەرا. جە گرڎ شۆنێنە، جە کوردەسان و جە تورکیانە، پەنەوازا تەڤگەرو ژەنا کوردی و تەڤگەرو ژەنا تورکیای ئەوەکۊشایۍ هامبەش ئەنجام بڎا.

پەی ئاشتیێوە شکۆمەندی و ماناڎاری؛ پەی چارەسەری دیموکراتیکی کێشەو کوردی و دیموکراتیکبیەی تورکیای ژەنی مشۊم ئەوەکۊشایۍ یۊگێرتە و هامبەش ئەنجام بڎا. ئی ئەوەکۊشایە مشۊم فرە بەهێز بۆ و فیداکارانە ئەنجام بڎریۆ. ئەر تەڤگەرەکۍ ژەنا بانۍ بە بنەماو سەرەکی ئی پرۆسەو ئازادیپارێزی، یەکسان و دیموکراتیکەیە، ئانە دەورێوە یەکلاکەرەوە موینا. فرە گرنگا ژەنی بە بەهێزی سەرمەشقایەتی ئی پرۆسەیە بکەرا. داوا جە گرڎو ژەنا مکەرو بەشدارۍ ئی پرۆسەیە بانە.

جە ۋەرنیشتەنە تاوانە جە دژو مرۆڤایەتی ئەنجام مڎریۆ

نیەتو دۊڵەتو تورکی ڕۊشنا. ڕابەرایەتی وەڵتەر باسش چی پرۆسەیە کەردەن. ئەر ئی پرۆسەیە نەلۆ سەرو زەمینێوە یاسایی و سیاسی، جەنگ دمایش نمۍ. بە مەڵامەتو سیاسەتەکا پاگیری سەرو جەنگی، نمەتاویۆ پرۆسەکە سەرو بنەماو یاسایی و سیاسی یەکلایی بکریۆوە. تا پاگیری سەرو ئی جەنگیە بەردەوام بۆ، ئی پرۆسە نمەواڕیۆ پەی پرۆسێوە یاسایی و سیاسی.

جە ئیساتێنە دۆڵەتو تورکی جە گرڎ شۆنێنە جەنگی جددی جە دژو کوردی و گەلا هەرێمەکەی ڕاوەبەر مکەرۆ. جە سەرنیشتوو ۋەرکۊتوو سووریاینە جەنگو قڕکەردەی مکەرۆ. گرڎ ڕوۍ بۊمبوارانو مەدەنییەکا مکەرۆ. یاگە خزمەتگوزارییە مەدەنییەکا بۊمبواران مکەرۆ، تاوانەو جەنگی ئەنجام مڎۆ، جە ئاژێوە چیمنەنە چنی باس جە ئاشتی یان پرۆسەو چارەسەرکەردەی بکەرمۍ؟ ئینەیچ مومکین نییا. پۊکەی نمەکریۆ ئینەی بە پرۆسەو ئاشتی یان پڕۆسەو چارەسەرکەردەی وەسف بکریۆ. کەس نمەتاوۆ بانگەشەو ئینەی بکەرۆ. چونکی جەنگو قڕکەردەی بە تنوتیژیۆ بەردەواما.

ئا چەتۍ کە دۊڵەتو تورکی بە ڕێکوستەیش کەردێنۍ-کە گرڎ ئەوەمەنۍ داعشینۍ-جەنگو قڕکەردەی جە دژو گەلا سەرنیشت و ۋەرکۊتوو سووریای، جە دژو کوردا ئەنجام مڎا. دەس چینەی هۊرنمەگێرا. ئی ئاژە ئانەی بەروزۆ کە دەسەڵاتداری ئیساتۍ چن لایەنگرو جەنگین، چڼە حەز بە جەنگی مکەرۆ. تا ئیساتۍ تەنیا جە تشرین و قەرەقۆزاقەنە ٢٢ کەسۍ گەشمەرڎۍ کریێنۍ. پی بۆنۆ جە کەسایەتی تاتەو تەیاری، مەنیجە حاجۆ حەیدەری گەشمەرڎا قەرەقۆزاقی و تشرینی و یەپەگەی و یەپەژەی گرڎیشا بە وەشەسیایۆ یاڎۍ مکەرووە.

