ناوەندوو ژەنۆلۆژی بروکسلنە بەشدارییش جە فستیڤاڵوو "کۆماری دیموکراتوو ڤییەناینە" کەرد، کە ساڵەو ١٩٥١ یوە گرد ساڵێو مکریۆ. ماوەو ٤٥ ڕۆو فستیڤاڵەکەینە، حەفتێوەش پەی چندین چالاکییا سەروو شۆڕشوو ژەنی، ژەنۆلۆژی و شۆڕشوو وەرنیشتی تەرخان کەرد.
ڕۆو یەکەموو ئا حەفتەو فستیڤاڵەکەینە ناوەندوو ژەنۆلۆژی بە ئامادەبییەی نەجیبە قەرەداغیێ و سارا مارچای چەنی ١٥ هونەرمەندا وەڵاتە جیاوازاو پێسەو نەمسا، ئەڵمانیا، کوردستان، جۆرجیا، هەنگاریا و هتدینە.. باسسا جە میتۆدۆلۆژیی ژەنۆلۆژیی کەرد وانایۆشانە پەی تارێخ، گلێرگە و هونەر و بابەتەکەشا بە گرووپوو هەرمانێ و واتەواچی ئەوەکریا، پێشکەشێ کەردێ. بەکارئاردەی ڕێبازی هونەری پەی ئەوەوانای تارێخی و گلێرگەی بابەتێوی سەرنجکێش بێ و لاو هونەرمەندەکاوە کە چەنی گۆرانییە، چیرۆکەی میتۆلۆژییە ورگیرێ توخمی شاریاوەینێ جە ڕەوتی تارێخی ژەنێ و گلێرگەینە، ئاشکراکەرەی ئا ئەرەگیرکارییا، کە سەروو ژەنێ و گلێرگەیوە بیێنێ.
هەر جە حەفتەو فستیڤاڵەکەینە، ئەنجوومەنوو گلێرگەی کوردی نەمسانە (فەیکۆم)، کە بنکەکەش ئینا ڤییەنانە، سیمینارێوەش سەروو شۆڕشووو ژەنی، ژەنۆلۆژی و بارودۆخوو وەرنیشتی شاوسپیلهاوسنە، کە ناوەندێوی شانۆیینامیەن، چا شارەنە ڕێک وست بە بەشداریی ئەنداماو ناوەندوو ژەنۆلۆژی نەجیبە قەرەداغییە و سارا مارچا و نوێنەرەو خۆسەریی ڤییەنای ئاری میلان و قسەکەروو فەیکۆمی ڕێدار هان. بەشدارێ سەروو ڕێخەی تارێخی، فەلسەفی، زانستی و ئایدیۆلۆژیی وێڕاوەبەریی دیموکراسیی ئامادەبیێشا ئاشنێ کەردێ و بەشی دووەم پەی پەرس و جوابی تەرخان کریا.
ئاری میلان باسوو تارێخوو وێڕێوابەریی دیموکراتییش کەرد، کە ساڵاو ٢٠١١ و ٢٠١٢ سەروبەندو ئەرەپڕایەکاو وەهاری عەرەبیینە دەسش پەنە کەرد و دمایی فرەو وەڵاتاو دلێڕاسەینە و سەرنیشتوو ئەفریقای فاڕیا پەی هجووموو گروپوو جیهادیستەکا پێسەو (داعش)ی بەڵام سەرنیشت و وەرکەوتوو سوریاینە ئشناسیا بە وەرنیشت فاڕیا پەی پڕۆسەو شۆڕشێوی کۆمەڵایەتی و دیموکراتی، کە دەیان ساڵێن ئامادەکاریییش پەی کریان وفرەو دەرڤەرای تەرینە یاگە عەرەبنیشینەکاو سوریایچ فاڕیا پەی شۆڕشی تا ئا ئاستە، کە داعش مەڕیا و ئیساتێچ کامپوو هۆڵینە دەسبەسەرێنێ. ئاری میلان جەختش جە پەنەوازیی هامپشتی و هامکاری پەی گێڵنایوە هاموەڵاتاو وەرنیشتی کەردۆ کامپەکەنە، بە مەبەسوو سووککەردەی فشارەکا پەی سەروو وەرنیشتی، وەراوەروو هەوڵاو دووبارەبییەیوە دۆخی وەڵینینە و هجووموو شانەکاو داعشینە و تورکیاینە.
