جەمیل بایک جە بەرنامێوە تایبەتو ستێرک تیڤیینە دەربارەو پێشئامایەکا دماو چەمپنەکەوتەو چنی ڕابەر ئاپۆی و شاندەکەیش ئیمراڵیی دەم پارتی هۆرسەنگنای گرنگش کەرد. جەمیل بایک باسش چانەیە کەرد تا ئیسە حیچ زانیاریێ و قسێوە نە جە ڕابەر ئاپۆ ی و نە جە دۆڵەتۆ پنەشا نەیاوان و دیاریش کەرد جە دۆخو ئیسەینە دۆڵەتو تورکی دژو گەلو کوردی و تەڤگەرو ئازادی جەنگێوە وەرفراوان بەرۆ ڕاوە. بایک واتش، ئەر دۆڵەتو تورکی بەڕاسی گەرەکشا پەرە بە واڵەو-برایەتی دۆنە مشۆم مافەکا کوردی بە بنەما هۆرگێرۆنە.
بایک قسەکێش دماو دیدارەکەو شاندو ئیمراڵیی دەم پارتی و پەیامەکێ سەرۆککۆمارو دۆڵەتو تورکی ڕەجەب تەیب ئەردۆغانی هۆرسەنگنا و دەستنیشانش کەرد نزیکبییەیۆ ئاکەپەی جە بابەتەکەنە جددی نییا.
تەمامو چەم پنەکەوتەی چنی هامسەرۆکو کەجەکەی جەمیل بایک بی جۆرەنە:
"دماو گۆشەگیریێ ماوە درێژ چنی ڕابەر ئاپۆی چەمپنەکەوتەی ئەنجامدریا. سەرەتا بنەیانەکەش لوا و دماتەر شاندێوە دەم پارتی لوا پەی ئیمراڵی و چنی ڕابەر ئاپۆی دیدارشا ئەنجامدا. جە چەمپنەکەوتەکەینە پەی چارەسەرو پرسو کوردی و دیموکراتیزەکەردەو تورکیای ڕابەر ئاپۆ جەختش چانەیە کەردۆ متاوۆنە جە چوارچێوێوە یاسایی و سیاسیینە پرسەکا چارەسەر بکەرۆ. گلێرۆبییەکا شاندو ئیمراڵی چنی پارت و لایەنەکا ئینا ئارانە. شمە چنین ئی پێشئامایا هۆرسەنگندێ؟
هەرچنە شاندەکە چنی ڕابەر ئاپۆی گلێرێ بییۆ بەڵام گۆشەگیری بەردەواما و دمایش نامان. جا بارودۆخە گۆشەگییریەنە ڕابەر ئاپۆ مەتاوۆنە دەورو وێش گێڵنۆ.ئەر دۆڵەتو تورکی بەڕاسی گەرەکشا کێشەکێ تورکیای چارەسەرێ بانە، پرسو کوردی دلێ ئی پرسانە پرسێوە بنەڕەتییا. ئینە چی مانگە دماییا فرەترین ڕۆشنکەردەیۆش سەر دریا. پەی ئانەی کێشەکێ چارەسەرێ بانە، مشۆم دمای بە گۆشەگیری بێنە.دلێ هەلومەرجو گۆشەگیریینە داواو چارەسەری جە ڕابەر ئاپۆی مکەرا. ئینە هەرمانێوە نا مرۆڤانەن، نا ئەخلاقی و نا یاسایین.