ئەندامو کۆنسەو ڕاوەبەری کەجەکەی سەبری ئۆک ئەرەیاۋناش ئەر ئەوەکۊشایۍ ئاوارتە نەکریۆ، جە تورکیانە حیچ پرسێوە چارەسەر نمەبۆ، واتش: "گەلەکەما و هێزە دیموکراسیوازەکۍ، مشۊم بە ئەوەکۊشای ۋێشا فشار بکەرا تا دۊڵەتو تورکی ناچار بە هەنگام نیای بکەرا".
ئەندامو کۆنسەو ڕاوەبەری کەجەکەی سەبری ئۆک دەربارەو ڕۆژەڤەکا، جوابو پرسیارەکا ستێرک تیڤیش داوە.
ئێمە تەمامو دیڎارەکەی وەڵا مکەرمێوە.
گەرەکمانە بە مەراسیمەکا نەورۆزی دەس پنە بکەرمۍ. نەورۆزو ئېساڵی بە کەیفێوە گۊرۆ پیرۆزکریا. ڕۆح و جۆشێوە چنین جە مېڎانەکانە بۍ، گەلوو کوردی و دۆسەکېشا چ پەیامێوەشا دا و ئی پەیامەیە چنی هۊرسەنگندۍ؟
بەڕاسی نەورۆزو ئېساڵی تایبەت و جیاواز بۍ. سەرەتا گەرەکما پېسە گرڎو هەڤاڵا و گەلەکەیما، نەورۆز جە ڕابەر ئاپۆی پیرۆز بکەرو. بە ڕێزو حورمەتۆ سڵام ۋنەو ڕابەر ئاپۆی مکەرو. هەرپاسە جە کەسایەتی هەڤاڵ مەزڵومی و زەکیەی و بێریڤانۍ و ڕۆناهیۍ و ڕەهشانەکانە گرڎو گەشمەرڎا نەورۆزی و گەشمەرڎا شۆڕشی بە ڕێز و سوپاسۆ یاڎۍ مارووە، سەرەو ڕێزیشا پەی منامنورە. نەورۆز جە گەلەکەیما و دۆسەکاما پیرۆز مکەرو. ئی نەورۆزە، جە ٥٠ ساڵی ۋېیەردەنە، ئەوەڵجارا پی ئاستە پیرۆز مکریۆ. ئیناسان متاوۆ واچۆ، دماو هەزار ساڵا، ئەوەڵجارا پی ئاستە بۆ. نەورۆزو ئېساڵی بە جۆش و خرۆشێوە گۊرۆ جە هەر چوار پارچەو کوردەسانی و جبەرو وڵاتی و جە سەرانسەرو جەهانینە لوواڕاوە. بە دڵنیاییوە ئینەیچ مەڵامەتێش هەن. نەورۆز هەمیشە ڕوێوە پیرۆزا پەی گەلوو کوردی. ڕۆو مڎرامانی و سەرهۊردایا. پېسە گرڎ مزانا تایبەتمەندی ئی نەورۆزەیە بانگەوازو ڕابەر ئاپۆیا پەی 'ئاشتی و گلېرگەی دیموکراتیک'ی. پۊکەی جە ماوەو ٥٠ ساڵانە پەی ئەوەڵجارین پی ئاستە جەماوەرییە نەورۆز پیرۆزکریا. نەورۆز بە مۆڕاڵ و جۆش و خرۆشۆ پیرۆزکریا. بێگومان مەڵامەتو ئینەیچ بانگەوازو ڕابەر ئاپۆی پەی 'ئاشتی و گلېرگەی دیموکراتیکی' بۍ. ئینەیچ جۆش و خرۊشێوە تایبەتش لاو گەلو کوردی و دۊسەکاشۆ وەش کەرد جە ئاستێوە فرە بەرزەنە ئی نەورۆزەشا پیرۆز کەرد، کە هەڵای بەردەواما. ئا پەیامۍ گەلەکەما چی نەورۆزەنە مڎاشا گرنگێنۍ. سەرەتا گەلەکەمان مانیفێستو ڕابەر ئاپۆی چی نەورۆزەنە پەسینا و خاوەنداریشا ۋنە کەرد. گەلەکەما پېسە گرڎ چالاکیێوە و گرڎ ساتێوە ژیۋای ڕوانەیش، دیسان بە هوتافەکا 'بێ سەرۆکی ژیۋای نمەبۆ' و 'بژیۋۆ سەرۆک ئاپۆ' خاوەنداریش جە مانیفێستۆو ڕابەر ئاپۆی کەرڎ و پەشتگیریش پەی ڕابەر ئاپۆی واوەی کەردۆ. گەلو کوردی مزانۆ کە ڕابەر ئاپۆ جە ڕۊو یوەمیۆ تا ئارۆ، هەمېشە ئەوەکۊشان و ڕەنجش کێشان پەی گەلوو کوردی و گەلا چېردەسەی و مرۆڤایەتی و بەتایبەت ژەنا. ئەمڕۆش سەرو ئی بناغەیە مانیفێستۆیێش وەڵۍ وست، جە نەورۆزیچەنە گەلەکەما بە یەک دەنگ و ڕۆح و ئیرادە، خاوەنداری و پەشتیوانیش ۋنە کەرد. تەنانەت بڕۍ کەسۍ چەمەڕۍ ئانەی نەبێنۍ، گەلوو کوردی و دۆسەکێشا پاسە بە جەماوەری و پېوەرە ئەرەپڕا. چونکی پرۆپاگەندە و دژایەتیێوە بۍ، پېسە ئانەی ئی مانیفێستۆیەو ڕابەر ئاپۆی جە چوارچێوەو بەرژەوەندییەکا گەلوو کوردینە نەبۆ. بەڵام گەلەکەما ڕابەر ئاپۆی مشناسۆ و متمانەش پنەشا. پۊکەی گەلەکەما و دۆسەکېش بە جۆشێوە گۊرۆ جوابشا داوە. فرەو کەسا سەرسامۍ بێنۍ. بەشداریێوە فرە گۊرە جە