کەجەکە بە بۊنەو ١٠٠ەمین ساڵەو کۊماریوە ئەرەیاوناێوەش وەڵا کەردۊ و واتش، "ئێمە داوا کەرمۍ، کە پەیوەندییەکاو کورد-تورکی سەرجەنۊ قسێشا بارەوە بکریۊ و دەس پەنە کریاوە. سەروو ئا بنەمێوە هامپەیمانیی دیموکراتیکوو گەلا خولقنییۊ".
هامسەرۊکایەتی دەسەو ڕاوەبەریی کەجەکەی واتش، ، "١٠٠ ساڵۍ سەروو ئەرەمەرزنای کۊماریرە ویەرد. ئیساتۍ تورکیانە قسۍ سەروو ئانەیە هەنە، کە دووەم سەد ساڵوو کۊماری بە چە نۊعێوە بۊ. ئێمە بە گرنگش مزانمۍ کە قۊناغوو ١٠٠ ساڵەی ویەرڎەو کۊماری بەدروسی قسێش بارەوە کریۊ. بونیادنیای سەد ساڵی تازەی نوۍ بە ڕاسی قسێش سەر کریا، بە واتەواچی ڕاس، بە ورگێرتەی وانەی و پەندی جە تارێخی و دووەبارەنەکەرڎەیۊ غەڵەتەکا، ئینە دەسەبەر بۊ. تا ئانە نەکریۊ، ئەسەما کە قسۍ ڕاسەی تارێخییە و پلاننیایرەی پەی دماتەری بیاوۊ یاگۍ. بەتایبەتی وەختێوە بابەتەکە تورکیا بۊ، بە بۍ کوردا، بە بۍ وەرەجەمگێرتەی کوردی حیچ واتەواچێوی ڕاس و ئەنجامگیر نمەبۊ. ئانەیچە جگە جە وستەیڕووەی وەڵینی مانێوە تەرەش نییەنە، کە قسەوباس ورگێرۊ. کورد ڕاسیێوە ئی جوگرافیاینە. جە ئەرەمەرزنای کۊمارینە و ماوەکاو وەڵۍ کۊماریچنە چانەینە کۊڵەکۍ سەرەکییەو ڕاوەبەرایەتی و سیاسی بێنۍ. پەوکای قسەوباسی ڕاس سەروو قۊناغی تارێخی، بەتایبەتیچ قسۍ سەروو ماوەو کۊماری، تەنیا سەروو بنەماو پەیوەندیی کورد- تورکی مسۊگەر بۊ. گفتوگۊ سەروو کۊماری بەدەر جە پەیوەندییەکاو کورد-تورکی بەدڵنیاییوە کەموکوڵا، غەڵەت و پەڕتەرسا".
کەجەکە واتەنیچش، "بەداخۊ چەنی ئەرەمەرزنای کۊماری پەیوەندییە تارێخییەکاو کورد و تورکی تێکۍ شیێنۍ. ئینە پەی کوردی و تورکی و گرد دۊخێوە بییەن مایۍ قوربانیدای قورس، ئازار، زەرەری و ماڵوێرانیێوە فرەی"، پێسە درێژەش دا پەنە: "گردوو ئا دۊخ و ڕووەدایە نەرێنییا، کە چەنی قۊناغوو یوەموو کۊماری پێسە ئەنجامێوە ئی ماڵوێرانیە ئامان ئاراوە، بەداخۊ پێسە تا ئارۊ ئی ڕاسییە نەوینیان و پەشتگۊش وزیان، حیچکام چا ڕووەدایە نەرێنییا کە دماییشاپەنە نامان.پەوکای چەنی تەمامیای سەدساڵەو کۊماری، پێویسا هەرمانەی وەڵینە و سەرەکییە دیەی و وەرەچەمگێرتەی ئا ڕاسییە بۊ. بەدڵنیاییوە ئینە بنچینەییتەرین پەرسەنە، کە پێویسا تورکیانە بەدروسی ورسەنگنییۊ. واتەواچۍ دروس و سەرڕاسکەرەوە پێسە دەسەبەر بۊ. وەختۍ جوابی دروس پەی بۊ تێکشیەی پەیوەندییە تارێخییەکاو کوردی و تورکی بدریۊوە، کە جە ئەرەمەرزنای کۊماریوە دەسش پەنە کەرڎەن و ئا غەڵەتە ڕاس کریۊوە، ئانە متاویۊ ڕەوت و ئاراستەو غەڵەتوو تارێخی ڕاس کریۊوە و گردوو تایبەتمەندییە ئەرێنییەکا بەتایبەتی دیموکراسی، کە کۊمارنە چەمەڕوان کریۊ پەیش گێڵناوە و بیاویۊ یاگێ".