بەڕاسی مڎرامانێوە فرە شکۆدار چا هەرێمەنە نیشانەدریا. ئی مڎرامانە هرووژمەکەش ماڕا. ئیساتۍ چەتەکۍ پەرێشانۍ بیێنۍ. چەتەکۍ ئیرادەو جەنگکەردەیشا نەمەنەن. جە گرڎ شۊنێنە هرووژمی ئاسمانی قورس ئەنجام مڎۆ. ئیتر نمەتاوۆ جە زەمینۆ جەنگ بە چەتەکاش بکەرۆ. چەتەکۍ جیۍ بیێوە و وەڵۍ بیێوە.

پی بۆنۆ گەرەکما بە هێزە مېیاننەتەوەییەکا واچو: هامپەیمانیێوە جە دژو داعشی وەش بی. ئی هامپەیمانیە جە دژو داعش چنی قەسەدەی هامپەیمانیش ئەرەمەرزنارە. بەڵێ ماوێوە جە دژو داعشی جەنگشا کەرد. بەڵام بە مانگ دۊڵەتو تورکی هرووژم مکەرۆ سەرو قەرەقۆزاقی و تشرینی. خاسا ئەگەر ئی هامپەیمانییە دژو داعشی ئەرەمەرزیابۍ، چی چنی قەسەدەی جە ۋەرا ۋەرو ئینەینە ئەوەکۊشای هامبەش ڕاوەبەر نمەکەرۆ؟ چی هیچ هەڵوێسێوە نیشانە نمەڎۆ؟ چی بەس تەماشە مکەرۆ؟ ڕووانە کوردۍ گەشمەرڎۍ مکریا. گەلو سەرنیشت و ۋەرکۊتوو سووریای گەشمەرڎۍ مکریا. تاوانەو قڕکەردەی ئەنجام مڎۆ، چێرخانو ژیۋای وەرنیشتی بۆمبواران مکریا. ئینە تاوانەو جەنگینە. چی دەنگشا چۆوە نمۍ؟ گرڎو هێزەکاو هامپەیمانا ئینۍ چا. ئەمریکا، ئینگلتەرا، فەرەنسا، ئەڵمانیا گرڎ ئینۍ چا. ئینە گرڎ وەرو چەماشاوە ڕووە مڎۆ. دۊڵەتو تورکی جە ڕاو داعشیوە هرووژم مکەرۆ سەرو کوردی. مادام شمە بە بەشداری 72 وڵاتا هامپەیمانیتا دژو داعشی وەشکەردەن، چی هیچ هەڵوێسێوە نیشانە نمەڎا؟ چی هەڵوێسێوە ڕۊشن جە دژو دۆلةتو تورکیای نیشانە نمەڎا؟ دۆڵەتو تورکی جە ڕاو داعشیوە جەنگو قڕکەردەی دژو کوردی ئەنجام مڎۆ. بە دڵنیاییوە ئینە دووەڕویۍ گۊرەن. مشۊم ئینە وچیۆ. بە دڵنیاییوە مڎرامانێوە گۊرە بۍ و ئیساتۍ ئەنجامێوە فرە گرنگ بەدیئامان. ئیرادەو چەتەکا پەی جەنگکەردەی مەڕیان. دۊڵەتو تورکی ئیساتۍ بە بۊمبواران و گەشمەرڎەکەردەی مەدەنیەکا هەوڵ مڎۆ حەقە بکەرۊوە. ئیساتۍ بە بەکارئاوردەی ئی شێوازیە هەوڵو بەدەسئاوردەی ئەنجامی مڎۆ. بێگومان نمەتاوۆ ئەنجامەکەی بەدەس بارۆ.

مڎرامانوو کۆبانێ بی بە کولتوورێوە

بێگومان ١٠ ساڵۍ سەرو ڕزگارکەردەی کۆبانێرە ۋییەردەن و پاش نیان ساڵۊو ١١ەمینیۆ. گرڎو گەشمەڕڎا مڎرامانوو کۆبانێ جە کەسایەتی ئارین میرکانینە بە ڕێز و پنەزانایۆ یاڎۍ مکەرووە. بەڕاسی مڎرامانێوە پەڕ جە شکۆ و سەروەری ڕاوەبەرکریا. جە کۆبانێنە سەرکۊتەیۍ گۊرە بەدەس ئاما. هەر وێش شکسو داعشی بە سەرکۊتەی کۆبانێ دەسش پنەکەرڎ. چا ئیرادەو داعشی مەڕیا و دووچارو دلېنەبەردەیۍ کاریگەری بیۆ.

