ئەنداموو کۊمیتەو ڕاوەبەریی پەکەکەی دوران کاڵکان واتش، "پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی دڕندانەتەرین و بێئامانتەرین هجووما دژوو دژی ئینسانیەتی. ئانە ڕاسییەکە. وەلۍ هجوومێوە جانە نیا کە دلێنە نەبریۊ. پیلانگێڵنیی ٩ تشرینوو یەکەمی سەروو ئانەیە مجیابێرە، کە ڕوێوەنە چرکەساتێوەنە ڕابەر ئاپۊ دلێنە بریۊ. ٢٥ ساڵۍ سەروو ئانەیرە ویەرڎەن، هەڵای نەسڕیانۊ و دلێنە نەشییەن. سیستموو ئیمراڵی چانەن کە گرد ڕوۍ ١٠ جارۍ ئینسانەکا کوشۊ. ٢٥ ساڵێن دژوو سیستموو ئیمراڵی وێگێری کەرۊ. ڕابەر ئاپۊ ٢٥ ساڵێن دژوو هجوومەکاو پیلانگێڵنی میاننەتەوەیی وێگێری کەرۊ. گرد پووچەڵۍ کریێوە، هەرەسشا پەنە ئاما. ئانە بەروز و نیشانۍ چێشینە؟ بەرش وزۊ کە پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی متاویۊ مەڕیۊ و ورشنیۊوە و ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۊی مسۊگەر کریۊ. مشۊم ئینسان باوەڕش پانەیە بۊ".

ئەنداموو کۊمیتەو ڕاوەبەریی پەکەکەی دوران کاڵکان بەشوو دووەموو ورسەنگناکەیشنە پەی ئاژانسوو هەواڵوو فورات (ANF)ی باسوو تایبەتمەندییەکاو مدرامانی تارێخیی ڕابەروو گەلوو کوردی عەبدوڵا ئۊجالانیش ئیمرالیینە کەرد و ئاماژەش بە هەڵوێستوو هێزە ئازاڎیوازەکا وەراوەروو ئا ئا مدرامانینە کەرد.

کاڵکان پێسە ورشسەنگنا؛

 دژوو سیستمی ئەشکەنجە، گۊشەگیری و قڕکەرڎەی ئیمراڵی، تایبەتمەندیی مدرامانی تارێخیی ڕابەروو گەلوو کوردی عەبدوڵا ئۊجالانی چێشا، کە ٢٥ ساڵێن بەرڎەواما؟ گەرەکمانە سەروو ئانەیە مردمۍ. وەراوەروو ئەشکەنجە، گۊشەگیری و قڕکەرڎەینە ئیمراڵینە مدرامانێوە چەنین هەن؟

٢٥ ساڵێن ڕابەر ئاپۊ بەتەنیا دلۍ قەرارگەو دوژمنینە چەنی مدرامانش کەرڎەن؟ ئانۍ بەردشا واگە و گەرەکشابۍ دادگاییش کەرا، ئێد ئادێش دادگایۍ کەرڎۍ و وەرڎەموو تارێخینە تۊمەتەش سەرەرە ساق کەرڎێوە. مدرامانێوە چینە چێش سەلەمنۊ؟ هێزوو وێش چکۊوە مارۊ؟ چێش پاسەش کەرد کە ماوەو ٢٥ ساڵانە هەم وێگێری و هەم ئا گردوو پەرەسانایە تارێخییا بخوڵقنۊ. ئێمە خاس مزانمی کە ڕابەر ئاپۊ تەنیا وێگێری مەکەرۊ. ئاگەش کەرڎەن بە ناوەندوو بەرهەمئاورڎەی تیۊریکی. فاڕانش پەی ناوەندوو بەرهەمئارڎەی ئەندێشەی، پەی ئەکادیمیای و مەکتەبی. گەورەتەرین هۊشیاری و شۊڕشوو ویژدانییی تارێخیش ئارڎەن ئاراوە.

ئایا سەروو بنەماو چە چێوێوە ئینەش کەرد؟ مشۊم ئێمە چەنۍ چا مدرامانەیە بیاومێنە؟ مشۊم وەراوەروو ئا مدرامانیوە هەڵوێستما چێش بۊ؟ مشۊم چەنی تازەش کەرمێوە، وزمێش وەڵێ؟ چەنی وێما بیاونمۍ هێز و بەشداربییەێوە درووس، کە نوێنەرایەتیی مدرامانێوە چانەی کەرۊ؟

مشۊم گرد شۊڕشگێڵن و وەڵاتپارێزنێوە بەدروسی جوابوو ئا پەرسا بداوە. گردما، بەتایبەتی جەنگاوەراو پەکەکەی و پاژکی، ئانۍ گەرەکشانە با بە هامڕۍ ڕابەر ئاپۊی مشۊم دروستتەرین گونجیاتەرین جوابشا بۊ. مشۊم ڕاسیی مدرامانی خاس هەست پەنە کەرا. مشۊم بەقووڵی بیاوانە، سەروو بنەماو تایبەتمەندییەکاو مدرامانێوە چانەی ، شۊڕشوو هۊشیاری و ویژدانی کەرا و وێشا تازە کەراوە ژیوناش و زینڎەش کەراوە و کەراش بە هەرمانەشا.

