"جەمال بێدار" نویسەر و زوانزانی هەورامی میانەو بەرنامەو ئاژین و ئاریان تېڤینە تایبەت بە ڕۊو زوانیی ئەڎایی ئەرەیاوناش: وانای بە زوانیی ئەڎایی نەک پەی هەورامانی گێرە پەی گرڎ خەڵکی تەریچ مافۍ ئاسایی وێشانە.
"جەمال بێدار" نویسەر و زوانزانی هەورامی میانەو دیڎارۍ تەلەفزوێنیی کەناڵوو ئاریانی بەرنامەو " ئاژین"ینە، تایبەت بە ڕۊو زوانیی ئەڎایی ئەرەیاوناش: وانای بە زوانیی ئەڎایی نەک پەی هەورامانی گێرە پەی گرڎ خەڵکی تەریچ مافوو وێشا، چوون نەوانای بە زوانوو ئەڎۍ ئینسانی تووشوو دۊخۍ قورسی کەرۊ، بێبەشکەرڎەی زارۊڵەو هەورامییا جە زوانوو ئەڎێش و پەنەوانای زوانی بادینی و سۊرانی و ئینگلیزی و عەرەبی، پەنەش مەوچیۊ پەوەروەرڎە. ئینە قۊرتێوە فرە فرە گەورەن کە تووشوو ئێمەی هەورامی بییەن دەیان ساڵێن، حەرچن هاوارۍ کەرمۍ بەڵام داڎش نییا.
وەڵۍ ڕێکوزیاو یۊنسکۊینە شعوورم بە تەرسەو فۊتیای زوانی هەورامی کەرڎە
"جەمال بێدار" دەربارەو سەرنجەکۍ یۊنسکۊی سەروو فۊتیای زونی هەورامی ئەرەیاوناش: وەڵۍ ئانەینە کە یۊنسکۊ ئانەی واچۊ و کەرۊ من شعوورم پا گرفتییە کەرد، من جە ساڵەو ١٩٩٨ی و وەڵتەریچ من ئا خەمی گێرتارە و کەوتا خەموارڎەی و ژڵێویانۍ، دەسم کەرد بە نویستەی هەورامی و یەکەم هەنگامەم واتەو وەڵینا "پەندی پێشیان"و هەورامییەکام کۊ کەرڎۊ، حەر چا وەختەنە یاوانۍ ئانەی کە چوار دەنگۍ هەنۍ هەورامینە ڕسم"هێما"شا نییا و ئانەیچە چوار حەرفێم پەی تاشۍ و درۊسێم کەرڎۍ، شۊنەو ئانەیچرە دەسم کەرد بە نویستەی فەرهەنگۍ هەورامی "وەرقوڵ"، کە چن ساڵێش خواینا ئینجا ڕووەم کەرڎە دەسوورزوانوو هەورامییەکەی و ٦ بەرگۍ دەسوورزوانوو هەورامییەکەیم نویست، ئی هامنە حەرشش بەرگەکە جە لاو وەزارەتوو ڕۊشنویریوە چاپۍ کریۍ "واتۍ وەڵێنەکایچ" یەرۍ بەرگۍ و مجەللێچ بە زوانی هەورامی و چن مجەللۍ تەریچش ئامۍ شۊنیرە، پینەیە هەورامییەکۍ چڵاکییرە هەم جە ئێران هەم جە عێراقنە و دەسما کەرد بە کۊڕگێرتەی و سیمینارگێرتەی و چنڎەها کتێبۍ و شێعرێما نویستۍ، تا ئی هامنە وێم دووۍ دیوانەشیعرێم بەهەورامی چاپۍ کەرڎۍ.
