بەشی یەرەم و کۆتا ئەڵقەو زنجیرە دیکۆمێنتاری "دەسی تاریک"ی سەرو شاشۍ تەلەفزیۆنو ڕۆناهیۆ نمایش کریا. جە کۆتا بەشەنە ٣ سیخوڕۍ تەرۍ و پەنهانیەکێشا وەڵا مکریاوە، هەرپاسە بڕۍ جە پەنهانیەکا سیخوڕێوە کە جە بەشی یووەمەنە باسکریان، چی بەشەنە ئامان.

چی بەشەنەدیاری مەکریۆ کە چنی جە کەمپو بەردەڕەشینە جە پانیشتوو کورڎەسانی دەسدرێژی کریان سەرو ژەنا کوردی، هەرپاسە مادەی هۆشبەرشا ئارڎەن پەی ۋەرنیشتی و فەرمانگەکۍ ئەنەکەسەی چنی بیێنۍ بە پەناگێوە ئارام پەی سیخوڕەکا.

جارێوەتەر نامۍ، وێنە، شۆنی و زانیاری سەروازی پەی پاراستنی و میتی کیانیێنۍ.

چی بەشەنە پەیوەندیێوە قەوەت و هەماهەنگی بەینو سیخوڕی و فڕۆکەی و ماددە هۆشبەرەکا ئاشکرا مەبۆ، کە لکەکێشا ئینۍ دەسو پاراستنی و ئەنەکەسەی و میتو تورکیۆ.

"جە ڕاو قەومو کەسەکاشاوە گنا دلۍ دامەو سیخوڕیکەردەی''

جە بەشی دماینەنە میاچەماو ٤ سیخوڕا بەرگنۆ، محەمەد عەباس سەیدا؛ ساڵەو ٢٠٢٠ بڕەمان پەی پانیشتوو کورڎەسانی، چا جە لایەنو پاراستنیۆ گیریۆ و مەبۆ بە سیخوڕو میتی و پاراستنی. کناچۍ لالۆو محەمەدی بە نامۍ بێریڤان ڕەمەزانێوە هەر جە ۋەرنیشتەنە جە ڕاو محەمەدیۆ مەبۆنە بە سیخوڕە. ئەسەد مەروان حەسەن، نامۍ ۋێش منیۆ بارزانی، ساڵەو ٢٠١٥ لوان پانیشتوو کورڎەسانی و بیەن بە سیخوڕ. بورهان ڕدوان حەسەنی مامۆزاش کە جە بەشی یووەمەنە نمایشکریا، چنیش هەرمانە مکەرۆ و هەر چوارشا جە ڕاو قەوموکەسەکاشاوە جە پانیشتوو کورڎەسانی کۊتێنۍ دامەو سیخوڕیۆ.

یۆ جە سیخوڕەکا بە نامۍ محەمەد عەباس سەیدای جە ڕاو مامۆیشۆ بە نامۍ عەدنانیوە ملۆ پانیشتوو کورڎەسانی و جە دەزگاو هەواڵگڕی پاراستنینە ڕاو ۋێش مکەرۆوە. دماو ئانەی ڕووە جە پانیشتی مکەرۆ و سیخوڕی مکەرۆ، عیلاقە چنی بڕۍ کەسا جە ۋەرنیشتەنە وەش مکەرۆ و کەسانێ بە نامەکا ڕوەیدا، ئەمیر، محەمەدی و بێریڤانۍ پېسە سەرچەمەی پەی ۋێش بەکار مارۆ، دلێشانە سەرەکیتەرینەشا بێریڤانەنە، بێریڤانەیچ گیریێنە و دڎانش نیان پا کارە قیزەونەیشەرە ، کە ئەنجامش دان.

سیخوڕ ئەسەد مەروان حەسەن، کە دماتەر نامۍ بارزانیش جە ۋێش نیێنە، جە ساڵەو ٢٠١٥یۆن ماوەو ٩ ساڵان سیخوڕی مکەرۆ، سەردای نزیکەو ٢٠ ئەرەمەرزیایاش کەرڎەن و هیچ زانیاریێوەش نەمەنەن کە بە پاراستنی و میتیش نەڎابۆ. ئاڎ و سیخوڕ بورهان ڕدوان حەسەن مامۆزێنۍ و جە ڕاو ماموێشاوە بیێنۍ بە سیخوڕ. مامۆو هەردووە سیخوڕەکەی "محەمەد خێر"ە، دلۍ هێزو پێشمەرگەو ڕۆژینە ئەنداما و جە هەمانکاتەنە جە دەزگاو هەواڵگڕی پاراستنینە هەرمانە مکەرۆ، ئاڎ، ئەسەدی و بورهانی و ئۆرهانی مارۆنە پانیشتوو مکەرۆشا بە سیخوڕ.