نەجیبە قەرەداغییە شۆڕشوو وەرنیشتیش پێسەو" شۆڕشێوی زهنی " وەسف کەرد، کە گرنگییەکەش بە پلێ ئەوەڵی جە دەوروو جمیەروو ئازادیی ژەنێوە سەرچەمە مگێرۆنێ، کە جەخت سەروو فەلسەفەو عەبدوڵڵا ئۆجالانی مکەرۆوە، جە وەرگێریی پیاسالاری، دەسەڵاتداری و سەرمایەداری و فشاروو دەوڵەتینە. نەجیبە قەرەداغییە هەرپاسە باسوو گرنگیی ڕێکوستەیە خۆسەرییەکاو ژەناش کەرد، کە پێکئاما کۆنەپەرسەکێشا مەنتێقەکەنە ماڕێنێ و دیایشا فاڕێنێ پێسە " شۆڕشی دلێ شۆڕشینە" پێناسەش کەردێ و واتیچش جە سەروبەندوو شۆڕشینە خەڵک خولەکاو پەروەردەینە بە فەلسەفە و بنەما ئایدیۆلۆژییە جەوهەرییەکاو شۆڕشی ئاشنێ کریێ و گەلێ و بە تایبەتی حەز و داوێکێشا چا شۆڕشەنە دیێوە و پەی ئانەیچە قوربانیی فرەشا دا و بیێ بە ئیلهام پەی ژەناوجیهانی و هومێد پەی جیهانێوی خاستەری و وەرگێریکەردەی جا هومێدەیە ڕەنج و کۆشیای بەردەوامش گەرەکەن و وەروو ئانەیە، کە شۆڕش خاڵێوە دەس پنە نمەکەرۆ و پاشخانێوی هەن و تا یاوای بە گلێرگێوی دیموکراتیک، ئازاد و ئیکۆلۆژی دماییش نمێ، وەروو ئانەیە ئا شۆڕشە ئیتر ساعیبوو سیستموو وێڕاوەبەری و وێپارێزنای وێشا.
سارا مارچاش سەرنجەش پەی گرنگیی پەروەردەی کێشتە و واتش ڕێبازی زانستییانە بەتایبەتی ژەنۆلۆژیینە بە ڕێبازێوی ئەڵتەرناتیڤ پەی چارەسەروو پەرسە کۆمەڵایەتی و پەرسە سیاسییەکایچ مزانمێ، کە کاریگەریی درێژخواینش هەن. واتیجش ئێمە پێسەو ژەنێ و کەسانێو، کە ئەورووپانە مژیوانێ و خەڵکوو ئێگەینێ وەرنیشت پەی ئیساتێ و ئایندەیما گرنگا، کە ئەزموونش چنە وربگێرمێ. مارچا واتش وەڵاتێوە ئامێنا، کە شۆڕشێوەش تارێخەنە خوڵقنا، بەڵام وەرنیشتۆ ئانەیە فێرێ بییەیمێ، کە گرنگا شۆڕش جە بەرژەوەندیی گەلانە تازەگەری بکەرۆ جیای ئانەیە دۆگماکانە گیر بوەرۆ، ئانە کە شۆڕشوو وەرنیشتی کەردەن، ئانەنە کە سەرقافڵەو مۆدێرنیتەی دیموکراتییا و وێش جە مۆدێرنیتەی سەرمایەداری و دەوڵەتی نەبڕیەنرە. ئاماژەش پانەیە کەرد، کە فێربییەی چا ئەزموونەوە بە سیستمێوی پەروەردەیی زیندەرە مویەرۆ، کە سەروو بنەماو وێگێریی ئەرەمەرزیان و دلێنێوی پەی خەڵکی دابین مکەرۆ، کە بەپاو پێویسییەکاسا جە ڕاو ئەرەمەرزیا و ئەوەکۆڵیایەکاو دلێوە جە دۆخوو وێشا میاوانێنە. جواب ورمگێراوە بە هێزوو وێشا. نموونەش جە پەیمانگاو ئەندریا وۆڵف ئاردۆ، کە ئیلهامبەخشا پەی بۆ ژەناو جیهانی و ستەموەنەکریایا.