حوکمەتوو هەرێمی بەهانۍ گێرۊ کە هەورامی مەکتەبەکانە نەونیۊ
جە ڕای ڕسمییۊ داواما جە کەسە مەعنییەکا کەرڎە، ئانۍ کە عیلاقەشا هەن پی مەسەلێوە ڕا بڎا بە هۊرامییەکا، جە مەکتەبەکانە حیچ نەبۊ سنفوو یەکی تا سنفوو نۊی گێرۊوە، پاڵوو سۊرانی و بادینی و عەرەبی و ئینگلیزینە یەرۍ-چوار بەشەوانۍ بە زوانی ئەڎایی وێشا وانا، بەڵام حەر جارۍ بە بەهانێوە ئاردیمێشاوە دما، وەشبەختانە پارۊن وەزیروو ڕۊشنویری کاک "حەمەو حەمە سەعیڎی" دەنگش وست پاڵوو دەنگیما و داواش کەرڎە وەزیروو پەروەرڎەی، کە داوێکێما ڕا کریۊوە، کەچی دووی بەهانێشا وێستێنۍ، یووە ئانەن کە ماچا هەورامی زوان نیاو شێوە زوانا، مشۊم شمەی هەورامییچ پاسە واچدۍ، جە وەختێوەنە ئێمە باوڕما چانەن کە هەورامی زوانا، کە جبەروو وێچماوە، دەیان مستەشرێقۍ و نویسەرۍ پێسەو "فەرید ئەسەسەرد"ی و "ئەمین زەکی بەگ"ی و چنڎانی تەرۍ ددان منیا زوانبییەی هەورامیرە. دووەمیچ ماچا وانای شمە بە زوانی هەورامی زەرەرش هەن پەی زوانی ستانداری کوردی، جە وەختێنە بییەی و وانای بە هەورامی زەرەر مەڎۊ زوانی ستانداری، وەڵاتی پێسە هیندینە زیاد جە ١٢٠ زوانا هەنۍ، سویسرانە ٣ زوانۍ ڕسمییۍ هەنۍ، ڕاسینە تا ئیسە جوابشا نەڎێنمۍ و ئێمەیچ گەرەکما نییا کۊڵە دەیمۍ.
جیلی تازەو هەورامانی پانیشتنە بە هەورامیۍ خراپ دوا
"جەمال بێدار" درێژەو قسەکاشنە واتش: داوا کەروو هەورامییەکا حەریاگۍ هەنۍ، چنی زارۊڵەکاشا پا زوانە فەسێحەیە قسۍ کەرا، بە عەیبش بزانا کە ئی زوانی جەدەس بڎا، کە زوان شناسنامەمانە، داوام هەنە فەیسبووک و تۊڕە کۊمەڵایەتییەکانە، قاقەزنویستەینە، نامەنیای زارۊڵەینە، هەورامی دوا و بەکار بارا، نامۍ دوکانی و محەلۍ و چایەخانەی و کەبابخانەیشا با هەورامی بنیا، کتێب و نویستەی و شیعرێما با هەورامیۍ با، پێشنیار کەروو فێری زوانەکەی با بەهەقەتی، پێشنیار کەروو جەریدەی هەورامی ڕادوێنۍ هەورامی، کەناڵۍ تەلەفزوێنیی محەللیما بۊ، زوانوو وێماش چەنە وینمۍ و بژنەومۍ، ئینە جگە ئانەی کە مشۊم حەتمەن داوا کەرمۍ زارۊڵەکێما هەوراماننە هەورامی بوانا، یاگۍ داخێنە دەورووبەروو خورماڵینە جیلی تازەما فرە خراپ بەهەورامی قسۍ کەرا، بە کتۍ ماچا "پشیلێ" بە ڕوەنی ماچا "ڕۊن" بە وڵکی ماچا "گورچیلە" بە نوەیایچ ماچا "نۊکێ"، خرپدوای و لانەکەردەیۆ و پەنەنەدوای بە زوانی پێسەن ئاونەدای بە ڕێحانێوە هامنیێنە، تا سیس بۆ و وشک بۆ، تا زوانەکەما سیس نەبۆ مشۆم پەنەش دوومێ.
فەرهەنگ یووەمین هەرمانەو پارێزنای زوانینە
جە دمادمایی قسەکاشنە "بێدار" جە بارەو زەروورەتوو بییەی "فەرهەنگ" قامووسێوە هەورامیوە واتش، زەرووراو من حەر زوو شعوورم پا نەقسی کەرد و دەسم کەرد بە نویستەی و لاڵیانۍ فرەو کەسی یارڎەیشا نەدانۍ، دماتەر هەرمانەکێم یاونا بەرەو دەمی و وەشبەختانە ٥٢٠٠٠کەلیمێش چەنەنۍ و ئەکادیمیاو کوردی ١٣ چێوەڵتەر چاپ کەرد، فەرهەنگەکەیچم دا هەورامیزوانەکاو نویسەرەکاو وەرکەوتی، واتم من ئینەم کەرڎەن بواندێشۊ و چێشی زیاتەرهەن نەزانانم و نەنویستەنم و نەڎییەنم و لاو شمەوە هەن پەیش ئیزافە کەرڎۍ، وەلێم تا ئیسەیچ حەیف نەکەرڎەنشا بەشکووم واوەی ڕاو شمەوە بژنەوا و بویناو دەس پەنە کەرا، چونکووم فەرهەنگ هەرمانەی یووەمینەو پارێزنای زوانین گرڎ وەختێنە.
س.ز