"میت ئینا ناوەندو سێمێل و پاراستنینە"

کاتۍ ملا ناوەندو سێمێلی نەخشەو ۋەرنیشتوو کورڎەسانی ۋەردمشانە منیارە، شۊنەماو ئاسانکارییەکا، سەنتەرەکا، ناوچە خزمەتگوزاریەکا و مەڕەکا دەسنیشانۍ مکەرا. چنی ئانەی ژمارەو جەنگەوانا هێزەکاو قەسەدەی، و زانیاریشا سەرو فەرماندە و سەرمەشقەکا گەرەکا. ئاماژە پانەی مکەرا کە، ئا زانیاریۍ کە بە پاراستنیشا دێنۍ هەمیشە جە لایەنو ئەندامێوە میتی بە نامۍ فەرهادیوە هورۍ گیریێنۍ، کە چن پاسەوانێوەش بە دەموچەمی هۆربەسیاوە چنی بیێنۍ، هەرپاسە باس جە ئامای بڕۍ جە ئەنداما تەرو میتی مکەرا، پەی ناوەندو پاراستنی جە سێمێڵەنە.

زانیاریێوە سەرەکی جە دڎاننیایپۆرەو سیخوڕێوە بە نامۍ بێریڤانێوە بەرگنۆ، کە پاراستن فرەو وەختی داواو شۊنەما و زانیاریش چنە کەردێنە سەبارەت بە ڕاوەبەرو ئاسایشی، دژوار قامیشلۆی و ئاڎێچ زانیارییەکێ ئاڎیشا کیانێنۍ، دماجار جە ٣ۍ ئەیلوولو ٢٠٢٤ینە، دژوار قامیشلۆ جە هرووژمێوە ئەرەگیری تورکیاینە جە گەڕەکەو ئوم ئەلفورسانی قامیشلۆی گەشمەرڎە بی.

هەرپاسە جە دڎاننیایپۆرەو ئا سیخوڕانە چڼین جارۍ بەرکۊتەن کە ئەرکی سەرەکی ئاڎیشا سیاوبگیری و دایۋنە جە ناوبانگو ۋێڕاوەبەری بیەن. ئی سیخوڕۍ بە هامکاری چنی میتی، ئەنەکەسەی و پاراستنی هەرمانەی قیزەونە مکەرا. جگە جە هەرمانەکا ئەنەکەسەی جە سیاوکەردەی ۋەرنیشتینە و نیایرەو زەمینەسازی پەی سیخوڕی، دەورێوە دیاریکریاو نووسینگەکا ئەنەکەسەی جە دلێینەو ۋەرنیشتوو کورڎەسانینە جە دڎانیایپۆرەو سیخوڕەکانە ئاشکرا مەبۆ. ئا ئەرکەو پاراستنی کە پی فەرمانگاشە دان، ڕزگارکەردەو سیخوڕەکان. ئا سیخوڕە بە نامۍ محەمەدیۆ ئەرەیاۋنۆش، ئەگەر هەر هەڕەشێوە سەرشاوە بۆ، ملانە ناوەندەکاو ئەنەکەسەی، پۊکەی بە ئەمرەو پاراستنی بەرەکێشا پەی کریاوە و جە هێزە ئەمنییەکا پارێزناشا. هەرپاسە ئاماژە پانەی مکەرۆ، کە جە کاتو ڕائاوردەینە، پاراستن پنەش واتێنۍ، "شمە دلۍ خەڵکی و گلېرگەینە مەندێوە و نامۍ ۋەرنیشتی ۋەرو چەما و دڵیشاوە سیاو بکەردۍ...هەمیشە باسو نەبیەی بکەردۍ و ڕاو کۆچکەردەی ئاسانتەرە بکەردۍ..." پۊکەی ئانە ڕۆشن بۆوە کە خەڵک جە خاکو ۋێشاوە بڕفانیا و فڕە مڎریا دلۍ چاڵە سیخوڕییەکاوە.

