ڕۆزرین ئۆجالانە ئەندامو کۆمیتەو زیڼانیا پاژکی سەبارەت بە هەڵمەتەو 'ئازاڎی پەی عەبدوڵا ئۆجالانی، چارەسەری سیاسی پەی کێشەو کورڎی' کە ماوەو ساڵێوەن بەردەواما، پەی ئاژانسوو هەواڵوو فوراتی قسێش کەرڎۍ.

هەڵمەتەو 'ئازاڎی پەی عەبدوڵا ئۆجالانی، چارەسەری سیاسی پەی کێشەو کورڎی' ماوەو ساڵێوەش ۋییەرنا. ساڵەی ۋییەرڎۍ چنی هۊرمسەنگندۍ؟

وەڵۍ گرڎ چێوێنە محەممەد ئاسڵان، ڕدڤان بولوت، نیعمەت چاکماک، جەماڵ چان، ئەحمەد چەلیک، کادیر دەمیر، ئەدیپ دیرەکچی سەبری گوموش، ئەرکان پەریشانی و حەقی تەکینی، کە زیڼانو ئامەدینە بە ئیراڎە و باوەڕی ۋێشاوە بە ڕۆحو مڎرامانوو ئەیلولی جە دژو کۆمکوژی ٢٤و ئەیلولو ١٩٩٦ ی گەشمەرڎۍ بیۍ؛ هەرپاسە جە کەسایەتیی ڤەدات ئایدەمیری و حەمدوڵڵا شەنگورەنینە کە پەی ئیڎانەکەرڎەو ئی کۆمکوژییە جە زیڼانو بایرامپاشاینە، ئێرشا ۋەردانە جەسەیشا و گەشمەرڎۍ بیۍ، گرڎو گەشمەرڎا دلۍ زیڼانەکا و گەشمەرڎا کەشە سەرکەشەکا کورڎەسانی کە داسانو مڎرامانیشا خوڵقنان بەحورمەت و منەتبارییوە یاڎۍ ماروە و قەول مڎەیمۍ کە لایەق بە ئەرەکۊشایشا بیمۍ.

هەڵمەتەو 'ئازاڎی پەی عەبدوڵا ئۆجالانی، چارەسەری سیاسی پەی کێشەو کورڎی' کە ساڵەی ۋییەرڎۍ جە ١٠و تشرینی یووەمینە دەسش پنەکەرڎ، ماوەو ساڵێوەن بەردەواما. هەڵمەتەکۍ بە شێوێوە گرڎین گرڎ لێوەش گێرتۆ و زەمینەش پەی وەڵا کەرڎەیۆ پارادایمو سەرۆکایەتیما کەرڎۆ و زیاتەر دلۍ گەلانە وەڵا بیۆ. هامکات چنی داواو ئازاڎی فیزیکی، گەل بە وردی خێرامایشا جە پارادایمو مۆدێرنیتەی دیموکراتیکی ڕابەر ئاپۆی و ویرۆکەکاش کەرڎ و گرڎو دنیێنە خاوەنداریش ۋنەکریا. دماتەر فەیلەسوفە نامیەکۍ جەهانی ئازادی ڕابەر ئۆجالانیشا بە ئازادی ۋێشا پێناسە کەرد، ئینەیچ جۆش و خرۆشێوە تەرش پنەدایمۍ. جگە چانەیچ جە بەشەکا کورڎەسانینە، جە گرڎو ناوچەکانە کە گەلەکەما بە خێراییۆ چی پرۆسەنە بەشدار بیەن و لایەزال بەردەواما. سەرەڕاو ئانەی کە وەسۍ نییا بەڵام ڕۆژەڤێوە جددی سەبارەت بە ئازادی فیزیکی ڕابەر ئاپۆی وەش بیەن، پۊکەی ئینسان متاوۆ بواچۆ بیەن بە هێزێوە فشاری و حکومەتو فاشیستی ئاکەپە-مەهەپەیش ڕووبەڕوو ناچاری کەردێنێوە.

چێگە بەدماوە ساڵەی دووەمو هەڵمەتەکێنە چێش مکریۆ؟

گەل پەی یاوای بە ئاژێوە چامنەی کە ساڵەو یووەمش ۋییەرنان پەی ئانەی بیاوۆ ئەنجام هەنگامە منیۆ. ئەرکو ئێمەن کە پایە کۆمەڵایەتی و ئایدیۆلۆژیەکا هەڵمەتەکۍ جە گرڎ شۆنێنە قەوەتتەر بکەرمۍ. سەرو ئی بنەمایۍ، پەنەوازا ئەرک و ۋەرپرسیاری ۋێما جابەجێ بکەرمۍ.