نەورۆزەنە بۆ. ئینسان متاوۆ واچۆ، پەیامی یوەم و خاوەنداری کەردەی جە مانیفێستۆو ڕابەر ئاپۆی نیشانەش مڏانە کە ڕابەر ئاپۆ چی پرۆسەنە هەرچیش وات و هەرچیش ماچۆنە، ڕاس و گونجاوا. ئینە پەیامێوە گرنگ و تایبەت بێ چی پرۆسەنە. دووەم پەیامی گرنگ ئانە بێ، گەلەکەما پەی گرڏ کەسیش سەلەمنا کە پەیوەسا بە بەها و بییەو و ژیوای ئازادیۆ. پێسەو تاریخو ئێمە و ئەوەکۆشای ٥٠ ساڵەیما، ئێمە پاگیرێنمێ سەرو ئانەی حەر قوربانیێ پەنەواز بۆنە مڏەیمێش. پاگیرێنمێ سەرو نییە و ژیوای ئازادی، مشۆم گرڏو مرۆڤایەتی و سیاسەتو مییان نەتەوەی و گرڏو جەهانی بزانا ئینە هەڵوێسو ئێمەن. یەرەم، گەلەکەما پەیامێوەش دا بە دۆڵەتو تورکی. حەر چنە دۆڵەتو تورکی بە پرۆپاگەندە سیاو، گەرەکشا کاریگەری جە گەلوو کوردی کەرۆنە و ڕۆژەڤی ساختە خوڵقنۆنە، ناکۆکی بەینو جمییەرەکەیما و گەلەکەما و ڕابەر ئاپۆی نیشانە مڏۆنە، وە گەرەکش بێ گەلوو کوردی بێ‌چارە و بێ‌ئیرادە و بێ ئەوەکۆشای نیشانە دۆنە و وێش بە سەرکەوتووی بەروزۆنە، بەڵام گەلەکەما بە ئیرادە و بە جۆشێ گۆرە جە چوارچێوەو مانیفێستۆو نەورۆزشا موبارەک کەرد. هەرپاسە ئی پەی لوای و هورسەنگنای و پڕوپاگەندەو دۆڵەتو تورکی دژو ڕابەر ئاپۆی و جمییەرەکەیما و پەکەکەی و گەلەکەما بێ کاریگەرێنێ. نمەتاوۆنە هیچ ئەنجامێوەش چنە هورگێرۆنە. با دۆڵەتو تورکی بزانۆ ئێمە پابەندێنمێ بە بەهاکاما و ئامادێنمێ پەی چارەسەری، بەڵام حەجگیز سەرەما مەنامنمێرە. وە پێسەو ڕۆحو نەورۆزی کە جە تاریخەنە پەیما مەنەنۆ، ئینا سەروو گرڏ چێوێوە، بەهاکاماو، ئازادیی وێما و ژیەای ئازادما پارێزنمێنە. ئی پەیامە بە دۆڵەتو تورکی دریا. کەواتە حەر چێوێ کەرمێنە و واچمێ، حەقیقەتەکەش ئینەن. ئەر ئی حەقیقەتەیە نەوینمی، نمەتاومێنە بەرەو وەڵێ بلمێنە و کێشەکێ بە ڕاوی دروسە وینمێنە و چارەسەرش بکەرا. ئینە هەڵوێسو گەلوو کوردیا و پەنەوازا پی جۆرە وینمێش. بە واتێوەتەر گەلەکەما پەیامێوە پاسە گرنگش پەی دۆڵەتو تورکیای گیانا. ڕەنگە یوەم جار نەبۆنە، بەڵام مرۆڤ تاوۆنە واچۆنە گەلەکەما چی ئاستە بەرزەنە بە ڕۆحێوە نەتەوەیی جە چوار پارچەو کوردەسانی و جە سەرانسەرو جەهانی نەورۆززش موبارەک کەرد. ئینەیچ فرە گرنگ بێ. فرەو جاری باسما کەردەن و ڕابەر ئاپۆچ گرنگی یۆبییەی نەتەوەییش وستەن ڕۆژەڤۆ و ئانەیچ زانریۆ کە هەوڵەکێ ڕابەر ئاپۆی پەیوەس پی بابەتەیە فرێنێ. هەرپاسە خەون و خەیاڵو گەلوو کوردین کە دەمودەس یۆبییەی وێش ئەرەمەزنۆرە. پۆکەی نەورۆزو ئێساڵی گرنگ بێ. دەیان ملیۆن مرۆڤێ جە سەرانسەرو جەهانینە خواسو وێشا پەی یۆبییەا نەتەوەیی بەربڕی. پەنەوازا گرڏو ڕێکوزتە کوردییەکا و پارت و سیاسەتمەدار و ڕۆشنبیر و ئەکادیمییەکا، ئی پەیامەو گەلوو کوردی پەی یۆبییەو نەتەوەیی خاس یاوانە و خاوەنداریش چنە بکەرا. پەنەوازا گرڏما بە وەرپرسیارێتییۆ مامەڵە بکەرمێ و ئەرکو وێشا جابەجێ بکەرا، بانە جواب دەرەوەو خواستو گەلوو کوردی پەی یۆبییەو نەتەوەیی. ئینە گرنگ بێ. هەرپاسە بە سەرمەشقایەتی ژەنا و جوانا بەتایبەت ٨ و ئاداری موبارەک کریا. بە مۆراڵ و جۆشۆ پێشوازی جە مانیفێستۆکەو ڕابەر ئاپۆی کریا، بەشێوێ جەماوەری جوانێ کوردی و دۆسەکاشا و هێزە ئەنتەرناسیۆنالیستەکێ جە گرڏ یاگێنە جەژنە و نەورۆزیشا موبارەکە کەردە.