درێژەو ئەرەیاوناکەی هامسەرۊکایەتیی دەسەو ڕاوەبەریی کەجەکەینە ئامان:
" پەیوەندییەکاو کورد- تورکی چەنی ئامای تورکەکا بە گروپ-کۊمەڵ پەی وەرکەوتوو دلێڕاسەی و بەتایبەت پەی کوردستانی دەسش پەنە کەرد. ئی پەیوەندییە کە چەنی جەنگوو مەلازگرتی ساڵەو ١٠٧١ینە یاوا ئاستێوە ستراتیژی، بە درێژایی تارێخی بە ئەرێنی لوا ڕاوە. چی قۊناغەنە کورد- تورک پێسە دوۍ کۊڵەکە سەرەکییا، هاگاداروو گرنگیی یۊترینی بێنۍ و پێوە جووڵیێنێوە و ژیوێنۍ. ئادۍ بە یۊگێرتەیی و هامپەمانی قۊناغە هەستیارە تارێخییەکاشا ویەرنا. بێگومان بنەماو ئی سەرکەوتەیە یۊترین قبووڵکەرڎەی و کۊبییەیوە دەوروو ئامانجە هامبەشەکانە بۍ. تارێخ هەرگیز شایەتوو ئانەی نەبییەن کە کورد و تورک دژوو یۊی مامەڵە کەرا. کێشە و ناکۊکییەکا بە یاواینەی بە ئامانجی هامبەشی و ئایندەی هامبەشی چارەسەر کریۍ، هامپەیمانیی ستراتیژیی پارێزیاو درێژەش دریا پەنە. کێشەو ئەرەنیشتەبییەی ئا تورکا کە زێدوو وێشا جیا ئاستەبۍ پێسە حەل کریا. ئینە بە ماڕای هەژموونوو شارستانیەتوو بیزەنتی، کە دەسەڵاتوو ئیمپراتۊری باڵادەسوو ئا سەرڎەمەیە بۍ ئەنادۊڵنە و کوردستاننە چارەسەر کریا. جە ئەنجاموو ئی پەیوەندی و هامپەیمانێتییەینە تورکەکۍ پەی هەمیشەیی کوردستاننە ئەرەنیشتۍ نەبیۍ. ئینە دۊخێوەن کە پێویسا بەگرنگییوە سەرش مردمۍ و وانەش چەنە ور گێرمۍ. ئەگەر تارێخ بابەتێوە بۊ کە دەرەنجامەکێش چەنە ورگیریا، جە ڕووەو بنچینەو پەیوەندییەکاو کورد و تورکیوە، نموونێوە فێرکاری تەر چینەیە نییا.
پەیوەندی و هامپەیمانیی سەرەتایی کورد – تورکی، کە بە ئەرەنیشتەبییەی تورکەکا ئەنادۊڵنە یاوا ئەنجام، جە قۊناغەکاو دماتەرینە بەرڎەوام روويش جە گەشەی کەرڎە. وەراوەروو هجووم و لەشکرکێشییەکاو زلهێزەکاو وەرنیشتینە، کە تارێخەنە بە جەنگوو خاچپەرسا ئشناسیان، کە سەروو بنەماو باڵادەسی و هەژموونی سەروو وەرکەوتوو دلێڕاسیرە ئەرەمەرزیێبێنۍ، پەیوەندی و هامپەیمانیی کورد -تورکی دەورێوە گرنگش بۍ. ئی پەیوەندییە چەنی ئەرەمەرزنای دەوڵەتوو عوسمانی زیاتەر لوا وەڵێوە. ئی پەیوەندییە کە بەتایبەتی جە سەرڎەموو سوڵتانی عوسمانی سەلیمی یەکەمینە قەوەتتەر بی، ڕاڕەو و ئاراسەو تارێخیش دیاریی کەرد. جە سەدەو ١٦ینە تەرسەو ئیمپراتۊریەتوو ئێرانی و میسری کوردستاننە و ئەنادۊڵنە سەرەش وردا. ئی دووە تەرسە گەورۍ پی هامپەیمانییە پووچەڵۍ کریێوە. زاڵبییەی سەروو ئی تەرسێرە پەی هەردووە گەلا ئاستوو تارێخی و ژیواینە گرنگییش بۍ. دماو ئی پڕۊسەیە ئا پێکئاما تورکا، کە زێدوو وێشا جیا ئاست و کۊچشا کەرد جە وەرکەوتوو دلێڕاسەینە و بە سەرەکی ئەنادۊڵنە ئەرەنیشتۍ بیۍ. گردوو ئینیشایچ سایۍ ئا پەیوەندی و هامپەیمانییەینە چەنی کوردی بێشا، ئاما ئاراوە. بە هەمان شێوە سایۍ ئی پەیوەندی و هامپەیمانییەینە کورد وێڕاوەبەریی وێش پارێزنان و تاوانش پەرە بە زوان وئەدەب و کولتووروو وێش بدۊ و بیەیش درێژە پەنە بدۊ.