ڕابەر ئاپۆ ئینا چێرو گۆشەگیرییێ ڕەهاینە. چێرو گۆشەگیرییێ چی جۆرە چنین تاوۆنە دەورو وێش جابەجێ بکەرۆ!. ڕابەر ئاپۆ وینۆ تورکیا و وەرکەوتوو دلێڕاسەی بە پرسێ فرە قوڵەرە و ویەرانە. پۆکەی گەرەکشا ئی پرسا چارەسەر کەرۆنە. یانی دەورێ تاریخی گێرۆ ئەستۆو وێش. گەرەکشا خزمەتێوە گۆرە بە گەلو کوردی، گەلو تورکیای، گەلا وەرکەوتوو دلێڕاسەی و مرۆڤایەتی کەرۆنە. سەرو ئی بنەمێ ڕابەر ئاپۆ پەیامێوە ٧ خاڵەش وەڵا کەردۆ. ئینە پەی چارەسەرو کێشەکا مانیفیستۆوەن. چێگەنە ڕابەر ئاپۆ بە ئاشکرا ڕوانگەو وێش بەربڕی. فرە بە ئاشکرا ئانەش بەر وست کە پرسەکێ چنین چارەسەر کریانە. کاتێ کە ڕابەر ئاپۆ ئی ٧ خاڵێشە دیاری کەردێ، دلێ گلێرگەو تورکیاینە ئاسوودەیێ ئاما ئاراوە. ئینە ئایندەو گەلو تورکیایش دیاری کەرد. پۆکەی ماچمێ ئینە مانیفێستێوەن. پێسە چنین ڕابەر ئاپۆ بی جۆرە دەورو وێش گێڵنا، مشۆم دۆڵەتو تورکیای بە ئاشکرا ویرکەردەیۆ و ڕوانگەو وێش دیاری کەرۆ. ئا شاندەی کە چنی ڕابەر ئاپۆی چەمپنە کەوتەیش کەرد، قسێش کەردە و واتش، هەڵوێسو دۆڵەتو تورکی جە بابەتەکەنە ڕۆشن نییا. پێسە چنین ڕابەر ئاپۆ پەی پرسەکا تورکیای پەرەش بە چارەسەرییەکادا، مشۆم دۆڵەتو تورکیای بە ئاشکرا چی بابەتەنە ڕوانگەو وێش بەربڕی. جوابشا چێش بۆنە، چی هەنگامێ هۆرگێرا، مشۆم دیاریش کەرا. گرڏما ئینایمێ چەمەڕای ئانەینە. دۆڵەتو تورکی چی بابەتەنە هەنگامش نەنیان، پۆکەی ئینە گومان درووس مکەرۆ. مشۆم چی گومانەیە نەمەنمێ.
جە مییانو هامپەیمانیینە، دیموکراتیک بییەی هەن. یانی تورکیا چنین بۆ بە وڵاتێوە دیموکراتیک؟ تا ئانەی جە تورکیانە دیموکراتیک بییەی نێ ئاراوە، پرسو کوردیبو پرسەکێ تەرێ چارەسەرێ مەبا. ئینە لا گرڏ کەسێ ئاشکران. تامێ فاڕیای جە وەرکەوتوو دلێڕاسەینە وەش بۆنە، ئینێ پرسەکا فرە وەرفراوان مکەرا. جە ئیسەنە سەرو کوردەسانی جەنگێوە گۆرە گوزەریۆ. جە حەماسۆ دەسش پنەکەرد، دماتەر حیزبوڵا و جە دمایشەنە ڕێژمو بەعسو سووریای هورشنیاوە. جەنگێ ئینا ئارانە و ئیتر یاوان بە کوردەسان. کوردەسان چارەنووسو گرڏ کەسێ و لایەنێوە دیاری مکەرۆ. پۆکەی بڕێ میانکە و لایەنێ هەنێ سەرو کوردەسانی جەنگ مکەرا. یانی هەر لایەنێ کوردەسانش بەدەس ئارد ئانە ئەنجامیش بەدەسئاردەن. ڕابەر ئاپۆ بە تەنیا پرسەکا نیشانە مەرۆنە بەڵکوم چارەسەریشیا وسۆ ڕووە. یانی بی جۆرە وەرپرسیارێتی وێش جە ئاستو گەلو کوردی، گەلو تورکیای، گەلا وەرکەوتوو دلێڕاسەی و مرۆڤایەتی گێرۆنە ئەستۆ.