وەڵۍ پیلانگێڵنیی ١٥و شوباتیچ هەن، پیلانگێڵنی ٩ تشرینوو یوەموو ١٩٩٨ هاموەخت چەنی لوای بەروو ڕابەر ئاپۊی سوریانە دەسش پەنە کەرد. دماتەر دژوارتەرین چەمداریی تارێخی ساز بی. ئانە هامکاری سەرمەشقاو سیستموو مۊدێرنیتەی سەرمایەداری، هێزە پیلانگێڵنەکاو ئەمریکا، بەریتانیا و ئیسرائیلی بۍ. گەرەکشابۍ بە هجوومی میاننەتەوەیی ڕابەر ئاپۊی سڕاوە و دلێشنە بەرا. پێسە پەکەکەی پاکتاو کەرا و کوردیچ قڕ کەرا، پێسەیچ عەینوو ڕاوۍ بەگلێرۍ چەمدارییشا کەرد، ڕووەشا کەرڎە ڕابەر ئاپۊی. ئامانجەکەشا تەنگ کەرڎۊ و وستشا چێروو قورستەرین چەمداریی تارێخیی. ڕووسیا، ڕۊما، یۊنان، کینیا ئانەشا کەرد. ڕابەر ئاپۊ وێش بەتەنیا سەرجەموو ئا هجووماشە پووچەڵۍ کەرڎێوە. گرد جۊرە پلانێوە هجوومکەرڎەییش شکست پەنە ئارڎە. هەڵبەتە پیلانگێڵنییەکێش ڕیسوا و شەرمەزارە کەرڎە. ١٥ تشرینوو یوەمی ڕووسیانە، دماتەر ٢٥ تشرینوو یوەمی ورسەنگنای فرەلایەنش وست ڕووە و هجوومی پیلانگێڵنییی میاننەتەوەییش شەرمەزار کەرد. ڕۊمانە داواش وەنەو گلێرگەی کەرڎە، کە دژوو پیلانگێڵنی هەستیارۍ با. بە دەیان هەزار کورڎۍ و سۊسیالیست دیموکراتیکۍ، مەیدانەکاو ڕۊمایشا پەڕۍ کەرڎێوە. پەی چندین حەفتا ئێشکشا گێرت. سەروو بنەماو دروشموو 'شمە مەتاودۍ ڕۊیما تاریک کەرڎێ' گەورەتەرین مدرامانی گیانبازیی کریا. خاوەنداری جە ڕابەر ئاپۊی کریا. گەریلاوە تا گەلی وەڵاتپارێزن، ژەنی، گەنجۍ، زارۊڵۍ، بەتەمەنەکۍ، ئینسانەکۍ گرد لاێوەنە خاوەندارییشا وەنەو ڕابەر ئاپۊی کەرد و چالاکیی گیانبازانەشا کەرد. وەزیروو بەروو ئەمریکای چا وەختانە کە پیلانگێڵنیەکەی پۊڕنۍ، بە واتەی "چەمەڕۍ کادایوە بێنمۍ، وەلۍ پا فرەییە نا" گەورەیی کاردایۊ گەلوو کوردی و دۊسەکاش پەی بەرکەوت دژوو پیلانگێڵنیی. تەرسەو وێچشا ئاشکرا کەرڎە.

پەوکای نەتاواشا ڕابەر ئاپۊی دلێنە بەرا، پێسە هەنگامەی دووەمەو هجوومەکەی پیلانگێڵنیی ١٥و شوباتوو ١٩٩٩یشا کەرد. ئانە چێش بێ؟ ئامانجوو ئڕفانای کینیانە، تەسلیمکەرڎەی بە تورکیای مسۊگەرکەرڎەی قەنارەدایش بۍ. ١٥و شوباتینە ئا پیلانگێڵنی و گەلەکۊمەشا کەرد و ڕابەر ئاپۊشا وست دلۍ سیستموو ئیمراڵییوە. ئانە ئینەش کەرد هەمان ئا هێزێنۍ کە کوردستانشا کەرد چوار پارچۍ و ١٠٠ ساڵێن دژو گلێرگەی کوردی هجوومی قڕکاری کەرا. چونکوم ڕابەر ئاپۊ ئیرادەو بییەی و ئازاڎیی کوردا بۍ کریا ئامانج. ڕاو دلێنەبەرڎەی ئا ئیرادەەیۊ گەرەکشابۍ بیناو ڕێکوزیەکەیش (پەکەکە)ی پاکتاو کەرا و کوردا جینۊساید کەرا. پەوکای وێشا سیستموو ئیمراڵییشا ئامادە کەرد. سیستموو وێشا بۍ. پیلانگێڵنیی ١٥ شوباتیشا ڕێک وست. ڕابەر ئاپۊ بارەو دەوروو تورکیایۊ پیلانگێڵنییەکەنە واتەبێش، "دەوروو تورکیای پیلانگێڵنییەکەنە حیچ نییا جگە جە پاسەوانێ". دەوڵەتوو تورکی چا پیلانگێڵنیییەنە تەنیا هەرمانەش پاسەوانیین.

ئێمە هەڵوێستوو ڕابەر ئاپۊی دژوو هجووموو ١٥ شوباتی مزانمۍ، پارێزنامەو وێشنە نویستەبێش بۊنەو کاردایۊکاوە ئەوەڵ قەرارش دان قسۍ نەکەرۊ. وەلۍ دماو سەعاتێ-دووۍ سەعاتا دۊخەکەی وانۊوە و مزانۊ کە پیلانگێڵنۍ گەرەکشانە فرەو چێوەکا تاریکیینە بازاوە.

دمایی واتش کە یاوان ئانەیە، کە بە کۊشیای دژوو پیلانگێڵنی، پێویسا ئی پیلانگێڵنییە بێکاریگەر کریۊ، پەی ماڕای ئی پیلانگێڵنییە هەڵوێستوو وێش فاڕان و کۊشیایش دەس پەنە کەرڎەن. ڕابەر ئاپۊ چەنی دژوو پۊڕنای پیلانەو ١٥ شوباتی مرداوە؟ یوەم پەیامش کە کیانابێش، ئانەبۍ کە "گرد چێوۍ وێم وزوو چێروو پەرسێوە، قژامۊ تا ناخوونێم وەنەو وێم پەرسووە ". با گردما هەمان چێوی کەرمۍ. چونکووم هجوومەکە جیددیین. تا خاس چا هجووما بیاومێنە مشۊم پاسە کۊشیای سەرکەوتانە کەرمۍ و گرد ڕوێوە پەرسمیوە وێما. جە ڕووەو عەقڵیەت، ویژدان، شێواز، کەسایەتی و ڕێکوستەی، سیستم و ئامانجیوە فاڕیای وێمانە دەس پەنە کەرمۍ و مشۊم گردوو هامڕایا پێسە چی پڕۊسەیە نزیکۍ باوە، چێوە ڕابەر ئاپۊ دژوو هجووموو قەنارەدای کۊشیا. پارێزنامەکەشنە بەناموونیشانوو " چارەسەری دیموکراتیک پەی پەرسەو کوردی"، پیلانگێڵنی و ئامانجەکاش ئاشکرا کەرڎۍ و زیاتەر تیشکیش وستە سەروو لایەنەکاو ئا پیلانگێڵنییە کە تورکیای بەئامانج گێرتەن، بە شیکەرڎەیۊ ئامانجەکاو پیلانگێڵنی دژوو تورکیای، هەوڵێش دۍ تورکیای هۊشیار کەرۊوە.