پێسە موینیۊ، جە پەیوەندییە تارێخییەکاو کورد-تورکینە هەوڵدای پەی باڵادەستی و ئەرەگیری دژوو یۊترینی نیا، دۊخێوە چانە هەن، کە یۊترینی مشناسا و ڕێزوەنەو یۊترینی منیا. سەرڎەموو عوسمانیینە ئا وێڕاوەبەرییە وەرفراوانە کە پەی ڕێکوستەی کارگێڵنی کوردستاننە ددانش نریان پۊرە، ئانەیە بەر وزۊ. پەوکای ئا پەیوەندییە سەدان ساڵێن بەرڎەواما، ڕابەر ئاپۊ چونکوم ئانەیە فرە بە گرنگ مزانۊ، وەڵێوەلوای تارێخوو پەیوەندییەکاو کورد- تورک و بناغەکەیش، چا چوارچوەنە وەیەدا بە وەرفراوانی ورسەنگنا و واتش، مشۊم ئا پەیوەندییۍ بەپاو ھەلومەرجوو ئیسەی تازۍ کریاوە.
یوە جە خاڵە تارێخیەە یەکلاکەرەوەکاو پەیوەندییەکاو کورد-تورک، قۊناغوو دماو جەنگی جیهانی یوەمی بۍ. سیاسەتەکاو مۊدێرنیتەی سەرمایەداری بارەو وەرکەوتوو دلێڕاسەیۊ، کاریگەریی خراپش سەروو پەیوەندییەکاو کورد-تورک بۍ. دماو جەنگی جیهانیی یوەمی و ئامای هێزەکاو مۊدێرنیتەی سەرمایەداری پەی وەرکەوتوو دلێڕاسەی، بەتایبەتی بەریتانیا و فەڕەنسا، هەڕەشێوە تازێشا چنی وێشا ئارڎە. جوگرافیاو وەرکەوتوو دلێڕاسەی بە ئەنادۊڵ و کوردستانیچۊ وە لاو هێزەکاو مۊدێرنیتەی سەرمایەدارییوە گیریا. ئا دۊخە بییەی تورکەکا و هەرپاسە وێڕاوەبەری کورداش وست دلۍ تەرسێوە. هەلومەرجەکە جارێوە تەر کورد و تورکش ناچارۍ کەردۍ، هامپەیمانییوە تارێخی وەش کەرا. قۊناغوو بەرەو کۊماری سەروو بنچینەو ئا هامپەیمانییە تارێخییەیە بۍ. جە بناغەو ئا ھامپەیمانییەینە ژیواێوە یەکسان و پێوەیی کوردی و تورکی پێسە کۊڵەکە سەرەکییەکاو دەوڵەتی تازەی نریێنێرە.
چی قۊناغەنە کوردستان بی بە ناوەندێوە گرنگ. مستەفا کەمال و ملۊ کوردستان و بەشداریی ئا کۊبییەیوا کەرۊ کە چا لوێنۍ ڕاوە. ئیرادە و قەراروو پێوەهەنگامنیای دژوو دوژمنی هامبەشی چی کۊبییەیواوە بەرۍ شیۍ و قەرار دریا کە ددان نریۊ مافەکاو کوردیرە و کورد وێڕاوەبەر بۊ و کورد و تورک پێسە دووۍ گەلە یەکسانا بە هامبەشی دەوڵەتی بەرا ڕاوە. ئی هەڵوێستە دەستووری هەمیشەیینە ساڵەو ١٩٢١چنە ڕەنگش داوە. پەیوەندییە تارێخییە درزوەنەکەوتەیەکاو کورد-تورکی پی وەعدا سەرڕاسۍ کریێوە و ئی قۊناغە هەستیارەو تارێخی بە سەرکەوتەیی ویەرییا. ئی قۊناغە کە بە جەنگوو رزگاری یا سەربەوێیی تورکیانە نامۍ بریۊ، پەشتی پا جۊرە بناغە تارێخیا و ئا پەیوەندییا چەنی کوردی بەسۊ. ڕزگاری و سەربەوێی جە ئەرەگیرینە سایۍ کۊشیای هامبەشینە ئاما دی.
وەلۍ قۊناغی دماتەر پاسە نەبۍ، کە دیاریکریا بۍ، دماو ڕەمایۊ تەرسەکان، ئا وەعدۍ بە کوردی دریێبێنۍ نەیاویۍ یاگۍ و جیای وەڵاتی و دەوڵەتێوە هامبەشی، نەتەوە دەوڵەتێوە سەروو بنەماو تورکایەتی ئەرەمەرزیۍ. چەنی ئیمزاکەرڎەی پەیمانەو لۊزانی چەنی هێزەکاو مۊدێرنیتەی سەرمایەداری، کوردستان سەروو چوار بەشارە بەش بی. نەک حەر کوردستان بەش کریا، بەڵکوم سڕیەیوە و نکۊڵی سەروو کوردیرە سەپییا. جە دەستووروو ساڵەو ١٩٢٤ینە کورد نکۊڵیش وەنە کریا و مۊدێلی نەتەوە دەوڵەتێوە، کە پەشتی بە مەژگوو تاکپەرسی بەسۊ، بە بنەما گیریا. بە دەستووری هەمیشەیی ساڵەو ١٩٢٤ لێوە پەیوەندیی کورد- تورکی دلێنە بریا و لێوە تەریچۊ پڕۊژەو کۊماری پووچەڵ کریاوە. چی قۊناغەوە پلانەکاو سیستموو مۊدێرنیتەی سەرمایەداری وەرکەوتوو دلێڕاسەینە کەوت بواروو بەیاگەیاونایۊ. گەلوو کوردی، گەلاو تورکیای و وەرکەوتوو دلێڕاسەی زەرەرشا وەر کەوت. وەلۍ دماو ڕەمایۊ تەرسەکا درێژە پا پەیوەندییا نەدریا. وەختۍ ئی پەیوەندییە دماییش ئاما، سیاسەتە ئیمپریالیستییەکاو مۊدێرنیتەی سەرمایەداری وەرکەوتوو دلێڕاسەینە دا زاڵۍ بیۍ و تا ئیسەیچ بەرڎەوامۍ بیۍ.