هەرپاسە مۆزەخانەی فۆلکلۆریی ڤیەنناینە ڕوەکاو دماتەروو فستیڤاڵەکەینە سیمینارێو ڕێک وزیا سەروو گرێبەسی کۆمەڵایەتیی وێڕاوەبەریی دیموکراتیکی سەرنیشت و وەرکەوتوو سوریاینە. چا بەشەنە نەجیبە قەرەداغییە سارا مارچا لاو ناوەندوو ژەنۆلۆژییوە بروکسلنە بەشدارییسا چا بەشەو فێستیڤاڵوو ڤیەناینە کەرد.
نەجیبە قەرەداغییە سەروو پێناسیوی پەی ئیتیمۆلۆژیاو "وەرنیشت"ی جە ڕووەو جوگرافی و پێکئاماییوە، کە کارێکتەرێوی فرەییش هەن، حەر جە فرەزوان، ئەتنیک، ئایین، ئاینزا دەسش پەنە کەرد و واتش ئانە کە ڕووەش دا سەروبەندوو "وەهاری عەرەبی"ینە ساڵەو ٢٠١١ وەرنیشتنە، مۆدێلی بەرایی بێ پەی سیستەمێوی ئەڵتەرناتیڤی کە بە پلێ ئەوەڵی مەبەس چنەش ئانە بێ، کە دەرفەت بدۆنە بە خەڵکی پەی بەشداریکەردەی قەوەتتەری ژیوای سیاسیینە بە پێچەوانەو سیستموو دەوڵەتیوە. نەجیبە قەرەداغییە چندین جارێ نموونەش سەروو بابەتەکاو "هومێد و شۆڕش"ی پێسەو هۆکاری جمنەروو فاڕای پارادایمی جە سیاسەت، ئیکۆلۆژی و گلێرگەنە ئاردێوە، کە بەشێوەنێ جە دلێنەو پەیمانێ کۆمەڵایەتیێو وەرنیشتی، کە دیموکراسیی ڕادیکاڵ، ئیکۆلۆژی و ئازادیی ژەنێش گێرتەن وێ و ئازادی ژەنێش پێسە کۆو ئازادییەکا و شناسنامەی پێناسە کەرد. نەجیبە قەرەداغییە واتش گرێبەسی کۆمەڵایەتی جوابێوا پەی ئا قەیران و بنەبەسیایا کە بۆنەو زهنیەتوو دەوڵەت-نەتەوەی تاکڕەنگیوە پێویسیشا بە چارەسەری هەن.
سارا مارچا جەختش سەروو ئانەیە، کەردۆ کە ئا سیستمە تەنیا متاوانێ جە " چێرۆ پەی سەری" هەرمانە بکەرا و دژوو پەیوەندیی پلەداریینێ و ئانەیچ تەنیا بە شەو و ڕوێو دروس نەبییەن، بەڵکوم خودوو ئۆجالانی دەیان ساڵێن هەرمانێ پەروەردەیێش پەی ئا شۆڕش و سیستەمەیە کەردێنێ.
بە کوڵی جە پەیمانەو کۆمەڵایەتییوە دەسش پەنە کەرد، کە سەبارەت بە ڕێخە کولتووری و کۆمەڵایەتیی ژەناو کوردیوە میزۆپۆتامیانە دەورشا جە مدرامانی دژوو داگیرکاری و جینۆسایدی جە سەدەی ویەردەنە، بەتایبەت وەرنیشتنە. ئاماژەش پانەیە کەرد، کە دوانزە ساڵێ چێ وەڵتەر شۆڕشوو ژەنێ چا دەسش پەنە کەرد، کە ژەنی نەک هەر گردوو بەرەکانە نوێنەرایەتییشا هەن، بەڵکوم هێزی جمنەروو شۆڕشینێ، هەر جە سیستموو هامسەرۆکایەتییوە تا نوێنەرایەتیی یەکسان دەزگاکانە جە ڕووەی یاساییەوە مافەکاشا چەسپیێنی هەم وێشا ساعیبێ سیستەم، ئەرەمەرزیا و ڕێکوزیای خۆسەرینێ و دەورشا جە سەرمەشقایەتیی شۆڕشینە هەن.