جەوەراوەرو ئینەینە مشۆم گرڏ کەسێ وەرپرسیارێتی وێش دیاری کەرۆنە، دۆڵەتو تورکی هەنگام بنیۆ، پۆکەی شاندەکە ماچۆنە گومان هەن. ئەر بی جۆرە بەردەوام بۆنە ئاکاتە گومانەکێ فرەتەرێ بانە. پرسو تورکیای دیموکراتیک بییەین. دۆڵەتو تورکی حیچ کاتێ هەنگامش پەی ئینەی نەنیان. وەروئانەی ئەر دیموکراتیک بییەی جە تورکیانە وەڵێ گنۆنە، جە گرڏ کەسێ زیاتەر کوردێ ئیسفادەش کەرا. پەی ئانەی کورد ئیسفادە هۆرنەگێرۆنە، دۆڵەتو تورکی دیموکراتیکبییەی وەڵێ مەوسۆنە. ئەر پەرە بە دیموکراتیک بییەی مەرۆنە ئانە مەڵامەتەکەش پرسو کوردین. وەرو ئانەی گەرەکشا دمای بە کوردا بارۆنە. ئانەی هۆرگێرو ئی عەقڵێتەیە بۆنە پەرە بە دیموکراتیک بییەی مەرۆنە. مەڵامەتو دیموکراتیک نەبییەا تورکیای هەر ئینەنە. جە ئیسەنە تورکیا یاوان بە قۆناغێوە، ئیتر مەتاو پێسەو وەڵتەرێ بەردەوام بۆنە. پەی تورکیای دیموکراتیک بییەی مەرجا، ئەر قەبوڵش نەکەرۆ و عەقڵێتش نەفاڕۆ ئانە تەنگەتاو بۆنە و گورزەی گۆرێش وەرگنۆنە. چێگەنە ڕابەر ئابۆ دەور هورگێرۆنە، گەرەکشا تورکیا هەنگام بنیۆ پەی ئانەی دمایش پێسەو عوسمانییەکا نەبۆنە. وەرو ئانەی دۆخو ئیسەو تورکیای هامشێوەو دۆخو عوسمانییا. ئینەیش تەرسێ گۆرێنە پەی تورکیای. چێگەنە ڕابەر ئاپۆ ئەرکی تاریخی وێش پێکمارۆنە، پەنەوازا دۆڵەتو ئێمە وینۆنە و سەرو ئی بنەمێ ئەرکو وێش جابەجێ کەرۆنە.
جە پرۆسێوە چی جۆرە قسەوباسی فرە کریۆنە، ڕۆژانە پڕوپاگەندە ملۆڕاوە. دماو ئانەی ڕابەر ئاپۆ واتش، 'پەی چارەسەرییێ یاسایایی و سیاسی ئامادەنا'، پەیوەندی شمە پێسەو تەڤگەری یان پێسەو لایەنی یەرەم بە ڕابەر ئاپۆی یان بە دۆڵەتۆ وەشبییەن یان نا؟
تا ئیسە حیچ چێوێ نە جە دەوڵەت، نە جە ڕابەر ئاپۆی پنەما نەیاوان. هەر جە ئەرەیاوناکایۆ ئا مشتومڕا کریانە هۆرسەنگنمێنە. گەرەکمانە یاومێنە. یانی بە فەرمی حیچ چێوێما پەی نامان، پۆکەی حیچ چێوێ نییا کە دەس و پاما لکە دۆنە جە ئیسەنە دۆڵەتو تورکی جە دژو گەلو کوردی و تەڤگەرما جەنگێوە قورس بەرۆ ڕاوە. گرڏ ڕوێ ئەرەیاونای مکەرۆنە، ماچۆنە ئنە ئۆپەراسیۆنما کەردەن، ئنەما گێرتێنێ و ئنەما کوشتێنێ. یانی ئاڏێ پەیی وێشا دان منیا بینەیرە. جە نزیکایەتی دۆڵەتو تورکینە حیچ فاڕیایێ نییا ئارانە. لێوە ماچۆ، پەرە بە واڵەو-برایەتی مرەیمێ، تاریخی گۆرەما سەرو بنەماو واڵەو-برایەتی هەن. لێوەتەرۆ حیچ کاتێ سەرو بنەماو واڵەو-برایەتی مەجوڵیۆوە. ٧ەر بەڕاسی واڵەو-برێنمێ، ئەر بە ڕاسی گەرەکشا پەرە بە واڵەو-برایەتی دۆنە، ئاکاتە مشۆم مافەکێ کوردی جابەجێ کریانە. پێسە چنین پەی گەلو تورکی هەرمانە کەرا، مشۆم بەهەمان شێوەش مافەکێ گەلو کوردی جابەجی کریانە. وینمێ گرڏ چێوێ پەی گەلو تورکی وەڵێ وسیۆنە، بەڵام پە گەلو کوردی گرڏ چێوێ دلێنە بەرۆ. یانی دلێنەبەردەو گەلو کوردی بە بنەما گێرانە. ئینە حیچ پەیوەندییێش بە واڵەو-برایەتییۆ نییا. تەنیا وێ فریودانین. یانی بەڕاسی کەسێ گەرەکش بۆنە پرسەکا چارەسەر کەرۆنە، پەرە بە واڵەو-برایەتی و یەکسانی دۆنە ئانە مشۆم ئا سیاسەتەی جە وەراوەرو گەلو کوردی بەرۆ ڕاوە، دمایش پنە بارۆنەو و زیهنیەتو وێش فاڕۆنە. هەلێوە تاریخی