بەئاسانی موینمۍ کە ئازادی ڕابەر ئاپۆی، ئازادی گەلی و ژەنان پێوەرە لکە دریێنۍ، هەریۆ چی مەسەلا کاریگەریش سەرو ئەویتەری هەن. بەڕاسی چامنەن. ئەگەر بتاومۍ گۆشەگیریی سەرو ڕابەر ئاپۆی بماڕمۍ و ئازادیی مسۆگەر بکەرمۍ ئانە ۋێش جە ۋێشەنە مبۆ بە ڕێکوستەی ئەرەکۊشای و مسۆگەری ئازادی گەلی و ژەنا. کەواتە تا ڕابەر ئاپۆ ئازاد نەبۆ گەلوو کوردی ئازاد نمەبۆ بەنامۍ کوردایەتیۆ هیچ دەسکۆتێوە بەدەست نمۍ و ئەرەکۊشایچ سەرنمەگنۆ. پۊکەی ساڵەی یووەمو هەڵمەتەکۍ جە ئەساسەنە بە ئەرەکۊشای دەورو ئازادی ڕابەر ئاپۆیرە سەرشی. ئەرەکۊشای گەریلای و ئەرەکۊشای ژەنا، بوارە کۆمەڵایەتییەکا، هەڤاڵا زیڼانی، گەلەکەما بەتایبەتی ئەڎایاما و ئەرەکۊشای هەمڕا و دۆساما جە چوارچێوەو هەڵمەتەکێنە لوواڕاوە، پەنەوازا ئەنجامو ئی ئەرەکۊشایە هۆربسەنگیۆ، هەرپاسە کەموکوڵیەکۍ دەس نیشانۍ بکریا و پلانەو ئاینڎەی دیاری بکریۆ. پېسە موینیۆ ئارۆ گۆشەگیری قورستەر کریان.

مشۆم پېسە مزانی شۆڕشی مېیاننەتەوەیی تەماشە بکریۆ

کاتێ ئینسان مڎرامانی تاریخی ڕابەر ئاپۆی ئیمرالینە و ئا دەورەی کە پەی ئازادی مرۆڤایەتی جە ئەستۆش گێرتەن ۋەروچەما مگیریۆ، مشۆم ئەرەکۊشای پەی ئازادی جە چوارچێوەو مڎرامانوو ڕابەر ئاپۆینە سەرو ئاستی مېیاننەتەوەیینە بلۆڕاوە. پۊکەی هەڵمەتەو ئازادیما جە ١٠و تشرینی یووەمو ٢٠٢٣ێنە دژ بە سیستەمو ئەشکەنجە و گۆشەگیری ئیمرالی پەی ماڕای گۆشەگیری دەسش پنەکەرڎ. جە لێوە ئەرەکۊشای پەی ئازادی جەسەیی ڕابەر ئاپۆی جە لێوەتەریچۆ هیوای گۆرە و جۆش و خرۆشو پێشوازیکەرڎەی جە پارادایمو ڕابەر ئاپۆی دلۍ گەلانە مشۆم پېسە مزانی شۆڕشی مېیاننەتەوەیی تەماشە بکریۆ. هۊرگێڵنای پارێزنامەکا ڕابەر ئاپۆی و بەشکەردەیشا سەرو ئاستی مېیاننەتەوەیینە دەورێوە گرنگش هەن، تەنانەت ئەگەر ئەرکەکە دلۍ گەلانە دمایچ کۆتەبۆ بەڵام گرنگ بۍ. جە دووەم ساڵەو هەڵمەتەکێنە، ئەگەر کەموکوڵییەکۍ ساڵەی یووەمی هۆرسەنگیا، کاریگەری گۊرەتەرش مبۆ و ئەنجامی گۆرەتەرش چنە گنۆوە.

