سیامەند موعینی هاوسەرۆکی پژاک رایگەیاند: " رێبەر ئاپۆ لەم سەردەمەدا کلیلی چارەسەری کۆمەڵێک قەیرانە، بۆیە گرنگی ئازادی رێبەر ئاپۆ وەک ئازادی گەڵێک و تەنانەت ئازادی، پێویستە پێناسە بکردرێت و بۆ ئازادی رێبەر ئاپۆ و ئازادی بە گشتی تێکۆشانمان بەگوڕتر بکەین".
لە هەڵسەنگاندنێک کە بۆ ئاژانسەکەمانی ناردووە، سیامەند موعینی هاوسەرۆکی پارتی ژیانی ئازادی کوردستان (پژاک) باسی لە رۆڵی رێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان لە پێشهات و ئاڵوگۆڕەکانی ناوچەکە و هۆکارەکانی پشت پیلانگێڕیی نێونەتەوەیی کردووە و ئاماژەی بەوەشکردووە، سەرباری پیلانگێڕیی نێونەتەوەیی و بەدیلگیرانی، رێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان بەرامبەر بەو پیلانانە وەستاوە هەرگیز رێگەی نەداوە پیلانگێڕان و مۆدێرنیتەی سەرمایەداری پلان و بەرنامەکانیان سەربخەن و روونیشی کردووەتەوە: " ئەوەش ئاماژەیە بە ئیرادەیەکی پۆڵایین و روحێکی شۆڕشگەر کە بۆ ئازادی هەموو ژیانی خۆی تەرخان کردوە. هیچ بەربەستێک نەیتوانیوە پێشی ئیرادەی بەرەو پێش بردنی دۆزی گەل کورد و تێکۆشانی بۆ ئازادی بگرێت و تەنانەت لە بەرامبەر هەموو بەربەستەکان شێلگیرانەتر بە داڕشتنەوەی پلان و بەرنامەی جودا توانیویەتی دۆزەکە بەرەو پێش ببات".
هاوسەرۆکی پەژاک ئەوەشی خستووەتەڕوو، " لە بەردەوامی و پێداگری سیاسەتی نکۆڵی و ئینکار لە لایەن دەستەڵاتخوازان و هێژمۆنی جیهانی کێشەکان بەردەوام دەبن و ئاسایش و ئەمنیەت نەتەنیا لەم ناوچەیە بەڵکوو لە هەموو دونیادا ئارامی بە خۆیەوە نابینێت. نەتەنیا ئاسایش و ئەمنیەت ئارامی بەخۆوە نابینێت بەڵکو ژینگەی و سروشت، کەوتۆتە بەر تەوژمی بێکەرامەتی و بێویژدانی بەشەری و سیستمی سەرەتان واری سەرمایەداری، ئەو مەترسیانە رۆژانە دەبینین و شاهیدی وێرانی و تەخریباتی دەستکردنی سیستمی چاوچنۆکی سەرمایەداری دەبین. رێبەر ئاپۆ لەم سەردەمەدا کلیلی چارەسەری کۆمەڵێک قەیران و نەهامەتیە، بۆیە گرنگی ئازادی رێبەر ئاپۆ وەک ئازادی گەڵێک و تەنانەت ئازادی، پێویستە پێناسە بکردرێت و بۆ ئازادی رێبەر ئاپۆ و ئازادی بە گشتی تێکۆشانمان گوڕتر بکەینەوە".