ڕابەر ئاپۆ جە ٢٧ و شوباتینە بانگەوازو "ئاشتی و گلېرگەی دیموکراتیک"ـیش کەرد. دماتەر پەکەکە پاڵپەشتی بانگەوازەکەیش کەرڎ. مانگێوە سەرو بانگەوازەکەیرە ۋېیەرد، جە لایەنو دەسەڵاتو تورکیایۆ حیچ فاڕیایۍ نییا. ئی ئاژەیە چنی هۊرسەنگندۍ؟
بەڕاسی ئینە ڕەوشێوە گرنگا.ڕابەر ئاپۆ جە ٢٧ و شوباتینە داواش پەی گەلەکەیما و گلێرگەو تورکیای و سیاسەتو مییاننەتەوەیی و گرڏ کەسێ پەیوەندیداری کەرد. هەرپاسە مزانریۆ کە پەکەکە گرنگییێ فرەش بە بانگەواز و مانیفێستەکەو ڕابەڕ ئاپۆی دان. پەکەکەجە کاتو وێشەنە گلێرۆبییەی و گفتوگۆکێ وێش ئەنجامدێ و هەڵوێسو وێش ئەرەیاونا بەبێ ئانەی کاتێ فرە بەفیڕۆ دۆنە. جە ئەرەیاوناکەینە واوەیش کەردۆ کە پەشگیری جە ڕابەر ئاپۆی مکەرا و مانیفێستەکەی قبووڵ مکەرۆ. پەکەکە ئی هەڵوێسەشە پەی ڕاو گرڏی ڕۆشن کەردۆ. جە هەمان کاتەنە پەکەکە جە ١و ئادارینە، ئایێربەسی تاکلایانەش ئەرەیاونا.
بە واتێوە تەر نە فاڕییای جە زوانەنە ڕووەشدا و نە فاڕییای ڕۆشن جە پراکتیکەنە. مەواچونە جە ڕوەکا سەرەتاینە ئومیدێ بێ، بەڵام ئینسان گەرەکشا ئومێدێ بۆنە. ئانەی ئیسە هەن، هیچ نیشانێوە هیواش نیشانە نەڏان. چونکە چاکە هیچ چێوێ نییا. حەر چنە نزیکەو مانگێوەن پەکەکە ئایێربەستش ئەرەیاونان، دۆڵەتو تورکی زیاتەر جە نۆ هەزار جارێ بە فڕۆکە و فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان و تانک و تۆ و هاوەن هرووژمش کەردەن. یانی ئینسان مەیاوۆنە، چنین بۆنە پرۆسێوە چانە بۆنە و ئایێر بەس بۆنە، جە ولایشۆ ئنە هرووژم بۆنە. ئینە ئاستو جددیەتو ئایشا بەروسۆنە. هەڵبەتە ئی پرۆسە تەنیا بەدەسو ڕابەر ئاپۆی دەسش پنە کەرد. گرڏ کەس مزانۆ بە پێشئامایە گرنگەکا وەرکەوتوو دلێڕاسەی دەسش پنەکەرد. دۆڵەتو تورکی ئینەش هورسەنگنا. حەر جە باخچەلییۆ تا فرەو کەسێ تەرێچ سەرو ئی پرسا قسێشا کەردێ و ئەرەیاوناشا کە پەنەوازا بەرەو دلینەیما بەهێزتەر بکەرمێنە، تەرسی و هەڕەشێ سەرو سنوورەکەیما و جە وەرکەوتوو دلێڕاسەینە هەن و ئی پێشئامایا ئی دماییا کاریگەریش سەرو تورکیاچ بۆنە. کەواتە ئینە مەڵاتەمەتو ئانەی پەی دۆڵەتو تورکیای. تەرسێ بییەن. چێوێ تەر ئانە بێ کە دۆڵەتو تورکی جە وەراوەرو پەکەکەی و پرسو کوردی سەرکۆتو نەبێ. جە وەراوەرو گرڏ چێوێنە سەرکەوتوو نەبێ. بە واتێوە تەر، سەرەڕاو وەڵکەوتەو تەکنۆلۆژیای، پاڵپەشتی ناتۆی و ئەمریکای و ئەوروپای، ناتاواش جە ڕوانگەو پەیوەندییە دلینەکا و مییاننەتەوەییەکا هیچ ئەنجامێوە بەدەس بارۆنە. بەمەڵامەتو ئینەیچ ویناشا بنبەسێوە بۆنە، نەتاواشا ئیرادەو پەکەکەی ماڕانە و پرسو کوردی پێسەو ئانەی ویرشا چنە کەردۆ چارەسەرس بکەرا. ویناشا کە ئینە مەحاڵا. بە پەنەوازشا زانا بانگەوازێوە بکەرا. سەرەتا جە باخچەلیوە دەسش پنەکەرڎ و داواش جە ڕابەر ئاپۆی کەرد بلۊنە پەرلەمانو قسۍ بکەرۆ. ڕابەر ئاپۆ، جە ۋەرا ۋەرو ئینەینە، دماو گلېرۊبیەی و گفتوگۆی، ئی مانیفێستەشە وست ڕووە. ڕابەر ئاپۆ ۋێش جە ڕوو فیکری و زیهنیوە هەمیشە ئاماڎە بۍ. جە ساڵۊو ١٩٩٣ێوە هەمیشە جە چوارچێوێوە سیاسی و دیموکراتیکەنە شۊنەو چارەسەریرە گێڵۆ. شۊنەو چارەسەرێوەرە گێڵۍ جە جبەرو جەنگیۆ. پېوەس بە پارادایمی تازەی بە قووڵی سەرنج وزۆ سەرو فاڕیایە دیموکراتیکەکا. چی ڕوانگۆ، ئڼە قووڵ و فراوان و پاگیربۍ، تا ئا حەدەی ڕەخنەیچش جە ئێمە بۍ. واچۍ چی جە کاتو ۋێشەنە ئی فاڕیایێتا نەکەردۍ؟ سەرو ئا بنەمایۍ ڕابەر ئاپۆ دیدار و گفتوگۆش چنی دۊڵەتی و نوێنەراش ئەنجامدا و ئی مانیفێستییەشە پەرەپنەدا. هەڵای چێوەکە بەجۆرێوەن پېسە ئانەی حیچ نەبیەبۆ. دۊڵەتو تورکی سەرو هەڵوێسەکا جارانیش بەردەواما. چی ڕوانگۆ جدییەتش نییا. هەر ماچا چی پەکەکە چەک نمەنیۆرە، چی کۆنگرەو ۋێش نەبینا؟ ئایا بەڕاسی بینای کۆنگرەی و چەکنیایرەی ئاڼنە ئاسانا؟ دۊڵەتو تورکی ئینەی عال مزانۆ، پېسە هەمڕاکاما فرەو جاری واتەنشا، کە بەبێ ڕابەر ئاپۆی کەس نمەتاوۆ کۆنگرە بینۆ و قەرارو هۊرشێونایۆ پەکەکەی بڎۆ، پا گەریلایا بە نامۍ ڕابەر ئاپۆیۆ قەسەمشا واردەن و بەشدارۍ بیێنۍ واچۆ، دەست جە چەکی هۊرگېردۍ. دۊڵەتو تورکی عال ئینەی مزانۆ. ئەر گەرەکش بۆ ڕا و ڕێبازو ئینەی هەن و ۋێش مزانۆ. هەرپاسە پەکەکە ئانەی پەنەواز بۍ بە ئاشکرا و بەدرووسی پەی ڕای گرڎیش ئەرەیاۋنا. پەنەوازا ڕابەر ئاپۆ ئازاد بۆ و هەرمانەو ۋێش بە ئازادی بکەرۆ. ڕاسی چی ڕوانگۆ، دۊڵەتو تورکی جوابێوە نەرێنیش نەڎانۆ و نەواتەنش نا. مانگێوە ۋېیەردەن، ئاڼەی ئېمە مزانمۍ جە هەلومەرجو ژیۋای ڕابەر ئاپۆینە حیچ فاڕیایۍ ڕوەش نەڎان. خاسا، گەلوو کوردی و پەکەکە چنی ئینەی پێناسە بکەرا؟ ماناش چێشەنە؟ دۊڵەتو تورکی ئەرەیاۋنابێش دەمودەس ئاژەکەی فاڕدۍ، جە ڕوو یاساییوە فاڕیای پەنەواز مکەرا و جە پەرلەمانەنە کۆمیسیۆن ئەرەمەرزنارە.
هەرپاسە شاندو ئیمراڵی چنی فرە پارتا گلێرێ بیێوە و ڕۆژەڤشا دەس پنەکەرد. بەڵام دۆڵەت پێسە واچی هیچ نەبییەن، مامەڵە مکەرۆ. مانگێ ویەردەن سەرو ئەرەییاوناو مانیفێستەکەو ڕابەر ئاپۆی، بەڵام دۆڵەتو تورکی نە یەک وشەو ئەرێنیش واتەن و نە هەنگامێوە ئەرێنیش جە پراکتیکەنە نیان. تەنها ماچۆنە پەکەکە کۆنگرە بەسۆنە و چەک بنیۆرە. چن ڕوێ چێوەڵتەر جە کەناڵێوە تەلەفزیۆنینە پرسیارە جە جەودەت یڵمازو یاگە گیرو سەرۆکو کۆماری کریا کە ئایا جارێوە تەر شاندو ئیمراڵی سەردانو ئیمراڵی مکەرۆوە؟ وەڵامش داوە و واتش نەخێر شاندەکە مەلۆنە، وەڵتەرێ لوێ بێنه و ئامیوە و پەیامەکێشا ئاردێوە. کەواتە شمە تا ئی ڕادە بە شێوە ناجدی مامەڵە مکەردێ؟ کەواتە، ئایا پی جۆرە چنی ڕابەر ئاپۆی گفتوگۆشا کەردەن؟ واتە پەیامەکە ئامان، گرڏ چێوێ بەدی مێ و گرڏ چێوێ تەمام بۆنە. ئەپاسە بە شێوێ یەکلایەنە. ئایا چێوێ چانە بۆنە؟ یان ئانەن جدی نییا. واتە بابەتێوە گرنگا، وێشا ماچانە، ڕابەر ئاپۆ وەرپرسیارێتی چارەسەری پرسێوە سەد ساڵەش گێرتەن ئەستۆ. بەڵام ئاڏێ ماچانە، شاندەکە دوو جارێ لوان و ئیتر مشۆم گرڏ چێوێ دمایش بێ. ئینە جدییەت نییا. دیسان وەزیرو دادی ماچۆنە، بنەیانەو ڕابەر ئاپۆی داواکاریشا پێشکەش کەردەن، ئێمە هورسەنگنایش پەی مکەرمێنە. کامەنە جدییەت؟ ئینە مافێوە گرڏییا، دەیان و سەدان هەزار زینانیێ جە زینانو تورکیاینە هەنێ. هەرکەس حەقو وێشا مافو وێش بەکار بارۆنە و دۆڵەتیش ئینەش قبووڵ کەردەن. ئینە چێوێ سروشتییا، ئیمتیاز و چێوێ تازە نییا. چیاتی ئانەی شاند بلۆنە لاو سەرۆکایەتی، ڕابەر ئاپۆ ئازاد بۆنە، چنی هەر کەسێ گەرەکش بۆنە دیدار بکەرۆ، گفتوگۆ بکەرۆ، پەیوەندی چنی پەکەکەی بنیۆرە، پەی بەستەو پەکەکەی خاوەن هەڵوێس بۆنە و هەرمانە بکەرۆ، گفتوگۆ کەرۆ و دیدگا وسۆ ڕووە، ئینیشا یاونۆنە بە پەکەکەی، چیاتی ئانەی دەرفەت پەی بەستەو کۆنگرەی ڕەخسنۆنە، ئینە هەڵوێسو ئایڏشان. یانی گرڏ لێوە، خاسا کۆنگرە بەسمێنە، ئەی کۆنگرە چنین بەسیۆنە؟ شمە چنین ویر مکەردێ، چی ئنە ناجدییندێ. هەم جەنگ مکەردێ، هەم زیاتەر جە ٩ هەزار جارێ بەشێوەێ جیاواز هرووژم مکەرا، گەرەکتانە چێرو ئی هرووژمانە کۆنگرە بەسیۆنە. واتە ماچانە، تەسلیمێ بیدێ. ئینە تازە نییا. ٤٠ ساڵێن هەمان چێوێ ماچانە و ئەنجامتا بەدەس ناردەن. تاونە ئینەیە واچونە، چی پرۆسەنە ڕابەر ئاپۆ وەرپرسیارێتیی تاریخیش گێرتەن ئەستۆ. هەستی وەرپرسیارێتیش وەراوەرو گەلوو کوردی و گلێرگەو تورکیای نیشانەدان. باجو پرسو کوردی سەرو گلێرگەو تورکیای قورس بییەن، ئێشەکەی چێژانە. ئەر تورکیا دیموکراسی نەبۆنە، ئەر پرسو کوردی چارەسەر نەکریۆ، ئەر کورد ئاسوودە نەبۆنە، ئانە تورکیا حەجگیز ئاسوودە مەبۆنە. بەمەڵامەتو ئینەیۆ کێشەکێ تورکیای بە شێوێ ڕیزبەند زیا مکەرا. ئیسەیچ حەر با جۆرەنە. گرڏما وینمێ. هەڵوێسو تورکیای چی پرۆسەنە ئەرێنی نییا و وێ واوەی کەردەینۆ. کێشەکە ئانە نییا کە پەکەکەی فریو مڏانە، یاڏێ وێشا فریو مڏانە. هەڵای بە دوژمنایەتی، هەڵای بە لوتبەرزی نزیک بۆوە، گەرەکشا سایکۆلۆژیایێ پاسە زاڵ بکەرۆ. گەلوو کوردی گەلێوە سیاسییا، خاوەنو ئەوەکۆشاین، قوربانیش دان، حەقیقەتی مشناسۆنە و هۆشیارا. ئەر پرۆسێوە چانە وەڵێ گنۆنە و ئەنجام گێرۆنە، بە ئوەکۆشای بۆنە. ڕابەر ئاپۆ ماچۆنە چن جە پارادایمەکەی یاودێنە و جە وێتانە جابەجێش بکەردێ، ئنە خاوەن هێزێ بیدێ و ئەنجام بەدەس ماردێنە. کەواتە گرنگیش چێشا. گەلەکەما و هێزە دیموکراتیکەکێ وێشا وەردەموو تاریخینە وەرپرسیار وینانە و ئەوەکۆشانە. تەنها چەمەڕاو ئانەی نەبانە چی دۆڵەتو تورکی هەنگامە مەنیۆنە. ئەرێ. بە ئەوەکۆشای وێتا فشار جە دۆڵەتو تورکی بەکەردێ، تورکیا ناچار بۆنە هەنگامە بنیۆ. مشۆم هێزو چارەسەری جە وێتانە ویندێ و بنیاتش بنییەیتێ و ئەوەکۆشایش گۆرە بکەردێ. گەرەکما واچونە، هەردەم ئازادیی جەسەیی ڕابەر ئاپۆی ڕۆژەڤی سەرەکیمانە و یاوان ئاستێوە هەرە بەرز. جە ئاستی مییاننەتەوەیی ئەکادیمی و سیاسەتمەدار و گلێرگەی و دۆڵەتی و فرەو لایەنا هەڵمەتەشا دەس پنەکەردێنە. مشۆم ئی هەڵمەتێ جە گرڏ یاگێنە بەردەوام بۆنە و وەڵێ گنۆنە. دەرفەتەکێ فرێنێ. چنین؟ کاتێ ڕابەر ئاپۆ ئی مانیفێستەشە وست ڕووە، نەوەک حەر لاو گەلوو کوردی و دۆسەکاشا، جە ئاسی مییاننەتەوەیینە بەشێوێ ئەرێنی پێشوازیش ونە کرای. نەتەوە یۆگێرتەکێ و یۆبییەی ئەوروپای و دۆڵەتا ئەوروپای و ئەمریکای و فرە جە ئەکادییەکا و ڕێکوزیاکا خاوەنداریشا جە بانگەوازەکەی کەرد و بە ئەرێنی ویناشا. ئینە دەرفەتێوەن پەی ئانەی هەڵمەتەو ئازادیی جەسەیی ڕابەر ئاپۆی خاستەر ڕێکوزیۆ، مشۆم ئی دەرفەتەیە بەکاربارانە. مشۆم ئی هەڵمەتێ بەردەوام بەرەو وەڵێ بلۆنە.