دمایی ئاماژە بە بنچینەو سیستموو ژەنێ سەرنیشت و وەرکەوتوو سوریاینە و گرنگییی ژەنۆلۆژی چا چوارچوەنە کریا. چا ئاماژە بە ڕێخەو ژەنۆلۆژی کریا، کە پرۆسەو پەرەسانای شۆڕشوو ژەنی، ژیوای، ئازادیین، کە بە تەمامی شۆڕشێوی کوردستانی و گەردوونییا. زانستوو ژەنێ ژەنۆلۆژی جە میراسوو ئا شۆڕشێوە مێ و هەم هەنگامنیاین بەرەو بەردەوامیی شۆڕشوو ژەنێ و بە گەردوونیکەردەیش. ژەنۆلۆژی ئازادیی ژەنێ پێسەو مەرجێوی دەسچەنەوەرنەدریای پەی ئازادی گلێرگەی مزانۆنە و جە ڕووەو ژەنێوە تیشکە موزۆنێ سەروو کۆڵیایوە جە گلێرگە، تارێخ، ئایین و چندین بوارای تەری. ڕەخنە جە یاواینەی نوخبەگەرایی، پیاسالاری، پۆزەتیڤیستی زانستی مگێرۆ و هەوڵێ مدۆنێ پەی پەرەپەنەدای ڕێبازێوی گردگیریی یاگەداری.
فرەو پرسیارەکا ئاماڎەبیا سەروو ئانەی بۍ کە ژەنی جە سەرنیشتوو ۋەرکەوتوو سوریاینە چنی دڵنیێبێنۍ چانەی ئۆتۆنۆمیەکەشا جە تەرەفوو کۆو گلێرگەیۆ قبوڵ مکریۆ و چنی تاوانشا زهنیەت چێروو کاریگەری هێزو دەوڵەتی هەژموونوازی و پیاسالارینە فاڕانە بەرەو بەشداری ڕیشەیشا جە شۆڕشەنە. سارا مارچا ئاماژەش پانەی کەرد کە نهێنی ئانەی جە پەروەردە و بەشداری ڕاسەوخۆ و رادیکاڵی گلێرگەینە کە ۋێشا بکەرۍ سیاسیێنۍ چا پرۆسەنە.
ناوەندوو ژەنیۆلۆژی جە ساڵەو ٢٠١٧ ینە جە بروکسل ئەرەمەرزیان، ناوەندێوەن پەی توێژینەوەو زانستە مرۆیی و کۆمەڵایەتییەکا کە بە کۆمەڵ پەرەشا پنەدریان سەروو بنەماو زانیاری و ئەزموونوو ژەنیۍ جە کوردسان و جیهانەنە. ئامانجش ئانەنە کە بە هامبەشی چنی تۆڕێوە ۋەرفراوانی جە دەسوەڵێوستەییە دلێینەییەکا و هەرەوەزییەکانە کار پەی مافەکاو ژەنۍ بکەرۆ جە ڕاو ئەوەکۊڵیای و ڕائاوردەیۆ. ژەنیۆلۆژی ژەنیانی پێکئاما جیاوازەکا خوڵقەمکەرۆ پەی گێڵای و (واوەی)نوویستەیۆ تارێخیشا پەی ئاشكراکەردەی لایەنە پەنهانەکا ئەرەگیری سەرو ژەنۍ و گلێرگەی. ناوەندەکە کارەکێش جە ڕاو نمایشگایۆ، سیمینار و خولوو ڕائاوردەی و وۆرک شۆپ ڕێکوزا و بەشداری مکەرا، حەرپاسە بابەت و کتێب سەروو بنەماو ئاڵوگۆڕی زانست و ۋەریۆکەوتەی و مشتومڕ منۋیسا و وەڵاش مکەراوە. ئامانجوو توێژینەوە و شیکەردەیۆ و کاری پەروەردەیی ناوەندەکەی هوشیاریی ژەنۍ و گلێرگەیا پەی ئانەی بتاوا جە ۋەرا ۋەروو تنووتیژی و سیستمی پیاسالارینە هەم ۋێشا پارێزنا و هەم فاڕیای ڕیشەیی ئەنجام بڎا. جە هەمان وەختەنە سەرمەشقی پەی کۊشیای و فاڕیای کۆمەڵایەتی بکەرا.