لێوە تەرۊ دادگا هەڵوێستێوە تازەش دژوو پۊلیسی نیشانە دا، حیچش چا هەڵوێستەیە نیشانە نەدا کە هێزە پیلانگێڵنەکۍ تەسەورش کەرێنۍ. بەپێچەوانەوە ئا هەڵوێست و ئیرادەشە پەی پووچەڵکەرڎەیۊ پیلانەکۍ و شکسپەنەئارڎەیش کەرد. ژیوگەو دادگایش پێسە سەکۊی پەی یاونای پەیامێوە بە ڕای گردینی و گەلاو تورکیای بەکارئارد. ڕابەر ئاپۊ داواو چارەسەرییش کەرد. ئەوەڵ پەی کێشەو کوردی و ئا کێشا کە تورکیاشا وستەن قەیرانۊ و پەی دماییئارڎەی پا جەنگە تارێخییە کە بۊنەو پەرسەو کوردیوە سەرەش وردا داواو ئاشتییش کەرد. کەس چەمەڕوانوو ئینەی نەکەرۍ.

گرد ئجێشا کە ڕابەر ئاپۊ جەنگێوی وەرفراوان دەس پەنە کەرۊ. ڕابەر ئاپۊی بە "تیرۊریست" ئشناسێنۍ. واتشا: "جگە جە چەکی حیچی تەر مەزانۊ، بێنۍ ئجێشا تا ئاخر جەنگ کەرۊ و پینەیچە مداش قەنارە. وەلۍ چە ئەوەکۊڵیایەکانە و چە دادگانە، بە کەسایەتیی سیاسی ، سەبر، ڕاسواچیی قووڵ و بیرمەندیی ڕابەر ئاپۊی ڕووبەڕووۍ بیێوە. سەرکرڎەکاو تورکیای، کە شۊنەو دۊخەکەیرە لوۍ، پێسە هێزی پیلانگێڵنی، وەرڎەموو گردوو گەلینە ڕووبەڕووۍ ڕاسییەکاو ڕابەر ئاپۊی بیێوە. پی هەڵوێستا ئامانجوو قەنارەدای، کە لاو پیلانگێڵناوە بەرنامەش پەی مجیابێرە، پووچەڵ کریاوە و دژوو کۊشیای دەسش پەنە کەرد. جمیەر و گەلەکەما دەموو داواکارییەکاو ڕابەر ئاپۊیۊ لوۍ و بەشداریی ئا کۊشیایشا کەرد. گەل بیۍ بە بازنێوە دەوروو ڕابەریرە و کۊشیۍ دژ بە قەنارەدایش پەشتیوانیی کریا. دەوڵەتی تورک تەرسەو قەنارەدایش بۍ و زانۍ زەرەری فرە بە وەڵاتی یاوۊ و خەڵک کۊشیۊ و مدرامان کەرۊ پەوکای ئیمرالیینە سیاسەتی درێژخواینوو ئەشکەنجە، گۊشەگیری و گلێرکوشییش وست هەرمانە، قڕکەرڎەی بە بنەما ورگێرت. حکومەتوو ئەجەویتی ١١ کانوونوو دووەموو ٢٠٠٠ واتش، کە قەنارش مەدا پێسە پرۊسێوە تازە کۊشیاینە دژوو پیلانۍ و پیلانگێڵنیی میاندەوڵەتی دەسش پەنە کەرد. ئانۍ سیستەموو ئەشکەنجە،گۊشەگیری و گلێرکوشیی ئیمرالییشا مەرزنارە، واچێنۍ "ڕوانە 10 جارۍ ئینسان چێگە مرۊ". بە قەنارە یەک جار مرۊ. بەڕۊشنی ئەرەیاوناشا کە سیستموو ئیمرالی سیستموو قڕکەرڎەین. ئینەشا وەڵاکریاوە میدیاییەکانە باس کەرد.

ئەجەویت ئجێش کە حکومەتەکەش بە پرۊژەو مافوو تاکەکەسی بە قسۍ پەرسەو کوردی چارەسەر کەرۊ و پێسە سیاسەتوو کوشتەی وگلێرکوشیی بە ویەرڎەی زەمەنی بەرژەوەندییەکاش دەس پەنە کەرڎۍ. بە پاو تەسەورەکاشا پەکەکە وڕۊ و ڕابەر ئاپۊ پەشتیوانیی گەلێوە پەرت و بڵاوی مەکەرۊ. چێوە گرد جۊرە زوڵم و دڕندەیێوەشا کەرد، دەرفەتشا نەدا قەڵەم و کاغەز و کتێبش پەنە بۊع. ماوەو ٢٤ سەعاتانە گرد فشاریوەشا وست سەر. کەس نەلۍ عەقڵشۊ چا ژیوگەنە چوارچوەو مافە یاساییە سنووردارەکانە، ئەوەکۊڵیای، ویرۊکەرڎەی، ویرۊکەی تازە بەرهەم بارۊ و هزر و ڕانماییەکاش بیاونۊ دەسوو جمیەرەکەیش، گەلی و ڕای گردینی. نویسەراو تورکیای واتش، "ئیتر دۊسیۍ ئاپۊی تابووتیچنە ئیمرالینە یاڎ مەکریۊوە". ئجێشا ڕابەر ئاپۊ حیچ مەکەرۊ و بە ڕۊشنی ئینەش پەی بۊ ڕای گردینی ئەرەیاونا. کە کاریگەریش سەروو بواروو وەڵاتپارێزناوە بۍ.