دەقی هەڵسەنگاندنەکەی سیامەند موعینی هاوسەرۆکی پژاک بەم جۆرەیە:
"بۆ تێگەییشتن لە رۆڵی رێبەر ئاپۆ لە ئاڵوگۆڕیەکانی ناوچەکە و داڕشتنەوەی سیستمێکی نوێ. لە سەدەی بیست ویەکەمدا پێویستە بە روانگەیەکی خەسارناسیەوە رووداوەکانی سەدەی نۆزدە و بیستەم، شی بکەینەوە و رۆڵی رێبەرایەتی شۆڕشی کورد لە بەرامبەر سیاسەتی جیهانی و گلوباڵ لەو سەردەمدا بە چاوێکی رەخنەگرانەوە شرۆڤە بکەین. شۆڕش و سەرهەڵدانەکانی کوردستان بە گشتی کاردانەوە بوون لە بەرامبەر دەستێوەردانەکان، یان پەیڕەوکردنی کۆپیەیەکی سستی سیاسەتی دەرەکی و جیهانی بووە و توانیویەتی هێژمۆنی فکری خۆی بەسەر رەوتی سەرهەڵدانەکان و فەزای سیاسی کوردستاندا بقەبوڵێنێت. وەک نمونە روانگەی ئۆمەتی ئیسلامی لە کوردستان و بلۆکی سوسیالیستی و کۆمۆنیزمی جیهانی کە هیچیان هیچ چارەسەریەکیان بۆ قەیرانەکان و دۆزی ئازادیخوازی گەلی کورد پێنەبوە و تەنانەت بە شێوازێکی ئۆبژێکتیڤ کەڵکی لێوەرگیراوە، وەک سەردەمی تێکچوونی ئیمپڕاتۆریەتی عوسمانی و کۆتاییەکانی حکومەتی قاجار و دواتریش. رێبەر ئاپۆ بە تێئۆریزەکردنی پاڕادایمی ئازادی توانی پرسی ئازادی کوردستان و پرسی گەلانی چەوساوەی سەردەم لە ناوچەکە گرێبداتەوە بە تێکۆشانی سەردەم. پاڕادایمی ئازادی لە سەردەمی گلوبالیزمدا بە نەخشەڕێگای ئازادی، وەک لەمپەرێک بینرا لە لایەن مۆدەرنیتەی سەرمایەداریەوە، بۆیە کۆمپلۆی دژ بە رێبەر ئاپۆ لە چوارچێوەی بەبەند کردن و لە سەرڕێگا نەهێشتنی ئەم رێبەرەی کورد کەوتە ئاجێندا هێژمۆنی جیهانیەوە. بۆیە دەتوانین بڵێین بە گشتی و بە واتایەک چارەسەری پرسی کورد و گەلانی ئازادیخوازی ناوچەکە لەم سەردەمەدا بە تێکۆشان و ئازادی رێبەر ئاپۆوە گرێ دراوەتەوە.
دەزانین دوای شەڕی یەکەمی جیهانی و پشتی بڕیاری سایکس-پیکۆ و دەرکەوتنی پەیمانی لۆزان، ئیتر سیاسەتی کلۆنیالیزمی ئوروپی هیچ جێگە و پێگەیەکی سیاسی ناودەوڵەتی بۆ کۆمەڵێک نەتەوە بەتایبەت بۆ گەلی کورد نەهێشتەوە، تەنانەت گەلی کوردیش هیچ ئامادەگیەکی بۆ دژکردەوەی ئەم بڕیارانە و بەتایبەت بۆ پەیمانی لۆزان نەبوو و تەنانەت ئەو سەردەم هیچ پێش زەمینەی سازکردنی دەوڵەتێکیشی بۆ خۆی لە پلان و بەرنامەدا نەبوو.