بە دیمەن

دەسی تاریک: مەرامو شێوازەکا سیخوڕی پاراستنی و میتی- بەشو ٢

بەشو ٢ەمو بەرنامەو "دەسی تاریک"ی جە ڕۆناهی تیڤینە پەخش کریاوە. چی بەشەنە ٥ سیخوڕێ تازێ میتی و پاراستنی و شێوازەکاشا، وردەکاریی و پەیوەندییە گڵیاوەکاشا وەڵا کریاوە.

بەشو دووەمو بەرنامەو 'دەسی تاریک'ی جە ڕۆناهی تیڤی نە پەخشکریا. چی بەشەنە جارێوەتەر پەیوەندییە گڵیاوەکا ئەنەکەسەی، پاراسن و میتی ئاشکرا با. چی بەشەنە ٥ سیخوڕێ دەستگیر کریێ دان بە هەرمانە گڵیاوەکاشارە منیا و ئینەیچ بەڵگێوەن پەی پەیوەندییەکا و هامکاریەکا میتی و پارێزنای چەنی ئا سیخوڕا. هەرپاسە سەرەنج وزیا سەرو فرەو وردەکاری و شێوازو پلانە گڵیاوەکا سەرو سەرنیشت و وەرکەوتو سوریای.

چی بەشە تازەنە دانپۆرەنیای ٣سیخوڕا کە بە شێوۍ جۆراوجۆر جەلایانو پاراستنیۆ هۆرخەڵەتیێنێ و بریێنێ سەرنیشتو کوردسانی و پەروەردە و ڕائاوردەی سیخوڕیشا پنەکریان و پەی هەرمانەو سیخوڕی .گێڵێنێ پەی وەرنیشتو کوردسانی و هەرپاسە پەیوەندیشا  چەنی ٢ سیخوڕا تەری بییەن کە پەی هەرمانە و هامکاری سیخۆڕی پەروەردە کریێنێ، گێرۆ وێش.

دووەم: شێوازە گڵیاوەکۍ سیخوڕیی کە پراکتیزە کریا، پێسەو گرد وەختێ سیاوبگیری، زەڕ، کەڵک ورگێرتەی جە خاڵە لاوازەکا خەڵکین، هەڕەشێ جۆراوجۆرێ، قەولو ئایندێوە خاسی، شێوازە بنەرەتییەکا ئی تۆڕە سیخوڕیانە. بە تایبەتی چی تۆڕەنە بەکارئاردەو  ژەنێ، پەیوەندی جنسی، دەستدرێژیکەردەی بە گرد شێوازێوە وزیان هەرمانە. پەیوەندی هامبەشو ئی سیخوڕا ئانەن کە بەگرد شوێوە مامەڵەش چەنی کریان و گەرەکشانە بەهەمان شێوە چەنی خەڵکی بەکارش باراوە. بە تایبەتی دووێ سیخوڕێ  ژەنی کە بەشێوەنێ جا گرووپەیە، چ جە ناوەندو سێمێڵی کە هێزو  پاراستنو پەدەکەیش چنەن جە سەرنیشتو کوردسانی، چ جە مەنتیقە ئەرەگیریێکا چێر دەسەڵاتو میتی، تووشو دەستدرێژی سێکسی بیێنێ و ئینەیش دژو ئاریشا بەکارئامان، پی شێوە پەی سیخوڕی ڕەوانەو سەرنیشتو  وەرکەوتو سووریای کریێنێ.

سیخوڕی سەرەکی کە بەشێوەن چی تۆڕەیە، شوکریە بەهجەت، خەڵکو شارو حەسەکەینە. جە سەرنیشتو کوردسانی جەلایەنو سیخوڕێوە کە بەنامێ ئایهان کە چنی میت و پاراستنی هەرمانەش کەردێنە، دەستدرێژی کریۆ سەرش، دماتەر بە نامێ هامسەرگیریۆ کریۆ بە سیخوڕ، ئایهان کە دیمەنو دەستدرێژیەکەش گێرتەن، پەی هەرمانەکا وێش وەرانوەرو شوکریەیۆ بەکارش ئاردێنێ، شوکریە جە ناوەندو پاراستنی جە سێمێل پەروەردەو سیخوڕیش وینان، بەپاو دانپۆرەنیاکەیش، زانیاریێ فرێش جەلایەنو پاراستە و میتیۆ چنە ورگیریێنێ، هەرپاسەوەردەمو کامێراکا جە ناوەندو پاراستنی جە سێمێل جارێوە تەر جەلایەنو ئەندامێوە پاراستەیۆ دەستدرێژی کریان سەر، تەنانەت دماو ئانەی پێسەو سیخوڕ ڕەوانەو وەرنیشتی کریێنێ، هەڕەشێش چنە کەردێنە کە هەر کاتێ کەرەکشا بۆ گرتە ڤیدیۆییەکەش وەڵا مکەراوە.

دماو ڕائاوردەو سیخوڕی، شوکریە پەی هەرمانەو سیخوڕی ڕەوانەو وەرنیشتو کوردسانی کریۆ. چی پڕۆسەنە، پاراستن و میت زانیاری هەواڵگری چەنە وگیرا، ئارێ ئەرکێوە دروستکەردەو تۆڕێ سیخوڕیشا جە وەرنیشتەنە پنەدریان و ئارەیش ئا ئەرکەشە جێبەجێ کەردەن، بە چنین شێوازێ سەرو فرەو کەسارە سیخوڕی مکەرۆ و فرەو کەسا ئامادە مکەرۆ پەی ئانە پلا پێ تورکیای و چاکە پەروەردەی سیخوڕی وینا.