جە تورکیانە جە لایەنو دەسەڵاتو ئاکەپەیۆ سیاسەتی قەیراناوی ڕاوەبەر مکریۆ. ئینەیچ جە سیاسەتەکا جبەریشانە دیارا. جە ۋەرا ۋەرو ئی سیاسەتەینە کە بە قەیرانە ڕاوەبەر مکریۆ هێزە دیموکراتیکەکۍ، سۆسیالیست، ئۆپۆزسیۆن مشۊم چ جۊرە هەڵوێسێوەشا بۆ؟
دۆلەتو تورکیای گرفتش هەن. گرفتو ئابووری، سیاسیی، دلېینەی و جبەریش هەن. گەرەکما واچو گلېرگەو تورکیای مژارو پڕۆسەو دیموکراسی بە تەمامی ئەزموون نەکەردەن. جە تاریخو ۋێشەنە پی جۊرەنە. تەماشەو ئۊروپای بکەردۍ سەڎان ساڵێن ئەوەکۊشای دیموکراسی کریان و قیمەتو دیموکراسی بەرکۊتەن. ئەر دۊڵەتا ئۊروپای گەرەکشا بۆ ئا بەهایا پاشێلۍ بکەرا، ڕاو گرڎینو گلېرگەکا ئۊروپای هۆشیاریشا هەن، ڕا پینەی نمەڎاو ئەوەکۊشای ۋێشا مکەرا. جە تاریخو تورکیاینە ئی ئەوەکۊشایە فرە کەما و لاوازا. هەمیشە سیاسەت جە سەرۆ ڕێکوزیان. سەردەمو عوسمانی، سەدەو ئاخرو تورکیایچ هەمیشە جە سەرۆ بریان ڕاوە. گلېرگەو ئەوەکۊشای دیموکراتیک و بناغەکەش بە تەمامی بەهێز نەکەردەن. ڕاوەبەردەیش پەی دۊڵەتی فرە سەخت نییا. هەمیشە پاسەش کەردەن، گلېرگە بێ دەنگ بیەن. موینی دنیا فاڕیۆ، ۋەرکۊتوو مېیامینی فاڕیۆ. گرفتەکۍ تورکیای فرەلایەنێنۍ، قوڵێنۍ و گرنگێنۍ. پېسە وەڵتەری نیا، گلېرگە هۆشیاربیەنۆ و ۋێش مشناسۆ. پېسە وەڵتەری ڕاوەبەردەیش ئاسان نییا. ئیساتۍ تەماشەو ئانەی بکەرمۍ ئاژەو ئاکەپەی چێشا؟ یۆ؛ سیاسەتو جبەریشا هەڵای پېسە ئانەی ماچا عوسمانیی تازە، جە حەقەتینەنە جە ئاوەزیەتو ئاکەپەیچەنە ئینە هەن. واتا پېسە عوسمانییەکا ۋێشا جە ۋەرکۊتوو مېیامینینە ۋەرفراون بکەرا و تا ئەفریقای سەرنیشت. لیبیانە چ هەرمانێشا هەنە؟ ئایا گرفتەکا لیبیای چارەسەر مکەرا یان چێرشەنە مەناوە و سەختتەرش مکەرا؟ یاخود جە سۆماڵەنە چ هەرمانێوەتا هەنە؟ ئایا گرفتەکا چارەسەر مکەرا یان سەختتەرش مکەرا. ئێراقیچ وڵاتێوە سەربەخۆن و هامساشانە. هەزاران سەروازۍ ۋێتا چا بنەوستێنۍ و ئەرەگیرتا کەرڎەن، ئینە گرفتا. سوریایچ بەهەمان شێوە. تەماشەو سوریای بکەردۍ. دەسوەردای و سیاسەتو دۊڵەتو تورکیای جە سووریانە، ئایا بەرەو چارەسەری ملۆ یان گرفتەکا ئیساتۍ قوڵتەر مکەرۆوە؟ ئاشکران کە چارەسەرنەبیەی سەرەکیتەرین گرفتەکا سووریای، بەمەڵامەتو دۊڵەتو تورکیایۆن. جە ۋەرا ۋەرو گەلوو کوردیۋەنە پی جۊرەنە، جە ۋەرا ۋەرو نەتەوکا تەریچەنە پی جۊرەنە. جە ۋەرا ۋەرو ئاین و کەلتورەکا تەریچەنە پی جۊرەنە. دلۍ هەتەشەیچەنە دەیان گرووپۍ هەنۍ. پاڵپەشتۍ ئا کەسانۍ سەرەو کورد، ئێزدی و بەتایبەت ژەناشا بڕیەن. ئی سیاسەتە ئارامی پەی سوریای نمارۆ، دیموکراسی پەی سووریای نمارۆ. سیاسەتو جبەریچشا گرڎ سەرو تەرسۍ، ناحەقی و ئەرەگیریا. ئینە حیچ هێزێوە بە دۊڵەتو تورکیای نمەڎۆ. بە پێچەوانۆ لاوازبیەی وزۆ ژیۋایکەردەیۆ. گلېرگەیچ جە ۋەرا ۋەرشانە ناڕازین. دۊڵەتو تورکیای ئیساتۍ جە دلېینەیچەنە هەمان گرفت ئەزموون مکەرۆ. گرفتو ئابووریشا ئینا چ ئاستێوەنە؟ ئەر جە جەهانەنە پلەبەندیێوە ئابووری پەی خراپتەرین و مەترسیڎارتەرینی بۆ، دۊڵەتو تورکیای جە پلەو ٤ەم یان ٦ەمینە بۆ. خاسا. چی پاسەنە؟ مەڵامەتەکەش ئانەنە بە تریلیۆنان جە جەنگەنە مەسرەف کریان. دۊڵەتو تورکیای ئینەی بە فشاری ئیداری ڕاوەبەر مکەرۆ. ماچۆ دەنگتا نۍ، قبووڵش بکەردۍ و ڕازیۍ بیدۍ. پی جۊرە گەرەکشا ئیدارەش بڎۆ و فشار مکەرۆ. گلېرگەیچ پی جۊرە پەرێشان بۆ. سیاسەت مردان، ئەکادیمیسیەکۍ نمەتاوا قسۍ بکەرا، ڕۆشنۋیرا نمەتاوا هەرمانەکاشا ئەنجام بڎا، زانشتگەکۍ ئازاڎۍ نیەنۍ، گلېرگە دیموکراتیک نییا و ئازاد نییا. جە هەر لېوە تەماشەو دۊڵەتو تورکیای بکەری، حیچ سەقامگیریێوە نییا و جە گرڎ لېوە پشێوی و گرفت هەن. جە سیاسەتەنە گرفتش