بێگومان چی قۊناغەنە ئانە کە فرەتەرین زەرەرش دی کورڎ بێ. کورڎستان پارچە کریا و پەی گەلوو کورڎی سەرڎەمێوە پەڕ ئازار دەسش پەنە کەرڎ.ئینە سەرڎەموو قڕکەرڎەی کورڎان. دەوڵەت نەتەوەکاو سەروو کورڎستانی، دژوو کورڎا سیاسەتوو کۊکوشیشا کەرڎ. بەداخۊ دەوڵەتوو تورکی، کە وەعدش بە کورڎا دابۍ و بە پەشتگیریی کورڎا ئاما سەر، بی بە دوژمنی سەرەکیی کۊکوشکەرڎەی کورڎا. کورڎستان پێسە هەرێموو وەڵاوەبییەی نەتەوەو تورکی دەسنیشان کریا و بە نامۍ کورڎبییەیۊ گرڎ چێوۍ قەدەغە کریا. سەرڎەمێوە پەی بنیاتنیای دەوڵەت نەتەوەی، کە بە نامۍ کۊماریوە پێناسە کریۊ، بەگرڎیی سەروو بنەماو کۊکوشیی کورڎا دەسش پەنە کەرڎ. کرڎەوەو دەوڵەت نەتەوەکاو عێراقی، سوریا و ئێران بە هەمان شێوە بێنێ. بەداخۊ ئێمە خاس مزانمۍ جە ئاخروو بنیاتنیایی دەوڵەت نەتەوەینە ئاناتۊلیینە، هەم مێزوپۊتامیانە هەم وەرکەوتوو دلێڕاسەینە و جیهاننە گەل و گلێرگە کۊکوشۍ کریێ. کورڎیچ ڕووبەڕوو ئی کۊکوشییە بییۊ و تا ئیساتێچ بەرڎەواما. چی دۊخەنە ناڕەزایەتیی گەلوو کورڎی ڕووبەروو کۊکوشی و خنیکناێوە گەورەی بییۊ. بە واتەی 'کورڎ ئەرەپڕا' کورڎستانشا کەرڎ بە گۊمەو ونێ. گرڎوو دەشت و دۊڵوو کورڎستانیشا کەرڎ بە ناوەندوو کۊکوشی. ئامەد، دێرسیم، دەرەو زیلانێنە بە سەدان هەزارۍ کورڎێشا شار، دەگا، دەرە و مەڕەنە کۊکوشۍ کەرڎێ. هەڵەبجە و ئەنفال کریا. یاساو تونجەلی، پلانەکاو شەرق ئیسلاحەتی کریێ. گەرەکشا بۍ جە ڕاو سیاسەتوو ئاسمیلەکەرڎەی و کۊکوشی کورڎایەتی و کولتوریوە کورڎی بەرا دلێنە. کۊچی بەزۊر سەروو گەلوو کورڎیرە سەپنا و دەربەدەرش کەرا. گرڎوو ڕووەکاوە سووکایەتییش پەنە کەرا. کورڎستاننە نەک حەر سیاسەتوو قڕکەرڎەی کولتووری، بەڵکوم سیاسەتوو قڕکەرڎەی ئابوورییچ کریا. کورڎ پێسە هێزێوە هەرزانی بەکار ئاما چێرخان و چێروو جوگرافیاو کورڎستانی تاڵان کریا. قسەکەرڎەی بە زوانوو ئەدێ، وانای کورڎستاننە قەدەغە کریا تا ئیساتێچ، هیچ هەن جە قەدەغەکەرڎەی زوانی شەرمەزارتەر؟ ناڕەواتەرین کرڎەوەی شەرمەزارییشا تاریخوو کورڎینە بە ڕەوا زانان. ئایا کریۊ مەژگوو ئا دەوڵەت نەتەوەیە، کە ئینێش گرڎ کەرڎێنۍ بە دروس بوینییۊ؟ مەگەر کریۊ کۊمارێوە کە بییەن سەبەبوو گرڎوو ڕووەدایا ڕاس و بێتاوان وینییۊ؟
تێکشیەی پەیوەندییەکاو بەینوو کورڎی و تورکی چندە زەرەرش دان کورڎی، ئاندەیچش دان وەنەو گەلوو تورکی. جگە جە بەرژەوەندیی گرووپێوە، حیچکام چا ئامانجا، کە دەوڵەتی تازەنە و کۊماری تازەنە چەمەڕوان کریێنێ، نامۍ دی. تورککەرڎەی و نەتەوە پەرسی جگە جە ئامرازێوە دەسەڵاتی، حیچ مانێوە جیاوازەش نەبێ. گلێرگە بە دوژمنایەتیی وەراوەروو کورڎی ژەهراوی کریا. پێسەیچ ڕا بە گەلی نەدریا، کە داواو مافە دیمۊکراتیکەکاشا کەرا، پاسەشا بە تاکوو تورکی