هێژمۆنگەرایی جیهانی لە سەر ئەساسی بەرژەوەندی خۆیان و دامەزراندنی سیستمێکی کۆپیەکراوی سەقەتی وەک دەوڵەت نەتەوەی بە سەر کوردستان و رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا سەپاند و گەلی کوردیش ئەو ئامادەگیەی لە چوارچێوەی سیاسەتی ناودەوڵەتی بۆ نوێنەرایەتی گەلی کورد پێنەبوو و کورد وەک ئامرازێکی ئۆبژکتیڤ کەڵکی لێوەرگیردرا و تەنانەت بۆ دژبەری دۆزی رەوای خۆی کەڵکیان لە کوردی کۆیلە و خۆفرۆش وەرگرت. ئەم رەوتە لە شەست ساڵی رابوردوودا بە شێوازێکی سیستماتیک بۆ تەسفیەی خەتی شۆڕشگەری کورد و بەردەوام کردن و پشتیوانی دەوڵەت نەتەوەکانی داگیرکەری کوردستان لە هەر چوارپارچەی کوردستان بە پلان کاری لەسەر کراوە. بەتایبەت لە بنەماڵەی مستەفا بارزانی وەک داردەستی داگیرکەرانی کوردستان کەڵکیان لێوەر گرتون و وەک هێمای کورد نمایشیان پێکردون، لە حاڵێکدا گەورەترین زەربە و شکستهێنان بە سەر دۆزی کوردەوە لە لایەن ئەم بنەماڵەیەوە بەڕێوەچووە و پشتگیری کراون لە لایەن هەموو داگیرکەرانی کوردستانەوە. داگیرکەرانی کوردستان، تاک و کۆی خەباتی شۆڕشگەری گەلی کوردیان لە کاناڵی ئەم بنەماڵە خۆفرۆش و کۆمەڵێک نەفس نەزمی بێ ویژدان تەسفیە کردوە و هاوکات داگیرکەرانی کوردستان، بۆ خۆشخزمەتی کردنی ئەم بنەماڵەیە دەرفەتی زۆر و ئیمکاناتی مادیان لە ئیختیار ناون بۆ بەردەوامی ئەم رەوتە.
لە رەوشێکی قەیراناوی و کریتیکدا، گەلی کورد لە سەر دۆزی رەوای خۆی بۆ خواستی ئازادی تێکۆشان و پێداگری لە مافە رەواکانی خۆی کردوە و بەهای قورسیشی داوە، بەڵام بەردەوام لە قەیرانی ئایدئۆلۆژیکی بۆ چارەسەری پرسی ئازادیدا خولاوەتەوە. رێبەر ئاپۆ وەک تێکۆشەر و تێئۆریسیەنی چارەسەری ئەم دۆزە، کەوتە ساحەی تێکۆشانی کوردستان و بە رستەی کوردستان کلۆنیزە کراوە، تێکۆشانی ئازادیخوازی گەلی کوردی گەیاندە لوتکە و توانی بە شێوازێکی عیلمی خەسارناسی بۆ ئەم دۆزە بکات و رێگا چارەی تئۆریک و کرداری بۆ پێشنیار بکات. ئەم هەڵوێستەی رێبەر ئاپۆ کە ویست و خواستی گەلی کوردی ئازادیخواز بوو لە گەڵ پلان و پڕۆژەی مودەرنیتەی سەرمایەداری و سیستمی داگیرکاری دەوڵەت نەتەوەکان رێک نەدەهاتەوە، بۆیە پیلانی لێدان و ترۆریزەکردنی ئەم کەسایەتیە و تەڤگەرەیان خستە پلانی خۆیان. لە سەر ئەم بنگەیە دیتمان لە ١٥ فێبرواری ١٩٩٩ (٢٦ی رێبەندان ١٣٧٧) بە گەلەکۆمەیەکی ناودەڵەتی و ئیستخباراتی، رێبەر ئاپۆیان تەسلیمی دەوڵەتی داگیرکەری تورکیە کرد و بە خەیاڵی خۆیان ئیتر تێکۆشانی ئازادیخوازی گەلی کورد لەبەین دەبەن یان مارگیناڵی دەکەن. هاوزەمان لە چوارچێوەی هەمان کۆنسێپت، کوردی کۆیلە و دەستەمۆی دەستەڵات بەهێز بکەن و بیخەنە خزمەت ئاجێندای ئەم سیستمەوە و لەم رێگەیەدا هەستی نیشتمانپەروەری وئازادیخوازی گەلەکەمان داڕمێنن و بێ هێز و توانا بکەن و لەو پڕۆسەیەدا دەستەڵاتی خۆیان بە سەر کوردستاندا بەردەوام بکەن و بەبێ ترس ئاسیمیلاسیۆن بە شێوازێکی چڕتر درێژە پێبدەن.