ڕەخنەدایۍ قەوەت و ماناڎار

کاتو ئانەینە بازنێوە ئازادی دەورو پارادایمو ڕابەر ئاپۆیرە وەش بکەرمۍ و ئینەیچ ڕەخنەن جە دما کۆتەی ئا ئەرکەیە. هەڵبەتە هەڵمەتەۍ جۆش و خرۆشێوە گۆرەش پنە دێنمۍ و ئینەیچ گۆرەتەرین پەیاما پەی زیاڎکەردەی مڎرامانی و ئەرەکۊشای بەشێوێوە ڕێکوستەیی جە گرڎ شۆنێنە، هەرپاسە مشۆم بەشێوێوە بنەڕەتی بە ڕەخنەدایۍ قەوەت و ماناڎار دووەم ساڵەو هەڵمەتەو ئازادی جەسەیی ڕابەر ئاپۆی دەس پنەبکەرمۍ. ڕابەر ئاپۆ ماچۆ: "ڕەخنێوە هەمەلایەنە و حەقەتینە کە ئینسانەکا فاڕۆ، ماناو گۆرەتەرین جەنگیا پەی هەر تاکێوە". مڎرامانی ٢٦ساڵەو ئیمرالی ئینەش پەی سەلمانێنمۍ. ئەگەر ئینسان باوەڕش بە ڕاسی بۆ و مڎرامانش پەی بکەرۆ و ڕووە جە سەرکۊتەی بکەرۆ، ئانە جە تەنگانەیچەنە وەڵێکۊتەی خوڵقنۆ. ئەگەر باسو فێربیەی جە ڕابەر ئاپۆی بکەرمۍ، ئینە گۊرەتەرین حەقەتینا کە متاومۍ فێرێش بیمۍ."

شمە ئاستو قڕکەردەی کە جە لایەنو حکومەتو ئاکەپە و مەهەپەیۆ ملۆڕاوە چنی هۊر مسەنگندۍ؟

حکومەتی فاشیستو ئاکەپە و مەهەپەی ئیمرالینە سیاسەتو قڕکەردەی جە دژو ڕابەرایەتیما پەیڕەو مکەرۆ. سیستەمو گۆشەگیری و قڕکەردەی جە ئیمرالینە کاراکتەرو فاشیستی کۆلۆنیالی و سیستەمو مۆدێرنیتەی سەرمایەداری سەدەو ٢١نیشانە مڎۆ. هەر پێسە چنی کورد و کورڎەسان جە سەرەتاو سەدەو ٢٠ینە گۆشەگیرکریۍ و سەرو چوار وڵاتارە بەشۍ کریۍ و نکۆڵیشا ۋنەکریا، گۆشەگیریی ئیمرالی هەمان سیاسەتا بەس بە شێوازێوە جیاوازتەر ملۆڕاوە و جە ڕاو پیلانگێڵنی مېیاندەوڵەتیوە دژ بە ڕابەر ئاپۆی پەی ماوەو ٢٦ساڵان درێژەش هەن. جە کورڎەسانەنە ئەرەکۊشای ئازادی بە قەرار و ئەڵتەرناتیڤ سەرو هێڵۊو ڕابەر ئاپۆی دەسش پنەکەرڎ، بیەو ڕابەر ئاپۆی و تەڤگەری ئازادیما ئەڵتەرناتیڤێوە فرە جددیش پەی کوردی و گەلا تەری و ژەنا ئارڎ وەڵێوە، بی بە مەڵامەتو ئانەی سیاسەتو نکۆڵی کەردةی، دلێنەبەرڎەی، هرووژمو قڕکەردەی بە گۆشەگیری، قورستەر بۆ. هێروژمو قڕکەردەی دژ بە گەلو کوردی جە کەسایەتی ڕابەر ئاپۆینە ٢٦ساڵێن بەردەواما و ئی هرووژمۍ ئارۆیە یاۋێنۍ بە بەرزتەرین ئاستو ۋێشا.

ئیمرالی جام (ئاوێنە)و گرڎو هرووژمەکان

ئیمرالی جامو گرڎو هرووژمەکان پەی سەر و گەلی، ژەنا و گلێرگەو کوردی. ڕابەرایەتیما دیل مکریۆ، بە گرڎو ئامرازەکا جەنگی تایبەتیوە گەرەکشانە تەسلیمیەت سەرشەرە بسەپنا. ڕابەر ئاپۆ جە ئاستێوە بەرزەنە ڕووبەڕوو ئی هرووژما بیەنۆ. مڎرامانش جە ئیمرالینە ۋییەرڎەن پەی ئێمە و پەی گەلو کوردی پەی دۆس و لایەنگرا دیموکراسی و ئازادی بیەن بە سەرچەمێوە گۆرەو هێزی پەی مرۆڤایەتی و گرڎ کەسۍ ئازادی ۋێش جە ئازادی ڕابەر ئاپۆینە موینۆوە پۊکەی ئی هەڵمەتۍ بە بەردەوامی درێژەش هەن.