کەرڎ، کە جگە جە پەڕکەرڎەی لەمێش ویرۍ جە حیچی تەری نەکەرۊوە، فرستش نەدریا قسۍ سەروو ئایندەو وێش کەرۊوە پێسە گرووپۍ و ساعیب سەرمایە کۊمەڵایەتییەکێشا تاڵانۍ کەرڎێ. گەلی زەحمەتکێش ئاورا کریابێ، پەناش بەرڎ پەی ناوەندەکاو مۊدێرنیتە سەرمایەداری. گلێرگە دریا دەسوو تەریقەت، ئاغای و بازرگانەکاوە. چەنی دەوڵەت و کۊماری تازەی، نەک تەنیا وەڵێکەوتەی و گەشەکەرڎەی نەبی، بەڵکوم تورکیا زیاتەر جە جارا دما کەوت. ڕاوەبەراو دەوڵەتی حیچ وەرپەرسبیەێوەکۊمەڵایەتییشا نەبێ. چەنی گرڎوو هێزە ئەرەگیر و دماکەوتەکا پەیمانیشا بەستە. کورڎ پێسە سیاسەتێوە بناغەیی قبووڵ کریا و گرڎ نۊعە پەیمانێوەشا دژ بە گلێرگەی چەنی هێزەکاو مۊدێرنیتەی کاپیتالیستی ئیمزا کەرڎە. تا درێژە بدۊ بە سیاسەتوو کوشتەی کورڎی، پێویسییش بە پەشتیوانیی هێزی دەرەکییەکا بێ. پەوکای هیچ ئیمتیازێوە نەمەن کە نەدۊش بە هێزە دەرەکییەکا. جەنگوو بەدەسئارڎەی و بەرڎەیڕاوەو دەوڵەتی هێچ جیاوازیێوەش چەنی سەرڎەموو خانەدانەکا نەبێ. یاگەیاونای و هەرمانەکێش جە هینەکاو ئا سەرڎەمەیە زیاتەرۍ بیێ. کودەتا، فیتنە، خیانەت، ئخباری، ئینفاز و کۊکوشیی بێشۊمار دماییش ناما. وەختێوە کە ئینسان سەرنجە وزۊ سەروو ئاکەپە-مەهەپەی، چی دۊخەو ئیسەیە میاوۊنە. دەسەلاتداری ئاکەپە – مەهەپەی نەک تەنیا دژوو گەلوو کورڎین، بەڵکوم وەراوەروو گرڎ بەشێوە گلێرگەینە و گرڎ تاکێوەنە چی گلێرگەنە جەنگ کەرۊ. گلێرگا و هەم دەوڵەت بەتەمامی ڕووەشا کەرڎێنە تەریقەت، مافیایی و بازرگانی. بێگومان گرڎوو ئینیشا بە دژمنایەتیکەرڎەی کورڎی و پی شێوەیە ڕەوا کریۊ.
چەنی تێکشییەی پێوەندییەکاو کوردی و تورکی، نەک تەنیا پێوەندییەکانی کورد و تورکی، بەڵکوم پێوەندییەکانی عەرەب، ئەرمەنی، ڕۊمانی، فارس، جوولەکە، سریانی و گردوو گەلاو وەرکەوتوو دلێڕاسەی تێکۍ شیۍ. چا پڕۊسە تارێخییەنە، تێکشیەی پێوەندییەکاو کوردی و تورکی، ملەملۍ و دوژمنایەتییشابی بایسوو ئانەیە، کە سیاسەتوو مۊدێرنیتەی کاپیتالیست و ئیمپریالیزمی وەرکەوتوو دلێڕاسەینە زاڵ بۊ گەلاو وەرکەوتوو دلێڕاسەی پارچە کریێنۍ، بە ئەقڵیەتوو نەتەوەپەرسیی گەلاو مەنتێقەکەیۊ کریێنی بە کراون بە دوژمنوو یۊی. تەنیا هێزەکاو مۊدێرنیتەی کاپیتالیست ئی دۊخەشا پەی خاسا. کوشتەی و جینۊسایدوو فەلەستینییەکا کە ئینا دلۍ هەرماننامەو جیهانینە، حیچ جیاوازیێوەش نییا چەنی ئی پڕۊسە کۊکوشییە کە کوردستاننە ملۊ ڕاوە. ئەگەر دماو ئەرەمەرزنای کۊماری پەیوەندییەکە بەرڎەوام بیۍ، ئانە ڕوودایەکۍ وەرکەوتوو دلێڕاسەی جیاوازتەرۍ بێنۍ. سیاسەتوو مۊدێرنیتەی کاپیتالیستی کە گەلش ژهراوی کەرڎەن بە دەوڵەت-نەتەوە و نەتەوە پەرسی و گردش بەستێنۍ وێشۊ، نەبۍ بە سەروەر و ڕاش پەی دیموکراتیکبییەی وەرکەوتوو دلێڕاسەی وەش کەرۍ.