جە ڕووانی دماتەرەنە ناوەندوو ژەنیۆلۆژی بروکسلەنە جە هەمان فستیڤاڵوو ڤییەناینە، سیمینارێوە تەرش ڕێکوست پەی قسەکەردەی سەروو ژەنیۆلۆژی پېسە زانستوو شۆڕشوو ژەنۍ.
سارا مارچا جە ڕاو ڤیدیۆی، ۋێنە و گفتوگۆیۆ ئاماژەش بە گرنگی سیستموو کۆنفیدرالی ژەنۍ کەرد کە جە ساڵەو ٢٠٠٥یوە جە ئەنجاموو شۆڕشوو ژەنێوە بەرهەم ئامان و ئا مۆدێلە جە سەرنیشتوو ۋەرکەوتوو سوریای بە ڕاو سیستموو چەترئاسای کۆنگرە ستاری ۋێش ڕێکوستە کەردەن و هەنگامەش پەی رێکوستەکەردەی ژەنۍ و گلێرگەی نیان. چاگەنە پرەنسیپوو " مەبۆ حیچ ژەنێوە جە بەروو ۋێڕێکوستەکەردەیۆ بۆ" پەیڕەو مکەرۆ. جەهەمان سیمینارەنە ئاماژە بە بوارەکا پېسە پەروەردە، ئابووری و دادپەروەری کریا پەی جوابدایۆ پێداویسییەکا ژەنا و گلێرگەی.
پرسەکاو ژیۋگە و تەندروسی پەیوەس بە جەنگوو سوریای و گەمارۆو سەرو ئیدارەو خۆسەریی و هجومەکا ئی دماییەو سوپاو تورکیای تەوەرێوە تەروو باسەکەی بێنۍ. پەرسوو پاڵپەشتیکەردەی دامودەزگا و پڕۆژەکا ژەنا و کۆمەڵایەتی و حەرپاسە ویستوو وەشکەردەی پەیوەندی ئابووری، کۆمەڵایەتی و سیاسی چنی وڵاتا و ڕیکوزیاکا تەری، بەشێ بێنۍ جە وتووێژەکا. ئامادەبیا بە گیانۍ هامدەنگی و گرنگیدای بە شۆڕشوو ژەنۍ، پەیلوواو ۋێشا بەربڕی.
بەشێوەتەروو فستیڤاڵەکەی گفتوگۆ بۍ سەرو کۆتای جە ڕوانگەی جیاوازیوە. پاڵوو چنڎین سیاسەتمەدار، ئاکادیمیسیا و تارێخناسا و چالاکوانا ناوەندوو ژەنلۆژی باسش چا سیستموو کۆتایەکەرد. نەجیبە قەرەداغیە بەنامۍ ناوەندوو ژەنی لۊژیوە باسش جە تەجروبەو ژەنا کوردی و شۆڕشوو کوردسانی جە فاڕیای سیستموو کۆتای بەرەو هامسەرۆکایەتی و نوێنەرایەتی یەکسانی و ئاماژەش بە قۆناغە تارێخییەکا و یاوای بە ئاستوو شۆڕشێوە دیموکراتی کەرد جە نوێنەرایەتی یەکسانەنە و واتش کۆتا تا قۆناغێوە متاوۆ دەورش بۆ جە بەرزکەردەیۆ هوشیاری و ئاستوو کۊشیای دماتەر مشۊم جە ئاستوو ۋیرکەردەیۆ و زهنیەتوو گلێرگەی پەی بەشداری بەشە پەراوێز وزیاکا گلێرگە فاڕیایش سەرەرە بۍ ۋەروو ئانەی کە یاسا بە تەنیا دەورش نییا جە فاڕیای ئەگەر جە ڕوو زهنیەتیوە فاڕیای ئەنجام نەڎریۆ.