ئاما ئاراوە، ڕابەر ئاپۆ گەرەکشا جە زیهنییەتەنە فاریای وەش کەرۆنە. ئەر ئا زیهنییەتەیە تا ئیسە بەکاریاش ئاردەن نەفاڕۆش، گورزێوە گۆرێ وەرۆنە. جە تورکیانە بڕێ کەسێ چێوەکەی وینانە و گەرەکشانە ئا زیهنییەتەیە وسا لاوە کە نکۆڵی جە گەلو کوردی مکەرا. بەڵام جە دۆڵەتە هەڵای ئا زیهنییەتە گۆڕانکاریفاڕیایش سەرەرە نامان و بەردەواما. ڕەنگە جە بڕێشانە فاڕیا بۆ، بەڵام هەڵای بڕێشا مکوڕنێ سەرش. یانی مرۆڤ ج پراکتیکەنە ئاڏرشا وینۆنە. بڕێ کەسێ ماچانە ڕابەر ئاپۆ بڕێ پەیام و نامێش گیانێنێ پەی پەکەکەی، بەڵام حیچ چێوێ نیا جا جۆرە. جە دۆڵەتیشەنە تا ئیسە حیچ فاڕیایێ نییا. دۆڵەتو تورکیچ بەردەوامی مرۆنە بە هەرمانەکاش، ئێمەیچ جە ئەوەکۆشاینە بەردەوامێ بیمێ و ئانەما کەردەن. تا ئی زیهنییەتەیە نەفاڕمێ، دلێشەنە هەلومەرجو ڕابەر ئاپۆی فاریایش سەرەرە نێ، تا جە پەڕلەماەنە کۆمسیۆن وەش نەبۆ، جە لایەنی یاساییۆ هەنگامش پەی نەنریۆ، ئێمە جە ئەوەکۆشایمانە بەردەوامێ بیمێ. وەرو ئانەی دۆڵەتو تورکی ڕۆژانە بە گرڏێ چەک و هرووژم کەرۆنە سەرما. ئاڏێ وێشا ئینەی دیاری مکەرا. هەڵبەتە ئێمەیچ درێژە مرەیمێ بە ئەوەکۆشایما.
بەڕاسی ئا پەیامە ٧ خاڵییە مۆراڵ هیوێوەش و جە تورکیانە وەشکەرد. بەڵام جە بڕێ جە کەسێ ئاکەپەی و بەتایبەت ئەردۆغان زوانێوە ژەهراوی و ئیستغلالیانەشا بەکارمارانە. ئی جۆرە زوانە تورکیای بەرەوو کۆکە بەرۆنە و دلێ گلێرگەو تورکیاینە جەوەراوەرو پرۆسەکەینە چ دۆخێ مێ ئاراوە؟
پێسەو سەرەتا واتم، کاتێ ڕابەر ئاپۆ ئا مانیفستیۆیەشە ئەرەیاونا، چنیش سەرو گلێرگەو تورکیای ئاسوودەیێوەش ئارد ئاراوە. یانی گلێرگەکە بە پرۆسەکەی دڵوەش بیی وە هەناسێوەش هۆرگێرت. ڕابەر ئاپۆ چنی شاندەکەی چەمپنەکەوتەیش کەرد و پنەش واتێ، چنی پارتەکێ پەڕلەمانی گلێرێ بیدێ، پەی لوایشا هورگێرتێنە، گەرەکما پرسەکێ گەلو کوردی و تورکیای چارەسەرێ بکەرونە و چی ڕووۆ هێزو چارەسەریم هەن. پۆکەی جە لایەنو تیۆری و پراکتییەکیۆ هێزو چارەسەریم هەن و بڕوام بە وێم هەن. پۆکەی واتش، لودێ پەی لواو و تەماشەکەردەو کۆو ئا لایەنا هورگێرتێ و پەیم باردێ. سەرو ئی بنەمێ شاندەکە جە پەڕلەمانەنە گلێرۆبییەکەیش ئەنجامدا. جگە جە ئاکەپەی پارتەکێ تەرێ قسێ خاسێشا کەردێ. ماچا، ئەر بەڕاسی دۆڵەتو تورکی دڵسۆزا و گەرەکشا پرسەکێ گەلو کوری چارەسەر کەرۆنە، ئێمە ئامادێنمێ گرڏ پشتیوانی و هامکاریێ کەرمێنە. یانی چا ڕوۆ حیچ کێشێوە نییا ئارانە. ئاڏ نیشاندەرو چیشیا، ماناو ئانەین جە سیاسەتو تورکیاینە بڕێ فاڕیای وەڵێ گنۆنە، بەڵام وەڵتەرێ ئینە نەبێ. ئەقڵیەتێ دەسەڵاتداری بێ، گردشا دلێبەردەو گەلو کوردییشا بە بنەما هورگێرت. بەڵام جە ئیسەنە جە قسەکاشانە پاسە بەرگنۆ گەرەکشانە پەی چارەسەری پەی ئی پرسەیە بێزاوە. ئینە وەڵکەوتێوە گرنگا. مرۆڤ تاوۆنە واچۆ جە تورکیانە سیاسەتێوە تازە وەڵکەوتەن. سەرو ئینەی گفتوگۆ وەش کەرا. ئینە دۆخێوە خاسا. بەڵام کاتێ مرۆڤ تەماشەو ئاکەپەی مکەرۆ، کاتێ کە شاندەکە لوا چنی ئاکەپەی گلێر بۆوە، چی قسێشا کەردە، واتشا قسێما کەردێ. یانی ئنە جددی نزیکێ باوە! یانی ئا شاندە پەی قسەکەردەی نەلان ئاکە.