پەکەکە تەڤگەرێوە سەرورڎای، کۊشیای و ڕزگاریوازانەن، کە گەلوو کوردی دژوو سیاسەتوو ئینکاری، قەتڵۍ و کوشتەی دەسش پەنە کەرڎەن. یانۍ واوەی بنیاتنیایۊپەیوەندیی بەینوو کوردی و تورکی. پێسە سەرەتاێوە تارێخی فرە گرنگا. پەکەکە واوەی کوردش زیندە کەرڎۊ. ئینە نەک تەنیا پەی کوردی، بەڵکوم خزمەتێوەن پەی گەلوو تورکی و گردوو گەلاو وەرکەوتوو دلێڕاسەی. گرنگا کە تورکیانە گرد لێوە ئینەیە خاس خاسۍ بوینا و بیاواشنە. کودەتا سەروازییەکەو ١٢و ئەیلوولی هەنگامێوە بۍ بە ئامانجوو دماییئارڎەی بە پەیوەندییەکاو کوردی و تورکی. ئا ئەکتەرۍ کە ئی کودەتاشا کەرد، ئامانجشا ئانە بۍ، کە دمایی بە بییەی کوردی بارا. وەلۍ جە تارێخ و سەرڎەموو ئی دماییەینە بەڕۊشنی دیار بۍ، کە کورد نەبۊ تورکیچ مەبۊ، تورک نەبۊ کوردیچ مەبۊ. پەکەکە وەراوەروو کودەتاکەو ١٢و ئەیلوولینە، بە هۊشیارییوە هەنگامەش نیا و پلانەکێش پووچەڵە کەرڎۊ. پێسە چانەیە میاومێنە، کە ئا کۊشیایە کریان کۊشیاێوە ڕەوا و ڕاسا، دەوروو وێش تارێخنە گێڵنان، یاگۍ داخێنە کە گلێرگەو تورکیای ڕاش نەدریێنە پەنە چینەیە بیاوۊنە. سەبەبوو ئینەیچە کەموکوڵی و گرنگینەداین پی بابەتەیە لاو تەڤگەروو دیموکراتوو کوردیوە، هێزە دیموکراتییەکاو تورکیای و تەڤگەرە سۊسیالیستەکا و ڕۊشنویرەکۍ.
جە ڕووەو پەیوەندیی کوردی و تورکیوە فرە گرنگا باسوو پیلانگێڵنیی میاندەوڵەتی کەرۊ، کە جە ٩و ئۊکتۊبەروو ١٩٩٨ دەسش پەنە کەرد. جە ١٥و شوباتوو ١٩٩٩ بە گێرتەی ئیمرالی جە١٠٠ساڵەو کۊمارینە دماییش ئاما. چونکە پیلانگێڵنیی میاندەوڵەتی یۊ جە گەورەتەرین زەرەرەکان جە پەیوەندیی تارێخیی کوردی و تورکی کریان. ئامانجوو پیلانگێڵنیی میاندەوڵەتی دماییئارڎەی بە پەیوەندییەکاو کوردی و تورکی بۍ، کە پەکەکە هەوڵۍ واوەی ئەرەمەرزنای دەوڵەتیش دا و ناستش ئا پڕۊسە بەسەرکەوتەیی دماییش بۍ. ئانە کە ئەمریکا و ئیسرائیل و ناتۊ هێزی سەرەکیی متەیرەی و بکەرۍ پیلانەکۍ بێنۍ، ئی ڕاسییەیە ئاشکرا کەرۊ. ڕابەر ئاپۊ بە ئاشکراکەرڎەی ڕووەو دلۍ پیلانگێڵییەکەی و ئامانجەکەیش ناستش ئامانجەکە سەر گێرۊ. ڕابەر ئاپۊ ٢٥ ساڵێن جە هەلومەرجی ئەرەوازیاو ئیمرالینە کوشیای کۊشیا. ئێساتێچ پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی سەروو بنەماو ئەرەبڕیای گردوو پەیوەندییەکاو ڕابەر ئاپۊی چەنی جیهانوو بەری ملۊ ڕاوە، ئینەیچە سیاسەتێوەن کە پەنەش وچییۊ گۊشەگیریی ڕەها و نەبیەی پەیوەندی. فرە گرنگا ئی ڕاسییە بەتایبەتی لاو ویروڕای گردینی و ڕۊشنویرا و هێزە دیموکراتیکەکا و هێزە سۊسیالیست و ئازادیوازەکاو تورکیایە بیاویۊشنە و جەختش سەرۊ بکریۊوە و گوزارشتش چەنە کریۊ.