تەنانەت بڕۍ کەسێچ واچینۍ "هجوومی پیلانگێڵنیی میاندەوڵەتی پەی چارەسەروو پەرسەو کوردی کریان"، یا واچێنۍ مەبۊ دژوو پیلانگێڵنی سەرەوردای کریۊ، دلێچمانە بڕۍ بێنۍ وەراوەروو پیلانەکێوە بێدەنگۍ بێنۍ. واتشا: " دژوو پیلانگێڵنی هەرجۊرە کۊشیاێوە، پێسەن ئاژاوەگێڵنای و ئانێچ سەرەشا کۊمنابێرە دلێنە شیۍ. ڕابەرایەتی واتش: "من کۊشیەو، با دەرفەت و پەشتیوانیم پەنە بدریۊ". هەرپاسە ڕاوەبەروو ئێمە و گەلەکەما ئا پشتیوانییە کە ڕابەر ئاپۊ داواش کەرد، پێشکەششا کەرد، گرد لاێوە باوڕشا بە ڕابەر ئاپۊی بۍ و متمانێچ و دەورشنە یۊگێرتانە کوۍ بیێوە.

پاسە ئەنجامەکۍ مزانیا، پارێزنامەکەش بە نامونیشانوو، جە دەوڵەتوو ڕاهێبی سۊمەریوە پەی شارستانیەتی دیموکراتیکی پێشکەش کەرد. ساڵاو ٢٠٠١ و ٢٠٠٢ ڕابەر ئاپۊ سەرەڕاو گردوو سەختی و ئاستەنگییەکا بەرنامەو مافی تاکەکەسی حکومەتوو ئەجەویتیش دلێنە بەرد. وەختۍ ڕابەر ئاپۊ جە ڕووەو تیۊرییوە چارەسەروو پەرسەو کوردیش بە فۊرمولەو کوردستانی ئازاڎ و وەرکەوتوو دلێراسەی دیموکراتیکیش شیی کەرڎۊ و پێسە تیۊریێوە پەرەش پەنە دا، بەرنامەو حکومەتوو ئەجەویتی شکسش ئارد . ئەجەویت نەیاوانە کە چەنی دژوو کۊشیای ئیمرالی شکسش ئارڎەن. دمایی ساڵەو ٢٠٠٢ هامپەیمانیی ئەجەویتی ورچنیەی وەڵێوەختە شکسش ئارد. ئی جارە تا پیلانگێڵنییەکە سەرگنۊ، ئیدارەی ئایینی ئەرڎۊغانی، یانۍ ئاکەپەشا ورچنی. گلێرگەی موسوڵمانوو گەلوو کوردیشا بە ڕێبازێوە دروۍ بەن نامۍ ئومەتی ئیسلامیوە بەکار ئارد تا عەلاساس جە پەکەکەی و ڕابەر ئاپۊی دوورۍ گناوە، شێوازوو ئاژەوەگێڵنیی و پەشیمانبییەیۊ دلۍ خەڵکی و پەکەکەینە مجارە. جگە جو شێوازوو جەنگوو ئەرڎۊغانی و ڕەفێقەکاش چەنی نەجمەدین ئەربەکانی دژوو پەکەکەی پێسە نموونەو ئاژاولا. سەبارەت بە شێوازوو کۊشیای دژ بە ڕابەر ئاپۊی ساڵاو ٢٠٠٢ و ٢٠٠٤، پەشیمانبییەیۊ وێش پاسە نیشانە دا نیشان دا و هەرپاسە سیاسەتوو هجوومی دڕندانەیش دژ بەجمیەروو و ڕابەر ئاپۊی دلێنە و بەرۊ دەسش پەنە کەرد. ڕابەر ئاپۊ فرە بەقووڵی ویرێش کەرڎێوە و پێشبە فاڕای و وەڵێوستەی پارادایمەکا جوابوو ئی هجووماشە داوە.

 چا بوارەوە فرە بەقووڵی ویرێش کەرڎێوە، پارادایموو پاوانوازی و دەوڵەتپارێزنی دوور کەوتەۊ. پەی چارەسەروو کێشەو کوردی، چەمکوو چارەسەری دیموکراتیکی و جە ڕاو دیموکراسی و سۊسیالیزمیوە سەروەریی دەوڵەتیش دلێنە بەرد و پێناسەو سۊسیالیزمی دیموکراتیکیش پێشکەش کەرد. ڕابەر ئاپۊ بە چارەسەروو پەرسەو کوردی و گلێرگای دیموکراتیک بە پێوەس بە ئیکۊلۊژی و ئازاڎیی ژەنۍ، پارادایموو مۊدێرنیتەی دیموکراتیکی و گلێرگای دیموکراتیکیش پێشکەش کەرد. چارەسەروو کۊنفیدرالیزمی دیموکراتیکی پێوەس بە وێڕاوەبەری دیموکراتیکی پێشکەش کەرد. بە باشترین شێوە شۊڕش جوابوو هجوومە پیلانگێڵنییەکاو ئاکەپەیش داوە. پارادایموو مۊدێرنیتەی دیموکراتیکیش بەوردی پێناسە کەرد، یاساو حوکومەتی و دەوڵەتی پیاسالاری ٥٠٠٠ ساڵە و سیستموو مۊدێرنیتەی سەرمایەداری ٥٠٠ ساڵەش بە گردوو لایەنەکاوە شیی کەرڎۊ و ئیدانەش کەرد. ڕابەر ئاپۊ جە پارێزنامەو ئاتێن-ینە جوابش دانۊ. ئی هەرمانێشە جە پارێزنامەو پارێزنای گەلێوەنە یاونێنە یاگۍ، پارێزننامەکەش کە ٥ کتێبێن بە نامۍ مانیفێستوو گلێرگای دیموکراتیکین، ڕابەر ئاپۊ مۊدێرنیتەی دیموکراتیکش وەراوەروو مۊدێرنیتی سەرمایەدارییوە پێناسە کەرڎەن. ئینەش دژوو سیاسەتی زاڵی سەروو پیاسالاریرە پەرە پەنە دان. شۊڕشوو ئازاڎیی ژەناش پێناسە کەرڎەن. جە پلۍ یوەمەنە چارەسەرش پەی کێشەو کوردی و کێشەو ژەنا پەرە پەنە دان، پەی گردوو پەرسە گلێرایەتییەکا کە بۊنەو حکومەتی و سیستموو دەوڵەتی و مۊدێرنیتەی سەرمایەدارییوە سەرەشا وردان، پێشکەش کەرد. بەم شێوەیە ڕابەر ئاپۊ ڕاستییەکانی خۊی لە هەموو جیهاندا بڵاوکەرڎەوە. پێسە ڕابەر ئاپۊ بی بە سەرمەشقوو گەلی و گردوو چەوسیاوەکا و ئینسانیەتیچ، نەک حەر ڕابەروو نەتەوێوە بی بە ڕابەروو ئینسانیەتی. یانۍ ئیمرالیینە تەنیا پەی ماڕای هجوومەکا مدرامانش نەکەرد. ڕابەر ئاپۊ ئانێش شەرمەزارۍ نەکەرڎۍ، کە گەرەکشابۍ دادوەرییش کەرا. ڕابەرایەتێوە تازەش ئرمانا، وێش جە پارادایموو دەسەڵاتداری و دەوڵەتپارێزنی ڕزگار کەرد و پارادایمێوە دیموکراتیک، ئیکۊلۊژی و ئازاڎیی ژەناش بەرهەم ئارد. ئی پارادایمە فرە گرنگا. ئێمە فرە خاس مزانمۍ، کە ئی پارادایمە ئیکۊلۊژیین. چەمکەکاو یەکسانیی بەینوو گلێرگای و سروشتی پارێزنۊ.