هەن، جە ئابورینە گرفتش هەن و هتد. کاتێ گرفت هەن، یان مشۆم چارەسەرێوە دیموکراتیک وەڵۍ وزی، یان سەرو فشاری پاگیری بکەری. ویست و هۊرچنیەی ئاکەپەی دیموکراتیکبیەی نییا، فشاری بە پەنەواز موینۆ. بە زەختو دادگای و هێزو پۆلیسی ملۊ سەرو گلېرگەی و پی جۊرە جمۊوە. مزانیۆ ساڵانە جە ۋەرا ۋەرو سیاسەتو دیموکراتیکی کوردینە، وەڵتەر هەدەپە، ئیسە دەم پارتی چن شارەوانیێشا بێنۍ قەیومشا سەرەرە سەپنۍ. تەنانەت چی ماوەنە قەیومشا سەرو شارەوانی مێردینی و وانی، ئێلح، جولەمێرگی و هتد... سەپنا. گەلو کوردی سەرە نمەنامنۊرە و پاگیرا سەرو ئەوەکۊشای. دۊڵەتو تورکیای و هێزە دەسەڵاتدارەکێچ تەرسیشا جە دیموکراسینە. هەمیشە جە ۋەرا ۋەرو هەڵوێسو گلېرگەینە بە تەرسیۆ ژیۋای مکەرا. هۊرچنیەی و ڕاسی ئاکەپەی دیموکراتیک نییا. بە فشار ملۆ. موینۆ جە لاو جەهەپەیۆ هەڵوێس و وەڵېکۊتەیۍ هەن. بڕۍ کەسی پېسە ئەکرەم ئیمامۆغلوی پېسە بەدیلۍ ئەردۆگانی بەرۍ کۊتێنۍ و ۋێشا ئاماڎە مکەرا. ناکۆکییەکۍ بەینو ئاکەپەی و جەهەپەیچ بەرۍ کۊتۍ و ئاکەپە داش سەرو جەهەپەیرە. چی دماییەنە ئەکرەم ئیمامۆغلۆشا زینانی کەرد، بڕۍ سەرۆک شارەوانیۍ تەرێشا زینانیۍ کەردۍ، قەیوم سەرو شارەوانیرە سەپیا و ئی فشارە هەڵای بەردەواما. ۋەرا ۋەرەنە ئی هەڵوێسەی جەهەپە نیشانەش دان، لاو ئێمۆ گرنگ و ماناڎار بۍ. ئینسان گەرەکشا پەرسۆ تا ئیسە ئا ئاوەزیەتەو جەهەپەی چکۊ بۍ چاڎیشا پەرسۆ. کاتێ جە ۋەرا ۋەرو سیاسەتو دیموکراتیکی و ئیرادەو گەلو کوردینە ئاڼنە زۆرداری، فشار، دلېنەبەردەی و هرووژم بۍ، جە ۋەرا ۋەرو ئاکەپەینە دەنگی فرە بێهێز بۍ. بەڵام ئارۆ ناچار بی هەڵوێسی ڕۊشن جە ۋەرا ۋەرو ئاکەپەینە بەربڕۆ.
٢٨و ئاداری ڕۊو قارەمانی نەتەوەییا. هەرپاسە ڕۊو گەشمەرڎەبیەو فەرماندەی گۊرەی عەگیدین. فەرماندە عەگید جە تاریخو تەڤگەرو ئازادی کوردەسانینە چ شۊنێوە گرنگەش جیا ئاستەن؟
ساڵوەگەڕو گەشمەرڏەبییەو هەڤاڵ عەگیدی بەڕێزداری و منەتدارییۆ یاڏ وسمێوە و جە کەسێتی هەڤاڵ عەگیدینە سەرو ڕێزی پەی گرڏو گەشمەرڏا منامنمێرە. هەڤاڵ عەگید جە تاریخو ئێمەنە کەسایەتییێ جیاوازا. پێسەو ڕابەر ئاپۆی ماچۆنە؛ فەرماندێوە نەتەوەیییا. پێسەو ڕابەر ئاپۆی ماچۆنە؛ "پێسە چنین مەزڵوم دۆغان هەوێنو مڏرامان و پەکەکەین، فەرماندە عەگیدیچ سردەو مڏرامان زینانو ئامەدیش جە کەشەکا کەردۆ، بە قارەمانێتی یوەم کەس کە وێش یاونا بە کەشەکا کوردەسانی هەڤاڵ عەگید بێ. دەستپێک و بناغەو هێزەکا گەریلایش بنیاد نیا و گەریلاش پەروەردە کەرد. هەڤاڵ عەگید جە سەختی ئاکاتەینە پەنەوازی سیاسەت و دیپلۆماسی وێش جابەجی کەرد. کاتی چانەبی چالاکوان، سیاسەتمەدار بێ، کاتی چانەیچ بێ دیپلۆماتکار بێ.
کەسایەتیێ فرەڕەهەند و وەڵکەوتە بێ، بەڵام کە نامێ هەڤاڵ عەگیدی مێنە، بێگومان یوەم چێو کە مێ ویرو ئینسانی فەرماندەییەکەش بێ. هەڤاڵ عەگید فەرماندێوە نەتەوەیی بێ و سەرمەشقو جەنگو گەریلای و هێزو گەریلای بێ. جە بنیادنیاو ئی هێزەینە دەورێ سەرەکیش وینابێ. جە کەسێتی هەڤاڵ عەگیدەنە مەحاڵ بییەیش نەبییەن. زوانی گلەیی و گاززندەی نەبییەن. هەمیشە سەرکۆتەو، ئەرێنی و متمانەش بەوێش بییەن. هەلومەرج حەر جۆرێ بیێ، هەڤاڵ عەگید تاوی هەنگامێوە بەهێز بنیۆ و ئەنجامێ بەدەس بارۆنە. چی خاڵەنە هەمیشە متمانەش بەوێش بێ. هەڤاڵێ هەڤاڵ عەگیدیچ بڕواشا بەوێشا بێ. ئەر چنی هەڤاڵ عەگیدیندێ، ئانە ماناش ئانێنە سەرێ گندێ و ئەنجام بە دەس ماردێنە. هەمیشە ئی متمانەش پەی هەڤاڵا دەوروبەریش و گلێرگەی وەڵاکەردەنۆ. یاگێ باوەڕی بێ. تایبەتمەندییێ دیارو هەڤاڵ عەگیدی ئازاییەکەش بێ. ویناو هەڤاڵ عەگیدی تەنیا ڕووەکا ژیوایش نەبێ، بەڵکوم ستراتیژ و فرەڕەهەند ویر کەرێوە.