مرۆڤ یاوۆنە چانەی ئامانجو ئاکەپەی چارەسەر کەردەو پرسو کوردی بییەیش نییا، وەڵوستەو دیموکراتیک بییەی جە تورکیانە نیا ئامانجەنە، ئەر بیێ ئانە زوانێوە چا جۆرە بەکار نارێنە، وە جدییانە نزیکێ بێنێوە. پەی نمونەی پارتەکێ تەرێ جددیانە نزیکێ بیێ ڕەخنەو و پێشنیارو وێشا باس کەرد. بەڵام ئاکەپە تەنیا واتش قسێما کەردێنێ. پێسەو ئانەی گاڵتە بەوێش کەرۆنە. بەڵام ئەر جە قسەکا ئەردۆغانی و ئاکەپەی تەماشەکەرمێ، حیچ پەیوەندییێش بە چارەسەرکەردەو پرسەکاوە نییا. گەرەکشانە پرسەکێ قوڵتەرێ کەراوە. سەرو ئا بنەمێ قسێ مکەرا.
پێسەو ئانەی واچانە، ڕاو وەڵێ پەکەکەی نەگیریان. پەی پەکەکەی چنین ڕێ وەشێ بیێنی، جە ئیسەنە پەکەکە جە فرە ڕوواوە تاوۆنە جوڵیۆوە و هەرمانە کەرۆنە. یانی مەبۆنە وێشا فریوو دانە. ئیسە ماچا، یان مشۆم تەسلیمێ بیمه، یان چنی چەکەکاشا منیەیمێشا! مشۆم خاس فکر کەراوە وێشا فریوو نەرانە. وێشا منیەیمێ. ئا زوانە زوانو جەنگین، نەک زوانو ئاشتی، نەک زوانو واڵەو-برایەتی و نەک زوان پەی چارەسەرکەردەو کێشەکا. هەر وێش بە پاو ئا زوانەیە کردەوەکێشا بەرا راوە. یانی چێوەکە هەر ئانە نییا مرۆڤ واچۆ زوانو پروپاگەندەین، جە بنەمانە گەرەکشانە پرسەکێ کوردی بە تنوتیژی و تیرۆر دمایش پنە بارانە. ئانەی کەراش گرڏ سەرو ئا بناماینە. گرڏو قسەکاشا مەردەی و کوشتەین. چنین کوژۆنە و زامڏارێ کەرۆنە، جگە چینەی حیچ چێوێ تەر ویر چنە مەکەرۆوە و بەر مەبڕۆ. مشۆم گەلو تورکی ئینەیە وینۆنە. ڕۆشنویر، هونەرمەند، ئەکادیمی، ئا کەسێ بە راسی تورکیاشا وەش کەرەکا و وڵاتپارێزنێ، مشۆم ئینەیە وینانە و جە دژش مرداوە. یانی بەرژەوەندی گرڏ کەسێ ئینا چینەینە. مشۆم دەسبەردارو ئی زوانە و عەقڵێتەیە بۆنە. بەرژوەندی تورکیای ئینا چینەینە. بەرژەوەندی ئاکەپەش ئینەنە. ئەر بی جۆرەو ئیسەی بەردەوام بۆنە چنی وێشا تورکیایش دلێنەبەرا.
ئیدامەش هەن….