رێبەر ئاپۆ وەک تێکۆشەر و شؤڕشگەرێکی ماندوونەناس دوای تەسلیم کردنی بە تورکیەش لە سەر رێچکەی شۆڕشگەری بە دژی پیلانەکان کاردانەوەی هەبوو و هیچکات مۆدرنیتەی سەرمایەداری و سیستمی داگیرکاری نەیانتوانی لە سەر پلان و ئاجێندای خۆیان سەرکەوتوو بن. ئەوەش ئاماژەیە بە ئیرادەیەکی پۆڵایین و روحێکی شۆڕشگەر کە بۆ ئازادی هەموو ژیانی خۆی تەرخان کردوە. هیچ بەربەستێک نەیتوانیوە پێشی ئیرادەی بەرەو پێش بردنی دۆزی گەل کورد و تێکۆشانی بۆ ئازادی بگرێت و تەنانەت لە بەرامبەر هەموو بەربەستەکان شێلگیرانەتر بە داڕشتنەوەی پلان و بەرنامەی جودا توانیویەتی دۆزەکە بەرەو پێش ببات.
بە فۆرمولە کردن و پێشکەش کردنی سیستمی مودەرنیتەی دێمۆکڕاتیک، وەک ئاڵترناتیڤی مودەرنیتەی سەرمایەداری، رێبەر ئاپۆ قۆناخێکی نوێی لە سیاسەتی ناوچەیی و تەنانەت جیهانیدا کردەوە. بۆ پرسی چارەسەری قەیرانەکانی ناوچە و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە ئاماژەکردن بە خۆبەێوەبەری دێمۆکڕاتیک لە چوارچێوەی کۆنفێدڕالیزمدا، دەروازەیەکی نوێی کردەوە. نەخشە رێگای نەتەوەی دێمۆکڕاتیک، بۆ چارەسەری کێشەو و گرفتەکانی سیستمی داسەپاوی دەوڵەت نەتەوەی هاوردەکراوی کلۆنیالیزمی ئوروپایی بۆ ناوچەکە، ئاڵترناتیڤێکی هەرە گونجاوە لەم سەردەمەدا. قەیرانسازی سیستمی دەوڵەت نەتەوە و ناسەقامگیرکردنی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە پلانی مودەرنیتەی سەرمایەداری بۆ ئەوەی سیستمی جیگیرکراو زیاتر بتوانێت لە خزمەتی هێژمۆنی جیهانیدا بمێنێتەوە. تەنانەت هێژمۆنگەرایی ناوچەکە بە هاوگەرایی هێژمۆنی جیهانی، بە هەموو تواناوە بە دژی ئەم پاڕادایمە کاردەکەن کە جەماوەر خوێندنەوەیەکی دروستی لە سیستمی ئاڵترناتیڤ نەبێت. بۆ پاراستنی ستاتۆی سیستمی دەوڵەت نەتەوە، دەست بۆ هەموو کردارێکی قێزەون دەبەن. بە چەواشەکاری پۆپۆلیستی دەوڵەتانی داگیرکەری کوردستان و بە هاوکاری کۆنەپەرەستی ناوچەکە حەول دەدەن راستیەکانی ئەم پاڕادایمە بشارنەوە و تەنانەت بە پێچەوانەوە باس بکرێت و یا لە پڕاکتیکدا نامومکین نیشان بدرێت.