بە پاو ئانەیە پلانە نیێرە و ئامانجەکەش دیاری کریۆنە. ئامانجە گۆرەکێش جابەجێ کەرێ. پۆکەی ڕابەڕ ئاپۆ ماچۆنە؛ ئەر هەڤاڵ عەگید بیێ و ژیوایش کەردێ. یاگێش بە ئاسانی پەڕە مەبۆوە. ئانێ مۆرەو وێشا چی پڕۆسەیە دا. ئاڏێ بنیادشا نیا و یوەم هەنگامەی تاریخییەشا نیا. کاتێ هەڤاڵ عەگید گەشمەرڏە بیی، دۆڵەتو تورکیای پرۆپاگەندەش وەڵا کەردۆ؛ تەنانەت دەسو ڕاسو ڕابەر ئاپۆیش دلێنەشی، چی سەولای پەکەکە نمەتاۆنە مردۆنە و هیچ شانسێوەیشا نەمەنەن. پرۆپاگەندێوە چا جۆرەشا کەرد. حەقیقەتێ هەن کە بەڕاسی یاگێ هەڤاڵ عەگیدی بە ئاسانی پەڕ مەبۆوە، بەڵام ڕەنج، ڕامان، ئەوەکۆشای و پەروەردەو ڕابەر ئاپۆی کە بە هەزاران هەڤاڵاش دا، ئارۆ وینمێش کە بە هەزاران نامێ مەزڵومی، ڕەهشانا، ساراکێ، بێریڤانەکێ، یەژا ستار و گەریلا ئینێ سەرو پێوە. سەرو نامێ هەڤاڵ مەزڵومی و عەگیدی، ئارۆ بە هەزاران دلێ جەنگینە دلێ مەڕەکانە مڏرامان مکەرا. ئینە ڕۆحێوەن. هیچ چێوێ بە بێ بناغە مەبۆنە. حەر کەسێ کەسێتی هەڤاڵ عەگیدی وانۆوە فێر بۆنە و زانۆنە دلێشەنە بوێری، مۆرال، کەسێتی، سەرکەوتەی وینۆنە. واتە هێڵ و میراتێوە با جۆرەش جیائاستەن. بارودۆخ چنین بۆنە با بۆ ئەوەکۆشای کریۆنە و ئەوەکۆشای سەرگنۆنە و ئەنجام مارۆنە. ئارۆ جە چوار بەشو کوردەسانینە بە هەزاران پی باوەڕیۆ گەریلا و جوانێ ئینێ سەرو پەیاوە و ئینێ دلێ جەنگینە.
حەفتێوە تەر ٤و نیسانی ڕۆو بییەو ڕابەر ئاپۆین. گەلوو کوردی و دۆسەکێشا چنین پێشوازی چی ڕووەیە مکەرا؟
سەرەتا ڕۆو بییەو ڕابەر ئاپۆی پیرۆز ملەرمێنە و جە گەلەکەیشما پیرۆز مکەرمێنە. ڕابەر ئاپۆ حەجگیز پەی وێش نەژیوا. واتا تەنیا کەسایەتیێ نییا... ڕابەر ئاپۆ بە میلیۆنان گەلو کوردیا و تاوەکو مرۆڤایەتیی. پارادایمو ڕابەر ئاپۆی بە هەزاران ساڵێ یاوان پی ئاستەیە، وەڵێ مرۆڤایەتی ڕۆشن مکەرۆوە و بۆ بە جواب. هیچ سنور و شناسنامێوە نمەتاوۆنە ڕابەر ئاپۆی پێناسە بکەرۆ. گەلوو کوردی حەرچنە چی ڕووەنە دڵوەش بۆنە و شانازیش پۆوە بکەرۆ مافدارا. بە هەیجان و وەشیێ گۆرە ئی ڕووەیە مبارەک مکەرمێنە. جە تاریخو نەتەوەس گەلوو کوردینە، داخەم مەشۆ ڕۆی چانەی گرنگ کەما. گرڏو کوردی چی ڕووەنە هیوا و دەروونشا یۆی گێرۆنە. پەی ئێمە ئینە شانسێوە و دەرفەتێاە تاریخییا. ئینسان تەماشەش بکەرۆنە و نزیکش بۆوە. گەلەکەما پی جۆرە نزیکو ئی ڕووەیە بۆوە. پارادایمو ڕابەر ئاپۆی؛ ژەنێ ئازادە، دیموکراتیک بییەی گلێرگە و ئیکۆلۆژیا گرنگا. جە هەمان کاتەنە چی ڕوانگۆ ٤و نیسانی موبارەک مکەرمێنە. کورد چا یاگینە ئینێ چنەش تا ئیسە زیاتەر جە ١٠ هەزار دارێشا نیینێ. ئینەیچ نزیکایەتییێ ئیکۆلۆژییا. بەتایبەت ژەنی و گەلوو کوردی بە تەمامەتی چی ڕووەنە وینریۆ. با ئی گرنگییە وینمینە و کەرمیش بە ڕۆ موبارەک کەردەی. پێسەو گەلاس کوردی بەتایبەت کادیران، جەنگاوەرێ و ئەندامی ئی تەڤگەرەیە ئی ڕووە ڕوێ تایبەتا، ڕۆو سەرنج داین، مشۆم ئینسان پی جۆرە چنەش یاوۆنە. چی ڕووەنە کەمووکورتییەکێ چێشێنێ و چنین متاونە وێمشا چنە ڕزگار بکەر و وێم خاستەر وەڵێ وسونە. چی ڕووەنە چنین بوو بەجوابێ پەی ئایندەی، واتا حەر یۆ جە ئێمە جە هەمانکاتەنە وێما سەرجەنۆ بنیاد بنییەیمێ. هێزێوە تازە جە وێمانە بنیاد بنییەیمێ. وێما بە ڕێکوزتەی بەکەرمێ. واتا نەک تەنها پێسەو موبارەک بایێ، جە هەمانکاتەنە پێسەو هۆشیاری، وێ ئشناسای، وێ وینای و وێما بنیاد بنییەیمێ. ئەر با جۆرە بۆنە ئانە ماناو ئا ڕووەیە مزانمێ و چنەش یاومێنە. جا بڕوانا گرڏو کوردی جە چوار بەشو کوردەسانینە، بە سەرمەشقایەتی ژەنێ و جوانا جە گرڏ یاگێنە ئا ڕووە بە شانازییۆ پیرۆز بکەرا. پی بۆنۆ جارێوە تەر ڕۆو بییەو ڕابەر ئاپۆی پیرۆز مکەرو و جە گەلەکەیشما پیرۆز مکەرو.