بەپاو دانپۆرەنیاکەیرە یۆ جا کەسا کە پەیوەندیش پۆوەکەرۆ و سیخوڕیش چنی مکەرۆ، حەسەن هلۆن بە ڕەچەڵەک عەرەب ئەرەنیشتەو شارو حەسەکەین، پێسە وێش باسش کەرۆ، میت پنەش واتەن کە پەیوەندی بە تۆڕەکاوە بکەرۆو بە قەولو ئانەی زەڕش دریۆپنە، هەرپاسە ئا کەسە بەپاو خواستی زانیاریش کییان و شوکریەش جە هەرمانە گڵیاوەکێنە بەکارش ئاردە.

یۆتەر جە سیخوڕییە سەرەکییەکا ئی بەشەی، مەحسون حەمە خەڵکو کۆبانێیەی، کە ماوێوە فرەن دلێ هێزە سەروازییەکا سەرنیشتو و وەرکەوتو سووریاینە بییەن. پاراستن و میت جە ڕاو سیخوڕێوە بە نامێ نەوالی کێشتەنشا پەی سەرنیشتو کوردسانی و جاکە بۆ بە سیخوڕ و پەروەردە و ڕائامایش پنە مکریۆ. کاتێ جە سەرنیشتو کوردسانین، زانیاری سەرو جموجۆڵە سەروازییەکا وەرنیشتی و یاگێ سەروازەکا ناوەندی وپەروەردەی و ڕائاردەی مرۆ، جە ڕاو تەلەفونیو و تۆڕە ئۆنلاینەکاوە زانیاریشاسەرو کەسانێوە کە تا ئیسە ئینا دلێ ‌هێزە سەروازییەکانە بە نامێ گفتوگۆیۆ ورگێرتەن، دماو ئانەی جە باشوورو کوردسانی هەرمانەکێش تەمامێ با، پەی فراوانکەردەو هەرمانەکاش ڕەوانەو وەرنیشتی کریان.

جگە جانەیش، سیخوڕێوە تەر بە نامێ حسێن قارەمانی، خەڵکو کۆبانێ، لە باشووری کوردستان لەلایەن پاراستن و میتەوە بووە بە سیخۆڕ و ڕەوانەی کۆبانێ کراوە و دەستی بە سیخوڕی کردووە، بەپاو دانپۆرەنیاکەیش و ئا  بەڵگەناما سەریش، زانیاریێوە فرەو سەربازیشا کلێرکەردەنۆ و پەی پاراستنی و ناوەندو ئەمنی میتیاشا کیانان.

جە بەشو دووەمی وەڵا کریاوەکەینە باس جە سیخوڕی دەلال ئەحمەد وادیی خەڵکو گۆڵانەو زوهووری قامیشلۆ کەرۆ، کە بە ڕەچەڵەک عەرەبا. دەلال بە نامێ هامسەرگیرییۆ چەنی سیخوڕێوە میتی بە نامێ شڤانێ دەست بە سیخوڕی کەرۆ، بە تایبەتی سەرقاڵو ئاردەو سیخوڕ بییەن پەی تورکیای جە مەنتیقە ئەرەگیرییەکێ وەرنیشتی و باکوورو سووریای، هەرپاسە وێنە و زانیاریێ ڕاویاگێ کۆنترۆڵکریێ ئەمنی پەی میتی کیانۆ، دماتەر بەراش پەی عەزازی و جاکە کەسێوە بە نامێ ئەبو ڕید کە بەرپرسێوە میتین و وێنەکێش بە جلوبەرگو میتیۆ جە بەرنامەکەنە نیشان دریێنێ، پەروەردەو سیخوڕییش پنەمرۆ، ئاریش پێسەو شوکریەی جەلایەنو ئی بەرپرسەو میتیۆ دەستدرێژش سەرەرە کریۆ، هەردپاسە ئی سیخوڕە بە نامێ دەلالی هەوڵو ئانەی مرۆ کە واڵێوەشو و ژەنێوەتەرێ  کێشۆ دلێ هەرمانەی سیخوڕییۍ.

 هێزە ئەمنییەکا سەرنیشتو و وەرکەوتو سوریای بە ئازاییۆ ئی ٥ سیخوڕێ بەبێ ئانەیە زیانێ زیاتەرێ بە گەل بانیشتی و وەرکەوت سووریا یاونا، دەستگیر کریا و ڕادەسو دادگاو گەلی کریا، پێسەو گرد کاتێ تۆڕەکا پاراستن و میتی جەلایەنو هێزە ئەمنییەکاوە تێکشکێندران و ئامانجو پارتی دیموکراتی کوردسانین-پەدەکە و ئەنەکەسە و دەوڵەتو ئەرەگیری تورکی پووچکریاوە.

 ڕۆو یەرەشەمەی سەعات:٠٠٢٢ بەشو تازەو زەنجیرە دیکۆمنتاری بەرنامەو "دەسی تاریک"ی بە زانیارییێوە وردێ و بەڵگەنامێ و دانپۆرەنیاو باعزێ سیخوڕۍ تازێ وەڵاکریاوە.