پۊکەی مڎرامانوو کۆبانێ جە هەمان کاتەنە مڎرامانوو مرۆڤایەتی بۍ. مڎرامانێوە بۍ بەنامۍ مرۆڤایەتیوە. پەی تەمامو مرۆڤایەتی مڎرامانش کەرد. مڎرامانێوەبۍ پەی گڕدوو گەلا. جە کەسایەتی یەپەگەی و یەپەژەینە کورد سەرمەشقی ئی مڎرامانەیشە کەرڎ. بەڵام شکۆو حەقەتینەو مرۆڤایەتی چا مڎرامانش کەرد. ویژدان جەهان خاوەنداریش چی مڎرامانەیە کەرڎ. پۊکەی جە ١و مژداردینە ڕۆو جەهانی کۆبانێنە گەلا ئەرەپڕۍ.

جە سەرنیشتوو کوردەسانینە گرڎو تەمەنەکا ئەرەپڕۍ. جە پانیشتوو کوردەسانینە خاوەنداریێوە بە هێز بۍ. جە ۋەرکۊتوو کوردەسانیچەنە بە هەمان شێوە بۍ. مڎرامانوو کۆبانێ یەکڕیزی و یۆبیەیۍ نەتەوەیش دلۍ کورداندە وەشکەرڎ. ویژدانو مرۆڤایەتیش یەکانگیرکەرد. ئینە فرە گرنگ بۍ. هێزە سۆسیالیستی و دیموکراتیکەکۍ تورکیای نمونێوە گرنگشا نیشانەدا. ٣٣ جوانۍ سۆسیالیستۍ جە پرسوسنە پی مەڵامەتۆ تیرۆر کریۍ، جە لایەنو داعشیوە بە پەشتیوانی دۊڵەتو تورکی ئەنجامدریا.

بەڕاسی ڕوحو کۆبانێ خاوەنداریش جە ڕوحو گەلا سەرنیشت و ۋەرکۊتوو سووریای کەرد. ئا روحە جە ئیساتێنە بە هەمان شێوە ئینا سردەو قەرەقۆزاقی و بەنداوو تشرینینە. گەلەکەما بە ڕوحو کۆبانێوە ئینا مڎرامانەنە. بێگومان هەر مڎرامانێوەیچ بە پاو ۋێش تایبەتمەندی وێش هەن.

هەر مڎرامانێوە خۆسەری ۋێش هەن. تشرین و قەرەقۆزاقیچ خاوەن ئاژێوە خۆسەر و مڎرامانێوە بەهێز ڕاوەبەر مکریۆ. بە دەیان هەزار کەسۍ بە لێشاو بەرەو تشرین لوۍ. شانبەشانو قەسەدەی، یەپەژەی و یەپەگەی ئینۍ مڎرامانەنە.

گەلەکەما جە سەرنیشت و ۋەرکۊتوو سووریاینە جە ۋەرنیشت سەرو بنەماو هێڵۊو جەنگو گەلی شۆڕش گێڵنی مڎرامانش کەرد و ئینا ئەوەکۊشاینە. ئینەن جەنگو گەلی شۆڕشگێڵنی. سڵام چا مڎرامانیە مکەر و پیرۆزش مکەرو. فرە گرنگ و کاریگەرا. بەڕاسی بەشێوێوە شکۆدارانە خاکو ۋێش پارێزنا، شکۆو ۋێش پارێزنا، بەردەوامیچ بۆ سەرش. ئینە فرەگرنگا. ڕۆحو مڎرامانوو کۆبانێ بنچینەو ئی مڎرامانەینە و بە هێزش کەرد. مڎرامانش کەرڎ بە کولتوور. جە ئیساتێنە سەرو بنەماو ئی کولتوورەیە جە گرڎ یاگێنە مڎرامان ئینا ئارانە. جە ئاستو ئی مڎرامانینە دژمن بە هەر شێوێوە هرووژم بکەرۆ نمەتاوۆ سەرگنۆ. هەروێش نەتاوانش ئەنجامێوە دەس وزۆ و چێوەکۍ ڕۊشنۍ و ئاشکرێنۍ.

ڕووەدایەکۍ ئی دماییەو سوریای

تورکیا خەریکا کەشێوە وەش مکەرۆ کە پېسە ئانەی جە سوریانە سەرکۊتە بیەبۆ ۋێش نیشانە مڎۆ. بەڵام جە ئایندەنە زیاتەر ڕۊشن بۆوە کە ئینە پووچ و بێمانان. چانەینە ئیسە بتاوۆ بڕۍ کەسۍ فریو بڎۆ. بەڵێ، ڕەنگە پەی ماوێوە کەمی، بڕۍ دەسکۊتێش بەدەسئاردێبا. بەڵام ئی دەسکەوتە فرە مەخواینۆ. ئینەیچ ئاشکران. وەڵتەریچ باسما کەرڎ.