پارادایگماو ئازاڎیی ژەنا و ژەنولۊژیش ئارد، گرد عەقڵیەتێوە و سیاسەتێوە باڵادەسوو پیای، دۊخوو دەروونی و یاواینەی و زیهنیەتوو پیاسالارییش ڕێزنارە و شەرمەزارش کەرد و واوەی پێناسەو ژەنێش کەرڎۊ. عەقڵیەت و ڕێکوستەی ئازاڎیی ژەنێش ئارد وەرۊ و یاونێش حاسوو زانستی و ژەنولۊژییش خوڵقنا.

 

 دژوو دەوڵەت نەتەوەی بە ڕاو پارادایگمای، نەتەوەی دیموکراتیکش ئشناسا، کۊنفیدرالیزمی دیموکراتیکش پێناسە کەرد. دژوو دەوڵەت-نەتەوەی پێناسەو نەتەوەی دیموکراتیکیش کەرد و وەراوەروو دەوڵەت-نەتەوەینە کۊنفیدرالیزمی دیموکراتیکش سەروو بنەماو ویڕاوەبەریی دیموکراتیکی پێناسە کەرد. ئیساتۍ گردوو چەوسیاوەکا کان وێشا چی پارادایمەینە ویناوە، بەرژەوەندیی وێشا و ڕزگاریی وێشاش دلێنە ویناوە. ئانۍ عەقڵیەتوو پیاسالاری و سیاسەتیشا پەنە قبووڵ نییا، خێرامایش کەرا. ئانۍ جە زوڵموو دەوڵەت-نەتەوەی بێزارێنۍ، کۊنفیدرالیزمی دیموکراتیکی بە بنەما مزانا. ئانۍ چێروو فشاروو جیهانوو مڵکیەتی تایبەتی و تاکڕەویینە هەنۍ، پەشتی بە کۊمۊنی دیموکراتیکی بەسا. چێوە پەی گردوو چەوسیاوەکا، گرد کەسێوە ڕاو ڕزگارییش هەنە، یانۍ ڕاو ڕزگاریی وێش چەنە وینۊوە مشۊم چینەیە بیاوۊنە. ئینجا دژوو پڕۊسەو ئۊپراسیۊنوو قڕکەرڎەی سیاسی، سیاسەتوو دیموکراتیکیش پێناسە کەرد و واتش، کە سیاسەتی دیموکراتیک پێسە نیا و واتش، کە جە خەباتی سیاسی کێشیۊوە. ٣١ ئایاروو ٢٠١٠ینە پلانێوەش دژ بە فێڵەکاو ئاکەپەی پێسە فراوانبییەی کوردا، پڕۊژەو چارەسەری دیموکراسییانەو پەرسەو کوردی وست ڕووە. تا ئارۊیچ گرد شۊنێوەنە ڕۊشنایی مدۊ، پڕۊژەو چارەسەری پەی پەرسەو کوردی و بەرژەوەندیی گردوو گەلە چەوسیاوان.