مشۆم چنی جە دژو سیاسەتو جینۆسایدی هەڵوێس بگیریۆنە ۋەر؟

فرە گرنگا کە هەڵمەتەکۍ بەرەو ئاستێوە ڕادیکاڵ، جەماوەری، کاریگەرتەر و بە ئەنجام بەرمۍ. پۊکەی مشۆم گەلەکەما جە گرڎ بوارێوەنە سەرو بنەماو جەنگو گەلی شۆڕشگێڵنی ڕێکوستەی ۋێش قەوەت بکەرۆ و بەبێ چەمەڕایی هیچ کەسێ، هامکات ئەرەکۊشایش بەرز بکەرۆوە، مشۆم ۋێشا و گلێرگەی، گەڕەک، جاڎە و سروشتو ۋێشا پارێزنا و گرڎو هرووژمەکا سەرو بنەماو ۋێپارێزنای تێکبڎا و جە گرڎو ئاستەکانە ڕێکوزیای کۆمەڵایەتی پێوەس وەش بکەرا و بیاوا پا ئاستەی کە بتاوا ۋێشا ڕاوەبەر بکەرا و سەرو بنەماو جەنگو گەلی شۆڕشگێڵنیی ۋێشا بەڕێکوستەی بکەرا.

کەموکوڵی جددیما هەن

پەنەوازا بزانیۆ کە ئێمە چی بوارەنە کەموکوڵی جددیما هەن. گەڕەکەکێما، کە وەڵتەر دژمن نەتاوۍ بە تانک و پۆلیسۆ بلۆ دلێشا، ئیساتۍ مادەی هۆشبەرشا چنە ورەشۆ، لەشورەشی مکریۆ، بەکرێگرتۍ و سیخوڕۍ چنەشەنە خولیاوە. ئی ئاژە چیمنەنە کە پەنەوازا گرڎما سەرنجش وزمۍ سەر و ڕەخنەش ۋنە بگێرمۍ. بەڵام وڵاتپارێزنا ئا گەڕەکا متاوا پێوەرە کوۍ باوە و دژو گرڎو ئا ڕێکوزیایە تایبەتا ئەرەکۊشای ڕاوەبەر بکەرا. ئێمە نمەتاومۍ چەمەڕاو ئانەی بیمۍ کە کەس گەڕەکە، جاڎە، بنەیانە و زاوڵە و شناسنامەی کۆمەڵایەتیما پارێزنۆ. وڵاتپارێزنی تەنیا بە پەشتیوانی گەریلای، یاردەیدای و یان دەنگدای نییا. وڵاتپارێزنی بریتییا جە ۋەرەنگاربیەیۆ هرووژمو جەنگی تایبەتی، ئەرەمەرزناو ڕێکوستەیۍ کە سەرو ئی بنەمایۍ جە گرڎو مېڎانەکانە بۆ.

تا ئینسان نەبۆ بە وڵاتپارێزنێوە حەقەتینە نمەتاوۆ بۆ بە شۆڕشگێڵنێوە حەقەتینە

پەنەوازا بزانمۍ کە نمەبۆ چەمەڕاو فریادڕەسێوە بکەرمۍ جبەرۆ، بەڵکم مشۆم پەی ئانەی بتاومۍ ئازادی گلێرگەی و گەلەکەیما بەدەس بارمۍ مشۆم ۋێما فریادڕەسۍ بیمۍ. ئینە گرنگتەرین ئەزموونا کە جە ئەزموونەکا ژیۋایمانە بەدەسما ئارڎەن. ئەگەر کەسێوە نەبۆ بە وڵاتپارێزنێوە حەقەتینە، نمەتاوۆ بۆ بە شۆڕشگێڵنێوە حەقەتینە. شۆڕشگێڵنە گۆرەکۍ وڵاتپارێزنۍ گۆرۍ بێنۍ. هەڤاڵ محەممەد یڵدرم کە تا دما نەفەسش دژو هرووژمەکا دژمنی جە لجێ ئامەدینە مڎرامانش کەرڎ و گەشمەرڎە بی، پیمانەو وڵاتپارێزنی و مڎرامانو ئا کاتیشە نیشانەش دا. بە ژیۋای، هەڵوێس و ئەرەکۊشایش نیشانەش دا کە چنی مبۆ هەڵوێس و پێگەو وڵاتپارێزنی و ئازایی جە جەنگی شۆڕشگێڵنیی گەلینە بۆ بە هێڵێوە وڵاتپارێزنی پەی وەشەسیای وڵاتی و گرڎ ناوچێوە کورڎەسانی. ئەرکی سەرەکی ئێمەن کە ئینەیە بەڕێکوستەی بکەرمۍ و بەرەو ئەرەکۊشای هەنگامە بنیەیمۍ و بکەرمێش بە هێزێوو گۆرە و مڎرامانی جە دژو هرووژمەکا دژمنی. ئیساتۍ دەرفەت و هەلومەرج و مەڵامەتی زیاتەر جە گرڎ کاتێ ئینا ۋەرو دەسانە. قەناعەتما پاسەن کە هەڤاڵاما و گەلی وڵاتپارێزنما ئی ۋەرپرسیاریە جابەجێ مکەرا.