ئامانج و کرڎەوەکاو دەسەڵاتداریی ئاکەپە-مەهەپەی، جە ڕاو فاشیزمیوە کەردی کۊکوشیی کوردین و پاسە پێوەندیی تارێخیی کوردی و تورکیای بەتەمامی دلێنە بەرا. ئی ئامانجە بە کودەتا سەروازییەکەو ١٢و ئەیلوولیوە بەبنەما ورگێرا. تارێخەنە ئیتحادپەرەسۍ گەرەکشابۍ سەروو بنەماو بەتورککەرڎەی ئی هەرمانۍ کەرا. لاێوە تەرۊ ڕژێموو ١٢و ئەیلوولی پلانەش نیارە، کە بە شێوێوە سەرەکی جە ڕاو دینیوە ئی هەرمانۍ کەرۊ. ئارۊ حکومەتوو ئاکەپە-مەهەپەی بە یۊوستەی خستنی ئی دووە ڕێبازا هەوڵۍ کەرڎەیش مدۊ. ئینەیچە بەرش وست، کە ڕژێم خراپتەرین و خۊفناکتەرینا. ئادۍ بیەیی کوردی دایم پێسە هەڕەشێوە موینا پەی سەروو مەنەیوەی دەوڵەتی، ئینسان متاوۊ بواچۊ چارەسەرشا پەی مەنەیوەی دەوڵەتی بە دلێنەبەرڎەی کوردی وینا. هەرپاسە باسوو ئی ڕاسییە مەکەرۊ، بەڵکوم جەنگێوە تند دژوو کوردی دەس پەنە کەرۊ و گرد یاگێوەنە هجووم کەرۊ سەروو کوردی کوشۊشا، گێرۊشا کەرۊشا سجن. بەداخۊ متاوۊ بە جەنگی تایبەت گلێرگەو تورکیای قەناعەت پەنە کەرۊ. وەلۍ لایەنێوە عەقڵانی، ئەخلاقی، ویژدانی، یاسایی نییا. ئاشکران کە ئینە چندە دوژمنایەتیی کوردین، ئاندەیچ دوژمنایەتیی تورکین و زەرەر بە تورکیچ میاونۊ. تێکشییەی پەیوەندییەکاو بەینوو کوردی و تورکی و جەنگوو کوردی و تورکی تەنیا ئیسفادەش پەی دەسەڵاتدارە بیانییا هەن. ئەگینا هیچ ئەنجامێوە تەرش نییا. تارێخ بە وەرفراوانی ئی ڕاسییەش سەلەمنان. ئی ئەنجامە جە وەڵێئامایەکاو ئارۊیچۊ سەرەش ورڎان. بە جەنگ چەنی کوردی نە ئینسان متاوۊ بۊ بە یوەمی هەرێمی و نەتەوەیی، نە متاوۊ تێکەڵبییەی گەلوو تورکیای و تورکیای تێک بدۊ. ئی ڕێبازە بەناچاری ئەنجامەکا پێچەوانە کەرۊوە. قسەوباسی هەرێمی، نیشتمانی و جەنگوو تیرۊری، کە حکومەتوو ئاکەپە-مەهەپە باسش کەرۊ، هیچ پەیوەندیێوە بە ڕاسییەکاوە نییا. ئینه بەتەمامی پەی دەسوستەی دلۍ گردوو کێشەکا بە دلێنەبەرڎەی پەکەکەی چارەسەرۍ کریا. چێگەنە چەواشەکاریی فرە کریۊ. وەلۍ ڕاسییەکە تەمام پێچەوانەن. کێشەو کوردی بە پەکەکەیوە دەسش پەنە نەکەرڎەن. وەڵۍ پەکەکەیچنە کێشەو کوردی بییەن. پەکەکە ئەرەمەرزنوو کێشەو کوردی نییا، بەڵکوم دەرئەنجاموو کێشەو کوردین. نە بە دلێنەشییەی پەکەکەی کێشەو کوردی چارەسەر بۊ، نە کوردیچ دلێنە مشۊ.
یۊ چا ڕاسییا کە حکومەتوو ئاکەپە-مەهەپەی بە دروۍ هەرێمی، نەتەوەپەرەسی و تیرۊری مشارۊشۊ و چەواشەکارییش پەی کەرۊ، سوریا و وەرنیشتا. گلێرگەو تورکی بە درۍ کە کورد وەرنیشتنە دەوڵەتێوە وەش کەرۊ، خەڵەتنا و هجووم کەرۊ سەرما و گەرەکشا دلێمانە بەرۊ. ڕاسیینە کورد وەرنیشتنە دەوڵەت دروست مەکەرۊ و دوژمنایەتیی چەنی تورکیایچ مەکەرۊ. بەپێچەوانەوە جیهاننە فرەتەرین دۊسوو گەلوو تورکی وەرنیشتا. وەرنیشتنە پێکئامێوە بە یاواینەی نەتەوەی دیموکراتیکی ئەرەمەرزیان و برایەتیی گەلا جەوهەرەکەشا. پەوکای دوژمنایەتیی گەلوو تورکیای لکی دریان بە دوژمنایەتیی گەلوو کوردیوە. ئاشکران دەوڵەتی قڕکەروو ئیساتۍ کە ئا دروا وەڵا کەرۊوە و زەرەر مدۊ تورکی و کوردیچ، یانۍ مەتاوۊ نوێنەرایەتیی تورکی و گەلوو تورکیای کەرۊ.