ئینە ماناش ئانێنە، کە دۊخوو مدرامانوو ئیمراڵی دژوو زهنیەت و سیاسەتی پیاسالاری ٥٠٠٠ساڵەین، وەراوەروو هجووموو مۊدێرنێتەی سەرمایەداری پەنج سەد ساڵەینە، بییەن بە مەیدانوێوە گەورەو مدرامانوو مۊدێرنێتەی دیموکراتیکی. مەکتەبێوە مدرامانی و ئاکادیمیێوەش بنیات نیان. چاگە زانستوو شارستانێتیی دیموکراتیکیش وست وەڵۍ و خەتەو مۊدێرنێتەی دیموکراتیکیش دیارییە کەرڎە. داواش کەرڎە کە شۊڕشوو ویژدانی و زیهنیەت دەس پەنە کەرا وێشا تازە کەراوە. دژوو گرد جۊرە ستەم و زۊرداریێوەچ مرداوە. ٥نیسانوو ٢٠١٥ینە دژوو پلانەو هجووموو ڕاوەبەریی ئاکەپەی بە نامۍ پلانەو چالاکیی ورشانایۊنە مرڎۊوە، کە ئامانجشا گەل و تەڤگەری بەرۊ دلێنە، چا وەختۊ گەریلا دەسش جە مێزەو واتەواچی ورگێرت و کەوت مدرامان و تا ئیساتۍ بەبەرڎەوامی مدرامان کەرۊ. بەبۍ سەیایۊیۍ گولانەی خەتەو مدرامانی ڕەهای بەرۊ ڕاوە، وەختۍ بڕێو فرسەت کریاوە پیسە مردنای ڕۊچۍ مەرڎەی ساڵەو ٢٠١٩ گنۊوە جموجووڵ. پرۊسەو چارەسەرییشا پێشکەش کەرڎۊ. فاشیزموو ئاکەپەی دیسان دەسشا داوە گۊشەگیریی ڕەها. ڕابەر ئاپۊیچ پێسە مدرامان درێژە مدۊ پەنە. ٩ ساڵێن دلۍ مدرامانێوە چینیەینە مژیوۊ. وەختۍ مدیەیمۍ ئیمراڵی وینمۍ ڕابەر ئاپۊ چەنی دژوو فاشیزموو ئاکەپە، مەهەپەی و دژوو زهنیەتی فاشیست و سیاسەتی ئەرەگیرکاری قڕکەری و هجوومەکا کۊشیۊ. پەوکای ئینسان فێروو ئانەیە بۊ کە چەنی دژوو فاشیزمی، دژوو قڕکەرڎەی و پەی ئازاڎی و دیموکراسی کۊشیۊ.

پێسە ٢٥ەمین ساڵوەگێڵوو کۊشیای کەسێوە کە دژوو تارێخوو شارستانی، دەسەڵاتداری و دەوڵەتی وزۊ چێروو پەرسیوە، مژیوۊ. چارەکە سەدێوەن، مشۊم بیاومێنە کە ئی کۊشیایە گەورە چەنین بییەن، چە کۊشیاێوە سەروو ئینسانی بییەن، چە ماراسۊنێوە گەورە بییەن، یانی ڕابەر ئاپۊ ٢٥ ساڵێن چەنی دۊخێوە چانەنە ژیوان؟ با جە تایبەتمەندییەکاو ئا ژیوگەیە بیاومێنە کە چەنینا.

پەی کۊشیای ئازاڎی کوردستاننە و دیموکراسیی تورکیانە و جیهاننە، مشۊم وەڵتەر جە تایبەتمەندییەکاو مدرامانوو ئیمراڵی بیاومێنە. پێویسا بە دروسی جە ڕاسیی ڕابەر ئاپۊی بیاومێنە. تێبگەین. تا چینەیچ خاس نەیاومێنە مەتاومۍ بیمۍ بە جەنگەوانێوە ئازاڎوو کوردی، مەتاومۍ پەی دیموکراسیی تورکیای، هەرێمی و جیهانی شۊڕشگێڵنێوە بیمۍ دژوو فاشیزمی. هەروەخت شێوازوو گردیشا نیشانە دریا و ڕاشا ڕۊشنە بییۊ، مدرامانی گەورەو ئیمراڵی کە چارەکە سەدێوەن، ڕابەر ئاپۊ کەرۊش ڕۊشن بۊوە و میاومێشنە. چی مدرامانەنە گرد تایبەتمەندیێوە ئەرێیۍ هەنۍ، مشۊم گرد کەسیوە پەرسۊ پەی ڕزگاریی وێش چەنی کۊشیۊ؟ مشۊم زهنیەت چەنین بۊ؟ مشۊم شێواز و ئاوازشا چەنین بۊ؟ ئینە جوابوو ئا کۊشیاینە.

ڕابەر ئاپۊ چەنی وەنەپەرسایۊش ونەو شۊنیرەلوایەکا کەرد، ئیمراڵیینە چەنی دژوو سیستموو ئەشکەنجەی، قڕکەرڎەی و گۊشەگیری کۊشیایش ورسەنگنا. پەی ئانیشا ئینۍ تاسەوە بزاناش بلا پارێزنامەکاشنە ویناش چەنیش ورسەنگنان، چێشش واتەن؟ گرد ڕوۍ، گرد ساتێوە باسوو تازەکەرڎەیۊ وێش کەرۊ و ماچۊ: "من بە هێزوو بایەخدای کۊشیای کەروو" وەڵتەر دیدگا و سەرنجەکاو وێش پەی ژیوای پێسە بایەخدای پێناسە کەرڎێنۍ. بە هێزوو بایەخدای هێزوو ژیوایش پەنە بەخشان. هێزوو یاواینەی و وانایۊ بایەخدای چێشا؟

بە شێوازوو وێش. ماچۊ : "ئی کۊ شیایە بە بەروستەی هۊ شیاری و ئیرادێوە گەورەوە، کە میاوۊ نە و مزانی چێش گوزەریۊ  و ئینا چکۊ ، ئی کۊ شیایشە کەردن ". ئینۍ تایبەتمەندی کۊ شیای ئیمرالیینێ. ئینە خاڵەی سەرەکییەو مدرامانی تارێخیی ڕابەر ئاپۊ ینۍ ئیمرالیینە ماوەو چارەکە سەدەێوەن. ئینەیچ سەروو بنەماو هۊ شیاریێوە فرە قووڵی و باوەڕێوە فرە قووڵی و ئیرادێوە فرە قەوەتی و وەرپەرسبیەێوە تارێخی و ئیرادە و هێزێوە گەورەی بنیات نریان. پەوکای

هاگادارییش دا، کە هەنگامەی تاریخییەو 15 تەباخی هەڵمەتەو بڕوێ، ئیرادەی، پاگێرتەیرەی و ئیرادەین. مدرامانوو ئیمرالییچ پاسنەن. گەورەتەرین مدرامانا تارێخەنە. پەوکای پێویسا جە ڕاسیی ئی مدرامانەیە بیاومێنە.