چارەسەری پرسی کورد واتای چارەسەرکردنی کۆمەڵێک قەیران و کێشەی بنگەهی ناوچەکەیە. مودەرنیتەی سەرمایەداری ئەوە بابەتە بە باشی دەزانێت کە چارەسەری ئەم پرسە یانی پرسی کورد لە ناوچەکە، بە واتایەکی کردنەوەی دەروازەی دێمۆکڕاتیزەکردنی بەشێک لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە. خۆیایە پێشکەوتنی ئەم رەوتە، واتای بەستەرسازکردنە بۆ دێمۆکڕاتیزە کردنی ناوچە و بە واتای پێشکەوتویی و رقابەت و بەربەرەکانیەکی سالمە لە نێوان مودەرنیتەی سەرمایەداری و مودەرنیتەی دێمۆکڕاتیک. بە روانگەیەکی تر مودەرنیتەی سەرمایەداری ئەم رەوتە بە قازانجی یەک لایەنانەی فینانس کاپیتاڵ نابینن، بۆیە کۆنەپەرەستی و پاشوەڕۆیی و گەندەڵکاری و قەیرانسازی بە خۆراکی مانەوەیان دەبینن. لە سەر ئەم تێڕوانینە و پاڕادایمی رێبەر ئاپۆ، بەربەست دەبینن بۆ تەراتێن و هەبونیان و داسەپاندنی هێژمۆنی خۆیان. تەنانەت مودەرنیتەی سەرمایەداری لە پێوەندیەکی فکری و پڕاکتیکی نەنوسراو دایە لە گەڵ کۆنەپەرەستی ناوچەکە و بەردەوام خۆراکی هەبوون و مانەوەیان بۆ ئامادە دەکات.
لە پێشوەچونی مۆدەرنیتەی دێمۆکڕاتیک و کۆنفێدڕالیزمدا، بەشێکی هەرە زۆری قەیرانەکانی کەڵەکەکراوی سەدساڵی رابردووی ناوچەکە، دەتوانێت چارەسەری خۆی بدۆزێتەوە و بە شێوازی خۆبەڕێوەبەری دێمۆکڕاتیک پرسی گەلی کورد و گەلانی ئێرانیش دەتوانن چارەسەری خۆیان بۆ قۆناخێکی مێژویی بدۆزنەوە. ئەو مژارانە بە گشتی لە چوارچێوەی پاڕادایمێک کە رێبەر ئاپۆ فۆرمولەی کردوە دەتوانرێت پڕاکتیزە بکرێن. لە سەر ئەم ئەساسە رۆڵی رێبەر ئاپۆ لە مێژوی سەردەمدا گرنگە و پێویستە بە رونی ببینین. بۆیە ئازادی رێبەر ئاپۆ راستەوخۆ لەم سەردەمەدا گرێدراوی ئازادی گەلی کورد و گەلانی ئازادیخوازی ناوچەکەیە. لە بەردەوامی و پێداگری سیاسەتی نکۆڵی و ئینکار لە لایەن دەستەڵاتخوازان و هێژمۆنی جیهانی کێشەکان بەردەوام دەبن و ئاسایش و ئەمنیەت نەتەنیا لەم ناوچەیە بەڵکوو لە هەموو دونیادا ئارامی بە خۆیەوە نابینێت. نەتەنیا ئاسایش و ئەمنیەت ئارامی بەخۆوە نابینێت بەڵکو ژینگەی و سروشت، کەوتۆتە بەر تەوژمی بێکەرامەتی و بێویژدانی بەشەری و سیستمی سەرەتان واری سەرمایەداری، ئەو مەترسیانە رۆژانە دەبینین و شاهیدی وێرانی و تەخریباتی دەستکردنی سیستمی چاوچنۆکی سەرمایەداری دەبین. رێبەر ئاپۆ لەم سەردەمەدا کلیلی چارەسەری کۆمەڵێک قەیران و نەهامەتیە، بۆیە گرنگی ئازادی رێبەر ئاپۆ وەک ئازادی گەڵێک و تەنانەت ئازادی، پێویستە پێناسە بکردرێت و بۆ ئازادی رێبەر ئاپۆ و ئازادی بە گشتی تێکۆشانمان گوڕتر بکەینەوە".
هـ . ب