سوریای ڕادەسو تورکیای نمەکەرا. مەحاڵا تورکیا هەژموونش جە سوریانە ئەرەمەرزنۆ؛ هەژموونو ۋێش جە ۋەرکۊتوو مېیامینینە سەپنۆ، بۆ بە هێزێوە خاوەن هەژموون.

ئیساتۍ هەژموونو ئێرانی جە سوریانە مەڕیان. جە لوبنانەنە مەڕیا. ئێران هێزش جە هەرێمەکەنە جە دەسدان. تورکیا جە ملەملانێوە جیدینە بۍ چنی ئێرانی؛ جە مېیامینو کۊششێوە هەژموونگەراینە بۍ سەرو هەرێمەکەیرە. پۊکەی ئێرانی ڕکابەرش لاواز بی. بەڵام جە ئیساتێنە سعودیە ملەملانکەرێوە فرە جدی تورکیایا جە مېڎانی عەرەبی و ۋەرکۊتوو مېیامینینە. سعودیە کاریگەریێوە فرە جددیش سەرو هەتەشە (هەیئەت تەحریر ئەلشام)ی هەن. هەرپاسە هەژموونو ۋێش جە سوریانە زیاڎ مکەرۆ. هەژموونێوە ۋەرچەمش جە پانیشتوو سوریاینە هەن. عیلاقێوە بەهێزش چنی ئیدارەو ئیساتۍ دیمەشقی هەن.

جە هەمان کاتەنە ئیسرائیل عیلاقەش چنی سعودیەی نیارە. هەرپاسە مزاندۍ کە جە چوارچێوەو پەیمانەکا ئیبراهیمینە یاگێش گرتێنە. ئی عیلاقە وردە وردە جە ما بەینو ئیسرائیلی و سعودیەینە بەهێزتەر بۆ. سعودیە هەوڵمڎۆ بۆ بە هێزێوە بەهەژموون جە هەرێمەکەنە. جە ئیساتێنە ڕیفۆرمۍ جددی دلېینەی هەن. ئیتر ئینە عەرەبستانی سعودی جارانی نییا.

سەردەمو شا سەلمانینە چڼین ڕیفۆرمۍ کریۍ و هەڵای بەردەوامێنۍ. عەرەبستانی سعودی بەتەمامی تێکەڵ بە سیستەمو گڵۆباڵی بیەن و ئی پرۆسە بەهێزتەر مکریۆ. پۊکەی سوریا پاو بەرژەوەندی و ئاسایشو ئیسرائیلی دیزاین مکریۆ. چی دیزاینەنە عەرەبستانی سعودی دەورێوە جدیش بۆ.

ئەر تورکیا پاگیری سەرو سیاسەتو ئیساتۍ ۋێش بکەرۆ، دژمنایەتی کوردی بکەرۆ و تەنیا بە پاو بەرژەوەندییەکا ۋێش نزیک بۆوە، ئانە بۆ پا هێزەی کە فرەتەرین زەرەرش جە هەرێمەکەنە وەرگنۆ.

حەقەتینەکەش، جە ئیساتێنە زەرەرش ۋەرکۊتەن. هەر پۊکەی هەوڵ مڎۆ بە فێڵکەردەی بڕۍ چێوۍ بکەرۆ. مشتومڕێوە فراوان ئینا ئارانە. بڕۍ ماچا پەنەوازا "چنی سەرکردایەتی هەتەشەی بنیشارە و بڕۍ ڕێککەوتەیۍ سەرو زەمینیۆ بکەرا و کاریگەری تورکیای جە بەحری چەرمەنە زیاڎ بکەرا". هەوڵی جددیچ پەی پووچکەردەیۆ ئا هەوڵانو تورکیای هەن. پەی نمونەی ڕێککەوتەی بەینو یۆنانی و پانیشتوو قوبرسی، ڕێککەوتەیەکۍ بەینو یۆنانی و میسری- پانیشتوو قوبرسی، هەوڵەکا تورکیای شکس پنە مارا.