ئیساتۍ سەد ساڵۍ سەروو ئەرەمەرزنای کۊماروو تورکیایرە ویەرڎەن. وەختۍ پڕۊسەو سەدەی وەڵینی ورسەنگنییۊ، خاس بەرگنۊ، کە بەبۍ چارەسەری سیاسیی دیموکراتیک پەی کێشەو کوردی، دیموکراتیزەبییەی تورکیای مومکین نییا. کێشەکاو کۊمەڵایەتی، سیاسی، ئابووری و کولتووریی تورکیای و گلێرگەو تورکیای بەبۍ دیموکراتیزەکەرڎەی تورکیای چارەسەر مەکریۊ. حیچ وەڵێکەوتەێوە کۊماروو تورکیایۊ چەمەڕوان مەکریۊ. سەربەوێی دەوڵەتی و ئازادیی گلێرگەی بەدی نمۍ. دەوڵەت جە میکانیکوو کودەتای و چێروو کۊنترۊڵوو هێزە شاریاوەکاو ناتۊینە بۍ بەرۊ. بێگومان دیموکراتیزەبییەی تورکیای و چارەسەرێوە سیاسی پەی کێشەو کوردی مومکینا. کێشەی هەرە سەرەکییچ ئانەنە، کە کۊماروو تورکیای مەتاوۊ بە دیمۊکراسی و ڕاسیی نزیکوو ئی پەرسۍ بۊوە. دلۍ کۊمارێوە دیمۊکراتیکینە کورد و تورک متاوا چەنی گردوو گەلاو تورکیای بە دیموکراتیک بژیوا.
مشۊم بە بۊنەو ویەرڎەی سەد ساڵا سەروو ئەرەمەرزنای کۊماروو تورکیای و لوای دلۍ سەدێوە تازەی واوەی پێوەندییەکاو کوردی و تورکی ورکنیا و وەڵۍ وزیا، وەڵێوستەی پێوەندییەکا مانێوە تارێخییەش هەنە. گەلوو کوردی بە یاواینەی چی بابەتەیە ورسونیشت کەرۊ و ئیرادەو وێش نیشانە مدۊ. کورد کێشەکاش چەنی دیموکراتیکبییەی تورکیا وینۊ و پەی ئینەیچە کۊشییۊ. بێگومان گەلوو کوردی چارەسەر پەی کێشەکاش چێگەنە وینۊوە، باوەڕش پەنە کەرۊ و واز جە حیچی تەری نمارۊ. هەڵوێستوو تەڤگەروو ئازادیچ ئانەن، کە ئا ڕێبازە چارەسەرییەنە کە ڕابەر ئاپۊ باوڕش پەنەشا و مپارێزنۊش پێوەندیی تازەو تورکی و کوردی، کە بە دیمۊکراسییانە گنۊ وەڵۍ پێوەندیی گردوو گەلاو وەرکەوتوو دلێڕاسەی وەش کەرۊ. ئینە بە ماناو دەسپەنەکەرڎەی پڕۊسێوە تازەین جە چارەسەروو کێشە تارێخییەکانە. سەدەی تازەو کۊماری بێگۊمان مشۊم سەوو ئی بنەمۍ گنۊ وەڵۍ.
پەی بەیاگەیاونای ئی ئەرکە تارێخییە، وەرپەرسبیەێوە گرنگ گنۊ گەرڎەنووهێزە دیموکراتییەکاو تورکیای، تەڤگەری سۊسیالیستی، بەشوو باوڕوو دیموکراتیکی، ڕۊشنویرۍ، نویسەرۍ، هونەرمەندۍ و گردوو ئا چیناو گلێرگەی کە ئینۍ چەنی دیموکراسی و ئازادی و بێومان تەڤگەروو دیمۊکراتیکوو کوردیچ یۊن چانیشا. ئێمە داوا جە گرد کەسێوە کەرمۍ، کە پی یاواینەی و وەرپەرسبییە گەورەوە ورسونیشت کەرا، پڕۊسەو گفتوگۊی وزا وەڵۍ و دەس کەرا بە واوەی ئەرەمەرزنایۊ کۊماری سەروو ئەساسوو پێوەندیی کورد و تورکی و بە هەستیارییوە نزیکوو ئی پەرسۍ باوە. سەروو ئی بنەمێوە بە دروستکەرڎەی هامپەیمانیی دیمۊکراتیکیی بەینوو گەلا ئی چیوەیە سەر وزا، کە پێسە تەڤگەروو ئازادیی کوردی ئەرەیاونمێش، کە ئێمە هەمیشە پەی ئی ئامانجەیما کۊشیەیمۍ."