تاومۍ واچمۍ تەنانەت وەڵۍ ١٥و شوباتی، ڕابەر ئاپۊ  سەرکەوتەی گرنگش جە کۊ شیای هجوومە پیلانگێڵنییەکاو ٩ی ئۊ کتۊ بەرینە بەدەس ئارڎەبێ. فاڕایۊ ش پەی ڕۊ مای گورزێوە جیددی بۍ جە هجوومە پیلانگێڵنییەکەی. ئینەما دی. ئەگەر ڕابەر ئاپۊ  بەتەنیا نەمەنێوە، بە ڕێکوزیای مامەڵە کەرێ، بە ڕێکوزیای پەشتیوانی کەرۍ پیسە وێنیشاندەرا "مەتاودۍ ڕۊ ما تاریک کەردێ"، بەشداریی سیاسەت و ڕێکوستەی کەرۍ ئەگەر کاریگەریی ئی هجوومەیە هەواڵگێرییا دلێنەشۍ ١٥ شوباتی بێکاریگەر بێ. دەبوو. ئا دۊ خۍ بە پێشەنگایەتیی ڕابەر ئاپۊ ی ڕۊ مانە وەشۍ بیێ، خاس ئینەشا وات چێوە چە ئەنجامێوە گێرمێ؟ پیلانگێڵنی میاندەوڵەتی سەختتەرین، بێبەزەییانەتەرین و دڕندانەتەرین هجوومی تارێخیین، وەلۍ یانۍ ئانە نا کە مەوڕنیۊ ، پیلانەو ٩ تشرینوو یوەمی پەی دلێنەبەرڎەی ڕابەر ئاپۊ ی یەک ڕۊ نە پلانەش پەی نریارە. ٢٥ ساڵۍ ویەرڎەن ملشرە هەڵای بەرڎەوامییش هەن. سیستەموو ئیمرالی پاسە وەشکریان، کە ڕوانە ١٠ جارۍ ئینسان دلێشنە مرۊ ، ماوەو ٢٥ ساڵان دژوو سیستەموو ئیمرالی مردان. ڕابەر ئاپۊ  ٢٦ ساڵێن دژوو هجوومی پیلانگێڵنیی مردان. گردوو هاڵیگاییەکاش بەرئاردۍ و ماڕێش. ئینە چێش نیشانە مدۊ ؟ هجوومی پیلانگێڵنیی میاندەوڵەتی متاویۊ  مەڕنیۊ . سیستەموو ئەشکەنجە و گۊ شەگیری و قڕکەروو ئیمرالی کریۊ  پارچە کریۊ . ئازاڎیی جەسەیی ڕابەر ئاپۊ ی بۍ دی و پێویسا گەل باوڕ پی ڕاسییا کەرا و بزانا کە ئینە بە یاواینەی دروس جە وانەکاو کۊ شیای وەڵینی میاوۊ  ئەنجام. وەلۍ ئینە چەنی ڕووە مدۊ ؟ خەباتێوە گەورەش گەرەکا و یاواینێوە درووس جە کۊ شیایەکاو ڕابەر ئاپۊ ی ئیمرالیینە بە فێربییەی وانە دروسەکا و پراکتیزەکەرڎەی ئا شێوازا، ڕێبازوو کۊ شیاینێ.

دمایی ئەگەر ١٥ شوباتینە بژیومێ- وەختۍ ڕابەر ئاپۊ  واتش: "ئی ڕوە ڕۊ و کۊ کوشی کوردین"، گەلەکەما ئی ڕوەیە پێسە ڕوۍ سیاوی پەی کوردا - وەختۍ ئێمە یادوو ٢٥ ساڵەو هجوومۍ چانەی پیلانگێڵنی، ڕوۍ ئێشاوی ڕوۍ قورسی بژیومێ. پێسە گرد شۊ ڕشگێڵن و وەڵاتپارێزنێ، پێسە ژەنا، پیایا، گەنجا، پێسە گەلوو کوردی و ئینسانی دیموکراتیکی، هاگاداروو وێتا بیدێ. مشۊ م وێما جە ئەوەکۊ ڵیای ڕەخنەگێرانەنە، وێڕەخنەکەرڎەینە بەرمۍ سەر. پێویسا جە ڕاسی و تایبەتمەندییەکاو مدرامانوو ئیمرالی بیاومێنە و سەروو ئا تایبەتمەندییا ڕەخنە وەنەو وێما گێرمێ. پیویسا دیای و سۊ ز، هەرمانە، غەڵەتۍ و کەموکوڵییەکاما بوینمۍ و ڕاسێشا کەرمێوە و سەروو خەتەو مدرامانوو ئیمرالییوە دژوو عەقڵیەت و سیاسەتی فاشیستی بەشدارۍ کۊ شیای ئازاڎی و دیموکراسیی بیمێ، مەبۊ  بواچمۍ ئینە مومکین نییا. با حیچ غەڵەتۍ چا بارەوە نەکەرمێ، چی؟ چونکوم ڕابەر ئاپۊ  بە کۊ شیای وەڵینش بەروو وەڵاتیوە ئینەش دلێنە بەرڎەبۍ و قەت مەحاڵی قبووڵ نەکەرێ. بەرڎەوام شۊ ڕشگێڵنێوە بۍ کە ناوەشییەکانە فرسەت وێزێوە. بە کۊ شیای ٢٥ ساڵەو ئیمرالی، هەزاران جارۍ زیاتەر ئی مەحاڵێشە کوشتێنێ. ڕاسییەکا ئاشکرا کەرێ. با وێما نەخەڵەتنمۍ هاگادارۍ بیدێ. بنکەو دوژمنینە ٢٤ سەعاتۍ چێروو هجوومی جەستەیی و دەروونی و دلۍ بێدەسەڵاتیینە، ڕابەر ئاپۊ  بە پەشتبەستەی بە ڕاسی و مانۍ و ویری، هۊ شیاری، ئیرادە و بڕوابەوێبییەی، کۊ شیایش بەرز کەرڎەنۊ  پەی ئاستوو سەرمەشقایەتیی جیهانی و ئاستوو پێشەنگایەتیی گردوو چەوسیاوەکا، وەڵێکەوتەی فرەش خوڵقنان. چاوەختەنە هیچ یاگێوە پێسە ئیمرالی مومکین نییا. ئی جۊ رە مدرامانە ئیمرالینە کریۊ  یاگەکای تەرنە مدرامان زیاتەر و قەوەتتەر کریۊ . ئەگەر ڕاسی، عەقڵیەت، شێوازوو پێشەنگایەتیی بە دروسی بیاومێنە، گەورەتەرین ملەملۍ گرد لێونە کریۊ . ئایا ڕێبەر ئاپۊ  ماچۊ  هەرگیز ڕووە مەدۊ ؟ ئایا قەت باسوو ئا ئاڵنگارییشە کەرڎەن؟ ئایا قەت باسوو وەربەسەکا کەرۊ ؟ ئیتر با وێما نەخەڵەتنمۍ با بەهانۍ نارمێ،. با ڕۊ شنکەرڎەیۊ  حەقیقەتوو مدرامانوو ئیمرالی و پرسیارکەرڎەی و بەرزکەرڎەیۊ  هۊ شیاری و ئیرادەیما سەروو گردوو غەڵەت و کەموکوڵییەکارە زاڵۍ بیمێ.ئینەیچە کریۊ . تا پیسە کەرمۍ خاستەر جە ڕابەر ئاپۊ ی میاومێنە. با بە یاواینەی دروسوو پارادایمی تازەوە جە ڕاسیی ڕابەرایەتی نزیکۍ بیمێوە و سەروو بنەماو ئازاڎی جەستەیی ڕابەر ئاپۊ ی، کۊ شیای پەی ئازاڎیی گەلوو کوردی و دیموکراتیزەکەرڎەی تورکیای و وەرکەوتوو دلێڕاسەی و جیهانی کاریگەری و دەور برمانمێ.