"سیخوڕۍ پاراستنی جە کەمپو بەردەڕەشینە دەسدرێژی مکەرا سەرو ژەنا"

جە قسەکاشانە بەرگنۆ کە سیخوڕەکۍ تەنیا زانیاری ئەمنی نمەڎا، بەڵکم ئەرکی کۆمەڵایەتیچشا پنە مسپاریۆ. پەی نموونەی تۆڕەو ئۆرهانی و بورهانی و عەلی، دلۍ کەمپو بەردەڕەشینە، دماو ئانەی کە جە ڕاو پاراستنیوە تووشو ماددە هۆشبەرەکا مەبا، ئاڎێچ بەشش مکەرا. پی جۆرە مڎاش بە دووۍ جوانا ۋەرنیشتی دڵۍ کامپەکەینە و وزاشا دامەو سیخوڕیۆ، چی مژارەنە سیخوڕێوە بە نامۍ ئەسەدیچ جە هەمان بەرەنە  هەرمانە مکەرۆ. پاراستن ئەمرەشا پنە مکەرۆ کە مادەی هۆشبەر بەرانە پەی ۋەرنیشتی، پەی ئانەی بتاوا خەڵکی جە ڕۍ لا بڎا و وزاشا دامەکێوە.

شێوازو دەسدرێژیکەردەی سەرو ژەنا پېسە بەشی دووەمی، جە بەشو یەرەمیچەنە باسش چۆوە مکریۆ، هەر پېسە چنی جە کەمپو بەردەڕەشینە کە پەی پێشوازیکەردەی جە کۆچبەرا ۋەرنیشتی وەشکریان، ژەنا کوردی چێرو خێمەکانە دەسدرێژیشا مکریۆنە سەر، ئا سیخوڕە بەنامۍ بورهانیۆ دڎان پانەیرە منیۆ کە تۆڕێوە سیخوڕی پاراستنی چی کەمپەنە هەن و وێرەگانە سەرو خێمەکارە مگێڵا. دڎان پانەیرە منیا کە تەنیا سیخوڕۍ بورهان و عەلی دەسدرێژیشا کەرڎەن سەرو دووۍ ژەنا کوردی.

"وەشەسیای نیشتمانی بوزە دڵو زاوڵەکاتۆ"

بەشی یەرەم پېسە کۆتا بابەتو دەسی تاریکی وەڵا کریاوە، چنەشەنە پېسە پوختە و دەرەنجامو یەرە بەشەکەی تەری دیاری مکریۆ. چی یەرە بەشەنە چڼین پلانۍ مەترسیڎارۍ پاراستنی و میتی و ئەنەکەسەی ئاشکرۍ بیۍ. میاچەماو ١٣ سیخوڕا ئشناسیاوە و جە دڎانیایپۆرەکەیشانە چڼین ئامانج و شێوازۍ پیسۍ جە دژو شۆڕشو ۋەرنیشتی بەرکۆتۍ. جگە چانەیچ چڼین ناوەندۍ و شۊنۍ مادەی هۆشبەری و هەراسانکەردەی و سیخوڕیکەردەی، فرەو ڕووەدایا، یان هرووژمۍ ئەرەگیری تورکیای پەی سەرو ناوچەکەی، ئاشکرۍ بیۍ، واوەی بە پەیڕەوکەردەی سیاسەتەکاو سیاو بگیری و کۆچکەردەی و پاڵنیای گلێرگەی، چ هێزێوە هەن چنی بەڵگەنامەکاش ۋەروچەما مگیریۆ.

گرنگتەرین چێو ئانەنە کە هێزە ئەمنییەکاو سەرنیشت و ۋەرکۊتوو سووریای ئاگاڎارۍ ئا پلانا و سیخوڕەکانۍ، فرەو ئا سیخوڕا گیریێنۍ و مەرامو میتی و ئەنەکەسەی و پاراستنی دلێنەبریێنۍ.

جە دمادمایی بەرنامەکەینە بانگەوازێوە هەن پەی ئانەی ژەنا و جوانا و گلێرگە ئاگاڎارۍ گرڎو شێواز و مەرامەکا ئەرەگیرا و خیانەتکارا با. داوا جە گرڎو ۋینەرا مکریۆ "وەشەسیای وڵاتی جە دڵو زاوڵەکاشانە چەقناو، پەی ئانەی جە دژو ئی پلانا نەبا بە تیکێوە ئاسان. دیاری کریان کە پەیوەندی مرۆیی و کۆمەڵایەتی، یۆبیەی نەتەوەیی کوردی و یەکڕیزی گەلا جوابو گرڎو سیخوڕی و پلانە و هرووژمەکانۍ".