جەهەمان فستیڤاڵەنە سیاسەتمەدارەو کوردی ئیلهام ئەحمەدە بە پەیامێوە ڤیدیۆیی وتارێوەش پێشکەش بە حەفتەکاو فێستیڤاڵوو ڤیەننای کەرد کە جە ساڵرۆو ئەرەیاۋنای کۆمارو ئازاڎیی ڤیەنناینە ۋەروودەم و هۆڵو شارەوانی شارەکەینە بریاڕاوە و ڕاسەوخۆ پەخشکریا. چا چنڎین لێدوانۍ و بەشداریی چالاکا و گروپە دلێینەی و میان دەوڵەتییەکا بەشداریشا کەرد. چانە " ئەنجوومەنوو کۆماری" کە ١٠٠ کەسێنۍ – چانیشایچ پارتی دیموکرات – کە ۋێش بە پەشتیوانوو ۋێڕاوەبەری سەرنیشتوو ۋەرکەوتوو سوریای مزانۆ. ئامانجوو فستیڤاڵەکەی ئانەنە کە بۆنەکەی بکەرۆ بە ئەزموونێوە پەی مۆدێرنیتەی دووەمی و سیاسەت و ئێستیتکی جیهانیی، بێ سنوور، یۆتۆپیایی و ڕیشەییا.
ئیلهام ئەحمەدە کە جە ئەڎابیەی عەفرینینە تا ساڵەو ٢٠٢٣ هامسەرۆکەو دەسەی کارگێڕی ئەنجومەنوو سوریای دیموکراتی بیێنە و ئیساتۍ واتەواچەو کاروبارو بەروو ۋێڕاوەبەری سەرنیشتوو ۋەرکەوتوو سوریاینە. ژەنی ئەکتەر بیبیانا بێگلاوە کە ڕاوەبەرەو کەردەیۆ فێستیڤاڵەکەی بۍ، ئاڎەش پېسە " واڵێوە کۆمارو ئازاڎیی ۋەرنیشتی " ئەرەیاۋنا. ئیلهام ئەحمەدەیچ یووەم پەیامی سیاسی ئا وێرەگایە بۍ وەختۍ واتش؛ " جە ۋەرنیشت/ سەرنیشتوو ۋەرکەوتوو سوریای، جە شۊنماو شۆڕشوو دیموکراسی، ئیکۆلۆژی و شۆڕشوو ژەنێوە ، جە سۊماو دڵیماوە سڵام جە کۆمارو ئازاڎیی ڤیەننای مکەرمۍ. هیواڎارێنمۍ شمە بیدۍ پاڵنەر پەی وەڵابیەیۆ کولتوورێوە دیموکراسی و ئازاڎیی ژەنۍ" و وتارەکێش بە دروشمەو "، ژەنی، ژیۋای، ئازاڎیی" دمایی پنە ئارڎە.
حەفتەکاو فێستیڤاڵوو ڤییەنای جە ساڵەو ١٩٥١یوە مێڎانێوە بیەن پەی قسەکەردەی، نمایش و کاری هونەریی سەرو نەریتی، ئاردەینە، سەرمەشقایەتی و ئەزموونی دیموکراسی. فستیڤاڵەکە تا ٢٣ حوزەیرانی بەردەوام بۆ. بە گردیی ئێساڵ جە فێستیڤاڵەکەنە زیاتەر جە ٤٥ بەرهەما و پڕۆژە هونەریا جە بوارەکا شانۆی قسەکەردەی، ئۆپێرا، مۆسیقا، سەما، نمایش، هونەری ۋینیا و چالاکیۍ نمایش کریێنۍ و مکریا، چنی گرنگیدای بە فۆرماتی و پڕۆژەو بەشداریکەردەی چنی هۊرگێرتەی بەلاشی. حەفتێوەش پە شۆڕشوو ژەنا، ۋەرنیشتی و ژەنی لۆژی تەرخان کەرد.