جە بارەو ئاژەو ئی دماییەو زینانەکا تورکیای چێش ماچدۍ؟

سیاسەتەکۍ زینانەکا دژمنی سەرو بنەماو سیاسەتو دژ بە ئەرەکۊشای ئێمە بنیاڎ منریا و جابەجێ مکریا. پۊکەی ڕێبازی دروس ئانەنە کە مڎرامان جە زیڼانەکانە و جبەرۆ بەخاوەنداری و بە قوەتۆ یۆترینی تەمام بکەرا. هەڤاڵەکێما جە زیڼانەکانە جە ٢٧و تشرینی دووەمو ٢٠٢٣ دەسشا بە مانگرتەی جە وارڎەی کەرڎ. گرنگ بۍ کە زیڼانەکێما بە خێرایی ۋێشا بەڕێکوستەی بکەرا، بە پاو نەریتو مڎرامانوو جمیەرەکەیماوە بەشدارۍ هەڵمەتەکۍ بیۍ. سەرەڕاو فشاری، هەڕەشا و هەلومەرجی سەختی، بێ هیچ دووەدڵیێوە دژ بە گۆشەگیری مردێوە و بە مڎرامان و چالاکیی مانگېرتەی جە ۋارڎەی، کاریگەریێوە ئەرێنیشا سەرو هەڵمەتەکێوە نیارە.

مڎرامانو مانگېرتەی جە وارڎەی جە ٤ و نیسانو ٢٠٢٤بەدماوە لوا دلۍ قۆناغێوە تازەی. بە دروشمەو 'گەرەکمانە چنی سەرۆکایەتیما جە ئاژێوەنە بژیومۍ'، دەسشا بە چالاکی مردنای پەیوەندییە تەلەفۆنیەکا و نەلای پەی دادگای و بەشدارینەکەردەی جە کۊبیەیۆ چنی بنەیانەکاشا کەرد. ئینەیچ ڕۆژەڤێوە گرنگش خوڵقنا، هەرپاسە هاندەرێوە گرنگ بۍ پەی ئەرەکۊشایەکا جبەرو وڵاتی. جمیەرێوە جەماوەری جددی جە دەورو ئی مڎرامانەینە دەسش پنەکەرڎ. بە تایبەتی هەڵمەتەو 'دەنگ بە ئازاڎی بڎە' کە دەورو ئینەینە دەسشپنەکەرڎ، هەڵای بەردەواما. چا چوارچێوەنە ئەڎاکێما بەشداریشا جە گلێرۆبیەو ئەنجومەنینە کەرڎ ئینەیچ کاریگەری ۋێش نیارە. ئاڎۍ چ دلۍ پەرلەمانی و چ جبەرۆ قسێشا کەرڎۍ.

جە ۋەرا ۋەرو ئی هەڵوێسە شۆڕشگێڵنیەینە کە بە ئیراڎەو هەڤاڵا زیڼانی، دەسش پنەکەرڎەبۍ دژمن چی کاتەنە سزاو چڼین کەسا جە هەڤاڵاماش بەرکەرڎ و فرێوە جە هەڤاڵاما بە سزاو دیسیپلینی سزا دریۍ و بڕێشا هەرچڼە حوکمەکەشا تەمام بیەبۍ ئازاڎۍ نەکریۍ. سەرەڕاو ئا گرڎو فشاری و ئەشکەنجەیەی کە جە زیڼانەکانە هەن، ئی هەڵمەتۍ بە ئیراڎێوە بەرزۆ بەردەوامەنە. جە ئیساتێنە چالاکی کەسوکارو زیڼانیا درێژەش هەن. پۊکەی ساڵەو پاری جە زیڼانەکانە نەک هرووژم و دژمنی بەڵکم مڎرامانو زیڼانیا جە چوارچێوەو هەڵمەتەکێنە دەور و کاریگەری دیارش بۍ.