هەرپاسە وڵاتا کەنداوی بەتایبەتی سعودیە هەوڵو زیاڎکەردەی هەژموونو ۋێشا جە سوریانە مڎا. سعودیە تا مۍ هەوڵو زیاڎکەردەی هەژموونو ۋێش جە هەرێمەکەنە مڎۆ. کاریگەری ئیسرائیلی وردە وردە زیاتەر بۊنە. ئی حەقەتینە یاگۍ مشتومڕی نییا. چونکی سوریا بە پەشت بینای بە بەرژەوەندییەکا ئیسرائیلی دیزاین مکریۆوە. سعوودیە چی پرۆسەنە دەورێوە گرنگ گێڵنۆ.

دەسەڵاتو ئیساتۍ نمەبۆ گلێرگەی فریو بڎۆ، نمەبۆ ۋێش فریو بڎۆ. سیاسەتەکۍ قڕکەردەی دژو کوردی هەمیشە بە شکس پەی تورکیای مەڕیۆوە. دژمنایەتی ۋەراوەر بە کوردی پاسە مکەرۆ تورکیا بە تەنیا مەنۊوە. ئەر تورکیا دەسبەردارو ئا سیاسەتا نەبۆ، چانەینە بەتەمامی دەسکەوتەکاش جە هەرێمەکە و جەهانەنە جە دەس بڎۆ. بانگەشە و قسەکۍ تەرۍ بەشێوەنۍ جە جەنگی دەروونی، کە پەی فریودای گلېرگەی مجیێنێرە. ئاڎۍ کەشێوە چا وڵاتەنە وەش مکەرا کە پاسە بەرگنۆ کە تورکیا بە تەمامی باڵادەسا جە ۋەرکۊتوو مېیامینی و ئەفریقا و پانیشتوو قەفقازینە. چێوۍ پی جۊرە محاڵا، بە تەمامی دروێنە. تورکیا پی سیاسەتا خەریکا بۆ بە لایەنێوە دۆڕیا جە هەرێمەکەنە.

ئێمە ئاماڎۍ گرڎ هامکاریێوەنمۍ پەی بەدیئامای یۊبیەی نەتەوەیی

دلۍ هەلومەرجو جەنگی جەهانیی یەرەمینە کە جە کوردەسان و ۋەرکۊتوو مېیامینینە ڕووە مڎۆ، واوەی یۊبیەی کوردی بیەن بە ڕۆژەڤ. ئەر یۊبیەی کوردی بەدی بۍ، متاوا دەورێوە کاریگەر جە دیزاینکەردەی هەرێمەکەینە گێڵنا. متاوا ستاتۆ و ئشناسنامەی سیاسی ۋیشا بەدەس بارا،  بیەی و ئازادی ۋێسا مسۆگەر بکەرا. بەڵام ئەر کورد بە بەش بەش بیەی مەناوا، چانەینە چی پرۆسەنە بێکاریگەر مەناوە.

ئیساتۍ تاریخ دەرفەتی فرە گرنگ وزا ۋەردەمو کوردی. کورد بیەن بە یەکلاکەرەوەتەرین هێزو هەرێمەکەی. یاریزانێوە سەرەکییا جە سیاسەت و هامسەنگیەکا هەرێمەکەینە. چی چوارچێوەنە یۊبیەی دیموکراتیکی کوردی فرە گرنگا. کێشەو یۊبیەی جە ما بەینو گەلینە نییا. هۆشیاری و ڕۆح و هەستی نەتەوەیی فرە بەهێزا. کاتێ هرووژم مکریۆ سەرو شۊنێوە، پەشتگیری و کاروەدایەکۍ جە گرد شۆنێنە نیشانە مڎریا. جە ۋەرا ۋەرو ئی ویستە بەهێزەینە پەی یۊبیەی، پەنەوازا پەشتیوانی جە هەر هەوڵێوە بکریۆ بەرەو یۊبیەی نەتەوەیی. هامکات پەشتیوانی ئی هەوڵایچە مکەرمۍ. جە ۋەرنیشتیچەنە کۊششێوە هامشێوە هەن و ئا کۊششێچە فرە گرنگېنۍ. هەرپاسە ئاماڎێنمۍ بە هەر جۊرۍ کە جە هەرەکەتمانە بۆ هامکارۍ بیمۍ پەی بەدیئامای یۊبیەی نەتەوەیی. ئی پرۆسە پېسە ئەرکێوە بنەڕەتی مۍ ۋەردەمما پەی بەدیئامای یۊبیەی دیموکراتیکی.