پەخشان ” النثر[1] ” یام پەخشانە، بەشیٛوەن جە ئەدەبی، یانی بەروستەی هەستو سوٙز و ویرۆکەردەی، یادەوەری دلیٛ دڵو دەرونینەو مەژگینە  دروسنیو، بە نویستەی مجیشەرە، پەخشانە کیٛشو سەرواش نیا چەپەوانە شیٛعرێوە کە هەنش، متاومیٛ واچمیٛ پەخشانە، چەنی ماچمیٛ شیٛعرە، واتارە، پەخشانە بڕەبەش کریوٙ پەی:

پەخشانەی زانستیە: ئا نویستیٛنیٛ کە باسو زانستی کەرانە (فیزیا، کیمیا، پزیشکی، بیرکاری)، یانی هەربابەتێوە سەرو ئی زانستا بنویسیو ئەژمارکریوٙ بە پەخشان.

پەخشانەی ئەدەبیە: ئی جوٙرە پەخشانیٛ گرنگی بە  هەستو سوٙزی مڎوٙنە، پەی ئینەی شوٙنەما بنیورە سەرو وەردەنگەکاشۆ پیٛسە ( واتاریٛ، ڕازە، حەکایەتە، داستانە، ڕومانە،  ویرەوەری، دوای، نامە نویستەی، ژیوانامە، هوٙرگیٛڵنای ئەدەبی، واتو واچی ئەدەبی …. هتد

بڕیٛ جە بەڵەڎاو پەخشانیٛ ئەدەبییٛ، بڕەبەش کەرا پەی دوویٛ بەشا :

پەخشانەی کوٙنە: پیٛسە (دوای، نامەنوسیتەی، مەسەلیٛ، وەسیتەنامە)

دوای: “خطابە”: چی جوٙرەنە مەشوٙ قسیٛ مانادریٛ و یاگە گیریٛو کوڵو پوختیٛ بکەرینە تا وەردەنگەکات قەناعەت پەنەکەرینە، مەشوٙ قسیٛکەردەیت ڕەوان بوٙ و نەگیریەینە، نەمدرینە، مەبەست جە دوای  موٙچیاری کەردەین، ڕانمونیکەردەین، وەڵاوکەردەی بنەڕەتەکاو ئەخلاقی و ئانزانیەتین .

وەسیتکەردەی: نویستەی وەسیەتی یۆتەرن جە پەخشانیٛ .

مەسلیٛ: مەسەلیٛ هەورامییٛ یام هنیٛ هەر میللە تێوەی تەری ئەژمار کریێنیٛ بە پەخشانە سەرەڕاو ئانەی مەسلیٛ کۆمەڵیٛ واتیٛ کوڵیٛ و پوختیٛ بیێنیٛ بە ئاسان وەریٛ کریێنیٛ، وەلێم مانای قووڵەو فرە وەرپانەشا بیێنە.

نامە نویستەی:  ئەژمار کریوٙ بە جۆریوە تەر جە جۆرەکا پەخشانیٛ، جاران نامە نویستەی فرە بیەن، فرەو نویسەرەکا، پاڎشاو، سەرۆک و وەڵاتا نامە فاڕایۆشا بیەن، پەی هەر وەجەڵیٛوە ” گرفتێوە ” نامە نویستەی یوٙ بیەن جە ڕاگاکاو سوڵحیٛ، بەکوڵی ئیسەتیٛ دنیاو جەهانگیرینە نامە نویستەی کەمشکەردەن، بیەن بە ئیمەیڵ و مەسیج، ئینتەرنیتی ئی جۆرەشە ئاسان کەردەن.

 

پەخشانەی تازیٛ ( ڕوٙمانە و ڕازە و کوڵە داستانە و شانوٙنامە و واتارە ….. هتد )

ڕوٙمانە : ڕازێوە دریٛژەنە، ڕووەدای و قومیای فرەش چەنەن، هەرپاسە کەسایەتییٛ فریٛ بەشدارێنیٛ، ملوٙنە دلیٛ کورەکو ڕووەداوەکا بە دریژی باسشا کەروٙنە، ڕومانە کیٛشەو وەجەڵێوە دیاری کریێ باسکەروٙنە، یام چند گرفتێوە هەکە بەسیێبا یۆترینوە. ڕوٙمانەنە یاگیٛ و وەخت دیاری کریان.

کوڵەڕازە: ڕازە ڕووەداوەکیٛش فرێننیٛ سەرو کەسێوەن یام چند کەسایەتیێوە بەشداریٛنیٛ چەنەش، ئاسانەو وەشەنە پەی وانیوە .

شانوٙ نامە: ڕازێوەنە بەریش سەرو شانوٙی بە شیٛوەو دوای و قسیٛ کەردەی بەرش وزی چند کەسایەتیێ بەشداری کەرا چەنەش، جۆرەها شانوٙ نامیٛ هەنیٛ ” کوٙمیدی، سیاسی، ئەدەبی، کۆمەڵایەتی … هتد ”

واتارە[2] :  هونەرێوە ئەدەبین، نویسەر بە تەشکێ کوڵ و  وردو پوخت، سەرو لایێو جە ژیوای منویسوٙ، ویرو پەیلوای ویٛش وزوٙ ڕووە، سەرو بابەتێوە دیاری کریای .

خاسیەتەکا واتاریٛ:

مەشوٙ واتارە کوڵەو پوختیٛ بوٙ، چنڎ پەڕێوە فیٛشتەرە نەبوٙ .

مەشوٙ هەوڵدەی بەروستەیش و نیشاندایش زەریف و جوانە بوٙ.

تەکنیکو نویستەی مەشوٙ تایبە بوٙ، هەر نویسەرێو بە تەشکیٛو واتارە منیسوٙ، چەنی سەردەمی گونوجنوٙش

بابەتو واتاریٛ  ڕەنگدایوەو ویرو هەستو سوزو نویسەرکەیشا .

 

      د.ناجح گوڵپی/هەڵەبجە

سەرچەمێ:

هەورامان نێت

[1] النثر : بەعەربی یانی، پژگنای، شانای  وەڵاکەردیوە، چیٛوێت دەسۆ بوٙ  فڕەشدەی تا پژگیوٙ

پەخشانە: واتێوە  ئەرەتاشیێی هەورامیەنە، سورانیچەنە بەکار ئامان، پەخش +ان = پەخشان، یانی  وەڵاو کەردیوە، پژگنای، وەلاو و یاونای، دەیان کناچیٛ هەنیٛ نامیٛشا پەخشانەنە  زوڵفیٛش پەخشانو شاناش کەردیٛنیٛ ،

[2] واتارە = جە چەمەو واتەی بەرئامێنە، واتەی –ەی = وات + ار = واتار