ئیسە سەروو بنەماو ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۊ ی و چارەسەروو کێشەو کوردی سەروو ئاستوو جیهانینە جیهاندا پیسە کۊ شیەیمۍ و ١٥ شوباتینەدا گەلما گرد یاگێونە کۊ شیۊ  هامڕێما خەبات کەرا. پیلانگێنیی ١٥و شوباتی بە عەشق و ڤیانەکا ڕەت کەرمێوە واچمۍ چەنی سیستەموو ئەشکەنجەی و گۊ شەگیریی ئیمراڵی مەژیوم. واتش:"ئی سیستمەی ماڕوو و ئازاڎیی جەستەی ڕابەر ئاپۊ ی مسۊ گەر کەروو". پیلانگڵنیی پارچە کەروو. بەڕاسی قۊ ناغێوە کە سیستموو ئیمراڵییش ورشاناوە و ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۊ یش مسۊ گەر کەر، کەردش پەرسەو ڕۊ ی. وەختوو ئازاڎیین، وەختوو ماڕای ئەشکەنجەو ئیمراڵی و ورشانایۊ  سیستەموو گۊ شەگیریین.

وەلۍ تەماشە کەردێ، پی کۊ شیایە بەڕاسیی ڕوە سیاوەکۍ فاڕیۍ پەی ڕۊ شنایی. ڕۊ و قڕکەرڎەی فاڕیا پەی ڕۊ و ئازاڎی. کۊ شیاێوە گەورەو ئازاڎی ١٥و شوباتینە کریۊ ، کە بە کۊ شیای ڕابەر ئاپۊ ی وەش بییەن. پەوکای بە کۊ شیای کاریگەرۊ  خێرامای ٢٥ـەمین ساڵەو پیلانگێلنی کەرمۍ بەیدۍ با گردوو مەیدانەکانە بە شیوازی گەریلایی هەر چوار پارچەو کوردستانی و جیهاننە بە شێوازوو گورزی گەریلای کۊ شیەیمێ. شێوازوو گورزی قارەمانانەو گەریلاکا زاپنە، شێوازوو ئەنجامورگێرتەی بۊ  بە شێوازوو کۊ شیایما. بەیدۍ سەروو بنەماو ڕەتکەرڎەیۊ کاو ڤیانۍ ئیمراڵینە و بە ڕابەڕایەتیی ئازاڎی کۊ شیەیمێ. ئانۍ هەرمانە کەرا سەرگنا.

چێوە باوڕم هەن ساڵەو ٢٥ـەمینوو ١٥ شوباتینە دا گورزێوە کوشندە زهنیەتوو سیاسەتوو داگیریکەری مدەیمێ. مشۊ م ئاستوو کۊ شیای، کە ئازاڎیی کوردی و دیموکراتیکبییەی تورکیای و وەرکەوتوو دلێڕاسەین سەروو بنەمای بنەڕەتیۍ وزیۊ  وەڵێ. ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۊ ، پەی ئازاڎیی گەردوونی بیاوۊ  قەلاپۊ پە. سەروو ئی بنەمۍ ئەورووپانە چالاکی هەن. گەلوو ئێمە وەرکەوتوو دلێراسەینە کۊ شیۊ . چوارپارچەو کوردستانینە ژەنی، گەنجۍ خەبات کەرا، گرد کەسێوە بەشداروو کۊ شیاین. گرنگترینوو گردی کۊ بییەیوە ١٧ شوباتوو کۊ ڵنین. خێرامای و سڵام وەنەو گردوو ئا چالاکییا کەروو کە پەی شەرمەزارکەرڎەی ٢٥ـەمین ساڵەو ١٥ شوباتی کریۊ . داوا جە گرد لایۍ کەروو کە جە ساڵوەگێڵوو پیلانگێڵنیی ١٥و شوباتینە و ساڵەو ٢٦ـەمینە کۊ شیای و چالاکی پەی ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۊ ی و چارەسەروو کێشەو کوردی بە قەوەتتەر، کاریگەرتەر و بەرهەمدارتەر بەرۊ  وەڵیوە. پەی گردوو ئانیشا سەروو ئی بنەمێوە کۊ شیا هومێدوو سەرکەوتەی موازوو. سەرکەوتەی پەی ئانیشا کە دژوو پیلانیگێڵنی و سیستەموو ئیمراڵی کۊ شیا.